Mart 2005 - Mimarlar Odası Ankara Şubesi

4243Nevþin KarabulutBirleþmiþ Milletler (BM) CEDAW Komitesi,geçtiðimiz Ocak ayýnda iki gün Türkiye'de 1995'denbu yana kadýnýn insan haklarýnda ne gibi somutgeliþmeler yaþandýðýný deðerlendirdi. New York'ta,(BM) merkezinde toplanan Komite, Türkiye dahilbeþ ülkenin Sivil Toplum Örgütlerince (STÖ)hazýrlanan Gölge Raporlarý 17 Ocak'ta , Türkiye'ninResmi Ülke Raporu'nu ise 20 Ocak'ta görüþtü. 138STÖ'nün ortak imzasýný taþýyan Gölge Raporuhazýrlayan STÖ temsilcisilerinden biri olarak her ikioturuma da katýldým.Öncelikle söylemeliyim ki, CEDAW Komitesi'ninFransýz üyesi Francoise Gaspard'ýn “Fransýz kadýnhaklarý temsilcileri 1930'da Türkiye'yi örnekgöstererek savunuculuklarýný yaptýlar.” ifadesi ile,Ghana'lý üye Dorcas Ama Ferma Coker Appiah'ýn“ Kültürel deðiþim için zaman gerekecektirsöylemine katýlýyorum, ancak deðiþimi hýzlandýrmakiçin zamana da yardým etmek gerekir.Türkiye'dekiMeclis'e bakacak olursak, kadýn temsil oraný birseçim döneminde yüzde 4,2'den 4,4'e çýkabilmiþ.Çünkü kendi haline býrakýlýrsa, eþit temsilibýrakalým,kritik eþiðe gelmek için bile 230 yýl gibibir zaman gerekecektir.” þeklindeki sözleri beni çokdüþündürdü. Dünyadaki birçok ülkeden önce,Atatürk'ün çaðdaþ bakýþla kadýný var etme düþüncesisayesinde, kadýn haklarý konusunda ilerlemesaðlamýþ olan bizler, bugün çok daha ilerdeolmalýydýk.Hep CEDAW 'dan bahsettim. Peki CEDAW nedir?CEDAW Birleþmiþ Milletlerin insan haklarýna dair 6temel sözleþmesinden biridir ve dünyada “KadýnýnÝnsan Haklarý Sözleþmesi “ olarak dabilinir.Birleþmiþ Milletlerin “ Kadýnlara Karþý HerTürlü Ayrýmcýlýðýn Önlenmesi Sözleþmesi “ ninÝngilizce kýsaltmasýdýr. Sözleþmenin çýkýþ noktasýolan 1. maddede ayrýmcýlýk; “Cinsiyete dayalýolarak kadýnlarýn medeni statülerinebakýlmaksýzýn temel insan haklarýndanyararlanmalarýný engelleyen, kýsýtlayýcý, dýþlayýcýher tür davranýþ,kadýnlara karþý ayrýmcýlýktýr “þeklinde tanýmlanmýþtýr. Sözleþme, kadýn haklarýkonusunda günümüzün en kapsamlý metni olupAvrupa Birliði (AB) ve üye devletler açýsýndan daönemlidir. Çünkü Birliðe üye tüm devletlersözleþmeye taraftýr ve AB'nin “Toplumsal CinsiyetMary Britton ClouseEþitliði“konusundaki tüm çalýþmalarýnda sözleþmeyesürekli atýfta bulunulur. Sözleþmenin etki alanýsadece toplumsal ve kamusal alanla sýnýrlý deðildir,özel alan da kapsam içindedir. Bu da sözleþmeyifarklý kýlan özellikler arasýndadýr. sözleþme, yasaldüzenlemeleri önemser ancak yeterli görmez; çünküyaþama geçmiþ bir eþitlikten bahseder ve eþitliðinyaþama geçirilmesinde taraf olan devletleri sorumlukýlar. Böylece, devlet ayrýmcýlýðýn ortadankaldýrýlmasýnda sadece amaç itibariyle deðil,sonuçlarý itibariyle de sorumlu kýlýnmýþtýr. CEDAWSözleþmesinin diðer insan haklarý sözleþmelerindenfarký; hem ayrýmcýlýk kavramýný geniþletmesi, hem de“kültürel görecelik“ kavramýný kabul etmemesidir.Yani taraf olan devletler her türlü kültürel, dini vegeleneksel ayrýmcýlýðý ortadan kaldýrmaksorumluluðunu taþýmaktadýr.Türkiye sözleþmeyi 1985 yýlýnda imzaladý,1986yýlýnda da sözleþme yürürlüðe girdi. 2000 yýlýndanitibaren imzaya açýlan Ýhtiyari Protokole de 2002yýlýnda taraf oldu. CEDAW'a taraf olan devletler,Ýhtiyari Protokol yolu ile denetlenir. Protokol,sözleþmede bahsedilen haklarýn ihlali durumundakiþisel baþvuru hakký tanýmakta ve CEDAWKomitesine ilgili ülkelerde inceleme hakkývermektedir. Günümüzde sözleþmeye 179 ülketaraftýr ve Türkiye Ýhtiyari Protokolü imzalayan ilk 20ülke arasýndadýr. CEDAW Komitesi ise BirleþmiþMilletler içinde 23 baðýmsýz uzmandan oluþanuluslararasý bir komitedir. Görevi CEDAW'ýonaylayan ülkelerde kadýna yönelik ayrýmcýlýðýönlemek için yapýlan iþleri denetlemektir.CEDAW'ý onaylayan her ülke gibi Türkiye de dörtyýlda bir geliþmeleri ve uygulamalarý içeren bir ülkeraporunu CEDAW Komitesi'ne sunmaklayükümlüdür. Bu “ CEDAW Resmi Raporu” dur. Herülke raporuna paralel bir süreçle STÖ'leri de GölgeRapor(lar)(diðer adýyla alternatif) hazýrlayýpKomite'ye sunmaktadýrlar. STÖ katýlýmý CEDAWsürecinin önemli bir ayaðýdýr. Kadýn örgütlerininhazýrladýðý hükümet raporuna alternatif raporlarlaülkedeki durum daha objektifdeðerlendirilebilmektedir. Bu nedenle BirleþmiþMilletler, denetim sürecinde STÖ gölge raporlarýnaçok önem vermiþ, ilaveten lobi yapma olanaðýtanýmýþtýr. Kasým 2002'den bu yana çalýþmalarýnakatýldýðým CEDAW- Türkiye Sivil Toplum Forumu'nunoluþum ve varlýk nedeni buydu.Bir grup kadýn STÖ, önce Hazýrlýk Komitesi olarak,Ankara'da, sonra 18-20 Nisan 2003'de, 81 ilden 138STÖ'nü temsilen 453 kadýn temsilcinin katýldýðý birSivil Forum gerçekleþtirdik. Forum sýrasýnda sekizayrý alanda ( eðitim; saðlýk; kadýna yönelik þiddetve töre cinayetleri; evlilik, aile iliþkileri vegeleneksel roller; karar mekanizmalarý vesiyaset; kanun önünde eþitlik ve yasaldüzenlemeler; medya; ekonomi, çalýþma hayatýve yoksulluk ) atölye çalýþmalarý yaptýk, gölgeraporumuza esas olan bilgileri ilk elden derledik. Buatölyelerin ses kayýtlarýný çözüp kitaplaþtýrdýk veForumdan sonra CEDAW-Türkiye Sivil ToplumForumu Yürütme Kurulu adýný aldýk vehazýrladýðýmýz gölge raporumuza esas bilgilereherkesin ulaþabilmesini saðladýk. HazýrladýðýmýzGölge Raporu, Kasým 2004'de Komite'ye gönderdik,17 Ocak 2005'te de New York'ta sözlü sunuþyaparak sorularý yanýtladýk. Türkiye'de giderekgüçlenen sivil toplumla devletin, uluslararasýplatformlarda diyalog içinde çalýþmalarýný gerektirenbu süreç, ülkemizde demokratik geleneklerin giderekyerleþmekte olduðunun da bir göstergesidir .Türkiye son yýllarda yapýlan yasal düzenlemelerlekadýnlar lehine kayda deðer ilerlemeler saðladý.Anayasadaki kadýnlar adýna deðiþimlerde siviltoplum örgütlerinin önemli rolü oldu. 2002'deyürürlüðe giren Medeni Kanun, 1 Nisan 2005'deyürürlüðe girecek olan Ceza Kanunu bununörnekleri. Ancak ülkemizde halen 5 kadýndan biriokuma yazma bilmemektedir. Kadýnlarýniþgücüne katýlým oraný % 23.6 'dýr. Bu aradaülkemizde mimarlarýn % 31'i kadýndýr. Mesleðimizdede henüz 1/3'lük kritik eþiðe tam ulaþabilmiþdeðiliz. Siyasette kadýn temsili bakýmýndan 119 ülkearasýnda 103. cü sýradayýz. Zorla evlilikler çokyaygýndýr ve evli kadýnlarýn % 97'si hayatlarý boyuncaen az bir kere þiddete maruz kalmaktadýr. TürkiyeOECD ülkeleri arasýnda bebek ölümlerinde halabirinci sýradadýr.Bütün bunlarýn geneline baktýðýmýzda bugün,CEDAW Sözleþmesi'nin tam olarak hayatageçirilmesi ve kadýnýn insan haklarý için; kadýnakarþý ayrýmcýlýðýn ortadan kaldýrýldýðý bir Türkiyeiçin,daha yapacak çok iþ var.CEDAW Sivil Toplum Forumu 2003