1996 Senesi "Bugünkü Sohbet" Yazıları - Mehmet Oruç

Fuhş sözlere seks bilgisi diyorlar. Bu seks bilgilerine ilericilik ve lüzûmlu, faydalı
diyerek gençleri hayâsız yapmak istiyorlar. Bunların, müslümanların hayâlarını,
îmânlarını çalmak için birer tuzak olduğunu bilmelidir.
Konuşmanın edeblerinden ilki, fazla konuşmamaktır. Atalarımız, çok söz yalansız, çok mal
harâmsız olmaz demişlerdir. Çok konuşmak zihin hafifliği ve akıl zayıflığının alâmetidir.
Kişinin heybetini kırar, i'tibârını düşürür.
Hazret-i Aişe buyurur ki: "Hiçbir sözü boş olmayan Resûlullah efendimiz, az, öz ve tâne
tâne konuşurdu. Bir mecliste konuşsa, mübârek ağzından çıkan kelimeler sayılmak istense,
sayılabilirdi."
Âlimler demişlerdir ki, lüzûmsuz çok konuşan bir kimseyi görürsen, bil ki, aklı yoktur.
Söyliyeceği sözü iyice düşünmeden dile getirmemeli, ağzından çıkarmamalıdır. Çok
konuşmak, soru soranın sorusu bitmeden hemen acele ile cevap vermek, ahmaklık alâmetidir.
Önce düşün, sonra söyle
Kendisine birşey söylendiği zaman, söyliyenin sözü bitmeden, cevap vermeye
başlamamalıdır. Akıllı kimse, soruyu dikkatle dinler, soru bittikten sonra düşünüp öyle cevap
verir. Hikmet sâhibleri; "Önce düşün, sonra söyle" demişlerdir. İhtiyaç olmadan
konuşmamalıdır.
Konuşurken gülmemelidir. Mecliste birisi konuşurken, sözünü kesip araya girmemelidir.
Bir kimsenin anlattığı bir şeyi bilse de, bildiğini belli etmeyip, o kimsenin sözünü
tamamlamasına fırsat vermelidir.
Yanında konuşulanlar onu ilgilendirmiyor veya onun karışması istenmiyorsa,
karışmamalıdır. Ondan gizli konuşuyorlarsa, kulak vermemelidir.
Kinâyeli konuşmamalıdır. Sesini ne çok yüksek ne de çok hafif çıkarmayıp, orta bir ses
tonu ile konuşmalıdır. Söz zor anlaşılacak gibi olursa, misâlle açıklamalı ve faydasız yere
sözü uzatmamalıdır. Kısa ve öz anlatma yolunu seçmelidir. Ma'nâsı zor bilinen ve anlaşılması
kolay olmayan kelime ve ifâdeler kullanmamalıdır.
Mürüvveti gideren, kişiyi aşağılayan, kin ve düşmanlığı celb eden sözlerden ve huylardan
kaçınmalıdır. Şakada çok dikkatli olmalıdır. Şaka yemekteki tuza benzer. Azı da çoğu da iyi
değildir.
Her yerde, bulunduğu yerin hâline göre konuşmalıdır. Konuşurken el, göz, kaş hareketleri
yapmamalıdır. Ama bulunduğu yeri îcâbı hafif işâretler olabilir. Bilhassa büyüklerin, yâhut
aksine sefihlerin yanında bilgiçlik taslamamalı, ben bunu kabûl etmem, ben buna muhâlifim
gibi sözler söylememelidir. Çok söylemenin fayda vermediği kimseye ısrâr üzere
olmamalıdır.
Herkese aklı, anlayışı ölçüsünde söylemelidir. Nitekim Peygamber efendimiz buyurdu:
"Biz Peygamberler topluluğu, insanlara anlıyacakları şekilde konuşmakla emir
olunduk." Îsâ aleyhisselâm buyurdu ki: "Hikmeti, ehli olmayan yanında söyleyip zâyi
etmeyin. Onlara zulmetmiş olursunuz."
Susan her zaman kârdadır. Âlim bir kimse konuşurken, susan ilim sâhibi olur. Câhil biri
konuşurken susan da sabretmesini öğrenir.
Söz çok önemlidir. Bir sözle insan, müslüman olur. Bir sözle, o zamana kadar yabancı olan
kadın, kendisine yabancı olmaz, hanımı olur.
Hayâsı olan, Allahtan korkar
Konuşurken, sövme, yerme gibi fuhuş bildiren sözlerden kaçınmalıdır. Eğer birşeyi
söylemeye mecbûr ve muhtaç olursa, kinâye ve kapalı ifâdelerle anlatmaya çalışmalıdır.
Fuhş, kötü söz söylemek hayâsızlık alâmetidir. Hadîs-i şerîfte, (Allahü teâlâdan hayâ
ediniz!) buyuruldu. Hayâsı olan, Allahü teâlâdan korkar. Onun, râzı olmadığı işlerden ve
sözlerden kaçınır. Bir hadîs-i şerîfte, (Hayâ, îmândandır. Fuhş söylemek, cefâdandır. Îmân