1996 Senesi "Bugünkü Sohbet" Yazıları - Mehmet Oruç

öğretmeli, oturma, kalkma ve konuşmanın edeblerini anlatmalı, kadınlar gibi süslenmemesini,
babasıyla ve dünya malı ile arkadaşlarına övünmekten menetmeli, yalan söylemekten sıkı
men etmeli, doğru veya yalan yere yemîn etmemesini tembih etmelidir.
Çünkü yemîn, herkes için kötü bir şeydir. Uygun olarak yapılırsa da mekrûhtur. Ancak din
için faydalı olursa, câizdir. Büyüklerin yemîn etmeye ihtiyâcı olsa da, çocukların hiç ihtiyâcı
yoktur. Büyüklerin yanında susup oturmasını, sorulursa, kısa cevap vermesini öğretmeli, hep
iyi konuşmayı âdet etmesini anlatmalıdır. Büyüklerin çocuklarına bu edebler daha çok
lâzımdır.
İlim öğrenmeye çok teşvik etmelidir. Hoca dövse de, kayırmamalı, lüzûmsuz yere çocuğu
azarlamamalıdır. Dayağa ihtiyaç olursa, bir daha yapmaması için önce kuvvetli azarlamalıdır.
Çocuğu cömertliğe alıştırmalı, mal ve mülk sevgisi gözünden düşürülmelidir. Çünkü para
ve mal sevgisinin zararı, zehirden çoktur. İmâm-ı Gazâlî hazretleri, İbrâhim sûresi 35'nci;
"Yâ Rabbî, beni ve çocuklarımı putlara tapmaktan uzak tut" meâlindeki âyetinin
tefsîrinde buyuruyor ki: Putlardan murâd, altın ve gümüştür. Ya'nî İbrâhim aleyhisselâm;
"Beni ve çocuklarımı altına ve gümüşe tapmaktan, kalbimizi onlara bağlamaktan koru" diye
duâ ediyor. Çünkü bütün kötülüklerin menşei; parayı, dünyayı sevmektir.
Çocuğu meslek sahibi yapmalı 17 MART 1996
Çocuğun neye kabiliyeti olduğunu sezmeli, kabiliyetinin hangi ilim ve san'ata daha
yatkın olduğunu anlayıp, o tahsîl ve san'ata vermelidir. Zîrâ hadîs-i şerîfte; "Kişi ne için
yaratılmışsa, o işi ona kolaylaştırılır" buyuruldu.
Çocuk ilim öğrenmeye yatkın ise, önce ilim tahsîli için gerekli terbiye verilmelidir. San'at
sahibi olacaksa, dînî vecîbeleri öğrenip yaptıktan sonra, o san'atla meşgûl etmelidir. Burada
en iyisi, çocuğun tabiatine, ya'nî kabiliyetine bakmalı, durumunu incelemeli, neye istidâdı
olduğunu sezmeli, kabiliyetinin hangi ilim ve san'ata daha yatkın olduğunu anlayıp, o tahsîl
ve san'ata vermelidir. Zîrâ hadîs-i şerîfte; "Kişi ne için yaratılmışsa, o işi ona
kolaylaştırılır" buyuruldu.
Herkesin her san'ata kabiliyeti olmaz. Belki herkesin bir san'ata istidâdı olur. Bunun altında
derin bir sır vardır. Böyle olmasının sırrı, cemiyetlerin ayakta durması ve insanların düzenli,
tertipli ve herbirinin ayrı işler görerek, birbirinin eksik taraflarını gidermesidir. Çünkü bir
kimse bir san'ata istidâtlı ise, küçük bir gayretle onu öğrenir.
O işe istidâdı yoksa, ona boşuna zaman harcar, ömür tüketir. Eğer çocuğun bir san'ata karşı
kabiliyeti yoksa, onu yapabileceği başka san'ata vermelidir. Bunda da, çocuğun o işi
yapacağına iyice kanaat getirmeli ki, bir ümitsizliğe, başarısızlığa kapılmış olmasın. Bir
san'atı öğrenince, geçimini ondan sağlamasını emretmelidir. O işin zevkini alıp daha iyi
yapmasına çalışılmalı ve o san'atın inceliklerini öğrenmesi, branşında ihtisas yapması temin
edilmelidir.
"Babasının zenginliğine güvenmemelidir"
Çocuğa büyüklerin âdeti olan temiz, tayyib bir kazanç getirecek iş yaptırmalıdır. Baba
veya anasına güvendirmemelidir. Çünkü babalarının malı, parası ile gururlanan, övünen çok
zengin çocukları, san'at öğrenmekten mahrûm olmuşlardır ve durumları değişince sıkıntıya
düşmüşlerdir.
Kötülüğe sebep olacak alışkanlıkları veren oyunlardan sakındırmalıdır. Anlama yaşına
gelince, ona dünya malından esas maksadın, sıhhati korumak olduğunu anlatmalı, dünyayı
âhırete sermâye yapmasını tembih etmelidir.
Ana-baba, çocuğun arkadaşları ve akranlarına karşı onunla övünmemelidir. Çocuğu
tevâzuya ve arkadaşlarına ikrâma alıştırmalıdır. Yükseklik ve üstünlüğün vermekle olacağını,
aç gözlü ve tama' sâhibi olmanın, aşağı ve bayağı bir iş olduğunu öğretmelidir. Yine çocuğun
yanında altın ve paraya düşkün olmayı kötülemelidir. Zehirli yılan ve akrepten daha çok,
onlara düşkün olmaktan sakındırmalıdır.