Giris, Gametogenez ve Fertilizasyon - Ankara Ãniversitesi Tıp ...
Giris, Gametogenez ve Fertilizasyon - Ankara Ãniversitesi Tıp ...
Giris, Gametogenez ve Fertilizasyon - Ankara Ãniversitesi Tıp ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Dönem 1-‐Sunum 1/ 2012 <br />
Giriş <strong>ve</strong> Genel Tanımlamalar <br />
<strong>Gametogenez</strong> <br />
Fer3lizasyon <br />
Prof.Dr. Alp Can <br />
<strong>Ankara</strong> Üni<strong>ve</strong>rsitesi Tıp Fakültesi <br />
Histoloji-‐Embriyoloji ABD <br />
hGp://histemb.medicine.ankara.edu.tr
Embriyoloji (Gelişim Bilimi) <br />
[embriyo=cenin, logos=bilim] <br />
• Tanımsal (deskrip3f embriyoloji) <br />
• İnsanın gelişimindeki yapı-‐işlev ilişkisi <br />
• Gelişim mekanizmaları <br />
• Evrim <br />
• İnsanın üremesi <strong>ve</strong> üremenin kontrolü <br />
• Doğum anomalileri <br />
• Perinatoloji (doğum öncesi-‐sırası-‐sonrası)
Doğum Öncesi Yaşam <br />
(Prenatal Dönem) <br />
[266 ± 10 gün (döllenmeden sonra)] <br />
Pre-embriyon dönemi Embriyon dönemi Fetus dönemi<br />
Haftalar 0-3 4-8 9-38<br />
Ağırlık 1.65 µg - 16 mg 16 mg - 4.5 g 4.5 g - 3500 g<br />
Büyüme hızı x10,000/ay x 300/ay x 100/ay<br />
Boy 140 µm - 5 mm TKB 5 mm - 30 mm TKB 3 cm - 36 cm TKB<br />
Tepe-‐Kalça Boyu
Doğum Sonrası Yaşam <br />
(Postnatal Dönem) <br />
• Doğum-‐7. yaş (infant <strong>ve</strong> çocukluk) <br />
• 7-‐14 yaş (sosyal yaşama adaptasyon) <br />
• 14-‐21 yaş (cinsel olgunluk, meslek vb) <br />
• 21-‐28 yaş (fiziksel olgunluk) <br />
• 28-‐35 yaş (sosyal yaşam, meslekte yükseliş) <br />
• 35-‐70 yaş (fiziksel düşüş) <br />
• Senil dönem (70 yaş sonrası)
• Genez: Oluşum, doğum <br />
• Ontogenez (ontogeni): Bir bireyin büyümesi, gelişmesi <br />
• Filogenez (filogeni): Bir türün tek bir ata soydan zaman içinde <br />
değişimlere uğrayarak meydana gelmesi <br />
• Progeni: Bir hücreden <strong>ve</strong>ya hücre grubundan köken alan hücre <strong>ve</strong>ya <br />
dokular <br />
• İndüksiyon: Bir embriyolojik olayı başlatma. <br />
• İndüktör: Olayı başlatan. <br />
• Responder: (Yanıt <strong>ve</strong>ren): Bu olaya yanıt <strong>ve</strong>ren oluşum. <br />
• Farklılaşma (diferansiyasyon): Bir hücrenin/dokunun işlev kazanma <br />
yolunda ilerlemesi süreci <br />
• Potensi: Farklılaşma yetkinliği (örn: pluripotensi, mul3potensi)
Primordiyal germ (eşey, cinsiyet) hücreleri (PGH) <br />
• Kadında <strong>ve</strong> erkekte gametleri oluşturmak üzere, <br />
• Gelişimin 2. hahasında epiblast tabakasından köken alan, <br />
• İlk kez 4. hahada vitellus kesesi duvarında ortaya çıkan, <br />
• 5. hahanın sonuna kadar gonadlara göç eden, <br />
• Bu göçleri sırasında <strong>ve</strong> sonrasında mitozla çoğalan hücrelerdir. <br />
4. haha <br />
5. haha
<strong>Gametogenez</strong> (Gametlerin Oluşumu) <br />
Germ hücrelerinin; <br />
– Ortaya çıkışları <br />
– Göçleri <br />
– Farklanmaları <br />
– Çoğalmaları (mitoz <strong>ve</strong> mayoz) <br />
– Olgunlaşmaları <br />
– Allma <br />
– Döllenme (Fer3lizasyon) <br />
– Embriyo oluşumu
<strong>Gametogenez</strong> <br />
Spermatogenez <br />
Haploid (23) kromozomlu <br />
spermatozoon’un gelişimi, <br />
olgunlaşması <br />
Ovogenez <br />
Haploid (23) kromozomlu <br />
ovosi3n gelişimi, olgunlaşması
Terminoloji <br />
Spermatozoon (tekil) <br />
Spermatozoa (çoğul) <br />
Spermatozoonlar (çoğul) <br />
Ovosit (tekil) <br />
Ova (çoğul) <br />
Ovositler (çoğul)
<strong>Gametogenez</strong>in Aşamaları <br />
1. Proliferasyon <br />
Spermatogonyum <br />
Ovogonyum <br />
2. Farkılılaşma <br />
Spermatosit <br />
Primer Ovosit <br />
3. Olgunlaşma Spermatozoon Sekonder Ovosit
Terminoloji <br />
Germinal <br />
<strong>ve</strong>zikül <br />
Çekirdekçik <br />
Ovoplazma <br />
Zona pellucida <br />
Kümülüs hc. <br />
Kutup <br />
cisimciği <br />
www.alpcan.com
Ovülasyon <br />
Östrodial <br />
Luteinleş3rici <br />
Hormon (LH) <br />
Progesteron <br />
Folikül-‐Uyarıcı <br />
Hormon (FSH) <br />
FOLİKÜL (PROLİFERASYON) <br />
FAZI <br />
LUTEAL (SEKRESYON) FAZI <br />
1. gün 14. gün <br />
28. gün
Ovülasyon <br />
LH yükselmesiyle; <br />
– GH TZP’lerini çeker <br />
– ZP genişler <br />
– MİS etkisi ortadan kalkar <br />
– Mayoz kaldığı yerden hızla devam eder <strong>ve</strong> birinci mayoz <br />
tamamlanır <br />
– 1. kutup cisimciği allır, 2. mayozun metafazına gelinir <br />
(sekonder ovosit=ovum) (ovülasyondan 3 saat önce) <br />
– LH, kollajenazları ak3<strong>ve</strong> eder, bunun etkisiyle ovaryum <br />
duvarı incelir <br />
– Prostaglandinler ovaryum yüzeyinde kasılmaya neden olur <br />
<strong>ve</strong> ovülasyon gerçekleşir.
Fer3lizasyon (Döllenme) <br />
• Servikse bırakılan <br />
spermatozoa’nın (%1) 2-‐7 saat <br />
içinde ampulla’ya ulaşır. <br />
• Fer3lizasyon en sık ampulla <br />
bölgesinde olur. <br />
• Döllenmeye uygun olan <br />
sekonder ovosi3n (ovum) tuba <br />
uterina’daki yolculuğu 48-‐72 <br />
saat sürer.
1. Kapasitasyon (7 saat sürer) <br />
– SP’ların ak3f kuyruk hareke3yle gerçekleşir <br />
– Corona’yı geçenler ZP’ye ulaşır <br />
– SP yüzey molekülleriyle ZP3 proteininin <br />
etkileşimi olur <br />
– SP zarındaki glikoproteinler ortadan kalkar, <br />
akrozom başı çıplak kalır <br />
– Bu aşamayı birçok SP başarır
2. Akrozom Reaksiyonu <br />
– SP’nun, zona pellucida’ya tutunması sonrasında <br />
ZP-‐3 proteininin etkisiyle akrozom’dan bir dizi <br />
enzimlerin salı<strong>ve</strong>rilmesi <strong>ve</strong> ZP’nın eri3lerek <br />
geçilmesidir <br />
– SP, ovosi3n plazma zarıyla temas eder <br />
Memelilerdeki bazı akrozom enzimleri <br />
Asit proteinaz <br />
Akrozin <br />
Aril aminidaz <br />
Kollagenaz <br />
Esteraz <br />
β-‐galaktosidaz <br />
β-‐glukuronidaz <br />
Hyarulonidaz <br />
Fosfolipaz C <br />
Proakrozin
3. Zona (Kor3kal) Reaksiyonu <br />
Polispermi <br />
bloğu <br />
– SP zarındaki fer$lin ile oolemmadaki integrin’ler birbirine <br />
bağlanır <br />
– SP’nin baş, orta <strong>ve</strong> kuyruk parçasının içeri girişi <br />
– SP’nin oolemma’ya temasıyla Ca + arlşı gerçekleşir <br />
• partenogenezis <br />
– Kor3kal granüllerinden lizozomal enzimlerin salı<strong>ve</strong>rilişi <br />
– Perivitellin aralığa çıkan enzimlerin ZP üzerindeki SP <br />
reseptörlerini sindirmesi <strong>ve</strong> SP’ye geçirgenliğin <br />
engellemesi. [Ovosit (integrin’ler) -‐ SP (disintegrin’ler)] <br />
– Böylece birkaç SP daha ZP içine gömülmüş olsa da sadece <br />
birisi içeri girebilir.
SP ovoplazmaya girince <br />
mayoz bölünme aşamaları <br />
nasıl ilerler ? <br />
M-‐II duraksaması (c-‐mos <strong>ve</strong> MAP kinaz) ortadan kalkar <br />
Ovosit ak3<strong>ve</strong> olur <strong>ve</strong> mayoz devam eder, 2. kutup cisimciği allır <br />
Kroma3n dekondanzasyonu olur <strong>ve</strong> çekirdek zarı yeniden oluşur <br />
Pronükleus oluşumu <br />
ZİGOT
Fer3lizasyon sonucunda <br />
• Diploid kromozom sayısına tekrar ulaşılır <br />
• Cinsiyet belirlenmiş olur <br />
• İlk mitoz bölünme ile (yarıklanma=cleavage) <br />
yaşam başlar (iki hücreli embriyon)
• Ovosit çekirdeği = Dişi pronükleus <br />
• Spermatozoon çekirdeği = Erkek pronükleus <br />
– Kuyruk kopar <strong>ve</strong> dejenere olur <br />
– SP sentrozomu, ovosi3n γ-‐tubulin <strong>ve</strong> diğer PCM proteinleriyle <br />
birleşmesiyle zigot sentrozomu haline gelir. <br />
singami
Pronükleus Oluşumu <br />
Erkek pronükleusu’nun oluşumu 3 evrede meydana gelir. <br />
• Spermatozoona ait çekirdek zarının erimesi <br />
• Yoğunlaşan spermatozoon kroma3ninin sitoplazmada <br />
genişlemesi <br />
• Pronüklus zarını oluşturmak üzere nükleer zarın yeniden <br />
şekillenmesi <br />
Ö. Çınar
Zigot Sentrozomunun Oluşumu <strong>ve</strong> İşlevi <br />
Simerly et al, 1995
Hatalar <br />
• 1 <strong>ve</strong>ya 3 pronükleus <br />
• Asenkron pronükleus oluşumu <br />
• Erken singami <br />
• Erken yarıklanma <br />
• Yarıklanmanın duraksaması
Change language