You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
VİZYON<br />
YRD. DOÇ. DR. FATIH CEMIL ÖZBUĞDAY / TENVA Araştırma Merkezi Direktörü<br />
Yıldırım Beyazıt Üniversitesi İktisat Bölümü<br />
Doğal gaz ve petrol fiyatları:<br />
Karmaşık bir ilişki (mi?)<br />
Dolayısıyla bu iki ürünün fiyatlarının<br />
seyri ve birbiriyle<br />
ilişkisi, üzerinde durulması<br />
gereken çok önemli<br />
bir husus. Son yazımızda petrol<br />
fiyatlarının ekonomisi üzerinde<br />
durduk. Bu yazımızda ise doğal gaz<br />
ve petrol fiyatları arasındaki ilişkiye<br />
odaklanacağız.<br />
Doğal gaz ve petrol, tüketimde<br />
birbirlerinin ikamesiyken; üretimde<br />
birbirlerinin hem ikamesi hem de<br />
tamamlayıcısı durumunda. Örneğin,<br />
elektrik üretiminde ve endüstriyel<br />
sektörlerde, petrol ve doğal gaz<br />
birbirinin ikamesi durumunda ve<br />
petrol fiyatlarındaki artış tüketicilerin<br />
doğal gaza geçiş yapmasını<br />
yönlendiriyor. Öte yandan artan<br />
petrol talebiyle yaşanan fiyat artışı,<br />
daha fazla sondaj ve iş gücü talebini<br />
beraberinde getirerek bu girdilerin<br />
maliyetini artırıyor ve bu girdilerin<br />
kullanıldığı doğal gaz üretimini<br />
aşağıya çekiyor. Başka bir durumda<br />
ise artan petrol talebi ve fiyatı,<br />
petrolle birlikte rezervuarlardan<br />
çıkarılan doğal gaz (associated gas)<br />
üretimini artırarak doğal gaz fiyatlarının<br />
düşmesine neden olabiliyor.<br />
Doğal gaz ve petrol fiyatlarının<br />
ilişkili olmasına yol açan bir<br />
başka faktör de sıvılaştırılmış<br />
doğal gaz kısa adıyla LNG. LNG<br />
Petrol ve doğal gaz, ülkelerin ekonomilerini en çok etkileyen iki emtia.<br />
Bu ikilinin fiyatlarındaki değişim, hem mikro hem de makro bazda ülke<br />
ekonomilerinin dengesini değiştiriyor<br />
kontratlarının çoğu petrol fiyatına<br />
endekslenmiş durumda. Dolayısıyla<br />
petrol fiyatlarındaki artış, doğal gaz<br />
fiyatını da artırıyor.<br />
Kaya gazı formülü bozdu<br />
Her ne kadar yukarıda bahsedilen<br />
faktörler, doğal gaz fiyatlarını<br />
farklı bir yöne çekse ve petrol<br />
fiyatlarının doğal gaz fiyatları<br />
üzerinde net etkisinin ne olacağı<br />
bilinemese de doğal gaz fiyatları ve<br />
petrol fiyatları arasındaki ilişkiyi<br />
gösteren kabaca bir ölçü olduğu<br />
söyleniyorr: ABD özelinde, West<br />
Texas Intermediate (WTI) petrol<br />
fiyatı ile Henry Hub (HH) doğal<br />
gaz fiyatı arasında geçmişte 10:1<br />
olduğu söylenen, 2000’li yıllarda ise<br />
6:1 oranına yakınsadığı ifade edilen<br />
bir ilişki mevcut. Ancak aynı oran<br />
2010’lu yılların başından itibaren<br />
20:1’in üzerinde seyrediyor. İlgili<br />
zaman serilerini dikkatle incelediğimizde,<br />
petrol fiyatının ciddi bir<br />
şekilde arttığını, doğal gaz fiyatının<br />
ise belli bir ortalamanın etrafında<br />
seyrettiğini hatta reel olarak<br />
düştüğünü görüyoruz. Bunun temel<br />
sebebinin ise Amerika’daki kaya<br />
gazı üretimindeki patlama olduğunu<br />
anlıyoruz.<br />
Her ne kadar petrol ve doğal gaz<br />
fiyatları arasındaki ilişkiyi betimleyen<br />
bu kabaca ölçü Amerikalı enerji<br />
iktisatçılarının işini kolaylaştırsa da<br />
söz konusu ilişkinin genel-geçerliliği<br />
şüpheli. En nihayetinde ham<br />
petrolün fiyatı, dünya piyasasında<br />
belirlenirken, doğal gaz piyasaları<br />
bölgesel olarak ayrımlanmış durumda.<br />
Örneğin, kaya gazı bolluğunun<br />
arzı artırdığı rekabetçi Kuzey<br />
Amerika piyasalarında doğal gazın<br />
fiyatı düşük. Asya’da ise uzun-vadeli<br />
kontratlarda fiyatı petrole bağlanan<br />
doğal gaz, daha pahalı…<br />
Piyasaların bu şekilde bölümlenmesinden<br />
ve ayrışmasından ötürü,<br />
doğal gaz ve petrol fiyatları arasında<br />
asimetrik bir ilişki yaşanıyor;<br />
petrol fiyatlarındaki değişmeler,<br />
doğal gaz fiyatındaki değişmeleri<br />
tetiklerken, doğal gaz fiyatındaki<br />
değişmelerin petrol fiyatı üzerinde<br />
herhangi bir etkisi olmuyor.<br />
68 <strong>Enerji</strong><strong>Panorama</strong>Şubat <strong>2015</strong>
Change language