You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
‘Aydınlık’ Türkiye’nin temelleri Osmanlı’da atıldı<br />
NOSTALJİ<br />
“ tatlı iş” gözüyle bakmıyordu.<br />
Haliyle köy elektriklendirilmesi<br />
hizmeti hemen hemen her ülkede<br />
devlet eliyle yürütülen bir faaliyet<br />
oldu. En gelişmiş ülkelerden birkaç<br />
örnek verirsek;<br />
-Fransa’da konunun önemi<br />
1919 yılında anlaşılmıştı ancak<br />
devlet 1936 yılında çıkarılan özel<br />
kanunlarla etkili yardımda bulunmaya<br />
ve yatırımlara hız vermeye<br />
başlayabildi.<br />
-Amerika Birleşik Devletleri’nde<br />
elektrikli çiftliklerin sayımının<br />
yapılması, kırsal bölgelerde yapılacak<br />
elektrik tesislerinde yatırımlara<br />
katılma oranlarının saptanması<br />
ve özel tarifeler uygulanması için<br />
kamu davası açılması gibi ilk<br />
adımlara, 1914-1935 yıllarında<br />
rastlanıyor. Davalar kazanılmışsa<br />
da elektrik şirketleri mahkeme<br />
kararlarına uymadı. Buna karşın<br />
köylüler devletin yardımıyla kırsal<br />
elektrik kooperatifi kurup elektriklerini<br />
üretme yoluna gittiler.<br />
Fırsatı kaçırdığını anlayan elektrik<br />
şirketleri bu kez de “Nasıl olur da<br />
bir avuç çiftçi koskoca Amerika’nın<br />
elektrik ticaretini ele geçirir?”<br />
diyerek bu elektrik kooperatiflerini<br />
baltalamaya çalıştılar. Ancak başarılı<br />
olamadılar 1973 yılında üretimin<br />
yüzde 1’i, iletimin yüzde 44’ü kırsal<br />
elektrik kooperatiflerinin mülkiyetindeydi.<br />
-İngiltere’de ise 1920 yılında<br />
elektriklenmiş çiftlik sayısı sadece<br />
bin taneydi. 2. Dünya Savaşı sonrası<br />
özellikle 1946 yılında yürürlüğe<br />
giren ve eski ağır şartların yerine<br />
kolaylaştırıcı hükümler getirilerek<br />
yeni “Ağaç Direkli Yüksek Gerilim<br />
Hatları” yönetmeliği çıkarılarak<br />
tesis maliyeti büyük ölçüde<br />
azaltılarak çiftliklerin büyük kısmı<br />
elektriklendirildi.<br />
-1952 yılında Avrupa Ekonomik<br />
Komisyonu’na bağlı Elektrik<br />
Komitesi Köy Elektrifikasyon<br />
Çalışma Grubu kuruldu.<br />
Türkiye’de köylerin<br />
elektriklendirilmesi<br />
Türkiye’de şehirlerde imtiyazlı<br />
şirketlerle yapılan elektrik işlemi<br />
sonrasında millileştirme çabaları<br />
yanında, ekonomik olarak fakir<br />
olan ülkemizde santral, iletim ve<br />
dağıtım hattı, izolatör ve iletken<br />
yapmak için, kısaca elektrik<br />
malzemesi sanayisinin kurulmasını<br />
zorunlu olarak köyler beklemek<br />
zorunda kaldı.<br />
Türkiye’de köy elektrifikasyonunun<br />
dönüm noktası 1953 yılıdır.<br />
O yıl, Türkiye Birinci İstişari <strong>Enerji</strong><br />
Kongresi’ne sunulan bir tebliğle<br />
köy elektriklendirilmesi sorunu ele<br />
alındı. Aynı yıl köy elektriklendirilmesi<br />
için EİE tarafından Türkiye’de<br />
ilk kez Köy Elektrifikasyon Şefliği<br />
kuruldu.<br />
İkinci dönüm noktası ise Etibank<br />
Kuzeybatı Elektrik İstihsal ve<br />
Tevzi Müessesesi’nin 1957 yılında<br />
bir köy elektrifikasyonu başmühendisliği<br />
kurması oldu. Başmühendislik<br />
Zonguldak (Çatalağzı), Sakarya,<br />
Kütahya (Tavşanlı), Ankara (Kırıkkale),<br />
İzmir ve Aydın bölgelerinde<br />
topluca elektriklenme yaptı.<br />
Üçüncü ve önemli bir dönüm<br />
noktası da Köy İşleri Bakanlığı’nın<br />
kurulmasıdır. Köylerin ilk defa<br />
devlet bütçesinden ayrılan ödeneklerle<br />
yıllık program çerçevesinde<br />
elektriklendirme çalışması başladı<br />
ve hızla devam etti.<br />
6 yılda 450 milyon lira harcandı<br />
Köy İşleri Bakanlığı ile yürütülen<br />
elektrik sistemleri 1970<br />
yılında kurulan Türkiye Elektrik<br />
Kurumu’na devredildi. 1923-1964<br />
yılları arasında toplam 216 adet köy<br />
elektrik tesisi yapıldı. 1964-1970<br />
arasında altı yıllık çalışmada ise 2<br />
bin 145 adet köy elektriklendirilmesi<br />
için 446 milyon liralık yatırım<br />
yapıldı.<br />
1970 yılında çıkarılan 1312<br />
sayılı kanunla köylere çekilen iletim<br />
tesis gideri köylüden alınmadı.<br />
Türkiye’de tüketilen her bir kHw<br />
saat enerjiden köylerin elektriklendirilmesi<br />
için bir kuruşluk pay<br />
alındı. Bu da yıllık 100 milyon liraya<br />
kadar bir gelir sağladı ve devlet<br />
bütçesine ek maliyet getirmedi.<br />
1972 yılı sonunda Türkiye’de 4<br />
bin 929 köyün elektriği vardı. Çoğu<br />
bitirilmek üzere olan 2 bin 435 köy<br />
tesisi vardı. 1973 yılı sonunda ise<br />
ülke çapında elektriğe kavuşan köy<br />
sayısı 8 bin 990’a ulaşıldı. Aynı<br />
tarihlerde Türkiye’deki köy sayısı<br />
35 bin 877’ydi.<br />
Kaynak: Köy İşleri Bakanlığı Genel Yayın No:219 “ Cumhuriyetin<br />
50.Yılında Köylerimiz.<br />
Şubat <strong>2015</strong><strong>Enerji</strong><strong>Panorama</strong> 59
Change language