Bîra qederê - Nefel
Bîra qederê - Nefel Bîra qederê - Nefel
nîvtijî ye. Li ser dîwarên salonê, bi tîpên erebî û ermenî, lê bi zimanê osmanî, gotinên edebî hatine neqiþandin. Li ser perdeyên þano ko ji cawên sor çêbûne, çend wêneyên zer dixuyin. Hema li pêþiya perdan, li ser þano maseyeke dirêj û sê kursiyên text hatine danîn. Celadet û hevalên xwe li rêza herî pêþîn a kursiyan rûniþtine. Celadet li milekî bi hevalên xwe re dipeyive, li milekî jî li dora xwe û paþ xwe dinihêre. Piraniya kesên ko hatine, jê re, rûyên nas in. Beþdar di nav xwe de dipeyivin. Lê gava ji paþ perdeyên þano merivekî navsale, navzirav û navdar derdikeve û tê ber masê, deng jî hêdî hêdî tên birîn. Kesê ko li ber masê rawestaye û ji jor li guhdaran dinihêre, yek ji bîrbir û rêberên partiya Ittîhad we Terakkî ye; Yusuf Akçora. Ittihad we Terakki ko îro hemû karên dewletê bi dest xistiye û wan digerîne, digel hebûna malbata Osmanî û Siltan Reþad, siyasetên ko ji bo dewleta osmanî nû ne, dimeþîne. Yusuf Akçora, bi dengekî giran û berz, xêrhatinê li beþdaran dike û gotarbêjê konferansa îro bi wan dide nasîn. Gotarbêj ji welatê Kafkasyayê, tirkekî zana Ismail Gansperenski ye. Piþtî ko Yusuf Akçora navê wî dibêje, ew jî, ji paþ perdê, herdu aliyên perdên girtî vedike û tê ber masê. Herdu hevûdu hembêz dikin û bi hev re rûdinin. Celadet bi meraq li wan dinihere û di rûpela deftera xwe ya biçûk ko di destan de ye, weha dinivîse; 10 Temmuz-un ikinci sene-i devriyesinden 10 gün evvel... Þehzadebaþi... Belê, gotina te ye, min welê nivisî... Min ne bi tenê bîr bi quweta gotina nivîskî biribû û ew dixwendin, herweha min ew bi pênûsa xwe ya xort û nehoste dianîn pê jî. Wext mîna hespekî seglavî li bezê ye. Ji gotinên niviskî pê ve kî bi lez û beza wextê dikare? Ew kîjan heþ û bîr, mêjî û zanîn e ko dikare xwe li hember lehiya wextê rabigire?... Loma, carina min pênûsa xwe ya bêziman li ser kaxizên spî digerand û bûyer dianîn ziman. Wê rojê jî welê bû; Yusuf Akçora û Ismaîl Gansperenskî Beg... Bi dû wê rojê re, bi qasî bîst û du salan, 8´ê kanûna sanî, 1933-an, li Þamê, bi alîkariya wan gotinên ko min li Þehzadebaþiyê nivîsîbûn, min ji serekkomarê Tirkiyê, Mistefa Kemal Paþa re nameyeke dirêj nivisî. Di nama ko min bi zimanekî xweþ, bi rêz û rêzdarî, nivîsîbû de, min rexne li siyaseta Tirkiyê ya li ser kurd û Kurdistanê girt û ew siyaset mîna nijadperestî û tirkîtî bi nav kir. Di namê de, min mîsala roja Þehzadebaþiyê jî da. Ji lewre, tovên dijminahî û berberiyê, tirkîtî û nijadperestiyê hê di salên 1910-an de dihate çandin. E-POSTE: INFO@NEFEL.COM MALPER: WWW.NEFEL.COM BÎRA QEDERÊ • 75
Wê roja Þehzadebaþiyê, Ismaîl Gansperenskî, merivekî ko ji welatên xerîb hatibû û hê baþ bi tirkî nizanîbû, di konferansa xwe ya dirêj de, her û her behsa tirk û tirkîtiyê kir. Wî, bi tirkiya xwe ya ecêb ko me bi dijwarî jê fahm dikir, her digot »türk we gayri türk«. Gava konferans qediya, me jê bi tenê tiþtekî fahm kir; li ser axa dewleta Osmanî bi tenê tirk hene, herkes tirk e û herkes wê tirk be... Bi gotina birayên me yên kurdên soran, gotinên wî qor bûn. Hema di wê salonê de, kesên ko tirk bûn, bawer bike, bi tiliyên destekî dihatine hejmartin. Ez û hevalên min, em þeþ kes bûn; du kurd, çerkezek, arnawitek, gurciyek û rûmek. Belê, em osmanî bûn, lê ne tirk. Hurmeta me ji bo »Halîfeyê rûyê zemîn« bêdawîn bû, em misilman bûn, lê ne tirk. Em bira bûn, lê ne tirk... Hingî me li xwendegehê rojnameyek diweþand. Ez gerînendeyê wê bûm. Dotira roja konferansê, min ji bo rojnamê, li ser kurd û Kurdistanê, bendeke çandî û tarîxî nivîsî û di rojnamê de weþand. Herçî ew qisên qor, digel ko ew qor bûn, bûn sebebê perçebûn û hilweþîna Dewleta Osmanî, bûn sebebê ax û axîn, qîrîn û hawar, kîn û nefret, mirin û kuþtinê. Welat bû gundekî xirbe, jê dû û dûman bi esmanan ket. Riyên welêt bi cendekên miriyan tijî bûn, teyr û tûr li serê veniþtin... Min ev hemû, digel her kitekitê, bi hêz û quweta gotina niviskî, ji Mistefa Kemal Paþa re nivîsîn. Lê heyhat... kesên ko bi fort û hêza þûrê xwe bawer bin û bîr bi quweta gotina nivîskî nebin, guh nadin gotina nivîskî heta ko ew bi xwe, bi tecrubên xwe, nebînin ko hêza þûrê xwînrêj ne bi qasî îlim û zanîn, peyv û gotina nivîskî ye... Bi dû konferansê re, li ber deriyê tiyatroyê, Celadet û hevalên wî li hev dinihêrin. Ji kesî deng dernakeve. Tirk û tirkîtî... »Herkes Türk olmak mecburiyetinde... Bu ülke Türklerindir« Celadet lal bûye, nikare bipeyive, ker bûye, hew dengan dibihîse, mîna ko yek dilê wî diguviþîne. Ew, bêdeng, bîhnteng, ji hevalên xwe xatir dixwaze, serê wî di ber de, dest di bêrîkên pantolon de, hêdî hêdî, ji wir bi dûr dikeve. Di mêjiyê wî de dengê Ismaîl Gansperenskî, dilê wî, pihêt, hildavê. 5Dilê Celadet pihêt hildavê. Di êvareke ronî ya havîna 1912-an de, Celadet, Kamuran û çar hevalên xwe li aliyê Kadiköyê, Fenerbahçê, li bexçê Otel Belvu rûniþtine û þîva êvarê dixwin û bi qaseyên zîvîn meya sor a Belvuyê vedixwin. Wan hemûyan bi serfirazî xwendina xwe xelas kirine û vê yekê pîroz dikin. Bexçê Belvu, mîna her 76• BÎRA QEDERÊ E-POSTE: INFO@NEFEL.COM MALPER: WWW.NEFEL.COM
- Page 25 and 26: - Yadê, helbet lawê min ê li bap
- Page 27 and 28: »Fotograf û fotografkêþî þore
- Page 29 and 30: wî, dev û lêvên wî, poz û çe
- Page 31 and 32: latê Kurdistanê ye. Ji nêrîna w
- Page 33 and 34: havingeh û seyrangehan. Girav, bi
- Page 35 and 36: - Eferim kurê min, ji niha ve tu n
- Page 37 and 38: nîvroyê jî, Emîn Beg zarok werg
- Page 39 and 40: Amojna Sitî jî pê re bûne. Umr
- Page 41 and 42: û. Çavên wî, mîna çavên teyr
- Page 43 and 44: Kurdi... Yek jî, bi tîpên erebî
- Page 45 and 46: Emîn Beg spasî wezîrê ko weha d
- Page 47 and 48: Bedirxaniyan digirt. Celadet, di v
- Page 49 and 50: 48• BÎRA QEDERÊ E-POSTE: INFO@N
- Page 51 and 52: li pey hev, derin. Dîsan li jor ç
- Page 53 and 54: danê êvarê, bi kêfxweþî dadiq
- Page 55 and 56: zîzî û melûlî, stran û þiîr
- Page 57 and 58: cîh de bû. Ew roj, tevî her kitk
- Page 59 and 60: Sirgûn, sirgûna me kurdan bû. Ga
- Page 61 and 62: atekê xistiye. Ew Bedirxanê ko ji
- Page 63 and 64: Âlî Beg hertim li malê bû, bi t
- Page 65 and 66: hatiye pê. Kes, hêz û quwetên k
- Page 67 and 68: Amojna we li dora we bigere, berxik
- Page 69 and 70: li ser kaxiza nemir dixuye, dirêj
- Page 71 and 72: Celadet bi ken û bi germahî jê d
- Page 73 and 74: - Signore, hûn bi halê xortiyê d
- Page 75: min, bersivên dilê min ê xort ko
- Page 79 and 80: þirîkê stranê û bi alîkariya
- Page 81 and 82: demên pir pêwist pê ve, ew ji od
- Page 83 and 84: 82• BÎRA QEDERÊ E-POSTE: INFO@N
- Page 85 and 86: çiyan jî, bergeha çiyê temam di
- Page 87 and 88: Zabitekî ittîhatçî ji aliyê pa
- Page 89 and 90: er derî dike û bi ken ji yên dor
- Page 91 and 92: kesên osmanî, çi tirk û kurd,
- Page 93 and 94: Dilê wî diþewite, hinekî av bid
- Page 95 and 96: 6Celadet ji xeweke giran hiþyar di
- Page 97 and 98: Ittîhatçiyan xwîn rijandibû û
- Page 99 and 100: wênekêþan, di rêzê de ne. Miri
- Page 101 and 102: piþtî þer û qiyametê tên. Dig
- Page 103 and 104: dinasî, min her alî, tiþt û mil
- Page 105 and 106: nivîskarên din ên þoreþên Fra
- Page 107 and 108: Welê dixuye ko ev halê mirov û m
- Page 109 and 110: im... çavvekirî, bi vê hesreta k
- Page 111 and 112: erî ba û bahozê bûn... - Heke b
- Page 113 and 114: xwe ya fotografê, li hêviya me b
- Page 115 and 116: û nedîtî bikiþînim. Eger we ic
- Page 117 and 118: ev fotografa yekemîn be ko tê de
- Page 119 and 120: Hîkmet hinekî din jî xwe nêzîk
- Page 121 and 122: ê xwe, bajarê bi bîranînên ebe
- Page 123 and 124: Min ev rêz li ko nivîsîn? Te beh
- Page 125 and 126: mabûn. Min û Kamuran, cêwiyê si
nîvtijî ye. Li ser dîwarên salonê, bi tîpên erebî û ermenî, lê bi zimanê osmanî,<br />
gotinên edebî hatine neqiþandin. Li ser perdeyên þano ko ji cawên<br />
sor çêbûne, çend wêneyên zer dixuyin. Hema li pêþiya perdan, li ser þano<br />
maseyeke dirêj û sê kursiyên text hatine danîn.<br />
Celadet û hevalên xwe li rêza herî pêþîn a kursiyan rûniþtine. Celadet li<br />
milekî bi hevalên xwe re dipeyive, li milekî jî li dora xwe û paþ xwe dinihêre.<br />
Piraniya kesên ko hatine, jê re, rûyên nas in. Beþdar di nav xwe de<br />
dipeyivin. Lê gava ji paþ perdeyên þano merivekî navsale, navzirav û navdar<br />
derdikeve û tê ber masê, deng jî hêdî hêdî tên birîn. Kesê ko li ber<br />
masê rawestaye û ji jor li guhdaran dinihêre, yek ji bîrbir û rêberên partiya<br />
Ittîhad we Terakkî ye; Yusuf Akçora. Ittihad we Terakki ko îro hemû<br />
karên dewletê bi dest xistiye û wan digerîne, digel hebûna malbata<br />
Osmanî û Siltan Reþad, siyasetên ko ji bo dewleta osmanî nû ne,<br />
dimeþîne.<br />
Yusuf Akçora, bi dengekî giran û berz, xêrhatinê li beþdaran dike û gotarbêjê<br />
konferansa îro bi wan dide nasîn. Gotarbêj ji welatê Kafkasyayê,<br />
tirkekî zana Ismail Gansperenski ye. Piþtî ko Yusuf Akçora navê wî dibêje,<br />
ew jî, ji paþ perdê, herdu aliyên perdên girtî vedike û tê ber masê.<br />
Herdu hevûdu hembêz dikin û bi hev re rûdinin.<br />
Celadet bi meraq li wan dinihere û di rûpela deftera xwe ya biçûk ko di<br />
destan de ye, weha dinivîse; 10 Temmuz-un ikinci sene-i devriyesinden<br />
10 gün evvel... Þehzadebaþi...<br />
Belê, gotina te ye, min welê nivisî... Min ne bi tenê bîr bi quweta gotina<br />
nivîskî biribû û ew dixwendin, herweha min ew bi pênûsa xwe ya xort û<br />
nehoste dianîn pê jî. Wext mîna hespekî seglavî li bezê ye. Ji gotinên<br />
niviskî pê ve kî bi lez û beza wextê dikare? Ew kîjan heþ û bîr, mêjî û zanîn<br />
e ko dikare xwe li hember lehiya wextê rabigire?... Loma, carina min<br />
pênûsa xwe ya bêziman li ser kaxizên spî digerand û bûyer dianîn ziman.<br />
Wê rojê jî welê bû; Yusuf Akçora û Ismaîl Gansperenskî Beg... Bi dû wê<br />
rojê re, bi qasî bîst û du salan, 8´ê kanûna sanî, 1933-an, li Þamê, bi alîkariya<br />
wan gotinên ko min li Þehzadebaþiyê nivîsîbûn, min ji serekkomarê<br />
Tirkiyê, Mistefa Kemal Paþa re nameyeke dirêj nivisî. Di nama ko min bi zimanekî<br />
xweþ, bi rêz û rêzdarî, nivîsîbû de, min rexne li siyaseta Tirkiyê ya li<br />
ser kurd û Kurdistanê girt û ew siyaset mîna nijadperestî û tirkîtî bi nav kir.<br />
Di namê de, min mîsala roja Þehzadebaþiyê jî da. Ji lewre, tovên dijminahî<br />
û berberiyê, tirkîtî û nijadperestiyê hê di salên 1910-an de dihate çandin.<br />
E-POSTE: INFO@NEFEL.COM MALPER: WWW.NEFEL.COM<br />
BÎRA QEDERÊ • 75
Change language