Bîra qederê - Nefel
Bîra qederê - Nefel Bîra qederê - Nefel
mamê xwe rojnameyeke weha bijarte derxînî û serê me pê bilind bikî, ez ê ji te re ne taximek, lê çend taxim kincên ji yên min jî xweþiktir bikirim. – Bavo, ez ê derxim, tu dê bibînî, ez ê cerîdeyeke pir spehî derxim. Belê, rast e, min hingê weha got... Qewl û soz mîna tovan in. Meriv wan di zikê dewr û dewranê de diçîne da ko ew di pêþerojê de hêþîn werin. Lê herwekî ko ji tov re ax, av, tav, germahî û hewa divê, ji qewl û sozan re jî rûmet, xebat, sebat, lêgerîn, xîret û evîn divê. Di ser her tiþtî re jî evîn. Evîn reh e. Evîn ruh e. Tov li ser rehan hêþîn tê. Ma heta tov xwe bi rehan bernede nav kûrahiyên axê, ew dikare bibiþkove, zîl bide û bejn bavêje?.. Min jî, bi evîna ko ez ji mala xwe, bav û diya xwe hîn bûbûm, soz da bavê xwe ko ez rojnameyeke spehî, mîna rojnama mamê xwe, biweþînim. Ez bûm rojnamevan. Min rojname jî derxist û ne bi tenê yek, dudo. Ez nizanim ka ew di hêjahiya rojnama mamê min de ne, lê min bi aþq û evîn ew derxistin û yadîgarî miletê xwe kirin. Gava umrê min hinekî mezin bû û min êdî bîr bi çerxa gerdûnê û qesta felekê bir, bavê min ji min re çend taxim kinc dan dirûn. Lê bêyî ko ew rojnamên min bibîne... Belê, wî rojnamên min nedîtin. Gava her hejmareke rojnamên min derdiketin, min jî mîna bavê xwe hejmara nû vedikir, rûpel bi hêdîka diqulipandin û ez, bi dengekî berz, difikirîm û min digot, »Xwezî niha bavo vê hejmarê bidîta.« Mixabin, wî ew nedîtin. 4Mixabin ko wî ew nedîtin, lawên Mîrê me yê gorbehîþt niha bûne paþa, wezîr, aqilmend, zabit, muteserif û ew karê dewletê digerînin. Ew li ser lêvan in, herkes qala wan dike, bi hezaran, sed hezaran kes bi navê wan sond dixwe. Lê gelek heyf ko Mîr Bedirxan ew nedîtin... Ma ez çi bibêjim, xwezî we kalikê xwe bidîta! Amojna Sitî, bi axîn bîhna xwe berdide û weha dipeyive. Pêwendiya Amojna Sitî û romana Bîra Qederê li ser zimanê romanê ye. Celadet Beg dixwest romana xwe bi kurdî binivîsiya. Romana Bîra Qederê bi kurdî tê nivisîn. Eger meriv li reh û sebebên vê yekê bigere, meriv divê xwe bi Amojna Sitî bigihîne. Amojna Sitî, dilgira malbata Bedirxaniyan, zarþêrîna zarokan û çîrokbêja meclîsan e. Ew ji dem û dewra Mîr Bedirxan maye. Bav û diya wê li qesra Mîr Bedirxan, mîna seyis û berdestên mîr jiyane. Ew botî û kurdên êzîdî bûne. Bavê Amojna Sitî di serhildana mîr de jî hertim li ba mîr bûye. Gava serhildanê ji aliyê Osmaniyan þikest xwariye û mîr mecbûr bûye ko xwe vekiþîne keleha Erûhê, bav, dê û E-POSTE: INFO@NEFEL.COM MALPER: WWW.NEFEL.COM BÎRA QEDERÊ • 37
Amojna Sitî jî pê re bûne. Umrê Amojna Sitî hingê 7-8 sal bûye. Bi dû serîhildanê re jî sirgûn û koç hatiye. Hemû malbat, tevî herkesî, ji Cizîra Botan hatiye bi dûr xistin. Hingê ew jî, bavê Amojna Sitî Apê Xelef, diya wê Gulîzer û ew bi xwe, ketine ser riya welatê xerîbiyê. Sala 1846-an, bi hespan û di bin çavdêriya ordiya Osmaniyan de, piþtî rêwîtiyeke çend mehan, ew gihîþtine bajarê Zerya Reþ, Samsûnê. Ji wir jî, ew bi keþtiyeke mezin, ji zeryayê, çûne Stembolê, payitextê dewleta Osmanî. Roj û mehên wan ên Stembolê pir dijwar bûne; Mîr Bedirxan, çar jinên wî û sê zarokên wî ji wan tên veqetandin û ew li koþkeke biçûk tên bicîhkirin, lê yên mayî hemû qor bi qor di nezareta Zaptiyê de hepis dibin. Ro û tav li wan dibe heram, nan û ava wan tê birîn, dinya li wan dibe zîndan. Bi dû zîndana Zaptiyê re, ew dîsan, bi keþtiyeke mezin ber bi girava yewnanî Girîtê tên þandin. Mîr Bedir Xan, çar jin û sê zarokên wî û malbatê, tevî Apê Xelef û mala wî, li bajarê Xaniyayê tên bicîhkirin. Lê belê Osmanî malbat perçe dikin û gelek endamên malbatê jî li Stembolê, li aliyê Anatoliyê, Kadiköyê tên bicîhkirin. Amojna Sitî heta sala 1862-an jî li Girîtê dijî. Piþtî ko bavê wê wefat dike û diya wê jî tevî Mîr Bedirxan dere Þamê, ew jî tevî hin endamên malbata Bedirxaniyan, tê Stembolê û li ba Bedirxaniyan bi cîh dibe. Rojekê li vê malê, rojekê li wê malê, di navbera malên Bedirxanan de, ew porê xwe spî dike. Hemû zarokên malbatê ko li Stembolê tên dinê, ji ber destê Amojna Sitî derbas dibin. Amojna Sitî kûpa gotinên kurdî ye, gencîneya stran, dîlan, çîrok, çîrçîrok, methelok û mamikên kurdan e. Ew þahîda tarîxa malbatê û serpêhatiya Mîr Bedirxan e. Ew rû û zimanê adet û ûsilên kurdî ye. Ew dengbêj û çîrokbêj e. Serpêhatiya Mîr Bedirxan, sirgûna wan, salên Xaniyayê, deþt û zozanên welatê kurdan, çemên Dijle û Firatê, çiyayên Cûdî û Herekolê, þikeftên spehî û xweþbergeh, jiyana eþîrî û koçerî ya welêt... ev hemû bi zimanê Amojna Sitî dibin lehîyeke zelal û diherikin, dibin berfendeyeke spî û hawirdor vedigirin, dibin destaneke bêdawîn û mêjiyê guhdaran dineqiþînin. Ma meriv li welatê xerîbiyê, li Stembolê dikare ji Amojna Sitî çêtir mamostayeke hêja bibîne? Ma kî dikare ji wê çêtir zimanê bav û kalan, kurdiya welêt hînî zarokan bike? Digel ko Amojna Sitî nêzîkî çil salan li Stembolê, di nav navenda zimanê Osmanî de jiyaye, ew hê jî bi gotineke tirkî nizane. Mîna ko ew ne li dinya îro, lê ya do dijî. Bedena wê li Stembolê, lê bîr û heþê wê li welatê zarokiya wê ye; welatê salên zarokiyê bihuþteke rastîn û nemir e. Ew gorî- 38• BÎRA QEDERÊ E-POSTE: INFO@NEFEL.COM MALPER: WWW.NEFEL.COM
- Page 1 and 2: oman MEHMED UZUN Bîra qederê NEFE
- Page 3 and 4: 2•BÎRA QEDERÊ E-POSTE: INFO@NEF
- Page 5 and 6: Mehmed Uzun: Bîra Qederê Weþanxa
- Page 7 and 8: 6•BÎRA QEDERÊ E-POSTE: INFO@NEF
- Page 9 and 10: gotin û xeberdanên do, tahm û b
- Page 11 and 12: destên wî di bêrîkên pantolon
- Page 13 and 14: qesreke pir mezin dixuyê. Qesr sp
- Page 15 and 16: yên ewran, bi aramî, xwe dilivîn
- Page 17 and 18: kûr-kûr dinale. Rûþen Xanim, di
- Page 19 and 20: çare nîn e. Min nexwest ji Emîn
- Page 21 and 22: Esad Paþa qahwa tahl dixwaze. Di d
- Page 23 and 24: Lê ew çi ye! Dengek tê. Dengê z
- Page 25 and 26: - Yadê, helbet lawê min ê li bap
- Page 27 and 28: »Fotograf û fotografkêþî þore
- Page 29 and 30: wî, dev û lêvên wî, poz û çe
- Page 31 and 32: latê Kurdistanê ye. Ji nêrîna w
- Page 33 and 34: havingeh û seyrangehan. Girav, bi
- Page 35 and 36: - Eferim kurê min, ji niha ve tu n
- Page 37: nîvroyê jî, Emîn Beg zarok werg
- Page 41 and 42: û. Çavên wî, mîna çavên teyr
- Page 43 and 44: Kurdi... Yek jî, bi tîpên erebî
- Page 45 and 46: Emîn Beg spasî wezîrê ko weha d
- Page 47 and 48: Bedirxaniyan digirt. Celadet, di v
- Page 49 and 50: 48• BÎRA QEDERÊ E-POSTE: INFO@N
- Page 51 and 52: li pey hev, derin. Dîsan li jor ç
- Page 53 and 54: danê êvarê, bi kêfxweþî dadiq
- Page 55 and 56: zîzî û melûlî, stran û þiîr
- Page 57 and 58: cîh de bû. Ew roj, tevî her kitk
- Page 59 and 60: Sirgûn, sirgûna me kurdan bû. Ga
- Page 61 and 62: atekê xistiye. Ew Bedirxanê ko ji
- Page 63 and 64: Âlî Beg hertim li malê bû, bi t
- Page 65 and 66: hatiye pê. Kes, hêz û quwetên k
- Page 67 and 68: Amojna we li dora we bigere, berxik
- Page 69 and 70: li ser kaxiza nemir dixuye, dirêj
- Page 71 and 72: Celadet bi ken û bi germahî jê d
- Page 73 and 74: - Signore, hûn bi halê xortiyê d
- Page 75 and 76: min, bersivên dilê min ê xort ko
- Page 77 and 78: Wê roja Þehzadebaþiyê, Ismaîl
- Page 79 and 80: þirîkê stranê û bi alîkariya
- Page 81 and 82: demên pir pêwist pê ve, ew ji od
- Page 83 and 84: 82• BÎRA QEDERÊ E-POSTE: INFO@N
- Page 85 and 86: çiyan jî, bergeha çiyê temam di
- Page 87 and 88: Zabitekî ittîhatçî ji aliyê pa
mamê xwe rojnameyeke weha bijarte derxînî û serê me pê bilind bikî, ez<br />
ê ji te re ne taximek, lê çend taxim kincên ji yên min jî xweþiktir bikirim.<br />
– Bavo, ez ê derxim, tu dê bibînî, ez ê cerîdeyeke pir spehî derxim.<br />
Belê, rast e, min hingê weha got... Qewl û soz mîna tovan in. Meriv wan di<br />
zikê dewr û dewranê de diçîne da ko ew di pêþerojê de hêþîn werin. Lê<br />
herwekî ko ji tov re ax, av, tav, germahî û hewa divê, ji qewl û sozan re jî<br />
rûmet, xebat, sebat, lêgerîn, xîret û evîn divê. Di ser her tiþtî re jî evîn. Evîn<br />
reh e. Evîn ruh e. Tov li ser rehan hêþîn tê. Ma heta tov xwe bi rehan<br />
bernede nav kûrahiyên axê, ew dikare bibiþkove, zîl bide û bejn bavêje?..<br />
Min jî, bi evîna ko ez ji mala xwe, bav û diya xwe hîn bûbûm, soz da bavê<br />
xwe ko ez rojnameyeke spehî, mîna rojnama mamê xwe, biweþînim. Ez<br />
bûm rojnamevan. Min rojname jî derxist û ne bi tenê yek, dudo. Ez nizanim<br />
ka ew di hêjahiya rojnama mamê min de ne, lê min bi aþq û evîn ew<br />
derxistin û yadîgarî miletê xwe kirin. Gava umrê min hinekî mezin bû û<br />
min êdî bîr bi çerxa gerdûnê û qesta felekê bir, bavê min ji min re çend taxim<br />
kinc dan dirûn. Lê bêyî ko ew rojnamên min bibîne... Belê, wî rojnamên<br />
min nedîtin. Gava her hejmareke rojnamên min derdiketin, min jî mîna<br />
bavê xwe hejmara nû vedikir, rûpel bi hêdîka diqulipandin û ez, bi<br />
dengekî berz, difikirîm û min digot, »Xwezî niha bavo vê hejmarê bidîta.«<br />
Mixabin, wî ew nedîtin.<br />
4Mixabin ko wî ew nedîtin, lawên Mîrê me yê gorbehîþt niha bûne<br />
paþa, wezîr, aqilmend, zabit, muteserif û ew karê dewletê digerînin.<br />
Ew li ser lêvan in, herkes qala wan dike, bi hezaran, sed hezaran kes<br />
bi navê wan sond dixwe. Lê gelek heyf ko Mîr Bedirxan ew nedîtin... Ma<br />
ez çi bibêjim, xwezî we kalikê xwe bidîta!<br />
Amojna Sitî, bi axîn bîhna xwe berdide û weha dipeyive. Pêwendiya<br />
Amojna Sitî û romana Bîra Qederê li ser zimanê romanê ye. Celadet Beg<br />
dixwest romana xwe bi kurdî binivîsiya. Romana Bîra Qederê bi kurdî tê<br />
nivisîn. Eger meriv li reh û sebebên vê yekê bigere, meriv divê xwe bi<br />
Amojna Sitî bigihîne. Amojna Sitî, dilgira malbata Bedirxaniyan, zarþêrîna<br />
zarokan û çîrokbêja meclîsan e. Ew ji dem û dewra Mîr Bedirxan<br />
maye. Bav û diya wê li qesra Mîr Bedirxan, mîna seyis û berdestên mîr<br />
jiyane. Ew botî û kurdên êzîdî bûne. Bavê Amojna Sitî di serhildana mîr<br />
de jî hertim li ba mîr bûye. Gava serhildanê ji aliyê Osmaniyan þikest<br />
xwariye û mîr mecbûr bûye ko xwe vekiþîne keleha Erûhê, bav, dê û<br />
E-POSTE: INFO@NEFEL.COM MALPER: WWW.NEFEL.COM<br />
BÎRA QEDERÊ • 37
Change language