08 - çevresel etki değerlendirme planlama genel müdürlüğü

C.2.5 Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları
C.2.1 Bölümünde açıklanmıştır.
C.3 Atmosferik Kirlilik
C.3.1 Ozon Tabakasının İncelmesi
Ozon tabakasının en büyük özelliği, tüm canlı varlıkların, doğal kaynakları ve tarımsal ürünleri
olumsuz yönde etkileyen morötesi radyasyonu yani güneşin uktraviyole ışınlarını adsorbe etmektedir.
Bu ışın tutma işlemi, oksijenin ozona ve ozonun parçalanarak tekrar oksijene dönüşmesi sırasında
ultraviyole ışınlarının kullanılması sonucunda meydana gelmektedir.
Ozon tabakasının incelmesinin, insan sağlığı üzerinde önemli etkileri vardır. Bu etkiler, deri
kanserleri ve kataraklarda artış, bağışıklık sisteminde değişiklik, deniz organizmalarının yaşam
döngülerinde değişiklik ve iklimde önemli ölçüde değişiklikler meydana gelmesidir.
Ozon tabakasının incelmesine daha çok buzdolaplarında soğutucu etken olarak kullanılan
kloroflorokarbonlar neden olmaktadır. Bir çok gelişmiş ülke ve AT ülkeleri spreylerde bu gazın daha
az kullanılmasının ve 2000 yılından itibaren kullanılmamasını istemektedirler.
İlimizde ozon tabakasının incelmesine neden olan kloroflorokarbon gazlarının havadaki
ölçümü yapılamamaktadır.
C.3.2 Asit Yağmurlarının Etkileri
Asit yağmurları, yüzey sularında kalsiyum, magnezyum, sodyum.,potasyum, sülfat,
aliminyum,mangan, demir ve çinko konsantrasyonlarının artışına, pH değerlerinin düşmesine neden
olur. Asitleşme, su ekosistemlerindeki tüm canlıları etkiler. pH değeri düştükçe fitoplankton türlerinin
kompozisyonu değişir.
Suların asidifikasyonu, bazı metal konsantrasyonlarının artışına yol açabilir. Bunlardan en
önemlileri, aliminyum ve civa salınımlarıdır. Aliminyum toksisitesi, pH değerlerine ve ortamda
oluşturduğu maddelere göre değişmektedir.
Asidifikasyondan etkilenen balıkların çoğunda, üreme bozuklukları görülmektedir. Düşen pH
değerinin etkisiyle bazı balık türlerinin doğal ortamlarından uzaklaşmalarına ve üreme organlarının
düşmesine neden olur. Ani balık ölümlerine öncelikle akarsularda rastlanır; bu duruma yoğun
sonbahar yağışları veya ilkbaharda karların erimesi sonucu suyun pH' ında ortaya çıkan ani düşüşler
yol açar.
Asit yağmurlarının orman toprağına, toprak suyuna ve vejetasyonuna yapmış olduğu olumsuz
etkiler sonucunda orman ağaçları hastalanır ve bu durumda, kuraklığa, dona, zararlı böcek ve
mantarlara karşı dirençleri kırılır.
C.4 Hava Kirleticilerin Çevreye Olan Etkileri
C.4.1. Doğal Çevreye Olan Etkileri
C.4.4.1 Su Üzerindeki Etkileri
Hava kirliliği yaratan pekçok gaz ( 2-7 gün arasında havada asılı kalabilen SO 2 , SO 3 ve NO X
gibi kirleticiler ) atmosferde bulunan su partikülleri ve diğer bileşenlerle tepkimeye girerek
sülforozasit H 2 SO 3 , H 2 SO 4 ve HNO 3 oluştururlar. Bunlar yeryüzüne yağmur ve kar şeklinde ulaşır.
Kuru sülfat ve nitrat partikülleri, çiğ veya sisle rutubetlendiği zaman, kuvvetli asidik çözeltiler
şeklinde atmosferde depolanabilir.
Asit yağmurları toprakta bulunan alüminyumu çözerek içme sularına karışmasına ve içme
suyunun kalitesinin bozularak toksin olmasına neden olurlar. Aynı şekilde asit yağmurları göllerde
alüminyum çözülmesine neden olarak balıkların solungaçlarının tıkanmasına ve boğularak ölmelerine
neden olmaktadır.
Asit yağmurları göl ve akarsularda asit dengesini bozarak, önce hassas canlılar olmak üzere
tüm canlıları etkilemektedir. Hatta bazı türlerin ölümüne neden olmaktadırlar.
C.4.1.2. Toprak Üzerindeki Etkileri
Çeşitli endüstriyel, egzoz ve ısınmadan kaynaklanan gazlar topraklara ve üzerindeki bitkilere,
doğal vejetasyona ve toprağın yapısına etki etmektedir. Havaya verilen gazlar içindeki başta SO 2
olmak üzere NO X , HF ve HC gibi kirletici emisyonlar ve oluşturduğu asit yağmurları bitki ve toprak
üzerinde zararlı etkilerini göstermektedir. Kirletici gazlar içinde bulunan partikül maddelerin taşıdığı
Cu, Mn, Zn, Hg, Cd, As, Ni ve benzeri ağır metal ve 17 element toprak ve bitkiler üzerinde
toplanmaktadır.
39