Etkinlik Paketi - UNICEF Türkiye

Gündelik Yaşam
Ek 22: Tarihte Ölü Gömmeye İlişkin Bilgi Kağıdı
Tarihte Ölü Gömme Teknikleri
Tarih boyunca tüm topluluklarda görülen ölü gömme, ölü için yapılan törenler ve mezarlara
konan ölü hediyeleri insanlarının ölümünden sonra yaşam inancını ortaya koymaktadır.
İnsanlar ölülerini çeşitli törenlerle gömmeye henüz Eski Taş Çağı’nda başlamışlardır. İnsanlar
sınıf farklılıklarına ve maddi olanaklarına göre kendilerine mezar yaptırma gereksinimi
duymuşlardır. Eski çağlarda ölüler bazen yerleşme yerinin içine (intramural), bazen de yerleşme
yerinin dışındaki (extramural) özel mezarlıklara gömülmüşlerdir. Kimi zamanda kremasyon adı
verilen yakarak gömme tekniği kullanılmıştır. Yakılarak gömülmüş ölülerin külleri ve yakma
töreninden geriye kalanlar çoğu kez urne adı verilen bir kaba, bazen de tekne ve kapaktan
oluşan ostothek ya da larnax adlı küçük taş muhafazalar içine konmuştur.
Diğer dünyada yaşam inancından kaynaklanarak ölülerin yanına birçok hediye ve eşya
bırakılırdı. Bunları öldükten sonra ölünün kullanacağına inanılırdı. Mezar üzerine betimleme
yapılmışsa bu ölünün yaşamıyla ilgili bir sahne veya mitolojik bir sahnedir. Ölünün yanına
konan hediyeler kişinin yaşantısında kullandığı her şey olabilir. Bunlar takı eşyaları, kaplar,
aynalar, oyuncaklar, savaş aletleri, tıp aletleri, sikkeler v.s. olabilir. Genellikle ölünün yanına
2 adet sikke konduğu bilinmektedir. Bunlar birlik ve kent sikkeleridir. Birlik sikkeleri genelde
ağıza, kent sikkeleri de ele konur. Bu sikkeler Hades’in dünyası (yer altı) ile de yakın ilişkilidir.
Kişi öldükten sonra Yer altı Tanrısı Hades’in dünyasına gidince kayıkçı Charonla karşılaşır
ve Charon kayığıyla ölüyü karşıya geçirmek için bu sikkelerden alır. Cenaze mimarisinin ayrı
bir kolunu oluşturan tümülüsler ise yığma toprakla oluşturulan mezarlardır. Tümülüsler yapı
bakımından, gözle görülür dış formları dışında yeraltı mezarları gibi değişik materyallerden
veya kayaya oyularak yapılmışlardır. Tümülüslerin içleri ve yer altı mezarları geniş ve özenli
işlenmiştir. Tümülüs mantığına bağlı olarak geliştirilen ve dünyanın en eski taş mezar yapıları
olarak bilinen piramitlere ise Mısır’da yoğun olarak rastlanmaktadır. Piramitlerde piramidin
üzerine oyulduğu kayanın içine oyulan mezar odaları bulunmaktadır.
Mezarlıklara ölüler şehri anlamına gelen nekropol denmektedir. Nekropol alanları antik
dönem insanının; inanç sistemini, etnik yapısını, yaşam standartlarını, sosyal ilişkilerini ve ölü
gömme adetlerini yansıtması açısından önemli bir yere sahiptir. Nekropol alanlarından alınan
veriler ışığında da herhangi bir antik kentin refah düzeyini, nüfusunu ve etnik yapısını tahmin
etmek mümkündür.
108