Untitled

Untitled Untitled

bnk.institutkurde.org
from bnk.institutkurde.org More from this publisher
31.03.2015 Views

Geree'seyîewrewşjîbêeşkereldrmê,weMp'adşêdgurcan,nenmMwêyekêkudewletawanbibûne xweyê qewata eskeriyêye p'ir ' zor', gelêd bin dest zêde a'ciz nedikirin û nedihêşandin, qedrê dîn - h'ebandinêd, zimanêd, çand, e'detêd wan xweş digirtin. Dewra p'adşatiya T'amar P'adşê r'a bi heqî dibêjin ku ew bona çanda gurcan bibû Sedsala zêrîn". Hemadi wîwaxtîda e'frandinêdulmî, t'arîxîû e'debiyatêye herî giringhatinenivîsarê. Yekji wan sert'aca poêziya gurcî dast'ana Şot'a R'ûst'avêliye me'nîgiran Wergirê p'ostê pilinge". E'frandarê Wergirê p'ostê piling" Şot'a R'ûst'avêlî hemçaxê p'adşê Gurcistanêye nav û dengT'amar P'adşêye. Çawa di dast'ana wînivîsî da tê xwiyên, R'ûst'avêlî nêzîkî dîwana p'adşê û xweyê mert'eba (qulixa) bilinde, wezîre,ji malbeta navdar û e'sle. E'lametiyêd derheqajîîna Şot'a R'ûst'avêlîp'ir ' kêm hatine xweyî kirinê. Bi t'exmmî, xudanê Wergirê p'ostê piling" di salêd 1 1 62 - 1 1 66 da hatiye diniya ron. Paşî wefat bûna P'adşa T'amarê, nêzîkaya salêd 20 -ye sedsala XII, şayîrê extiyar diçe dêra şeherê îyêrûsalîmêye gurcan û li wêjî t'ex'dîr dide. Navê Şot'a R'ûst'avêlî di deft'era wê dêrê da hatiye nivîsê, lê sûretê wî bi nivîsarê va ser sitûneke dêrê hatiye neqşkirinê. r Ji naveroka dast'anê tê xwiyên, wekî Şot'a R'ûst'avêlîberek'eta poêziya diniyalîkê dast'ana Wergirê p'ostê piling" di zemanê T'amar P'adşê û mêrê wê Davît' Soslan da, nêzîkaya salêd 1 1 89 - 1207 e'fiandiye. Çawa tê xwiyên, şibêta P'adşa T'amarê k'iriyameta xwe dabû ser Şot'a R'ûst'avêlî û lemajî ewî dast'ana xwe p'êşk'êşî T'amarê kiriye. Derheqa wê yekê da R'ûst'avêlî xwexwe xût di destpêka dast'ana xwe da dibêje. Xudanê Wergirê p'ostê piling" di dast'ana xweye qiniyatdar da tê ber ç'e'van çawa mervekîhûmanîstî herîmezin di sedsalêd navîn da. R'ûst'avîlîyekji cêrga wan mervêd e'wlîn bû, yêdji xelekabîr-bawariya pajda mayîye li wê dewrê di nava cimae'tê da miqerm cî gktibû, bi zanîn der k'etibûn. Şot'a R'ûst'avêlîpê zimanê poêzîayê pesnê îdêêd mervatiyêye herî bilinde vê dinê dide, pirsa qedrê hev girtinêji aliyê h'emû dîn - h'ebandina dapêjda dik'işîne, derheqa dostî û evîniya heq - bawariyê, biratiya navbera miletan, xweyîkirina qedr, namûs û heqê vekehevbûnajinan di nava civakê da distrê. Şot'aR'ûst'avêlî di dast'anaxweye cindîtiyê dabe'sa şer'ê hemdemîya di navbera qenciyê ûxirabiyê da diçe, dike. Lê di wî şer'î da, çawa xwexwe xudanê dast'anê eşkere dide k'ivşê, alt' kirina xirabiyê û pîroziyah'iz kirinê t'u caran nabe bêyî ardmiya hogirane t'evayî, bêyî ît'bara biratiyê û mêrxasiyê. R'aste, xudanê Wergirê p'ostê piling" pêjda tê çawa welatp'arêzekî û miletevînekîp'ir' zor, lê t'enê xwe h'iz kirin û fanatîzma dînîji dûrî wiye. Dast'ana R'ûst'avêlî nimûşeke herî berbiç'e've di dereca birafiya, dostiya û hevgirtina gelan da. E'gîtêd dast'anê merivêdji miletêd, olêd, mert'ebêd, xweyîxeyîsetêd başqe - başqene. Lê eva yeka astengan pêşiya wan nak'işînin gava lazime dostiya hev bikin û k'omekê bidinehev. Sîûjêta dast'ana Wergirê p'ostê piling" di gelek welatan da fire pêş dik'eve û belayî dibe. R'ûst'avêlî di e'frandina xwe da be'sap'ir' welatan dike, çawa mesele, welatê Hindê, E'rebistanê, îranê (Xorêzmê), Çînûstanê û yed mayîn. Navê hine dewletanjî ewî ber xwe derxistiye, wek Mûlx'azanzar (P'adşatiya P'irîdon), Gulanşero (P'adşatiyat'ucaran). Şot'a R'ûst'avêlî di dast'ana xweye e'gîtiyê da p'ir'aniyê zor p'ayê mêrxasiyê, cindîtiyê û ît'barbawariyê dide. Di Wergirê p'ostê piling" da ma'na herî e'slî eva pirsa vekehevbûna heqêjinan û mêrane, xweyîkirina layîqdariyajinane. R'ûst'avêlî, gava ku di dast'ana xwe da derheqa nîgarêd Nêstanê û T'înat'înê dinivîse, ew cara pêşîn pêwêyekêvarniqabilîh'alêjmayebêheqdibe,çijîdie'nrêr'ojhilatawîçaxîfirebelayîbibû.Xudanê dast'anê di wî warî da e'mrê cimae'ta Gurcistanêye wê demê dide ber ç'e'van. P'adşê Gurcistanê P'adşa Gîorgî IH, lema ku zuretê wiyî kurîn t'une bû, t'ext - t'acê p'adşatiyê t'esrnîlî dota xwe T'amarê dike. Qiniyatdarapoêziyagurcan dast'ana Şot'aR'ûst'avêlî Wergirê p'ostêpiling"ji zûvaji sînorê Gurcistanê derk'etiye û di xezîna e'debiyata diniyalîkê da ciyê layîq girtiye.îzbatiya giringiya h'inurê bedewetiya wê nivîsêye mezinû h'emû dera qebûl kirinê ewyeka dide, kuh'eta nihadast'anaR'ûst'avêlî serzimanê gelek miletên diniyayê hatiye wergerandinê (t'ercime kirinê).

Lê hema îrojî, bi bextewariya me, serreqema wan t'erciman şikir dîsa t'ercimek ser zimanê diniyaêye qedîm- k'urdî zêde biye. Gurc ( k'art' - bi zimanê gurcî ) ûk'urd ( k'ûrt' - bi zimanê gurcî ), ew du gelêd mêrxasî şervan berê - berê da,ji dewra enzel da cînarê hevbûne û hema t'enê wê yekê vajîmabe, gere e'seyîp'eyîvendiyêd wanahev r'a xurt heba û başjîhev nas bikirana. Hine zaniyar ewêjî t'exmîn dikin, wekî k'okêd e'slêd gurcan û k'urdan dibekî yek binjî. Çawaç'e'vkaniyêdt'arîxiyê ser zimanêdbaşqe-başqe e'lemetiyan didin, di sedsalêdnavîndaînsanêd di e'slê xwe dak'urdp'ir ' caran bi êginî ûjîr t'evîh'al -jîîna dewlet û xelqêd Qavkasiya Başûr di derecêd seyasetê, dewlet bûnê, eskeriyê û çandê da bûne, îlakî ya dewleta Gurcistanê. Bi fikira me t'enê ew yek jî besî gotinêye, ku di zemanê çê kirina dewleta Gurcistanêye yekbûyî û zor qewat da (sedsalêd X - XH) navendêd Qavkasiya başûre giring - Anî, Genca û Divîn bin h'uk'umdariya malbeta k'urdaye zor - Şedadîdan da bûn (s. 95 1 - 1 199), lê di Azêrbayîcanê da malbeta k'urdan - R'ewadîdanh'ukumdikir(s. 950-1071). Hemaxût wîhênî, di dewrap'adşatiyaT'amarP'adşê da, di şuxulêavakirina, qewîkirinaûpêşk'etina Gurcistanê çawa dewleteke zor, k'eda du birêd e'slê xwe da k'urd - Zak'ariya û îvanê Mixargirzêlî (Namildirêj) êp'êceyîp'ir' û zêdeye. Silsilet û zuretêd wan h'erd biran k'eda xwe usajî dane pêşxistina çand û nivîsk'ariya gurcan ya sedsaîêd navîn. Ç'e'vkaniyêdgurcayet'arîxiyêbe'sawêyekêjîdikm,wekîp'eyvendiyêd(t'êk'liyê\I)P'adşaT'amarê bi nivîskî (name hevr'a şandin) hebû t'evî h'îmdarê malbeta Eyûbîan - Selah êd- dîn Eyûbî (s. 1 1 69 - 1256), k'îjanêjîbi pîrozî dijî eskerê xaç'p'arêzan şer ' dikir û navekî zor qazanc kir. Lazime ewyekajîbê gotinê, wekî ser e'rdê welatêdAziya Pêşîn yêdku di dewraP'adşaT'amarê da k'etibûne bin qolê dewleta Gurcistanê, herêmêd usajîhebûn li k'ujî gelê k'urd bi dîrokî (t'arîxî) ser cîwarbibûn. Heger emwan îzbatiyan t'irnamhildine ser h'esabê û bidine ber ç'e' van, dikarin çawaqirar bêjin, weki di wî dewrî da miletê gurc, pêşiyê p'ara wêyî xwendî û zana, îlakî (t'ayîbetî) mervêd nêzîkîDîwana P'adşê, gelê k'urd, t'arîx û dînbawariya wî baş nas dikir. Ji ma'na wan yekan usajî t'u car nedibû, wekî merivekî xayê zanma fire, xwenede û wezîrê p'adşê, çawa Şot'a R'ûst 'avêlî bû, haj miletê k'urd nebiya, û hêsa dibû, di e'frandina xwe da r'ex miletêd başqe - başqe ewîbe'sa k'urdanjî bikira. Gilînejor gotî xweş pêjda dik'işînin giringiya ma'na xêra t'ercima kirina dast'ana Şot'a R'ûst'avêlî Wergirê p'ostê piling" ser zimanê k'urdî bona lêk'olîna t'arîxa p'eyvendiya du miletêd cînare kemnar - gurcan û k'urdan di dereca çandê û e'debiyatê da, dewlemend kirina e'frandinêd k'urdiye bedewetiyê da. Hema bona wan yekan bû wekî xwendevanê k'urd, h'iz kirêd poêziyayê, îlakî k'urdêd di Qavkasiya Başûrdadijîn, salêdp'ir'bêsebirriîviyat'ercimeldrmaWeig^ îr'o ewanan, çawa em êdî dibînin, wê gihîştine mirazê xwe û xwestina wan hate sêrî. Dast'ana Şot'a R'ûst'avêiî Wergirê p'ostê piling" ser zimanê k'urdî şayîr û t'ercimeçiyê k'urd Cerdoê Esed t'ercime kiriye. Cerdoê Esedê r'emetî (Arto Ozmaniyan) - (s. 1 929 - 1 993) zêdeyî e'mrê xwe di bajarê T'ibîlîsê da derbazkir. Cimae'tê Cerdoê Esed nas diMr çawa zanayê zimanê dê, e'debiyatê, folklorê û e'detê gel. Ew şayîrvanekî xweyîk'iriyamet û t'ercimeçiyê poêziya xelqê maym bû. R'emetî endamê Yek'tiyanivîsk'arê Gurcistanêbû. Şeş berevokêd şêrêd Cerdoê Esed r'onayî dîtine. Baştirîn nimûnêd şêrêd wî di k'itêbêd dersa zimanê k'urdî û e'debiyatê, almanax û berevokêd başqe - başqe da hatine çap kirinê. Şêrêd Cerdoê Esed bi gurcî, ermenî,rûsî, azêrîûzimanê mayûi hatine t'ercime kirinê. Cerdoê Esed şêrêd şaynêd gurcan, ermeniyan, rûsane e'yan t'ercimeyî ser zimanê k'urdî kirine. Cerdoê Esed zargotina cimae'ta k'urdaye dewlemend, poêziya k'urdiye kilasîk û dema îroîn, baş dizanî. Hema ewê yekêjî mecal dane wî k'arê e'frandina bedewetiyêye zor çetin - t'ercima dast'ana Şot'a R'ûst'avêlî Wergirê p'ostw piling" dest pê kira.

Lê hema îrojî, bi bextewariya me, serreqema wan t'erciman şikir dîsa t'ercimek ser zimanê diniyaêye<br />

qedîm- k'urdî zêde biye.<br />

Gurc ( k'art' - bi zimanê gurcî ) ûk'urd ( k'ûrt' - bi zimanê gurcî ), ew du gelêd mêrxasî şervan berê -<br />

berê da,ji dewra enzel da cînarê hevbûne û hema t'enê wê yekê vajîmabe, gere e'seyîp'eyîvendiyêd<br />

wanahev r'a xurt heba û başjîhev nas bikirana. Hine zaniyar ewêjî t'exmîn dikin, wekî k'okêd e'slêd<br />

gurcan û k'urdan dibekî yek binjî.<br />

Çawaç'e'vkaniyêdt'arîxiyê ser zimanêdbaşqe-başqe e'lemetiyan didin, di sedsalêdnavîndaînsanêd<br />

di e'slê xwe dak'urdp'ir ' caran bi êginî ûjîr t'evîh'al -jîîna dewlet û xelqêd Qavkasiya Başûr di derecêd<br />

seyasetê, dewlet bûnê, eskeriyê û çandê da bûne, îlakî ya dewleta Gurcistanê.<br />

Bi fikira me t'enê ew yek jî besî gotinêye, ku di zemanê çê kirina dewleta Gurcistanêye yekbûyî û zor<br />

qewat da (sedsalêd X - XH) navendêd Qavkasiya başûre giring - Anî, Genca û Divîn bin h'uk'umdariya<br />

malbeta k'urdaye zor - Şedadîdan da bûn (s. 95 1 - 1 199), lê di Azêrbayîcanê da malbeta k'urdan -<br />

R'ewadîdanh'ukumdikir(s. 950-1071).<br />

Hemaxût wîhênî, di dewrap'adşatiyaT'amarP'adşê da, di şuxulêavakirina, qewîkirinaûpêşk'etina<br />

Gurcistanê çawa dewleteke zor, k'eda du birêd e'slê xwe da k'urd - Zak'ariya û îvanê Mixargirzêlî<br />

(Namildirêj) êp'êceyîp'ir' û zêdeye. Silsilet û zuretêd wan h'erd biran k'eda xwe usajî dane pêşxistina<br />

çand û nivîsk'ariya gurcan ya sedsaîêd navîn.<br />

Ç'e'vkaniyêdgurcayet'arîxiyêbe'sawêyekêjîdikm,wekîp'eyvendiyêd(t'êk'liyê\I)P'adşaT'amarê<br />

bi nivîskî (name hevr'a şandin) hebû t'evî h'îmdarê malbeta Eyûbîan - Selah êd- dîn Eyûbî (s. 1 1 69 -<br />

1256), k'îjanêjîbi pîrozî dijî eskerê xaç'p'arêzan şer ' dikir û navekî zor qazanc kir.<br />

Lazime ewyekajîbê gotinê, wekî ser e'rdê welatêdAziya Pêşîn yêdku di dewraP'adşaT'amarê da<br />

k'etibûne bin qolê dewleta Gurcistanê, herêmêd usajîhebûn li k'ujî gelê k'urd bi dîrokî (t'arîxî) ser cîwarbibûn.<br />

Heger emwan îzbatiyan t'irnamhildine ser h'esabê û bidine ber ç'e' van, dikarin çawaqirar bêjin, weki<br />

di wî dewrî da miletê gurc, pêşiyê p'ara wêyî xwendî û zana, îlakî (t'ayîbetî) mervêd nêzîkîDîwana P'adşê,<br />

gelê k'urd, t'arîx û dînbawariya wî baş nas dikir. Ji ma'na wan yekan usajî t'u car nedibû, wekî merivekî<br />

xayê zanma fire, xwenede û wezîrê p'adşê, çawa Şot'a R'ûst 'avêlî bû, haj miletê k'urd nebiya, û hêsa<br />

dibû, di e'frandina xwe da r'ex miletêd başqe - başqe ewîbe'sa k'urdanjî bikira.<br />

Gilînejor gotî xweş pêjda dik'işînin giringiya ma'na xêra t'ercima kirina dast'ana Şot'a R'ûst'avêlî<br />

Wergirê p'ostê piling" ser zimanê k'urdî bona lêk'olîna t'arîxa p'eyvendiya du miletêd cînare kemnar -<br />

gurcan û k'urdan di dereca çandê û e'debiyatê da, dewlemend kirina e'frandinêd k'urdiye bedewetiyê da.<br />

Hema bona wan yekan bû wekî xwendevanê k'urd, h'iz kirêd poêziyayê, îlakî k'urdêd di Qavkasiya<br />

Başûrdadijîn, salêdp'ir'bêsebirriîviyat'ercimeldrmaWeig^<br />

îr'o<br />

ewanan, çawa em êdî dibînin, wê gihîştine mirazê xwe û xwestina wan hate sêrî.<br />

Dast'ana Şot'a R'ûst'avêiî Wergirê p'ostê piling" ser zimanê k'urdî şayîr û t'ercimeçiyê k'urd Cerdoê<br />

Esed t'ercime kiriye.<br />

Cerdoê Esedê r'emetî (Arto Ozmaniyan) - (s. 1 929 - 1 993) zêdeyî e'mrê xwe di bajarê T'ibîlîsê da<br />

derbazkir. Cimae'tê Cerdoê Esed nas diMr çawa zanayê zimanê dê, e'debiyatê, folklorê û e'detê gel. Ew<br />

şayîrvanekî xweyîk'iriyamet û t'ercimeçiyê poêziya xelqê maym bû. R'emetî endamê Yek'tiyanivîsk'arê<br />

Gurcistanêbû.<br />

Şeş berevokêd şêrêd Cerdoê Esed r'onayî dîtine. Baştirîn nimûnêd şêrêd wî di k'itêbêd dersa zimanê<br />

k'urdî û e'debiyatê, almanax û berevokêd başqe - başqe da hatine çap kirinê. Şêrêd Cerdoê Esed bi<br />

gurcî, ermenî,rûsî, azêrîûzimanê mayûi hatine t'ercime kirinê. Cerdoê Esed şêrêd şaynêd gurcan, ermeniyan,<br />

rûsane e'yan t'ercimeyî ser zimanê k'urdî kirine.<br />

Cerdoê Esed zargotina cimae'ta k'urdaye dewlemend, poêziya k'urdiye kilasîk û dema îroîn, baş<br />

dizanî. Hema ewê yekêjî mecal dane wî k'arê e'frandina bedewetiyêye zor çetin - t'ercima dast'ana<br />

Şot'a R'ûst'avêlî Wergirê p'ostw piling" dest pê kira.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!