PDF formatında açmak ve saklamak için tıklayınız. - Yerel Siyaset
PDF formatında açmak ve saklamak için tıklayınız. - Yerel Siyaset
PDF formatında açmak ve saklamak için tıklayınız. - Yerel Siyaset
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Ýstanbul Metropolitan Kentinde<br />
Polisin Teþkilatlanmasý <strong>ve</strong><br />
Yönetimi Ýçin Bir Model Önerisi<br />
A. Hamdi AYDIN *<br />
Geçen milenyumun son yüzyýlýnýn özellikle<br />
ikinci yarsýsýnda dünyada gözlemlenen demografik<br />
hareketlenmelerin en çok dikkat çeken<br />
<strong>ve</strong> ciddi sorunlara sebebiyet <strong>ve</strong>reni “köyden<br />
kente göç” olgusuydu. Köydeki itici <strong>ve</strong><br />
kentteki çekici faktörlerden kaynaklanan <strong>ve</strong><br />
hýzlý kentleþme olayýný baþlatan bu hareketlenme,<br />
kýsa sürede dünyanýn birçok yerinde olduðu<br />
gibi Türkiye’de de Ýstanbul, Ankara, Ýzmir<br />
<strong>ve</strong> Adana merkezli metropolitan alanlar <strong>ve</strong>ya<br />
kentlerin ortaya çýkmasýný sonuç <strong>ve</strong>rdi.<br />
Metropoltan alan <strong>ve</strong>ya kent kýsaca, nüfusun<br />
yoðun olduðu <strong>ve</strong> sosyo-ekonomik, politik <strong>ve</strong><br />
yönetsel bakýmdan bir coðrafi alandaki irili-ufaklý<br />
yerleþim alanlarýný içine alan <strong>ve</strong> bunlarla<br />
birlikte oluþturduðu bölgenin merkezi konumunda<br />
olan birim olarak açýklanabilir.<br />
Bu tür yerleþim <strong>ve</strong>ya kentsel alanlarda farklý<br />
<strong>ve</strong> özgün bir yönetim modeli, ya da metropolitan<br />
kent yönetim sistemini geliþtirme ihtiyacýnýn<br />
nereden doðduðu þeklinde bir soru<br />
yöneltilecek olursa yanýt olarak þu iki neden<br />
sayýlabilir:<br />
- Büyük kentlerin yakýn çevresinde kurulmuþ<br />
olan küçük belediyelerin hem yakýndaki<br />
büyük belediyelerin imkanlarýndan yararlanamamasý<br />
hem de kendilerinin istendiði ölçüde<br />
hizmet üretememeleri,<br />
- Kamu hizmetinin farklý yönetsel kademelerde<br />
sunulmasý halinde daha iyi sunulabilir<br />
olmasý özelliðinin olmasý<br />
1980’lerden bu yana Ýstanbul’da polisin nasýl<br />
taþkilatlanmasý <strong>ve</strong> yönetilmesi gerektiðine<br />
dair projeler üretildi, modeller geliþtirildi <strong>ve</strong><br />
çözümler önerildi. Halen Türkiye’de kentlerin<br />
büyüklüðüne göre Ýl Emniyet Müdürlükleri, Ö-<br />
zel, A, B <strong>ve</strong> C Statülü Ýl Emniyet Müdürlüðü<br />
þeklinde 4 statüye ayrýlmýþtýr. Bu ayrýlmada e-<br />
sas amaç suç <strong>ve</strong> suçlulukla mücadele anlamýnda<br />
baþarýlý þekilde sonuca gitmek olsa da,<br />
uygulamada bu farklý statüler daha çok teþkilat,<br />
personel <strong>ve</strong> araç-gereç anlamýndaki farklýlýklar<br />
ile kendisini göstermiþ <strong>ve</strong> statü farklýlýðý<br />
özellikle Ýstanbul gibi metropol kent <strong>ve</strong>ya bölgelerde<br />
belirgin bir þekilde farklý olumlu sonuçlar<br />
almayý saðlamamýþtýr. Bu, polisin Ýstanbul’da<br />
yeni <strong>ve</strong> farklý bir örgütsel <strong>ve</strong> yönetsel<br />
sistem ile yapýlanmasý, kamu düzeninin saðlanmasý<br />
<strong>ve</strong> suç <strong>ve</strong><br />
suçlulukla mücadele<br />
etmesi gereðini<br />
ortaya koymaktadýr.<br />
Ýstanbul, tüm diðer<br />
kentlere kýyasla<br />
çok büyük boyutlarda<br />
olup, yayýldýðý a-<br />
lan <strong>ve</strong> barýndýrdýðý<br />
nüfus ile gerçek anlamda<br />
bir metropoldür.<br />
Dolayýsýyla Ýstanbul,<br />
daha çok<br />
sosyo-ekonomik <strong>ve</strong><br />
politik sorunlarla<br />
karþý karþýya olduðu<br />
gibi, terörizm, kaçakçýlýk<br />
<strong>ve</strong> narkotik<br />
Metropoltan alan <strong>ve</strong>ya<br />
kent kýsaca, nüfusun<br />
yoðun olduðu <strong>ve</strong><br />
sosyo-ekonomik,<br />
politik <strong>ve</strong> yönetsel<br />
bakýmdan bir coðrafi<br />
alandaki irili-ufaklý yerleþim<br />
alanlarýný içine<br />
alan <strong>ve</strong> bunlarla birlikte<br />
oluþturduðu bölgenin<br />
merkezi konumunda<br />
olan birim olarak<br />
açýklanabilir.<br />
içerikli organize<br />
suçlar baþta olmak<br />
üzere polisin görev, yetki <strong>ve</strong> sorumluluk alanýna<br />
giren her türlü suç <strong>ve</strong> asayiþi bozan eylem<br />
<strong>ve</strong> iþlemler açýsýndan da diðer þehirlerden çok<br />
farklý riskler <strong>ve</strong> tehditler altýnda olduðu gibi<br />
üstün taraflarý <strong>ve</strong>ya sunduðu fýrsatlar bakýmýn-<br />
* Prof. Dr., Kahramanmaraþ Sütçü Ýmam Üni<strong>ve</strong>rsitesi, ÝÝBF, Kamu Yönetimi Bölümü<br />
17
Metropolitan Kent Yönetimi<br />
dan da büyük farklýlýklar arz etmektedir. Bu<br />
farklý konum <strong>ve</strong> içinde bulunulan durum da Ýstanbul’da<br />
baþarýlý, etkili <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>rimli bir suçla<br />
mücadele için, benzer özellikler taþýyan Londra<br />
<strong>ve</strong> New-York metropolitan kentlerde olduðu<br />
gibi polisin farklý <strong>ve</strong>ya oraya özgü bir þekilde<br />
teþkilatlanmasý <strong>ve</strong> yönetilmesini gerektirmektedir.<br />
Son dönemlerde Ýstanbul metropolitan<br />
kenti için önerilen modellerden iki tanesi uzun<br />
süre tartýþýlmaya deðer bulundu, her ne kadar<br />
bugüne kadar bunlardan biri <strong>ve</strong>ya baþka biri<br />
hayata geçirilemedi ise de. 1990’lý yýllarda genel<br />
olarak kamu yönetimi <strong>ve</strong> özel olarak da<br />
polis yönetimi anlamýnda Ýstanbul için bir model<br />
önerisi gündeme gelmiþti. Buna göre sadece<br />
Ýstanbul’dan sorumlu bir Devlet Bakaný<br />
olmalýydý <strong>ve</strong> Ýstanbul iki bölgeye ayrýlarak iki<br />
Vali <strong>ve</strong> iki Emniyet Müdürü olmalýydý. Yani Ýstanbul<br />
metropolü normal sayýlabilecek ölçeklerde<br />
iki kente bölünmüþ, dolayýsýyla iki il emniyet<br />
müdürlüðüne ayrýlmýþ olacaktý.<br />
Ayný dönemde farklý bir öneri daha tartýþýlmýþtý.<br />
Burada Ýstanbul’un yakýn etrafýndaki Tekirdað<br />
Kýrklareli, Edirne, Kocaeli <strong>ve</strong> Sakarya<br />
gibi diðer bazý illeri de içine alan Ýstanbul merkezli<br />
bir bölgesel yönetim öneriliyordu. Buna<br />
göre bu bölgede polis sadece asli polislik görev<br />
<strong>ve</strong> sorumluluklarýný yerine getirebilecek <strong>ve</strong><br />
pasaport <strong>ve</strong> ehliyet<br />
Oluþmasýnda yerel siyasetin<br />
de rol oynamýþ<br />
olacaðý bu meclis metropolitan<br />
kentte suç <strong>ve</strong><br />
suçlulukla mücadele <strong>ve</strong><br />
kamu düzeninin saðlanmasý<br />
bakýmýndan polis<br />
için “danýþma kurulu” o-<br />
larak iþlev görecektir.<br />
Ýstanbul Metropolitan<br />
polis Müdürü “Genel<br />
Müdür” düzeyinde bir<br />
pozisyonda olmalýdýr.<br />
18<br />
<strong>ve</strong>rmek gibi ikincil ya<br />
da asli polislik görevi<br />
olmayan görev, yetki<br />
<strong>ve</strong> sorumluluklarý<br />
baþka birimlere býrakacak<br />
þekilde yeniden<br />
yapýlanmalýydý.<br />
Avrupa <strong>ve</strong> Kuzey<br />
Amerika’daki büyük<br />
kentlerde 1960’larda<br />
metropolitan yönetimlerin<br />
þekillendiði<br />
<strong>ve</strong> 1970’lerde bu<br />
modelin ülkelerin<br />
geneline yayýldýðý<br />
düþünülecek olursa<br />
artýk hem genel yönetim<br />
hem de polis<br />
teþkilat <strong>ve</strong> yönetimi<br />
anlamýnda Ýstanbul Metropolitan kentine özgü<br />
bir sistem <strong>ve</strong>ya model geliþtirme <strong>ve</strong> uygulama<br />
zamanýnýn geldiði <strong>ve</strong> geçmekte bile olduðu<br />
söylenebilir. Özellikle Londra (Ýngiltere) <strong>ve</strong> Toronto<br />
(Kanada) metropolitan kentlerdeki yönetim<br />
modelleri Ýstanbul için ders alýnabilecek<br />
örnekler olarak düþünülebilir.<br />
Ýstanbul iþlenen suçlar, suça maruz kalan<br />
insanlar <strong>ve</strong> suç iþleyen inanlarýn profili bakýmýndan<br />
sadece Türkiye’de deðil dünyada da<br />
önemli <strong>ve</strong> özellikli bir kenttir. Yukarýda zikredilen<br />
kentlerin yönetimi dikkate alýnarak <strong>ve</strong> buralardan<br />
ders alýnarak Ýstanbul için önerilebilecek<br />
metropolitan polis teþkilatý <strong>ve</strong> yönetimi<br />
modelinin ana hatlarý þu þekilde özetlenebilir:<br />
Öncelikle Ýstanbul’da polis, Londra’da olduðu<br />
gibi Ýstanbul Metropolitan Polis Teþkilatý<br />
olarak yapýlanmalýdýr. Özel kanunu olmalý <strong>ve</strong><br />
genel idarenin klasik hiyerarþisi dýþýnda olmalýdýr.<br />
Yani nispeten özerk olmalý <strong>ve</strong> karar <strong>ve</strong>rme<br />
kanallarýný halka açýk tutmalýdýr. Bu da yerel<br />
halkýn polis yönetimi ile polisin eylem <strong>ve</strong> iþlemlerine<br />
iliþkin kararlara halkýn katýlýmý anlamýna<br />
gelecektir. Bu katýlým doðrudan halkýn<br />
katýlýmý þeklinde deðil, halk tarafýndan seçimle<br />
oluþturulan bir yerel meclis aracýlýðýyla olmalýdýr.<br />
Oluþmasýnda yerel siyasetin de rol oynamýþ<br />
olacaðý bu meclis metropolitan kentte suç <strong>ve</strong><br />
suçlulukla mücadele <strong>ve</strong> kamu düzeninin saðlanmasý<br />
bakýmýndan polis için “danýþma kurulu”<br />
olarak iþlev görecektir. Ýstanbul Metropolitan<br />
polis Müdürü “Genel Müdür” düzeyinde bir<br />
pozisyonda olmalýdýr. Milli polis teþkilatý yani<br />
Emniyet Genel Müdürlüðünün Metropolitan<br />
kent polisi üzerinde sadece denetim <strong>ve</strong> koordinasyon<br />
yetki <strong>ve</strong> fonksiyonu olmalýdýr.<br />
Ýstanbul <strong>ve</strong> dolayýsýyla Ýstanbul Metropolitan<br />
polisi en az 3 <strong>ve</strong>ya daha fazla bölüme ayrýlmalýdýr:<br />
Beyazýt, Beyoðlu <strong>ve</strong> Anadolu gibi…<br />
Buralarda, metropolitan kent polisinin baþýndaki<br />
otoritenin emrinde ancak kendi bölgesinde<br />
polisin görev, yetki <strong>ve</strong> sorumluluklarýný birinci<br />
derecede yerine getiren birer polis alt yönetimi<br />
olmalýdýr. Bu alt kademe polis yetkilisi<br />
normal bir “il emniyet müdürü” düzeyinde olmalýdýr.<br />
Önemli olan isim <strong>ve</strong> sayýdan ziyade iþlev olduðundan<br />
<strong>ve</strong>ya metropolitan kent yönetimi ile<br />
uyumlu çalýþmak olduðundan, bu bölge sayýsýnýn<br />
3’ten az <strong>ve</strong>ya çok olmasý mümkündür.<br />
Daha da önemlisi iyi <strong>ve</strong> ihtiyaca cevap <strong>ve</strong>rebilecek<br />
kapsamda bir Ýstanbul Metropolitan Polis<br />
Kanununun çýkmasýdýr. Kanunda uygun bir<br />
yapýlanmanýn öngörülmesi <strong>ve</strong> polisin görev <strong>ve</strong><br />
yetkilerinin iyi tanýmlanmasý halinde Ýstanbul<br />
metropolitan alanýnda asayiþin saðlanmasý ile<br />
ilgili sorunlara daha kolay çözüm bulunmuþ o-<br />
lacaktýr.
Change language