Obsesif-Kompulsif Bozukluk Ve Yeme Bozukluklar

Nöropsikiyatri Arflivi, 2002; 39(1): 9-19
Obsesif-Kompulsif Bozukluk ve Yeme
Bozukluklar› ‹liflkisi
Mehmet Murat Demer * , E. Oryal Taflk›n **
Anoreksiya nervoza (AN) ve obsesif kompulsif bozukluk
(OKB) iliflkisi uzun süredir bilinen ve üzerinde halen yo¤un
olarak çal›fl›lan bir konudur. OKB’nin baflka psikiyatrik bozukluklara
da yüksek oranlarda efllik etmesi, OKB ve yeme
bozukluklar› (YB) aras›ndaki yüksek komorbidite oranlar›-
n›n, bu iki bozuklu¤a özel bir durum olmad›¤›n› düflündürmektedir.
YB özellikle de AN ile OKB semptomatolojisi aras›nda
genel bir benzerli¤in bulundu¤u söylenebilir. Tan›sal
s›n›fland›rma yaklafl›m› ile de¤erlendirildi¤inde YB ve
OKB’nin kendilerine özel di¤er ölçütler ile farkl› kategoriler
içinde s›n›fland›r›lmalar› bu sendromlar›n tan›nmas›n› ve
tan›mlanmas›n› kolaylaflt›racakt›r. Hem OKB’de YB tan›s›-
n›n bulunmas› hem de YB’de OKB tan›s›n›n bulunmas› birincil
bozuklu¤un klinik gidifl ve sa¤alt›m›n› olumsuz yönde
etkilemektedir. AN’de Obsesif Kompulsif Kiflilik Bozuklu¤u
daha s›k görülürken BN’de Borderline Kiflilik Bozuklu¤u ve
Narsisistik Nevrozlar s›k görülmektedir. AN’de psikopatoloji
daha çok obsesyon ve kompulsiyonlar› and›r›rken, BN’de
daha çok dürtü denetim güçlü¤ü ya da bozuklu¤u bulunmaktad›r.
AN daha çok OKB spektrumuna yak›nken BN
ise daha çok Dürtü Denetim Bozukluklar›’na yak›n gibi görülmektedir.
Biyolojik olarak, hem YB’nin hem de OKB’nin
serotonin ifllev bozuklu¤undan kaynakland›¤› söylenebilir.
Ancak bu ifllev bozukluklar› bu bozukluklara özgü de¤ildir.
Serotonin de¤iflikliklerinin bozukluklara neden olmaktan
çok semptomlarla iliflkili oldu¤u daha do¤ru bir yaklafl›m gibi
görünmektedir.
Anahtar sözcükler: obsesif kompulsif bozukluk,
anoreksiya nervoza, bulimiya
nervoza, komorbidite
Relationship Between Obsessive-Compulsive Disorder and
Eating Disorder
The relationship between obsessive-compulsive disorder
(OCD) and anorexia nervosa (AN) is well documented and
widely studied. The high rates of comorbidity between
OCD and other psychiatric disorders as well show that the
high rates of comorbidity between OCD and ED is not
uniqe. It appears that there is a similarity between the
symptomatology of ED, particularly between anorexia nervosa
(AN), and OCD. In view of descriptive approach, classifying
of ED and OCD in different categories according to
their own diagnostic criteria will facilitate recognition and
description of these syndromes. The comorbidity between
ED and OCD negatively effects clinical courses and treatment
of primary disorder. Obsessive-compulsive personality
disorder is more common in the anorexic patients, but
borderline personality disorder and narcissistic neuroses in
patients with bulimia nervosa (BN). AN is close to OCD
spectrum but BN to Impulse Control Disorders.
Biologically, both ED and OCD are linked to serotonin dysfunction.
However, this dysfunction is not specific to these
disorders. The serotonin dysfunction seems to be related
to the symptomatology rather than the etiology of these
disorders.
Key words: obsessive-compulsive disorder, anorexia
nervosa, bulimia nervosa, comorbidity
* Yrd. Doç. Dr., Celal Bayar Üniversitesi T›p Fakültesi, Psikiyatri Anabilim Dal›, Manisa.
** Uzm. Dr., Celal Bayar Üniversitesi T›p Fakültesi, Psikiyatri Anabilim Dal›, Manisa.
Yaz›flma Adresi: Dr. Mehmet Murat Demet
Celal Bayar Üniversitesi T›p Fakültesi, Psikiyatri Anabilim Dal›, Manisa, e-posta: mehmetmurat@ixir.com
9

Girifl
Anoreksiya nervoza (AN) ve obsesif kompulsif bozukluk
(OKB) iliflkisi 60 y›l› aflk›n bir süredir bilinen ve
epidemiyolojik, etiyolojik, klinik ve sa¤alt›m özellikleri
ile ilgili temel bilgilerin ortaya ç›kar›lmas› için üzerinde
halen yo¤un olarak çal›fl›lan bir konudur. AN’nin
bir OKB tablosu oldu¤u varsay›m› ilk kez Palmer ve
Jones taraf›ndan ortaya at›lm›fl, daha sonra DuBois anoreksiya
nervozay› kafleksili kompulsiyon nevrozu olarak
isimlendirmifl, klinik tabloda bulunan belirgin, düzenli
olarak yineleyen ve sürekli yiyecekle ilgili düflünceleri
tipik obsesif düflünce biçimine; yiyeceklerden yineleyici,
mant›ks›z ve kontrolsuz flekilde kaç›nma fleklindeki
davran›fllar› da tipik kompulsif davran›fl biçimine
benzetmifltir. 1 DeBois’e göre AN dramatik olarak
zihnin ve bedenin ayr›lmazl›¤›n› gösteren klasik bir psikosomatik
hastal›k örne¤idir. Rothenberg ise AN obsesif
kompulsif modellerin özel bir içeri¤i olan, g›da ve
yeme davran›fl›na odaklanman›n üzerine bindi¤i içsel
yap›lar oldu¤unu ileri sürmüfltür. Rothenberg’e göre
özellikle baflar›n›n hedeflendi¤i ve rekabetin ön plana
ç›kt›¤› bat› toplumlar›nda yo¤un olarak baflar›ya odaklanm›fl
ve obsesif kompulsif kiflilik yap›s›na sahip olan
bireylerde yeni bir belirti yap›s› ve modern bir sendrom
geliflmektedir. Bu sendromda klasik temizlik ve törensel
özellikler sürmekte, ard›ndan yeni törensel davran›fllar
olarak bebeklerdekine benzer bir regurjitasyonun
bulundu¤u afl›r› yeme davran›fl› ortaya ç›kmaktad›r. 2
Hollander, 1993 y›l›nda yay›mlad›¤› gözden geçirme
çal›flmas›nda AN’yi obsesif-kompulsif spektrum bozukluklar›
grubunda de¤erlendirmifl, anoreksiya nervozal›
hastalar›n serotonin gerial›m engelleyicilerine iyi
yan›t vermelerini obsesif-kompulsif spektrum bozukluklar›n›n
fizyopatolojisinde 5-HT’nin rolü oldu¤una
iliflkin varsay›m› destekledi¤ini ileri sürmüfltür. 3 Hsu ve
ark. yay›mlad›klar› gözden geçirme çal›flmas›nda,
AN’l› hastalarda obsesif-kompulsif belirti ve özelliklerin
s›k görüldü¤ünü; bu belirtilerin zaman zaman OKB
tan›s› koyabilecek fliddette oldu¤unu; öte yandan
OKB’lu hastalarda ›srarl› yeme bozuklu¤u (YB) belirtilerinin
de bulundu¤unu; çeflitli çal›flmalarda kullan›lan
yöntem farkl›l›klar›ndan kaynaklanan farkl› sonuçlara
karfl›n AN’l› hastalarda efllik eden obsesif-kompulsif
kiflilik bozuklu¤unun s›k görüldü¤ünü bildirmifllerdir. 4
Bu yaz›da yeme bozukluklar› ile obsesif kompulsif
bozukluk iliflkisi gözden geçirilerek epidemiyoloji, etiyoloji,
semptomatoloji, klinik gidifl ve sa¤alt›m aç›s›ndan
iki tan› grubu aras›nda benzerlikler ve farkl›l›klar›n
de¤erlendirilmesi amaçlanm›flt›r.
Epitomiyoloji
Obsesif Kompulsif Bozukluk’ta Yeme Bozuklu¤u
yayg›nl›¤›: OKB’ta YB yayg›nl›¤›na iliflkin çal›flma sonuçlar›
Tablo 1’de verilmifltir. 5-11
Yeme Bozukluklar›nda Obsesif Kompulsif Bozukluk
yayg›nl›¤›: YB’nda OKB yayg›nl›¤›na iliflkin çal›flma
sonuçlar› Tablo2’de verilmifltir. 12-22
OKB olgular›nda yeme bozuklu¤u, yeme bozukluklar›nda
OKB yayg›nl›¤›na iliflkin çal›flma sonuçlar› de-
¤erlendirildi¤inde OKB tan›s› alan hastalarda yeme bozuklu¤u
yayg›nl›¤›n›n AN için %5.7-17 aras›nda bulundu¤u;
bir çal›flma sonucuna göre de hastalar›n üçte birinden
fazlas›nda bulimiya nervoza (BN) saptand›¤›;
öte yandan yeme bozuklu¤u olgular›nda da OKB yayg›nl›¤›n›n
%10-48 aras›nda bulundu¤u görülmektedir.
Bu oranlar›n gerçekten yüksek olup olmad›¤›n›n ya da
bu iki bozuklu¤un komorbiditesinin yüksek olup olmad›¤›n›n
anlafl›labilmesi için OKB’nin di¤er psikiyatrik
bozukluklarla olan komorbidite iliflkisi de de¤erlendirilmelidir.
OKB bir çok psikiyatrik hastal›k seyrinde
komorbid olarak bulunabilen bozukluktur. Depresyon
ve OKB komorbiditesinin yüksek oldu¤u uzun süreden
beri bilinen bir durumdur. Ülkemizde son dönemde yap›lm›fl
bir çal›flmada 147 OKB tan›l› hastan›n %39.5’inde
major depresyon eflli¤i oldu¤u bildirilmifltir. 23 Juang
ve Liu Tayvan’da OKB fenomenolojisini inceledikleri
çal›flmalar›nda hastalar›n %41.5’inde depresyon saptad›klar›n›
bildirmifllerdir. 24 Zitterl ve ark. OKB tan›s› alm›fl
olan 74 hastan›n %72.9’unda depresyon belirlemifllerdir.
25 Öte yandan bir çok çal›flmada flizofreni ve di¤er
psikotik bozukluklar›n seyrinde de komorbid olarak
OKB yayg›nl›¤›n›n %7.8-47 aras›nda de¤iflen oranlarda
bulundu¤u bildirilmifltir. 26-30 Bu yüksek komorbidite
oranlar›, OKB’nin di¤er psikiyatrik bozukluklarla da
yüksek oranda bulunmas› göz önüne al›nd›¤›nda, yeme
bozuklu¤u - OKB birlikteli¤inin özel bir anlam› olmayabilece¤ini
düflündürmektedir.
Yeme Bozukluklar›nda Obsesif Kompulsif Kiflilik
Bozuklu¤u yayg›nl›¤›: YB’de Obsesif Kompulsif Kiflilik
Bozuklu¤u (OKKB) yayg›nl›¤›na iliflkin çal›flma sonuçlar›
Tablo 3’te verilmifltir. Buna göre OKKB yayg›nl›¤›
AN olgular›nda %7.5-60; BN olgular›nda %4-
13 olarak bildirilmifltir. 31-35
DSM-IV’teki obsesif-kompulsif kiflilik bozuklu¤u,
esneklik, aç›kl›k ve verimlilik pahas›na düzenlilik, mükemmeliyetçilik,
zihinsel ve kiflileraras› kontrol üzerine
afl›r› kafa yorman›n oldu¤u sürekli bir örüntü olarak tan›mlanmaktad›r.
36 AN’nin klinik görünümünde de
OKKB’de oldu¤u gibi ayr›nt›lar, kurallar, listeler, s›ralama
ve organizasyonla iliflkili zihinsel u¤rafllar yap›lan
10 Nöropsikiyatri Arflivi, Cilt 39, Say› 1, 2002

Tablo 1: Obsesif-kompulsif bozuklukta yeme bozuklu¤u yayg›nl›¤›
Araflt›rma
OKB
YB yayg›nl›¤›
OKB - AN birlikteli¤i gösteren
hastalar›n ortak özellikleri
Genel yorum
Kasvikis ve ark. 5 (1986)
280 hasta
16 hastada
(%5.7) AN
– Hepsi kad›n
– Daha genç
– Bekar
– OKB daha erken bafllang›çl›
Bu hastalar›n tümünün kad›n
olmas›na dikkat çekilmifl
Joffe ve Swinson 6 (1987)
16 hasta
–
– Erkeklerde hiç AN yok
YB ile OKB aras›nda bir iliflki
yoktur.
Noshirvani ve ark. 7 (1991)
Erkek 137
Kad›n 170
Toplam 307
Kad›nlar›n
%12’sinde AN
Pigott ve ark. 6 (1991)
59 hasta
%16.9 AN
%37.3 BN
OKB’de YB bulundu¤u
söylenemez, ancak her iki
bozuklukta k›smen benzer
psikopatolojiler paylaflabilir.
Rasmussen ve Eisen 9 (1992)
100 hasta
AN yayg›nl›¤›
%8 (nokta)
%17 (yaflam boyu)
Fahy ve ark. 10 (1993)
105 hasta (kad›n)
%11 AN
– Daha genç
– OKB belirtileri ortalama 5 y›l
daha erken bafllang›çl›
OKB’ye AN efllik etmesi
psikiyatriste baflvuru için
bir etmen
Bienvenu ve ark. 11 (2000)
60 hasta
YB %14
(yaflam boyu)
* p

Tablo 2: Yeme bozukluklar›nda obsesif-kompulsif bozukluk yayg›nl›¤›
Araflt›rma
YB
OKB yayg›nl›¤›
Genel yorum
Ben-Tovim ve ark. 12 (1979)
21 AN hastas›
%48 obsesyonel nevroz belirtileri
Channon ve DeSilva 13 (1985)
–
–
Obsesyonel belirtiler, obsesyonel olmayan
herhangi bir nevrotik hasta düzeyindedir.
Hudson ve ark. 14 (1987)
BN hastalar›
% 33 OKB
Rothenberg 15 (1988)
Halmi ve ark. 16 (1991)
AN hastalar›
62 AN hastas›
%11.3 (OKB nokta
yayg›nl›¤›)
%25.8 (OKB yaflam
boyu yayg›nl›¤›)
AN’li hastalarda depresif ve obsesif kompulsif
belirti s›k görülmektedir.
Fahy 17 (1991)
29 AN hastas›
77 BN hastas›
YB hastalar›nda OK ölçek
puanlar› yüksek bulunmam›fl
Veriler AN’lerin bir OKB alt tipi oldu¤u
varsay›m›n› desteklemiyor.
Schwalberg ve ark. 18 (1992)
BN hastalar›
%10 (OKB nokta yayg›nl›¤›)
%15 (OKB yaflam boyu
yayg›nl›¤›)
Anksiyete bozuklu¤u ve sosyal fobi
yayg›nl›¤› OKB’den daha fazlad›r. Anksiyete
bulimik davran›fl›n hem etiyolojisinde hem de
sürdürülmesinde önemli bir etmendir.
Thiel ve ark. 19 (1995)
93 YB hastas›
Kad›n hastalar›n
%37’sinde OKB
Yeme ve beden imaj› ile iliflkili olanlar hariç
klinik olarak önemli düzeyde obsesif ve
kompulsif belirti bulunmaktad›r.
Thornton ve Russell 20 (1997)
35 AN hastas›
33 BN hastas›
AN’de %37
BN’de %3 OKB
Matsunaga ve ark. 21 (1999)
53 AN hastas› (kad›n)
%40 OKB
Yeme ile iliflkili çekirdek obsesyon ve
kompulsiyon belirtileri ç›kar›ld›ktan sonra bile
ayn› zamanda OKB tan›s› bulunmaktad›r.
Albert ve ark. 22 (2001)
38 BN hastas› (kad›n)
%10.5 eflik OKB
%15.8 eflikalt› OKB
Kad›n BN’lar›n önemli bir k›sm›nda OKB
bulunmaktad›r ve BN’nin klinik gidifli üzerinde
olumsuz etki göstermektedir.
di¤i bildirilmifltir. 43 Bellodi ve ark. ise YB olgular›nda
görülen obsesif kompulsif belirtilerin ek tan› olarak de-
¤il yeme bozuklu¤unun bir parças› olarak de¤erlendirilmesi
gerekti¤ini, çal›flma sonuçlar›n›n OKB ve YB’nin
ayn› genetik yatk›nl›¤›n fenotipik görünümü oldu¤una
iliflkin ileri düzeyde destek oldu¤unu ileri sürmüfllerdir.
44 Enoch ve ark. YB ve OKB olgular›ndaki ortak serotonin
ifllev bozuklu¤unu temel alarak yürüttükleri çal›flmalar›nda
5-HT2A - 1438G/A promoter polimorfizminin
ya da bununla iliflkili bir varyant›n AN ve
OKB’ta ortak özellik olan mükemmeliyetçilik veya obsesyonalite
fleklinde bir davran›fl özelli¤ine katk›da bulunabilece¤i
fleklinde sonuç bildirmifllerdir. 46 Genetik
ve aile çal›flmalar› iki bozukluk aras›nda bir iliflki olabilece¤ini
ortaya koymakla birlikte bu konuda kesin bir
yarg›ya varabilmek için daha fazla say›da çal›flmaya gereksinim
oldu¤u görülmektedir.
b. Nörotransmitter çal›flmalar›:
Jarry ve Vaccarino 5-HT sistemindeki ifllev bozuklu¤unun
hem OKB hem de yeme bozukluklar›ndaki düflünce
çizgisinin iki ucundaki tipik davran›fl biçimlerini
aç›klayabilece¤ini ileri sürmüfllerdir. 46 Bir uçta, hiperserotonerjik
ifllevlerin yol açt›¤› ve kaç›nma davran›fl›
(yiyeceklerden ve bulaflmadan korku) ile sonuçlanan
biliflsel süreçler, di¤er uçta ise hiposerotonerjik ifllevlerin
yol açt›¤› ve yetersiz inhibisyon, fazla yak›nlaflma
gibi davran›fllarla iliflkili biliflsel süreçler bulunmaktad›r.
YB ve OKB farkl› bozukluklar olsa bile her iki
ucunda anormal bir serotonin ifllevi bozuklu¤u olan bir
düflünce bozuklu¤u spektrumunda bulunmaktad›rlar.
K›s›tlay›c› tip anoreksiya nervozal› hastalarla klasik
OKB hastalar›nda saptanan yüksek 5-HT düzeyleri
kontrol etme ve y›kama davran›fllar› ile; bulimik hastalar
ile baz› OKB’lu hastalarda saptanan düflük 5-HT düzeyleri
de dürtüsellik ve dizinhibisyon davran›fllar› ile
iliflkili olabilir. Kaye bir çok kad›n›n diyet yapmas›na
karfl›n ancak çok az›n›n AN gelifltirmesinin altta yatan
biyolojik bir yatk›nl›k nedeni ile risk alt›nda olmaktan
kaynaklanabilece¤ini ileri sürmüfltür. Kaye’e göre anoreksiya
tablosunun sa¤alt›m› ard›ndan iyileflmeden sü-
12 Nöropsikiyatri Arflivi, Cilt 39, Say› 1, 2002

Tablo 3: Yeme bozukluklar›nda obsesif-kompulsif kiflilik bozuklu¤u yayg›nl›¤›
Araflt›rma
YB
OKKB
Genel Yorum
Gartner ve ark. 31 (1989)
35 hasta
%25.7
YB’nda OKKB, borderline K., kaç›ngan KB ve
self-defeating KB’den sonra 4. s›rada.
Wonderlich ve ark. 32 (1990)
46 hasta
K›s›tlay›c› AN’de %60, BN’de
%13 (Ancak örneklem küçük)
K›s›tlay›c› AN’de %60, BN’de %13 (ancak
örneklem küçük). K›s›tlay›c› tip anoreksiya
nervosa olgular›nda obsesif-kompulsif kiflilik
bozuklu¤u yayg›nl›¤›n› di¤er AN
alttiplerindekine göre daha yüksek.
Gillberg ve ark. 34 (1995)
AN hastalar›
%7.5 OKKB
%16 kaç›ngan kiflilik bozuklu¤u
Farkl› çal›flmalardaki farkl› sonuçlar,
çal›flmalarda farkl› kiflilik bozuklu¤u belirleme
yöntemleri kullan›lmas›na ba¤l› olabilir.
Thornton ve Russell 20 (1997)
51 AN hastas›
%29.5 OKKB
Hastal›k ergenlik döneminde bafllam›flt›r.
Lilenfeld ve ark. 35 (1998)
YB hastalar›
AN’de %35 OKKB
BN’de %5 OKKB
YB’nda premorbid obsesyonalite bulundu¤unu
bildiren önceki çal›flmalarla uyumlu sonuç.
Matsunaga ve ark. 21 (1999)
26 AN
47 BN
44 kontrol
AN’l›larda OKKB s›kl›¤› %46,
BN’l›larda OKKB s›kl›¤› %4
OKKB ve AN’n›n benzer bir genotipin süreklilik
gösteren bir fenotipini temsil etmesi olas›l›¤›
yüksektir.
AN hastalar›
OKB’nin efllik etti¤i AN’larda OKB
efllik etmeyenlere göre daha s›k
obsesif-kompulsif kiflilik bozuklu¤u
saptad›klar›n› bildirmifllerdir.
AN’l› hastalarda obsesif-kompulsif kiflilik
bozuklu¤u bulunmas›n›n bu hasta grubunda
obsesif-kompulsif belirtilerin ortaya ç›kmas›na
neden olan bir etken olarak ifllev
görebilece¤ini ileri sürmüfllerdir.
regiden negatif afekt, davran›flsal inhibisyon, simetri,
mükemmeliyetçilik gibi obsesyonel özellikler premorbid
dönemde de bulunabilir ve bu özellikler beyin serotonin
düzeylerinde art›flla beraberlik göstermektedir. 47
Kaye ve ark. serotonin aktivitesinde meydana gelen
anormalliklerin hem AN hem de BN için ortak olan bir
grup belirtinin ortaya ç›kmas› için bir duyarl›l›k yaratabilece¤ini,
nutrisyonel etmenlerin depresyon, obsesif
kompulsif bozukluk ve serotonerjik yolaklarda bozukluk
meydana gelen di¤er durumlarda SSRI’lara yan›t›
etkileyebilece¤ini ileri sürmüfllerdir. 37 Monteleone ve
ark. YB’de serotonerjik ifllev bozuklu¤unu araflt›rd›klar›
bir çal›flmada normal kilonun alt›nda olan anoreksiya
nervozal› hastalarda ve s›k yeme nöbetleri olan bulimiklerde
serotonin transmisyonunda bozukluk saptad›klar›n›,
hafif fliddetteki bulimiya nervoza olgular›nda
ise ifllev bozuklu¤u belirlemediklerini bildirmifllerdir. 48
Sonuçta, her iki bozuklu¤un da serotonin ifllev bozuklu¤undan
kaynakland›¤› söylenebilir. Güncel bilgilerimize
göre, bu ifllev bozukluklar›n›n yaln›zca bu bozukluklara
özgü olmad›¤›, depresyonda da görülebildi¤i ve
serotonin de¤iflikliklerinin bozukluklara neden olmaktan
çok semptomlarla iliflkili oldu¤u düflünülebilir. Yine
de OKB ve YB ayn› düflünce bozuklu¤u spektrumunda
bulunan farkl› bozukluklar gibi görünmektedir.
B. Psikososyal
Rothenberg bir çok araflt›rmac›n›n anoreksiya nervoza
olgular›nda yiyeceklere iliflkin sürekli ve sabit bir
endifle ve afl›r› zihinsel u¤rafl oldu¤unu kabul etti¤ini
ancak hiçbirinin bu zihinsel u¤rafllar›n içsel obsesyonel
do¤as› üzerinde durmad›¤›n› ifade etmifltir. 2 Bu yazara
göre anoreksiyada bilinçli ve istemli bir yiyecek reddi
vard›r. Hem anoreksiyada hem de bulimiyadaki bu gerçek
açl›¤›n ve yiyeceklere karfl› ruhsal odaklanman›n
tan›sal önemi de¤erlendirilmedi¤i için yüzeydeki belirtiler
ego-distonik olarak görünmemektedir. Bilinçli ve
›srarl› zay›f olma düflüncesinden dolay› yiyecek reddi
amaca yönelik istemli giriflimler olarak de¤erlendirilmektedir.
Ancak bu zihinsel u¤rafllar bir süre sonra
amac› aflt›¤›nda, bireyin kontrolünün d›fl›na ç›kmakta
ve sonuçta yeme bozuklu¤u olan hasta duygulan›m ve
düflüncelerinin yal›t›m› için obsesyonel savunmalar›
kullanmaya bafllamaktad›r. Yeme bozuklu¤u olan hastalarda
kontrole iliflkin zihinsel u¤rafllar temel psikopa-
Nöropsikiyatri Arflivi, Cilt 39, Say› 1, 2002 13

Tablo 4: Yeme bozukluklar› ve obsesif-kompulsif bozukluk birlikteli¤ine iliflkin aile ve genetik çal›flmalar›
Araflt›rma
Hasta Grubu
Hasta yak›n›
(araflt›rma grubu)
Hasta yak›nlar›ndaki
Psikopatoloji
Genel Yorum
Hudson ve ark.14
(1983
89 YB hastas›
420 birinci derece
akraba
4 OKB
15 Anksiyete bozuklu¤u
YB-OKB iliflkisine ait bir yorum yok.
Holland ve ark. 41
(1984)
1 AN hastas›
Monozigot ikizi
A¤›r obsesyonel el y›kama
Di¤er ikizde YB yok.
Halmi ve ark. 16
(1991)
62 AN hastas›
57 AN annesi
Yaflam boyu OKB
yayg›nl›¤› %10.5
AN annelerinde OKB yayg›nl›¤› kontrol
annelerinden yüksek.
Black ve ark. 42
(1994)
OKB hastalar›
Birinci derece
yak›nlar
YB yayg›nl›¤› kontrolden
yüksek de¤il
Aile çal›flmas› yöntemi ile yeme bozuklu¤u ve
OKB aras›nda ailesel iliflki gösterilememifltir.
Lilenfeld ve ark. 35
(1998)
26 AN
47 BN
44 kontrol
343 birinci derece
yak›n
- AN’de OKB riski 4.1 kat
yüksek
- BN’de OKB riski 3 kat
yüksek
- OKB ve yeme bozukluklar› ailelerde
birbirinden ba¤›ms›z geçifl gösterir.
- OKB s›kl›¤›n›n özellikle kendilerinde ayn›
zamanda ikinci tan› olarak OKB de bulunan
yeme bozukluklu deneklerin akrabalar›nda
daha yüksektir.
- OKB ve yeme bozuklluklar› hem deneklerde
hem de ailelerde ikili tan› fleklinde bulunmakla
birlikte ortak bir nedensellik iliflkisi
bulunmamaktad›r. Ancak OKKB ile AN
aras›nda özel ailesel risk gösterilmifl.
Bienvenu ve ark. 11
(2000)
OKB hastalar›
224 hasta yak›n›
YB yaflam boyu
yayg›nl›¤› %4
YB OKB spektrumunun önemli bir parças›
gibi görünmemektedir.
Cavallini ve ark. 43
(2000)
42 AN (k›s›tlay›c›)
47 AN (yeme krizi)
52 BN
Birinci derece
yak›nlar
YB yatk›nl›k ile OKB/tik
bozuklu¤u yatk›nl›k
YB’na yatk›nl›k ile OKB/TB’na yatk›nl›k birbiri
ile iliflkilidir, sonuçlar YB ile OKB etiyolojisinde
ortak bir gen varl›¤›n› desteklemifltir.
Bellodi ve ark. 44
(2001)
YB hastalar›
Obsesif-kompulsif
spektrum bozukluklar›na
yakalanma riski kontrol
grubuna göre anlaml›
düzeyde yüksek
- Yeme bozuklu¤u olanlarda görülen
obsesif-kompulsif belirtilerin bir ek tan›
olarak de¤erlendirilmemesi, aksine yeme
bozuklu¤unu bir parças› olarak de¤erlendirilmesi
gerekir. Bu, OKB ve YB’nin ayn› genetik
yatk›nl›¤›n fenotipik görünümü olmas›na daha
ileri düzeyde bir destek bulgudur.
Enoch ve ark. 45
(1998)
Üç ayr› bölgeden
88 AN, 59 BN,
62 OKB, 213
normal kontrol
5 HT2A –1438 G/A promoter polimorfizmi
veya bununla iliflkili bir varyant›n AN ve OKB
ile ortak özellik olan mükemmeliyetçilik veya
obsesyonalite fleklinde bir davran›fl özelli¤ine
katk›da bulunabilir.
tolojik süreçleri oluflturmaktad›r. Kilo kontrolü, ifltah
kontrolü, düflüncelerin kontrolü ve çevrenin ritualistik
kontrolü do¤rudan zay›fl›k ile iliflkili kontrol davran›fllar›d›r.
Laksatif ve diüretik ilaç kullan›m› gastrointestinal
ve üriner sistemin, amenore geliflmesi genital sistemin
kontrol davran›fllar›na örnektir. Kontrol davran›fl›
benzer flekilde OKB’de de temel psikopatolojik süreçlerindendir.
Obsesyonel düflünce dürtüler, duygulan›m,
arzular ve fantazik düflünceler üzerinde kontrolü sa¤lama
giriflimidir. OKB’nin karakteristik savunma düzenekleri
AN ve BN’de de yayg›n olarak kullan›lan düzeneklerdendir.
Yeme bozuklu¤u olanlardaki kusma davran›fl›
yap›p bozma düzene¤ine örnektir. Baflkalar›na
karfl› afl›r› yard›msever davran›fl ile bilinç d›fl› kilo alma
ve güçlü olma arzular›n›n tersine davran›fl karfl›t tepki
kurma düzene¤ine örnek davran›fllard›r. Belirli yiyeceklerden
yanl›fl kalori bilgisi ile kaç›nma davran›fl› ise
tipik obsesif-kompulsif entelektualizasyon düzene¤ine
14 Nöropsikiyatri Arflivi, Cilt 39, Say› 1, 2002

iliflkin davran›fl›d›r. Rothenberg’e göre klasik OKB’nin
g›da ve yiyecekle iliflkili bir klinikle ortaya ç›kmakta,
bir anlamda yeme bozukluklar› modern bir OKB tablosu
oluflturmaktad›r. 2 Holden AN’li hastalarda hastal›k
öncesi obsesyonel kiflilik özelliklerinin s›k oldu¤unu,
hastal›k ilerledikçe özellikle açl›k davran›fl›n›n bu kiflilik
özelliklerini alevlendirdi¤ini ileri sürmüfltür. 49 Bu
yazara göre açl›k s›ras›nda normal sa¤l›kl› bireyler de
yiyeceklere iliflkin obsesyonel belirtilerden yak›nmakta,
dolay›s› ile obsesyonel belirtiler ile anoreksiya belirtileri
k›smen örtüflmektedir. Öte yandan Lee ise anoreksiya
nervozan›n erken ebeveyn-çocuk etkileflimlerindeki
cesaretlendirici yan›tlar›n yetersizli¤i sonucu
kendilik, kimlik ve otonomi duygular›nda geliflen kay›plara
karfl› bir savunma oldu¤unu; temel savunma
düzene¤inin ise kat› yads›ma oldu¤unu; OKB’nin ise
genellikle psikoseksüel geliflim dönemlerinden anal-sadistik
döneme regresif fiksasyon olarak ortaya ç›kt›¤›,
temel savunma düzeneklerinin ise yap›p bozma, yal›tma,
yer de¤ifltirme ve karfl›t tepki kurma oldu¤unu ileri
sürmüfltür. 50
Pigott ve ark. yeme bozuklu¤u envanteri ile yapt›klar›
karfl›laflt›rmada genel yetersizlik, afl›r› kiflisel beklenti,
yabanc›laflma endiflesi ve afl›r› ba¤›ml›l›k korkular›n›n
hem OKB hem de yeme bozuklu¤u gruplar›nda
var olan psikopatolojik durumlar oldu¤unu bildirmifllerdir.
8 Bulik ve ark. BN ve OKB’nin genel psikopatoloji
aç›s›ndan benzerlik ve farkl›l›klar›n› araflt›rd›klar›
çal›flmalar›nda depresyonun her iki bozuklukta efllik
eden bir psikopatolojik durum oldu¤unu, BN grubunda
OKB grubuna göre daha fliddetli depresyon bulundu¤unu
bildirmifllerdir. 51 Bu çal›flmada ayr›ca MMPI’da hipokondriyazis,
SCL-90-R’de de bu sonucu destekleyecek
flekilde somatizasyon puanlar› BN grubunda OKB
grubuna göre daha yüksek bulunmufltur. Yazarlar bu
sonuçlar› BN’li hastalar›n bedenlerindeki fiziksel ifllevlere
daha fazla dikkat etmeleri ve bedenlerindeki küçük
fiziksel de¤ifliklik ve belirtilere karfl› daha hassas olmalar›
ile aç›klam›fllar, OKB’li hastalar›n ise zamanlar›n›n
büyük bir ço¤unlu¤unu tehdit eden uyaranlara karfl› sürekli
olarak çevreyi tarama ile harcad›klar›n› ileri sürmüfllerdir.
BN’li hastalar›n MMPI’lar›nda saptanan
yüksek psikopati puanlar› bu hasta grubundaki dürtü
kontrol bozuklu¤u ile iliflkilendirilmifltir. Ayr›ca bu çal›flmada
BN’li grubun OKB grubundakine yak›n anksiyete
puanlar› ald›¤›, üstelik bu yüksek anksiyete düzeylerinin
normal kilolu BN olgular›nda da ayn› fliddette
oldu¤u belirlenmifltir. Dürtü kuram›na göre de, anoreksiyadaki
besin reddi, bilinçd›fl› sevgi ve cinsellik isteklerinin
yads›narak ancak sembolik olarak kabulüdür.
A¤›za alma ve yeme gebelik yerine geçen olarak de¤erlendirildi¤inde,
kifli bu bast›r›lm›fl ya da yasak istekleri
kontrol edebilmek için yemesini kontrol etmektedir.
Kusma ve ishal ise, içe alma fantazilerine karfl› direncin
belirtileridir. 52 Bu aç›dan bak›ld›¤›nda AN’deki savunmalar
OKB’dekilerle büyük benzerlik göstermektedir.
BN aç›s›ndan ise, temel semptom olan yeme nöbetlerinde
kiflide bir kontrol kayb› vard›r. 53 Yeme nöbetleri,
zaman zaman dayan›lmaz derecelere varan haz duygusunu
doyuma ulaflt›rma dürtüleriyle ilgilidir. Açl›klar›
sevgi ve güvene yönelik oldu¤undan, t›k›n›rcas›na yeme
ile bunlar› sa¤lamaya çal›fl›rlar. 40 Bu aç›dan BN,
dürtüleri bast›rmak ve kontrol etmekten çok doyuma
ulaflt›r›p hazza yönelme ile belirli psikopatoloji gösterdi¤inden
hem AN hem de OKB’den ayr›lmaktad›r. Ayr›ca
BN’de üstbenlik kontrol ve benlik gücü yetersizli-
¤i de bulunmas› da 53 bu bozuklu¤un AN ve OKB’den
farkl› olan bir di¤er yönüdür. Bu nedenle bu kiflilerde
s›kl›kla madde kullan›m bozukluklar› ve dürtü denetim
bozukluklar› da görülmektedir. 54,55
Semptomatoloji
YB ve OKB aras›nda semptomatoloji aç›s›ndan
benzerlikler bulundu¤u bir çok çal›flmada gösterilmifltir.
Kasvikis ve ark. AN’nin efllik etti¤i OKB olgular›
ve yaln›zca OKB olan hastalar aras›nda kompulsif
kontrol davran›fl›, ruminasyon, yavafll›k ve y›kama davran›fl›,
çocukluk ritualleri, geçmifl depresyon öyküsü
aç›s›ndan fark bulmad›klar›n› bildirmifllerdir. 5 Hall ve
ark. DSM-III-R tan› s›n›fland›rmas› ölçütlerine göre tan›
konmufl 500 BN’li hastay› öykü ve psikolojik özellikleri
aç›s›ndan gözden geçirmifller ve tüm grubun
%2’sinde klinik özelli¤i BN tablosuna öncülük eden ya
da t›k›n›rcas›na yeme/ç›karma tablosunun bir parças›
olarak bulunan, kompulsif rituellerin oldu¤u, emosyonel
travma geçirme öyküsü bulunan, tekrar emosyonel
bir incinme yaflamamak için kifliler aras› iliflkilerden
kaç›nma davran›fl› gösteren, umutsuzluk ve de¤ersizlik
duygular›na sahip olan ve obsesif-ritualistik bulimiya
ad› verdikleri bir alt grup saptam›fllard›r. 56 Kaye ve ark.
ise anoreksiyadaki çekirdek belirtilerin bir çok yönden
obsesyon ve kompulsiyonlara benzedi¤ini ileri sürmüfllerdir.
57 Bu yazarlara göre anorektik hastalar beden
imajlar› ve zay›flama iste¤ine iliflkin yineleyici, ›srarl›
ve zorla gelen düflüncelere sahiptir ve obsesyonlar›n
kendi zihinlerinin ürünü oldu¤unu düflünmektedirler.
Öte yandan bu hastalar sürekli olarak egzersiz yapmakta
ve törensel yeme davran›fllar› göstermektedirler. Bu
davran›fllar yineleyici, amaçl› ve istemli olduklar› için
kompulsiyonlara benzemektedirler. Ancak anorektik
kompulsiyonlar›n OKB’deki kompulsiyonlardan fark›
rahats›zl›¤› nötralize etmek ya da önlemek için yap›l-
Nöropsikiyatri Arflivi, Cilt 39, Say› 1, 2002 15

mamas›d›r. Thiel ve ark. efllik eden OKB’nin bulundu-
¤u yeme bozuklu¤u olgular›nda kendine ya da baflkalar›na
zarar verme, temizlik ve y›kama, patolojik kuflku
fleklinde obsesyon ve kompulsiyonlar›n en s›k görülen
belirtiler oldu¤unu bildirmifllerdir. 19 Bastiani ve ark. ise
DSM-III-R tan› s›n›fland›rmas›na göre tan› konmufl 18
AN’li kad›n ve 16 OKB’li kad›n hastay› obsesyon ve
kompulsiyonlar› aç›s›ndan karfl›laflt›rm›fllard›r. 58 Yazarlar
bu iki tan› grubunda obsesyon ve kompulsiyonlar›n
hastalar›n ifllevselli¤ini ayn› düzeyde bozdu¤unu, ancak
OKB’li hastalar›n AN’l› hastalara göre çeflit yönünden
çok daha zengin bir belirti örüntüsü sergilediklerini bildirmifllerdir.
Bu çal›flmada AN’li hastalarda en s›k görülen
belirtiler simetri ve mükemmeliyetçilik, s›ralama
ve düzenleme, temizlik obsesyon ve kompulsiyonlar›
iken; OKB’li hastalarda en s›k görülen belirtiler tekrar
tekrar okuma ve yazma rituelleri, çok kötü bir fleyler olmad›¤›n›
kontrol etme, yanl›fl giden bir fleyler olmad›-
¤›n› kontrol etme ve baflkalar›na zarar vermedi¤ini
kontrol etme kompulsiyonlar› olarak bulunmufltur. Öte
yandan Grabe ve ark. 26 kad›n, 30 erkek OKB’li hastada
obsesif-kompulsif belirtiler ile tipik olarak yeme bozukluklar›nda
görülen biliflsel ve davran›flsal belirtiler
aras›nda boyutsal bir iliflki olup olmad›¤›n› incelemifller,
kontrol etme, sayma, dokunma ve konuflma kompulsiyonlar›
olan kad›n hastalar›n BN için; sözcük, resim
veya düflünce zinciri fleklinde obsesyonlar› olan kad›n
hastalar›n ise AN için yüksek riske sahip olduklar›-
n› bildirmifllerdir. 59 Matsunaga ve ark. OKB’nin efllik
etti¤i AN olgular›nda simetri, s›ralama, temizlik ve y›-
kama obsesyon ve kompulsiyonlar›n›; yaln›zca OKB
tan›l› hastalarda ise kontrol etme davran›fllar› ile temizlik
ve y›kanma obsesyon ve kompulsiyonlar›n› en s›k
görülen belirtiler olarak saptam›fllar ve AN hastalar›ndaki
obsesif-kompulsif belirtilerin daha dar bir alana
yay›l›rken OKB’li hastalarda daha genifl bir spektrum
içinde göründü¤ünü bildirmifllerdir. 21 Von Ranson ve
ark. da sa¤alt›m görmüfl olan BN’li hastalarla sa¤alt›m
görmemifl BN’li hastalar› karfl›laflt›rd›klar› çal›flmalar›nda
her iki grupta da benzer obsesyon ve kompulsiyon
belirtilerin bulundu¤unu; simetri ve taml›k obsesyonlar›
ile s›ralama ve düzen kompulsiyonlar›n›n en s›k görülen
belirtiler oldu¤unu bildirmifllerdir. 60 Öte yandan
Fahy ve ark. ise AN’nin efllik etti¤i OKB olgular›nda
yaln›zca OKB tan›s› konan gruba göre kontrol etme,
kuflku, temizlik ve ruminasyon aç›s›ndan anlaml› fark
bulmad›klar›n›; iki grup aras›nda yaln›zca yiyecek ve
kiloya iliflkin OK belirtilerin anlaml› farka sahip oldu-
¤unu bildirmifllerdir. 10 Bu bilgiler ›fl›¤›nda yeme bozukluklar›
özellikle de AN ile OKB semptomatolojisi aras›nda
genel bir benzerli¤in bulundu¤u söylenebilir.
Klinik Gidifl
Halmi ve ark. AN olgular›nda prognozu etkileyen
etkenleri belirlemek amac› ile yürüttükleri çal›flmalar›nda
kusma, laksatif kullan›m›, somatik yak›nmalar,
orta-a¤›r depresyon olmas› yan›nda obsesif-kompulsif
belirtilerin bulunmas›n›n da prognozu kötülefltiren bir
etken oldu¤unu belirlemifllerdir. 61 Fahy ve Russell
BN’li 39 hastay› sa¤alt›m öncesi, 8. hafta, 16. hafta ve
bir y›l sonunda sa¤alt›m sonucu ve prognozu etkileyen
etkenler aç›s›ndan izlemifller; obsesyonlar›n bulunmas›-
n›n sa¤alt›m sonucunu etkilemedi¤ini bildirmifllerdir. 62
Thiel ve ark. ise AN ve BN’li hastalarda OKB tan›s›n›n
efllik etmesinin prognoz üzerine etkilerini inceledikleri
30 ayl›k bir izlem çal›flmas›nda, efllik eden OKB’nin
her iki yeme bozuklu¤unda da prognozu olumsuz yönde
etkileyen bir etken olmad›¤›n›; ancak yeme bozuklu-
¤unun seyri s›ras›nda obsesyon ve kompulsiyonlar›n
uyar›labilece¤ini, yeme bozuklu¤unda sa¤alt›m ile sa¤lanan
iyilik haline paralel olarak obsesif-kompulsif belirtilerde
de iyileflme oldu¤unu bildirmifltir. 63 Matsunaga
ve ark. AN tan›s›na OKB efllik etmesinin OKB efllik
etmeyen olgulara göre ifllevselli¤i daha fazla bozdu¤unu,
daha fazla hastane yat›fl›na neden oldu¤unu ve daha
fliddetli depresyon ve anksiyeteye neden oldu¤unu bildirmifller
ve efllik eden OKB ve OKKB’yi sosyal uyumu
bozan bir etken olarak yorumlam›fllard›r. 21 Von
Ranson ve ark. normal kilolu BN’li hastalarda Y-BOCS
puanlar›n›n - AN’li hastalardaki kadar olmasa bile artt›¤›n›
göstermifller, ancak uzun dönemde kilosunu geri
kazanan BN hastalar›n›n Y-BOCS puanlar›n›n, AN tan›s›
al›p da iyileflen hastalar›nkine eflde¤er olacak biçimde
yüksek kald›¤›n› bildirmifltir. 60 Bu nedenle baz›
OKB belirtilerinin sa¤alt›mla iyileflebilece¤ini; iyileflmifl
olan YB hastalar›n›n halen yüksek oranda OKB tipi
ve belirtileri sergileyebilece¤ini; tüm bunlardan da
obsesyon gösterme olas›l›¤›n›n YB hastalar›nda trait
benzeri niteli¤i olabilece¤ini söylemek mümkündür. 64
Srinivasagam ve ark. ise sa¤alt›m görmüfl olan AN’l›
kad›n hastalar›n AN belirtileri aç›s›ndan iyileflmeleri
ard›ndan taml›k ve s›ralama gereksinimi fleklinde obsesif
kompulsif belirtilerin uzun süre devam etti¤ini bildirmifltir.
65 Yazarlara göre AN’l› hastalarda simetri ve
mükemmeliyetçilik gereksinimi, riskli durumlardan kaç›nma,
k›s›tlama, ve dürtü kontrolünde artma fleklindeki,
bir süreç özelli¤ini gösteren belirtilerin biyolojik bir
incinebilirli¤in davran›flsal ifade flekli olabilece¤ini ileri
sürmüfllerdir. Bu konuda yap›lan çal›flmalar gözden
geçirildi¤inde, yeme bozukluklar›nda OKB semptomlar›n›n
bulunmas›n›ns, OKB’nin farkl› bir tan›sal kimlik
olmas›na karfl›n, yeme bozuklar›n›n klinik gidiflinde
olumsuz etkide bulundu¤u söylenebilir.
16 Nöropsikiyatri Arflivi, Cilt 39, Say› 1, 2002

Sa¤alt›m Yan›t›
OKB fizyopatolojisinde santral serotonerjik transmisyonun
rol oynad›¤› uzun süreden beri iyi bilinen bir
durumdur. 66,67 SSRI’lar›n OKB olgular›nda etkili olmas›
da serotonin varsay›m›n› desteklemektedir. 68 Son olarak,
Dünya Biyoloji Dernekleri Federasyonunun anksiyete,
obsesif kompulsif bozukluk ve postravmatik stres
bozuklu¤u için oluflturdu¤u farmakolojik tedavi rehberinde
de fluvoksamin, sertralin ve fluoksetin ilk s›ra tedavi
seçenekleri olarak kabul edilmifltir. 69 Öte yandan
SSRI’lar›n AN olgular›nda da etkin oldu¤una iliflkin çal›flma
sonuçlar› bulunmaktad›r. Kaye ve ark. DSM-III-
R tan› ölçütlerine göre AN tan›s› alm›fl 31 hastada fluoksetinin
etkinli¤ini araflt›rd›klar› aç›k bir çal›flmada
fluoksetinin özellikle k›s›tlay›c› tip AN olgular›nda etkili
oldu¤unu bildirmifllerdir. 70 Kaye ve ark. bir baflka
çal›flmada da fluoksetinin kilo al›nmas› ard›ndan iyi sonuç
verdi¤i ve nüksleri önlemede yararl› oldu¤u sonucuna
varm›fllard›r. 71 Buna karfl›l›k Attia ve ark (1998)
AN olgular›nda fluoksetinin etkisiz oldu¤unu bildirmifllerdir.
72 Son dönemde yap›lan bir çal›flmada ise Romano
ve ark. BN olgular›nda fluoksetinin hem akut hem de
kronik dönemde etkili oldu¤u bildirmifllerdir. 73 Fahy ve
ark. OKB tan›l› hastalarda AN eflli¤inin sa¤alt›m baflar›s›
üzerine etkisini inceledikleri çal›flmalar›nda
OKB’ye AN eflli¤inin sa¤alt›m baflar›s›n›n azalmas›na
ve daha s›k sa¤alt›m reddine yol açt›¤›n› bildirmifllerdir.
10 Kasvikis ve ark. anoreksik OKB’li hastalar›n anoreksiya
efllik etmeyen OKB grubuna göre kompulsif
davran›fllar aç›s›ndan daha az sa¤alt›m yan›t› verdiklerini
belirlemifllerdir. 5 Steinhausen AN’deki sa¤alt›m yan›t›na
iliflkin olarak yap›lm›fl 119 çal›flmada incelenen
5590 hastadan elde edilen sonuçlara göre kusma, bulimiya
varl›¤›, purgatif ilaç kullan›m›, kronik gidifl yan›nda
obsesif kompulsif kiflilik özelliklerinin bulunmas›n›n
kötü prognoz belirleyicisi oldu¤unu bildirmifltir. 74
Lee psikolojik sa¤alt›mlar aç›s›ndan AN ile
OKB’nin farkl›l›k gösterdi¤ini ileri sürmektedir. 50 Davran›flç›
terapi OKB’de en önemli sa¤alt›m flekillerinden
biriyken AN’de hastayla yap›lan sa¤alt›m anlaflmas›n›
bozan ve sa¤alt›m ekibi ile hasta aras›nda güçlü bir mücadeleye
yol açan bir sa¤alt›m biçimi olarak ifllev görmektedir.
Öte yandan dinamik yönelimli bireysel terapi
de AN için temel sa¤alt›m flekillerinden biriyken
OKB’de s›kl›kla uygun bir sa¤alt›m yöntemi de¤ildir.
Pollice ve ark. AN olgular›nda obsesyon ve kompulsiyonlara
iliflkin ölçek puanlar›n›n kontrol grubuna göre
yüksek bulundu¤unu, üstelik bu yüksek puanlar›n AN
tablosunun sa¤alt›m›nda ilerleme sa¤land›ktan sonra
bile uzun süre devam etti¤ini bildirmifllerdir. 75 Yazarlara
göre anksiyete, depresyon ve obsesyonel durum malnutrisyon
tablosu ile alevlenmekte, ard›ndan açl›k ve
kilo kayb›na katk›da bulunabilmektedir. Sonuç olarak
biyolojik temel üzerine düflünüldü¤ünde her iki hastal›k
grubunun serotonin üzerinden etkili ilaçlarla sa¤alt›m›
konusunda kan›tlar›n bulundu¤u söylenebilir. Ancak
psikoterapötik yaklafl›mlar aç›s›ndan özellikle AN ve
OKB sa¤alt›m›nda farkl›l›klar oldu¤u görülmektedir.
Hem OKB’de yeme bozuklu¤u tan›s› bulunmas› hem
de yeme bozukluklar›nda OKB tan›s›n›n bulunmas›n›n
birincil bozuklu¤un sa¤alt›m›n› olumsuz yönde etkileyen
bir etmen olarak rol oynad›¤› söylenebilir.
Sonuç
OKB’nin baflka psikiyatrik bozukluklara da yüksek
oranlarda efllik etmesi OKB ve yeme bozukluklar› aras›ndaki
yüksek komorbidite oranlar›n›n, bu iki bozuklu-
¤a özel bir durum olmad›¤›n› düflündürmektedir. Yeme
bozukluklar› özellikle de AN ile OKB semptomatolojisi
aras›nda genel bir benzerli¤in bulundu¤u söylenebilir.
Tan›sal s›n›fland›rma yaklafl›m› ile de¤erlendirildi-
¤inde ve sadece görüngüsel olarak ele al›nd›¤›nda yeme
bozukluklar› ve OKB’nin kendilerine özel di¤er ölçütler
ile farkl› kategoriler içinde s›n›fland›r›lmalar› bu
sendromlar›n tan›nmas›n› ve tan›mlanmas›n› kolaylaflt›-
racak ve bu flekilde bir s›n›fland›rma rutin poliklinik ve
servis uygulamalar›nda da kolayl›klar sa¤layacakt›r.
Bununla birlikte özellikle AN ile OKB ayn› bozukluk
spektrumunda yer almaktad›r. BN ise ayn› bozukluk
spektrumunda yer almas›na karfl›n hem AN’den hem de
OKB’den çok daha uzak bir konumda bulunmaktad›r.
Hem OKB’de yeme bozuklu¤u tan›s›n›n bulunmas›
hem de yeme bozukluklar›nda OKB tan›s›n›n bulunmas›
birincil bozuklu¤un klinik gidifl ve sa¤alt›m›n› olumsuz
yönde etkileyen bir etmen olarak rol oynamaktad›r.
AN’yi, AN’ye özgü bir kiflilik bozuklu¤u ya da
örüntüsü ile iliflkilendirmek zorlama bir yaklafl›m gibi
görünmektedir. BN’de ise genellikle Borderline Kiflilik
Bozuklu¤u ve Narsisistik Nevrozlar›n s›k görülmesi
BN’deki dürtüselli¤i aç›klayabilir. Bu aç›dan BN, OKB
ile benzeflmemektedir. Ancak AN ve BN aras›nda geçifllerin
olabilmesi bu konuda bir genelleme yapmay›
zorlaflt›rmaktad›r.
Dinamik olarak ve kiflilik özellikleri ya da yap›lanmalar›ndaki
farkl›l›klar nedeni ile gösterdikleri de¤ifliklikler
aç›s›ndan da AN ve BN’nin asl›nda birbirinden
farkl› ve de¤iflik yerlerde bulunmaktad›r. AN’de psikopatoloji
daha çok obsesyon ve kompulsiyonlar› içerir ya
da and›r›rken, BN’deki psikopatoloji daha çok dürtü
denetim güçlü¤ü ya da bozuklu¤u tablosunu and›rmaktad›r.
Bunu destekleyen bulgular da AN’de kiflilik özelli¤i
olarak daha çok OKKB ve di¤er C kümesi kiflilik
bozukluklar›n›n efllik etmesi, BN’de ise Borderline
Nöropsikiyatri Arflivi, Cilt 39, Say› 1, 2002 17

özelliklerin efllik etmesidir. Bu aç›lardan ele al›nd›¤›nda
da AN daha çok OKB’ye yak›nken BN ise daha çok
Dürtü Denetim Bozukluklar›’na yak›n gibi görülmektedir.
Bu aç›dan bak›ld›¤›nda da özellikle dinamik yaklafl›m›n
yap›laca¤› durumlarda iki tablonun ayn› yerde s›-
n›fland›r›lmas› anlamay› zorlaflt›racakt›r.
Biyolojik olarak de¤erlendirildi¤inde hem yeme bozukluklar›n›n
hem de OKB’nin serotonin ifllev bozuklu¤undan
kaynakland›¤› söylenebilir. Güncel bilgilerimize
göre, bu ifllev bozukluklar›n›n yaln›zca bu bozukluklara
özgü olmad›¤›, depresyonda da görülebildi¤i ve
serotonin de¤iflikliklerinin bozukluklara neden olmaktan
çok semptomlarla iliflkili oldu¤u daha do¤ru bir
yaklafl›m gibi görünmektedir. Genetik ve aile çal›flmalar›
iki bozukluk aras›nda bir iliflki olabilece¤ini ortaya
koymakla birlikte bu konuda kesin bir yarg›ya varabilmek
için daha fazla say›da çal›flmaya gereksinim oldu-
¤u görülmektedir.
Kaynaklar
1. DuBois FS. Compulsion neurosis with cachexia. Am J Psychiatry
1949; 106: 107-15.
2. Rothenberg A. Eating disorder as a modern obsessive-compulsive
syndrome. Psychiatry 1986; 49: 45-53.
3. Hollander E. Obsessive-Compulsive Spectrum Disoders: An
Overview. Psychiatric Annals 1993; 23: 355-8.
4. Hsu LKG, Kaye W, Weltzin T. Are the eating disorders related
to obsessive-compulsive disorder? Int J Eat Disord 1993; 14:
305-18.
5. Kasvikis JG, Tsakiris F, Marks I ve ark. Past history of anorexia
nervosa in women with obsessive-compulsive disorder. Int J Eat
Disord 1986; 5: 1069-75.
6. Joffe RT, Swinson RP. Eating attitudes test scores of patients
with obsessive-compulsive disorder Am J Psychiatry (Letter)
1987; 144: 1510-11.
7. Noshirvani HF, Kasvikis Y, Marks IM ve ark. Gender-divergent
aetiological factors in obsessive-compulsive disorder. Br J
Psychiatry 1991; 158: 260-3.
8. Pigott TA, Altemus M, Rubenstein CS ve ark. Symptoms of eating
disorders in patients with obsessive-compulsive disorder.
Am J Psychiatry 1991; 148: 1552-7.
9. Rasmussen SA, Eisen JL. The epidemiology and clinical features
of obsessive-compulsive disorder. Psychiatric Clinics of North
America 1992; 15: 743-58.
10. Fahy TA, Osacar A, Marks I. History of eating disorders in female
patients with obsessive-compulsive disorder. Int J Eat Disord
1993; 14: 439-43.
11. Bienvenu OJ, Samuels JF, Riddle MA ve ark. The relationship of
obsessive-compulsive disorder to possible spectrum disorders:
Results from a family study. Biol Psychiatry 2000; 48: 287-93.
12. Ben-Tovim DI, Mar›lov V, Crisp AH. Personality and mental
state (P.S.E.) within anorexia nervosa. Journal of Psychosomatic
Research 1979; 23: 321-5.
13. Channon S, DeSilva WP. Psychological correlates of weight gain
in patients with anorexia nervosa. J Psychiat Res 1985; 19:
267-71.
14. Hudson JI, Pope HG, Jonas JM ve ark. Family history study of
anorexia nervosa and bulimia. Br J Psychiatry 1983; 142: 133-8.
15. Rothenberg A. Differential diagnosis of anorexia nervosa and
depressive illness: A review of 11 studies. Comp Psychiatry
1988; 29: 427-32.
16. Halmi KA, Eckert E, Marchi P ve ark. Comorbidity of psychiatric
diagnoses in anorexia nervosa. Arch Gen Psychiatry 1991;
48: 712-8.
17. Fahy TA. Obsessive-compulsive symptoms in eating disorders.
Behav Res Ther 1991; 29(2): 113-6.
18. Schwalberg MD, Barlow DH, Alger SA ve ark. Comparison of
bulimics, obese binge eaters, social phobics, and individuals with
panic disorder on comorbidity across DSM-III-R anxiety disorders.
Journal of Abnormal Psychology 1992; 101: 675-81.
19. Thiel A, Broocks A, Ohlmeier M ve ark. Obsessive-compulsive
disorder among patients with anorexia nervosa and bulimia nervosa.
Am J Psychiatry 1995; 152: 72-5.
20. Thornton C, Russell J. Obsessive-compulsive comorbidity in the
dieting disorders. Int J Eat Disord 1997; 21: 83-7.
21. Matsunaga H, Kiriike N, Iwasaki Y ve ark. Clinical characteristics
in patients with anorexia nervosa and obsessive-compulsive
disorder. Psychological Medicine 1999; 29: 407-14.
22. Albert U, Venturelle S, Maina G ve ark. Bulimia nervosa with
and without obsessive-compulsive syndromes. Compr Psychiatr
2001; 42(6): 456-60.
23. Tukel R, Polat A, Ozdemir O ve ark. Comorbid conditions in obsessive-compulsive
disorder. Compr Psychiatry 2002 May-June;
43(3): 204-9.
24. Juang YY, Liu CY. Phenomenology of obsessive-compulsive disorder
in Taiwan. Psychiatry Clin Neurosci 2001; 55(6): 623-7.
25. Zitterl W, Demal U, Aigner M ve ark. Naturalistic course of obsessive
compulsive disorder and comorbid depression. Longitudinal
results of a prospective follow-up study of 74 actively treated
patients. Psychopathology 2000 Mar-Apr; 33(2): 75-80.
26. Eisen JL, Beer DA, Pato MT ve ark. Obsessive-compulsive disorder
in patients with schizophrenia or schizoaffective disorder.
Am J Psychiatry 1997 Feb; 154 (2): 271-3.
27. Cassano GB, Pini S, Saettoni M ve ark. Occurence and clinical
correlates of psychiatric comorbidity in patients with psychotic
disorders. J Clin Psychiatry 1998; 59(2): 60-8.
28. Poyurovsky M, Fuchs C, Weizman A. Obsessive-compulsive disorder
in patients with first-episode schizophrenia. Am J Psychiatry
1999 Dec; 156(12): 1998-2000.
29. Kruger S, Braunig P, Hoffler J ve ark. Prevalence of obsessivecompulsive
disorder in schizophrenia and significance of motor
symptoms. 2000 Winter; 12(1): 16-24.
30. Poyurovsky M, Hramenkov S, Isakov V ve ark. Obsessive-compulsive
disorder in hospitalized patients with chronic schizophrenia.
Psychiatry Res 2001 May 10; 102(1): 49-57.
31. Gartner AF, Marcus RN, Halmi K ve ark. DSM-III-R Personality
disorders in patients with eating disorders. Am J Psychiatry
1989; 146(12): 1585-91.
32. Wonderlich SA, Swift WJ, Slotnick HB ve ark. DSM-III-R personality
disorders in eating-disorder subtypes. Int J Eat Disord
1990; 9(6): 607-16.
33. Skodol AE, Oldham JM, Hyler SE ve ark. Comorbidity of DSM-
III-R eating disorders and personality disorders. Int J Eat Disord
1993; 14(4): 403-16.
34. Gillberg IC, Råstam M, Gillberg C. Anorexia nervosa 6 years after
onset: Part I. Personality disorders. Comp Psychiatry 1995;
36: 61-9.
35. Lilenfeld LR, Kaye WH, Greeno CG ve ark. A controlled family
study of anorexia nervosa and bulimia nervosa. Psychiatric disorders
in first-degree relatives and effects of proband comorbidity.
Arch Gen Psychiatry 1998; 55: 603-10.
18 Nöropsikiyatri Arflivi, Cilt 39, Say› 1, 2002

36. Amerikan Psikiyatri Birli¤i. Mental Bozukluklar›n Tan›sal ve
Say›msal El Kitab›. 4. bask›. Köro¤lu E., çev. Editörü. Ankara:
Hekimler Yay›n Birli¤i; 1995.
37. Kaye W, Gendall K, Strober M. Serotonin neuronal function and
selective serotonin reuptake inhibitor treatment in anorexia and
bulimia nervosa. Biol Psychiatry 1998 1; 44(9): 825-38.
38. Samuels J, Nestadt G, Bienvenu OJ ve ark. Personality disorders
and normal personality dimension in obsesive-compulsive disorder.
Br J Psychiatry 2000; 177: 457-62.
39. Karaçam Ö, Bayraktar E, Çoflkunol H ve ark. Obsesif kompulsif
bozuklukta kiflilik bozukluklar›n›n yayg›nl›¤›. 3P Dergisi 1998;
6(4): 271-5.
40. Koptagel-‹lal G. Psikonevroz Psikosomatik Psikoterapi. Yeme
Bozukluklar›, ‹stanbul Üniversitesi Yay›n No: 4211, 1. Bask› AB
Ofset Bas›n Yay›n Matbaac›l›k ‹stanbul, 2000; s. 99-109.
41. Holland AJ, Hall A, Murray RM ve ark. Anorexia nervosa: a
study of 34 twin pairs and one set of triplets. Br J Psychiatry
1984; 145: 414-9.
42. Black DW, Goldstein RB, Noyes R ve ark. Compulsive behavior
and obsessive-compulsive disorder (OCD): Lack of a relationship
between OCD, eating disorders, and gambling. Comp
Psychiatry 1994; 35: 145-8.
43. Cavallini MC, Bertelli S, Chiapparino D ve ark. Complex segregation
analysis of obsessive compulsive disorder in 141 families
of eating disorder proband, with and without obsessive compulsive
disorder. Am J Med Genet 2000; 96: 384-91.
44. Bellodi L, Cavallini MC, Bertelli S ve ark. Morbidity risk for obsessive-compulsive
spectrum disorders in first-degree relatives
of patients with eating disorders. Am J Psychiatry 2001; 158:
563-9.
45. Enoch M, Kaye W, Rotondo A ve ark. 5-HT2A promoter polymorphism
–1438G/A, anorexia nervosa, and obsessive-compulsive
disorder. The Lancet (Research Letters) 1998; 351: 1785-6.
46. Jarry JL, Vaccarino FJ. Eating disorder and obsessive-compulsive
disorders: Neurochemical and phenomenological commonalities.
J Psychiatry Neurosci 1996; 21: 36-48.
47. Kaye WH. II. Neurobiology and genetics. Anorexia nervosa, obsessional
behavior, and serotonin. Psychopharmacology Bulletin
1997; 33: 335-44.
48. Monteleone P, Brambilla F, Bortolotti F ve ark. Serotonergic
dysfunction across the eating disorders: relationship to eating behaviour,
purging behaviour, nutritional status and general
psychopathology. Psychol Med 2000 Sep; 30(5): 1099-110.
49. Holden NL. Is anorexia nervosa an obsessive-compulsive disorder?
Br J Psychiatry 1990; 157: 1-5.
50. Lee S. Anorexia nervosa and OCD. Br J Psychiatry (Letter)
1990; 157: 778-9.
51. Bulik CM, Beidel DC, Duchmann E, Weltzin TE, Kaye WH.
Comparative psychopathology of women with bulimia nervosa
and obsessive-compulsive disorder. Compr Psychiatry 1992; 33:
262-8.
52. Fenichel O. Nevrozlar›n Psikoanalitik Teorisi. Ege Üniversitesi
T›p Fakültesi Kitaplar Serisi No. 98, Ege Üniversitesi Matbaas›
Bornova, ‹zmir. 1945.
53. Canat S. Yeme Bozukluklar›. Psikiyatri Temel Kitab› Cilt 2. (ed.
Güleç C, Köro¤lu E.) Hekimler Yay›n Birli¤i 1. bask› Medico-
Garaphics Ankara, 1998; s. 661-72.
54. Crino RD. Obsessive Compulsive Spectrum Disorders. Current
Opinion in Psychiatry 1999; 12: 151-5.
55. Halmi KA. Eating Disorders. Kaplan & Sadock’s Comprehensive
Textbook of Psychiatry, yedinci bask›, cilt 2, BJ Sadock, VA
Sadock (ed), Lippincott Williams & Wilkins Philadelphia, 2000;
s. 1663-76.
56. Hall RCW, Blakey RE, Hall AK. Bulimia nervoza. Four Uncommon
Subtypes. Psychosomatics 1992; 33(4): 428-36.
57. Kaye WH, Weltzin T, Hsu LKG. Relationship between anorexia
nervosa and obsessive and compulsive behaviours. Psychiatric
Annals 1993; 23(7): 365-73.
58. Bastiani AM, Altemus M, Pigott TA, Rubenstein C, Weltzin TE,
Kaye WH. Comparison of obsession and comnpulsions in patients
with anorexia nervosa and obsessive compulsive disorder.
Biol Psychiatry 1996; 39: 966-9.
59. Grabe HJ, Thiel A, Freyberger HJ. Symptoms of eating disorders
in obsessive-compulsive disorder. Acta Psychiatr Scand 2000;
102: 449-53.
60. von Ranson KM, Kaye WH, Weltzin TE, Rao R, Matsunaga H.
Obsessive-compulsive disorder symptoms before and after recovery
from bulimia nervosa. Am J Psychiatry 1999; 156: 1703-8.
61. Halmi K, Brodland G, Loney J. Prognosis in anorexia nervosa.
Annals of Internal Medicine 1973; 78: 907-9.
62. Fahy TA, Russell GF. Outcome and prognostic variables in bulimia
nervosa. Int J Eat Disord 1993; 14(2): 135-45.
63. Thiel A, Züger M, Jacoby GE, Schüßler G. Thirty-month outcome
in patients with anorexia or bulimia nervosa and concomitant
obsessive-compulsive disorder. Am J Psychiatry 1998; 155:
244-9.
64. Monteleone P. Eating disorders and obsessive-compulsive disorder:
phenomenological and biological similarities. Current Opinion
in Psychiatry 2001; 13: 665-71.
65. Srinivasagam NM, Kaye WH, Plotnicov KH, Greeno C, Weltzin
TE, Rao R. Persistent perfectionism, symmetry, and exactness
after long-term recovery from anorexia nervosa. Am J Psychiatry
1995; 152: 1630-4.
66. Zohar J, Mueller EA, Insel TR, Zohar-Kadouch RC, Murphy DL.
Serotonerjik responsivity in obsessive-compulsive disorder. Arch
Gen Psychiatry 1987; 44: 946-51.
67. Barr LC, Goodman WK, Price LH, McDougle CJ, Charney DS.
The serotonin hypothesis of obsessive compulsive disorder: implication
of pharmacologic challenge studies. J Clin Psychiatry
1992; 53 (4 suppl): 17-28.
68. Goodman WK, McDougle CJ, Price LH. Pharmacotherapy of
obsessive compulsive disorder. J Clin Psychiatry 1992; 53 (4
suppl): 29-37.
69. Bandelow B, Zohar J, Hollander E, Kasper S, Möller HJ,
WFSBP Task Force on Treatment Guidlines for Anxiety, Obsessiv-Compulsive
and Postraumativ Stress Disorder. World Federation
of Societies of Biological Psychiatry (WFSBP) Guidlines
for the Pharmacological Treatment of Anxiety, Obsessive-Compulsive
and Posttraumatic Stress Disorders. World Biol Psychiatry
2002; 3: 171-99.
70. Kaye WH, Weltzin TE, Hsu LKG, Bulik CM. An open trial of
fluoxetine in patients with anorexia nervosa. J Clin Psychiatry
1991; 52: 464-71.
71. Kaye WH, Nagata T, Weltzin TE. ve ark. Double-blind placebocontrolled
administration of fluoxetine in restricting and restricting-purging
type anorexia nervosa. Biol Psychiatry 2001 Apr 1;
49(7): 644-52.
72. Attia E, Haiman C, Walsh BT, Flater SR. Does fluoxetine augment
the inpatient treatment of anorexia nervosa? Am J Psychiatry
1998 Apr; 155(4): 548-51.
73. Romano SJ, Halmi KA, Sarkar NP, Koke SC, Lee JS. A placebo-controlled
study of fluoxetine in continued treatment of bulimia
nervosa after successful acute fluoxetine treatment. Am J
Psychiatry 2002 Jan;159(1): 96-102.
74. Steinhausen HC. The outcome of anorexia nervosa in the 20th
century. Am J Psychiatry 2002 Aug; 159(8): 1284-93.
75. Pollice C, Kaye WH, Greeno CG, Weltzin TE. Relationship of
depression, anxiety, and obsessionality to state of illness in
anorexia nervosa. Int J Eat Disord 1997; 21: 367-76.
Nöropsikiyatri Arflivi, Cilt 39, Say› 1, 2002 19