Grawimetriýa. Okuw gollanmasy

Surat-2
Onda surat 2-den görnüşi ýaly
→
1
→
1
BB
wektorlar AA we
görkezilýär, çyzykly tizligi,
sähelçe wagty bolýan aralygy Δt.
Egerde A we B nokadyň
aralygyndaky burç – Δα uly däl
bolsa.
Onda töweregiň radiusy ρ bolsa
→
1
∆α
V = ρ ;
∆t
BB -wektoryň uguryny saklaýarys, ony alyp A nokadyň
başlaýan ýerine geçirýäris. Şeýlelikde burç A
/ AB // = ∆α
, ugury boýunça tizligiň üýtgemegi onuň
dugasyna deňdir – VΔα, onda olaryň gatnaşygy (VΔα)/Δt, bu bolsa merkeziň tizlenmesini berýär.
Şu ýerde goýýarys V – derek degişli aňlatmany we hasaplaýarys, onda gatnaşyk Δα/Δt, şeýlelikde
burç tizlenmesi (w), merkezden ymtylýan tizlenmäni tapýarys
dV
dt
= ρω
2 .
Şeýle ýagdaýda dartyş güýji, hereketlenýän nokadyň massasyny bire deň diýip alýarys we onda
merkeziň tizlenmesiniň ýerine, merkeziň güýji diýip alýarys,onda şeýle formula bilen görkezilýär
P= ρw 2 . (1.4)
Hemme dartylma güýjiň çekilişi we merkezi güýjiň dartylmasy, gysylmanyň çekiş güýjini
düzýär. Bu ýerde şol nokadyň üstünden jisim hereket edip geçýär, hereket Ýeriň dartgynlygy we
merkezi güýjiň täsiri bilen bolýar.
Ýeriň ýüzündäki her bir nokatda ýeriň çekiş güýji dürli-dürlidir: şol ekwatordan köpelip başlaýar
polýusa tarap, aralyk azalýar tä Ýeriň merkezi massasyna çenli (bu köpelmegine eltiýar − F (1.2)),
şeýlelikde gysgalmagy aralygyň tä aýlanýan oka (onda merkezi güýç azalyp P). Bu ýerde hemme
üýtgeşikler biri-biriniň üstüne düşýär, wariantli hem-de belli bir ýere degişlidir, Ýeriň görnüşine we
içki gurluşyna baglydyr.
Laýyk gelýän (1.4) aralyk arasyndaky deňlenen tekizlikde bir däl, ol çekiş güýjiniň ululygyna
ters proporsional.
Hil birliginde tizlenmäniň çekiş güýjiniň, sistemasynda ÇGS – şeýle tizlenme
diýlip kabul edilen, şeýlelikde köpelýän massa 1 g. täsir edýän güýji 1 dina. Şunuň
ýaly tizlenme birliginde alýarys, adyna bolsa birinji gezek çekiş güýjini ölçän Galileý
[Gal].
[Gal]= [Dlina]/[Gramm]=[sm]/[sek 2 ];
Döwlet sistema birliginde SU tizlenme birliginde şeýle ululykda alynýar M/s -2 deňdir 100 Gal.
Praktikada ulanmak amatly bolar ýaly kiçi birlikler çekiş güýjini ölçände:
0,001 Gala – milligal (mGal) we 0,00000 Gala-mikrogal.
Ýeriň çekiş güýji orta hasap bilen 980 Gal, bu ýerde ýakynlaşýan hasaplamalardan 1mGal≈10 -6 ,
onda bir milligal deňdir takmynan bir million bölegine çekiş güýjiniň, Ýeriň ýüzünde ölçenýänyň.
Ýeriň doly çekiş güýjiniň meýdany we onuň ýüzünde üýtgän golaýlaşýar, ýagny, 978 Gal
ekwatorda, onda 982,5 Gal polýusda.
Şeýlelikde bütindünýä sistema birliginde SU, hili birilikleriň çekiş güýjüniň meýdanynyň
dartylyşynda Nýuton (N) ulanylýar.