Grawimetriýa. Okuw gollanmasy

döredilendir. Jisimler erkin formaly bolanda hasaplamalar EHM-lerde ýa-da paletkalaryň kömegi
bilen ýerine ýetirilýär.
Ters meseläň mazmuny boýunça gözegçilik edilen V z anomaliýanyň aňlatçalaryna görä
geologiki obýektiň parametrlerini (massasyny, ýatma çuňlugyny we formasyny) kesgitlemekdir.
Dykyzlyk bu ýagdaýda belli hasaplanýar. Umumy ýagdaýda ters mesele çözgütsiz hasaplanýar,
ýagny, köp dürli-dürli çözgütlerdir. Şol sebäpli ony üstünlikli çözmek üçin gözegçilik edilýän
meýdana degişli öňden barlanylmadyk maglumatlary ulanmak zerurdyr.
Birmeňzeş düzümli şaryň mysalynda göni we ters meseläň çözülişine seredeliň.
Ýeriň üstüni gorizontal tekizlik hökmünde kabul edýäris. Goý şaryň merkezi t çuňlukda ýatan
bolsun.(sur.18).
Surat 18.
V
cos
z
( )
Anomal massany M üsti
bilen belläp, O episentrden
ρ aralykda ýerleşen erkin
nokadyň V z dartylmasynyň
dik düzüjisini V z aşakdaky
formula bilen taparys.
M
2
ρ − t
t
= bolýanlygy üçin
2 2
ρ + t
( ρ ) = G cos( r,z)
Vz
2
( r,z)
GMt
ρ =
(1.86)
2 2
( ρ − t ) 3 2
Bu ýerden V z ρ=0 bolanda iň uly baha eýe bolýandygy görünýär. Bu bahany E bilen belläliň.
Diýmek
E=GM/t 2 (1.87)
ρ ululygyň ulalmagy bilen V z ululyk nola asiptotiki ýakynlaşmak bilen kiçelýär. ρ=t bolanda V z
=036 E we ρ=2t bolanda V z =0,09 E bolýandygyny belläp geçmek peýdalydyr.
(1.86) formulany ulananda uly sanlar bilen işlemek maksady bilen M ululygy garmmlarda,
uzynlyklary santimetrlerde aňlatmalydyr. Eger-de E eýýäm belli bolsa ýa-da gözegçiliklerden
hasaplanan bolsa, V z ululygy E-ň üsti bilen aňlatmaly. Bu maksat bilen zerur formulany tapmak
üçin (1.86) we (1.87) deňlemelerden GM aňlatmany ýok etmeli. Onda
3
Et
Vz( ρ ) =
(1.88)
2 2
( ρ − t ) 3 2
Ters meseläni çözmek üçin, anomal grafikde wertikal düzüjisi 0,5E deň bolan nokady
alalyň:onuň absissasyny ρ 1/2 bilen belläliň.
Bu ýagdaý üçin
t
Vz
( ρ
1 2
) = 0,5E = GM
(1.87)
2 2
( ρ − t ) 3 2
deňleme boýunça E-niň bahasyny goýup, t görä deňleme alarys.
1
2
t
2t
= deňlemeden taparys t = 1,305ρ1
2
2 2
( ρ − t ) 3 2