Grawimetriýa. Okuw gollanmasy

a)Ýer gabygyny düzüminiň birmeňzeşdälligi bilen şertlendirilen gözegçilik geçirilen grawitasion
meýdanyň anomaliýalaryny düzüji animaliýalara bölmek. Düzüji anomaliýalaryň her biri haýsy
bolsa hem bir düzüm gatlagyň (etažyň) dykyzlygyň birmeňzeşdälligi bilen şertlenýär.
b) Jemleýji ýa-da bölek anomaliýalar boýunça gyşardyjy
(wozmuşaýuşiýe) jisimleriň gurluşyny kesgitlemek, ýagny, ölçeglerini şekilini we ýatma çuňlugyny
kesgitlemek.
Köplenç gözegçilik edilen anomaliýalary çuňlukda ýatan massalaryň grawitasion effekti bilen
şertlendirilen regional anomaliýalara we lokal (galyndy) anomaliýalara bölýärler, bu anomaliýalar
ýüzde ýerleşen çökündi gatlagyň gurluşy bilen şertlendirilýär. Bu bolsa ähli anomaliýalaryň içinden
özüni dykyzlandyrýan anomaliýalary saýgarmagy başarmaklygyň zerurçylygynyň emele gelmegine
getirýär.
Grawitasion meýdany lokal we regional düzüjilere bölmek işi meýdany transformasiýanyň dürli
usullary bilen ýerine ýetirilýär. Transformasiýanyň esasy manysy päsgel berýän maglumatlary
ýatyrmaga we peýdaly maglumatlary aýdyň ýüze çykarmaga ugrukdyrylan ˝filtrasiýa prinsipidir˝.
Transformasiýa usullarynyň dürli-dürli görnüşleri köpdür, olaryň içinde ýönekeý we tejribede
köp ulanylýanlara aşakdakylara degişlidir.
1) Çyzyklaýyn regional fony aýyrmak we ortalaşdyrylan grawitasion kartanyň kömegi bilen
fony aýyrmak
2) Meýdanlar boýunça ortalaşdyrma usuly bilen lokal anomaliýalary saýgarmak
3) Gradiýentleri ortalaşdyrma usuly bilen grawitasion meýdanlary saýgarmak
4) Lokal anomaliýalaryny potensialyň ikinji önümine geçirmek usuly bilen lokal
anomaliýalaryny saýgarmak
5) Grawitasion anomaliýalary beýiklik boýunça potensialyň üçünji önümine hasap bilen
geçirmek usuly bilen meýdanlary bölmek.
Meýdany regional we lokal düzüjilere bölmek usullarynyň iň çylşyrymlylarynyň birine
korellasion usullaryň kompleksi degişlidir.
Geologiki gurluş bilen agyrlyk güýjüniň arasyndaky baglylygy bilmek üçin dürli jynslarynyň
dykyzlygy we onuň geologiki emele gelmelerde üýtgeme kanuna laýykly soragynyň uly orna
eýedigini biz belläp geçipdik. Öňden bilişimiz ýaly dag jynslary çökündi jynsyna metamorfik we
izweržennyý toparlara bölünýärler, bu toparlar dykyzlygy we litologiki düzümi boýunça
tapawutlanýarlar. Şol bir wagtyň özünde dürli emli emele gelen dag jynslary birmeňzeş gurluşa
eýedirler.
Goý σ 1 -anomal jisimiň dykyzlygy, σ 0 -süýşüren dag jisimleriniň dykyzlygy. Onda σ=σ 1 -σ 0
tapawuda artykmaç ýa-da anomal dykyzlyk diýilýär. Bu dykyzlyk otrisatel hem položitel bolup
bilýär.
σ 1 we σ 2 dykyzlar anomal jisimiň daş töwereginde hemişelik bolmaýarlar.
Interpretasiýa üçin anomal meýdanyň anomal dykyzlygynyň şertlendirilen bölegini ulanýarlar.
Gözegçilik edilen anomaliýalaryny, ýagny, Bugeniň anomaliýalaryny Δg üsti bilen belläp we
beýleki faktorlaryň şertlendirýän c täsiri aýryp. Şeýle hem c täsiri anomal meýdanyň çäginde
hemişelik diýip kabul edip alarys
V z =Δg-c.
V z ululygy anomal jisimi tarapyndan emele getiren, geologiki gurluşda dykyzlyk
birmeňzeşdälligi emele getirýän massalaryň dartylma güýjüniň wertikal düzüjisi hökmünde
seretmek mümkin. Şundan V z bahalary boýunça δ dykyzlykly massalaryň paýlanyşygyna
kesgitlemek mümkinçiligi ýüze çykýar. Ýeriň ýüze bu ýagdaýda gorizontal tekizlik hökmünde
kabul edilýär.
Interpretasiýanyň mukdar usullary grawirazwedkanyň göni we ters meseleleriniň çözüwidir.
Göni meseläň mazmuny parametrleri belli bolan, anomal jisim tarapyndan ýüze çykarýan V z
anomaliýanyň aňlatmasyny kesgitlemekden durýar. Beýle meseläniň ýeketäk çözüwi bardyr. Şeýle
hem teoretiki bilen gözegçilip edilip alnan grafikleri deňeşdirmek bilen ekspress çözüwleriň
alynmagy mümkin. Bu maksatlar üçin dogry geometriki figuralara degişli bolan grafikleriň albomy