Grawimetriýa. Okuw gollanmasy

2
2
{ w cos α + w sin α + w sin α}
1 1
2
= −
xx
xy
yy
ρ α
g
Grawimetriki wariometr aşakdaky ululyklary almana mümkinçilik berýär.
W xz , W xy , W xx -W yy =ΔW, W xy
Wariometriň aýlanma sistemasynyň (ulgamynyň) deňagramlylyk deňlemesi aşakdaky
görnüşe eýedir.
1
( θ − θ0
) = W∆ sin 2α + JWxy
cos2α
+
2
+ mlh( Wyz cosα − Wxz
sin α)
(1.73).
Bu deňlemä wariometriň esasy deňlemesi diýilýär. Oňa bäş sany näbelli θ
0
, W Δ , W xy , W yz , W xz
we bäş sany parametrler J, l, m, h, τ girýär. Ähli bäş näbellini kesgitlemek üçin θ burçunyň
ölçeglerini dürli bäş α azimutlarda ýerine ýetirmeli.
(1.73) deňlemä laýyklykda önümleriň birmeňzeş bahalarynda egniň aýlanma burçy J/τ gatnaşyga
proporsional ΔW we W xy üçin, şeýle hem mlh/τ gatnaşyga proporsional W yz we W xz üçün.
Bu gatnaşyklar wariometriň duýgurlygyny kesgitleýärler. Wariometriň duýgurlygy sistemanyň
(ulgamyň, abzalyň) agramy we ölçegleri uly boldugyça we asma sapagynyň näçe inçe we uzyn
boldugyça, şonça-da ýokary bolýar. Eger-de m=30r, 2l=h=30 sm, τ=1g/sm 2 x c -2 bolsa onda
J/τ=mlh/τ=2,8˝E.
Ýagny 1 E proporsional bolan ikinji önümler ölçemäge mümkin bolan egniň aýlanmasyny emeli
getirýärler.
Ikinji önüler dartma massasynyň kubyna (üçünji derejesine) ters proporsional kemelýändikleri
sebäpli wariometr ýakyn massalara ýokary düýgurlyk görkezýär. Goý meselem 70 kg massaly
gözekçi bir ýükden 50 sm aralykda we beýlekiden 40 sm aralykda dur diýeliň. Eger-de massa bir
ýukden r 1 we beýlekiden r 2 aralykda ýatan nokatda jemlenen bolsa gözegçiniň dartylmasy 35 E deň
bolan gradiýen bilen 30 sm eginli terezä täsir eder.
fm/30=(1/r 1 2 -1/r 2 2 )=35 E
Ýakyn massalaryň uly täsiriniň barlygy sebäpli egniň ýagdaýyny fotografiki plastinka gözekçi
ýok bolan wagty surata düşürýärler.
Egniň aýlanma burçuny ölçemek üçin aýlanma okunda serpikdiriji aýna berkidýärler: aýnadan
serpigen şöhläni fotoplýonkada surata düşürýärler. Eger-de optiki egniň uzynlygy D, plastinka
boýunça hasabat (otsçýot) n-n 0 , onda
n − n0
θ − θ0
=
(1.74)
D
bellenişikler girizeliň
JD/τ=a, mlhD/τ=b (1.75)
(1.74) we (1.75) bellemeleri göz öňünde tutsak wariometriň esasy deňlemesi aşakdaky görnüşe eýe
bolar.
a
( n−n0 ) = W∆ sin2α+
aWxycos2α+
b( Wyzcosα−
Wxzsinα)
(1.76)
2
Wariometriň egni her azimut boýunça ugrukdyrylanda dynýança 10-15 min dowamynda
asmanyň okunyň daşynda yrgyldama herekitini amala ayrýar.
Önümleriň gözegçilik edilip tapylan bahalaryny esasy üç sebäp şertlendirýär: normal grawitasiýa
meýdanynyň birmeňzeş dälligi, relýefiň we Ýeriň içindäki anomal massalaryň täsiri. Gözlegleriň
netijelerini geofiziki interpretasiýa edilende önümleriň içki anomal massalar bilen nagly bolan