Grawimetriýa. Okuw gollanmasy
Grawimetriýa. Okuw gollanmasy
Grawimetriýa. Okuw gollanmasy
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Δg e =7,5υ sinA cosφ<br />
A-gäminiň hereketiniň azimuty, υ-tizlik (uzellerde), φ-ýeriň giňligi. Gäminiň tizligi 15 uzel<br />
bolanda bu düzedişiň ululygy 112 mGal deň bolýar.<br />
Şeýlelikde hem gämi hereket edendäki uly yrgyldama döwürli maýyşgak sistema deňiz düýbiniň<br />
agyrlyk güýjünden yza galýar we g ululygy berer, bu ululyk diňe bir ölçeme wagty boýunça alnan<br />
orta ululyk bolman eýsem ol gäminiň birnäçe wagt mundan öň ýerleşen nokadyna degişlidir. Bu<br />
zatlaryň ählisi deňizde agyrlyk güýjüni hasaba almak gury ýerdäkiden has kynlaşdyrýar, şeýle hem<br />
onuň takyklygy iki esse azdyr.<br />
Şeýlelik bilen agyrlyk güýjüniň deňizdäki ölçenmesi gury ýerdäki ölçemeden şu häsiýetler<br />
boýunça tapawutlanýar. Agyrlyk güýjüni ölçemek üçin gerek bolan abzal. Deňiziň tolgunmasy<br />
esasynda deň ölçegsiz herekt edýän gämide ýerleşen. Wozmuşaýuşiý tizlenmäniň amplitudasy g<br />
ululygyň 10-20% ýetýär we gäminiň marşruty boýunça üýtgeýän agyrlyk güýjünden 10 4 -10 5 esse<br />
uludyr. Goşmaça wozmuşaýuşiýe tizlenmeler gäminiň hereketlendirijileri we mehanizmleri şeýle<br />
hem tolkunlaryň gäminiň korpusyna urulmagy netijesinde emele gelýärler. Deňizde ölçemeleriň<br />
netijeleriň gaýtadan işlemegiň we bütin rýady hasaba almagyň düzediş bütin prosessi<br />
awtomatlaşdyrmaga getirýär.<br />
Surat-13<br />
Açyk deňizde köp halatlarda agyrlyk<br />
güýjüniň anomaliýesini hasaplamak we<br />
düzediş hasaba almak üçin gäminiň<br />
koordinatalaryny we deňiziň<br />
çuňlugynyň takyklygyny anyklamak<br />
kyn bolýar.<br />
Hereket edýän esasda ölçenilende<br />
inersiýanyň tizlenmesi agyrlyk güýji g<br />
bilen goşulýar we her wagt aralygynda<br />
pursatlaýyn agyrlyk güýjüni düzýär<br />
_<br />
_<br />
_<br />
2<br />
2 _<br />
_ _<br />
⎛ ⎞<br />
G = ⎜g<br />
+ z⎟<br />
+ x + y<br />
⎝ ⎠<br />
nirede x , y, z – inersion tizlenmäniň gorizontal we wertikal düzüjileri.<br />
Pursatlaýyn agyrlyk güýjüniň ugury asma çyzygy bilen dogry gelenok we ol pursatlaýyn<br />
wertikal diýlip atlandyrylýar.<br />
Abzalyň düýgurlyk elementiululygyň düýgurlyk okunyň proýeksiýasyna täsir edýär.<br />
Deňizde agyrlyk güýji hasaplananda wozmuşaýuşih tizlenmeleriň we gyşarmalaryň täsirini seredip<br />
geçeliň. Abzalyň duýgurlyk okunyň hemişe asma çyzygyň ugruna ýakyn bolýanlygy sebäpli<br />
tizlenmeleriň gorizontal we wertikal düzüjileriniň täsiri has tapawutly bolarlar, şonuň üçin hem<br />
olara aýry-aýry seredeliň, seretmekde ikinji tertipli kiçiler bilen çäkleneliň, bu bolsa tejribe<br />
maksatlary üçin ýeterlikdir.<br />
_<br />
⎛ ⎞<br />
⎜ x ⎟<br />
⎜<br />
g<br />
⎟<br />
⎝ ⎠<br />
2<br />
,<br />
_<br />
⎛ ⎞<br />
⎜ y ⎟<br />
⎜<br />
g<br />
⎟<br />
⎝ ⎠<br />
2<br />
,<br />
_<br />
⎛ ⎞<br />
⎜ z ⎟<br />
⎜<br />
g<br />
⎟<br />
⎝ ⎠<br />
2
Change language