Grawimetriýa. Okuw gollanmasy
Grawimetriýa. Okuw gollanmasy
Grawimetriýa. Okuw gollanmasy
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Agyrlyk güýjüni<br />
ölçemek<br />
Dinamiki<br />
usullar<br />
Statiki<br />
usullar<br />
Absolýut<br />
ölçeme<br />
Otnositel<br />
ölçeme<br />
Otnositel<br />
ölçeme<br />
1. Ölçemegiň dinamiki usullary – bu grawitasion meýdanynda jisimiň hereketiniň gözegçilik<br />
edilişi.<br />
Bu usullara şular degişli: maýatnik usuly, jisimiň erkin gaçma usuly we dartylan taryň yrgyldatma<br />
usuly.<br />
Maýatnikli usuly - maýatnigiň erkin yrgyldysynyň T periodynyň agyrlyk güýjüniň ululygyndan<br />
baglylygyna esaslanýar. Bu Güýgensiň formulasy bilen aňladylýar:<br />
l<br />
T = π<br />
g<br />
bu ýerde: l-maýatnigiň uzynlygy.<br />
Jisimiň erkin gaçma usuly – erkin gaçýan jisimiň göni çyzykly deňtizlenýän hereketiniň<br />
kanunyna esaslanýar.<br />
S=S 0 +υ 0 t+g(t 2 /2)<br />
bu ýerde: S 0 , υ 0 - wagtyň hasaby başlanan momentinde geçilen ýol we tizlik.<br />
Agyrlyk güýjüni kesgitlemegiň statiki usullary– gazyň we maýyşgak pružindäki güýjüniň güýç<br />
meýdanynda massa arkaly ösýän F=mg güýjüniň kompensirlenme prinsipine esaslanýar.<br />
Surat -7<br />
Bu ýörelge boýunça agyrlyk güýjüni<br />
ölçeýän abzallarynyň giň topary bolan –<br />
grawimetrler gurnalandyr. Bu abzallaryň<br />
umumy prinsipi pružinli terezileriň<br />
prinsipine meňzeşdir.<br />
Başlangyç l 0 uzynlykly pružine m<br />
massaly ýük asylandan soňra, pružin l<br />
uzynlyga eýe bolupdyr.<br />
Pružiniň maýyşgaklyk koefisiýenti Gukyň kanuny boýunça ýüke proporsiona<br />
mg=τ(l-l 0 ) (1.60).<br />
Bu aňlatmany differensirläp uzynlygyň artmany agyrlyk güýjüniň üýtgemesine<br />
proporsionaldygyna göz ýetirýäris.<br />
τΔl=mΔg we Δg=(τ/m)Δl=RΔl (1.61).
Change language