Grawimetriýa. Okuw gollanmasy

traýektoriýanyň ugruna
W яя ≈0,3 mGal/m= 3 x 10 -6 s -2 deň bolan. Gradiýenli g ululygyň üýtgemesini göz öňünde tutmak
zerur bolýar.
Üýtgeýän agyrlyk güýjiniň meýdanynda jizimiň hereket deňlemesi aşakdaky görnüşe eýe bolýar:
S′=g 0 +W zz s
(I.48).
Şeýlelik bilen, erkin gaçma usuly, maýatnikli usula garanda käbir artykmaçlyklara eýedir, sebäbi
erkin gaçandaky geçilen ýol S wagt t bilen aşakdaky formula boýunça kesgitlenýär
g=(2S)/t 2
(I.49)
S=(gt 2 )/2 (1.50),
bu ýerde: g-kesgitlenilmeli agyrlyk güýjüniň tizlenmesi.
Jisim howanyň sürtülmesi ýok ýerde, ýagny, absolýut boşlukda erkin gaçmaly.
Bu usuly ilkinji bolup Galileý 1590 ýylda ulandy. Ol g=9,8 m/s 2 baha eýe boldy. Ýagny, ilkinji
sekuntda jisim 4,9, iki sekuntda –19,6 m, üç sekuntda–44,1 m geçer. 10 -8 ýalňyşlygy üpjün etmek
üçin 1m uzynlygy 0,1 mk takyklyk bilen, wagty 0,5 x 10 -8 sek takyklyk bilen ölçemek zerurdyr.
Beýle ýokary talaplary ýerine ýetirmek diňe soňky onýyllyklarda wagty 8-nji we 9-nji belliklerde
ölçemek mümkin bolanda mümkin boldy.
1946 ýyldan başlap bu usul bilen agyrlyk güýjüni kesgitlemek Parižde, Wole we Tulin tarapynda
ýerine ýetirildi.
Potsdamda geçirlen köp sanly tejribeleriň kömegi bilen agyrlyk güýjiniň täze takyklandyrylan
bahalary alyndy:
g=981261, 6 mGal (öňkülerden 12 mGal tapawutly).
Häzirki döwürde Halkara geofiziki we geodeziki birleşik
tarapyndan Ýeriň agyrlyk güýjiniň aşakdaky bahasyny kabul etmek hödürlenýär.
g=981260, 19±0, 019 mGal.
§ 2. Ýeriň normal grawitasion meýdany.
Ýeriň grawitasion meýdany iki düzüjinden emele gelýär: normal grawitasion meýdandan we
galyndy anomal meýdandan.
Geodeziýada normal meýdany esasanam üsti derejeli üst hökmünde saýlanan aýlanma
ellipsoidiň meýdany ýaly kesgitleýärler. Bu ellipsoide derejeli ellipsoid ýa-da Normal Ýer dýip,
atlandyrýarlar.
Normal Ýeriň massasy, üst şekili, aýlanma burç tizligi boýunça u normal potensialy we normal
meýdanyň beýleki görkezijilerini hasaplap bolýar.
γ- agyrlyk güýjiniň normaly u potensialyň gradiýenti hökmünde hasaplanýar.
du
γ =
(I.51)
dz
bu ýerde z-normal grawitasion meýdana geçirlen dik çyzygyň ugry.
Normal agyrlyk güýjiniň Normal Ýeriň üstünde üýtgeme kanuny aşakdaky deňleme bilen
aňladylýar.
γ 0 =γ l (1+βsin 2 B-β 1 sin 2 2B) (1.52)
bu ýerde B-nokadyň giňligi β, β 1 -koefisiýentler, γ l -ekwatordaky normal agyrlyk güýjüniň bahasy.
(1.59) aňlatma laýyklykda normal agyrlyk güýjüniň polýusdaky bahasy aşakdaka deň bolar
γ P = γ l (1+β) (1.53).