Modul 3. Elektron hökümeti ulanmak

Fijide we Süleýman adalarynda elektron hökümetiň meýilnamasy bäş
komponentden ybarat: elektron hökümetiň taslamasynyň ýerine ýetirilmegi
hökmany bolan modeli (Blueprint), elektron hökümet üçin goşundylary – amaly
maksatnamalary işläp düzmek, maglumatlaryň hökümet merkezleri (datamerkezler),
hökümetiň informasion-kommunikasion infrastrukturasyny döretmek,
hem-de bolsa IKT-i ulanmagy (IKT oblastynda kompetensiýany) ösdürmek we
okatmak. Elektron hökümetiň sekiz sany goşundysy şeýle görnüşde
kesgitlenildiler: oba etraplarynda mugallymlar we okuwçylar üçin elektron
okadyş, bilim beriş grantlary boýunça elektron ulgam, penisintar edaralaryny
dolandyryş ulgamy, jenaýatçylyk boýunça maglumat ulgamlary, sosial
üpjünçiligiň elektron ulgamy, resminamalary dolandyrmagyň ulgamy, gümrük
gullugyny informatizirlemek, adam resurslaryny dolandyrmak boýunça ulgam. 6
Aragatnaşyk bilen üpjün etmek ösýän ýurtlar üçin, aýratyn hem adalardaky
ýurtlar üçin mesele bolup durýar. Süleýman adalary bu meseläni ―Birinji halk
tory‖ (the People First Network, PFnet) atly başlangyjyň kömegi bilen çözdüler.
PFnet
Süleýman adalarynyň paýtagty Honiaradan (Honiara) takmynan 1000 mil
uzaklykdaky Şuazel (Choiseul) adasyndaky Sasamunga (Sasamunga) atly daşdaky
obada adamlar öz garyndaşlary, dostlary we döwlet edaralary bilen elektron poçta
arkaly 2001-nji ýyldan bäri aragatnaşyk saklaýarlar. Bu örän ajaýyp, sebäbi
obada tok ýa-da telefon liniýalary hem ýok. Bäş ýyl ozal obanyň dünýä bilen
aragatnaşyk saklamagynyň ýeke-täk serişdesi Honiara çenli 3-4 hepdede barýan
(ýerli poçta ugradyşynyň üsti bilen) hatlar bolup durýardylar. Adatdan daşary
ýagdaýlar üçin gysga tolkunly radio ulanylýardy.
Elektrik toksuz poçta Sasamunganyň ýaşaýjylaryna 2001-nji ýylda UNDP-
UNOPS taslamasy boýunça döredilen PFnet ulgamynyň üsti bilen elýeterli boldy.
Ulgam gymmaty 2000 ABŞ dollary bolan we gün energiýasyndan işleýän portatiw
kompýuterden ybarat. Elektron poçtanyň portatiw kompýuterde ýygnalan
6
Anand Chand, ―e-Hökümet Günorta Ýuwaş okean Sebitinde: Fuji we Süleýman adalarynda Nusgalyk
mysal öwrenmeler: (Aziýa-Ýuwaş okean e-Hökümet başlangyçlary boýunça Sebitleýin Maslahatda
hödürlenen makala, Bangkok, Tailand, 2006-njy ýylyň 24-25-nji Apreli (―e-Government in the South
Pacific Region: Case studies from Fiji and Solomon Islands‖ (paper presented at the Regional Workshop
on Asia-Pacific e-Government Initiatives, Bangkok, Thailand, 24-25 April 2006),
http://www.apdip.net/projects/e-government/capblg/casestudies/Fiji-Chand.pdf.
32 Modul 3: Elektron hökümeti ulanmak