12 2006

hasaplamasy geçirildi. Geçirilen işleriň netijesinde gaz gorunyň göwrüminiň 247,6 mlrd. m 3
artandygy anyklanyldy.
Buraw işleriniň netijeliligini ýokarlandyrmak üçin, buraw erginleriniň taýýarlaýyş
usullary kämilleşdirildi we olaryň ýerli çig mallary öz içine alýan düzümi işlenip
taýýarlanyldy hem-de olar önümçilige – gaz guýularynyň buraw işlerinde ornaşdyryldy.
Netijede, Döwletabadyň gaz guýusynda bir gije-gündizde gazyň çykyşyny 511 müň m 3
ýetirildi.
Türkmenistanda esasy pudaklaryň biri bolan nebitgaz ulgamlaryna degişli bolan
Nebit we gaz institutynda 2006-njy ýylda ylmy-barlag işleri jemi 67 sany ministrlik
tarapyndan tassyklanylan şertnama esasynda alnyp baryldy. Bu şertnama işleriniň aglabasy
nebitgaz toplumynyň geologiýa-gözleg we buraw işlerinden başlap, nebitgaz ýataklaryny
işläp düzmek, nebitgazy gaýtadan işlemek we önümleri ugrukdyrmak ýaly ugurlaryny öz
içine alýar. 2006-njy ýylyň birinji ýarym ýyllygynda institutda ylmy-barlag we taslama
işleriniň 1 manat çykdajysy üçin ylmyň berýän netijesi 3 manat boldy.
“Türkmennebit” döwlet konserniniň “Nebitgazylymtaslama” instituty boýunça
umumy bahasy 17 milliard 940 million manada deň bolan jemi 15 sany ylmy iş ýerine
ýetirilip, olaryň 14-isi önümçilige ornaşdyryldy.
Malaý käninde gazyň gorlary gaýtadan hasaplanyp, onuň goruny 2 essä golaý
köpeldip, ylmy taýdan esaslandyryjy hasabat taýýarlanyldy we 2006-njy ýylda
Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň ýanyndaky Gorlar boýunça döwlet topary tarapyndan
tassyklanyldy.
Şäher gurluşygy we seýsmologiýa ulgamy boýunça Seýsmologiýa ylmy-barlag
institutynda Türkmenistanyň şäherlerini seýsmoetraplaşdyrmak üçin ilkinji gezek dikleýin
we keseleýin tolkunlaryň tizligi peýdalanyldy, şol tolkunlary herekete getirmek üçin ýörite
enjam işlenip düzüldi we taýýar edildi. Tutuş Aşgabat we Arçabil şäherleri boýunça 70
profil işlenip taýýarlanyldy.
Türkmenistanyň Energetika we senagat ministrliginiň “Gün” YÖB-de Garaşsyzlyk
ýyllarynda ylmy-barlag we amaly-taslama işleri boýunça şeýle netijeler gazanyldy: çölde
goýun sürüsini (1000 baş) we çopan toparyny (4 adam) saklamak üçin, medeni zolakdan
100 we 250 km daşlaşan ýerlerde galyndysyz goýundarçylyk geliotoplumlary guruldy;
hlorella öndürmek boýunça synag-senagat enjamy (öndürijiligi 7 aýda 500 m 3 hlorellanyň
suspenziýasy) işlenip düzüldi we döredildi; arzanlygy we ýasalyşynyň ýönekeýligi bilen
tapawutlanýan pnewmatiki nasos (öndürijiligi 20 m beýiklige suw galdyrylanda sagatda 1-
4 m 3 ; kislota pulpy 6 m-e guýlanda bolsa 150 m 3 /sag.) işlenip düzüldi we onuň synag
nusgalary ýasaldy; özbaşdak işleýän gelio suwa düşülýän enjamlar (gelio kabul edijiniň
meýdany 1 m 2 , öndürijiligi bir gije-gündizde 50-60 0 C temperaturaly 80 litr ýyly suw) işlenip
düzüldi we olaryň dürli gurluşlary döredildi; gün energiýasyny ýylylyk energiýasyna
öwürmegiň tehnologiýasyny görkezmek üçin freneliň linzalary bilen gün toplaýjy ulgamyň
tejribe modullary döredildi; peýdaly meýdany 100 m 2 bolan günden ýyladylýan iki sany jaý
işlenip düzüldi we guruldy.
Himiýa we himiýa tehnologiýasy, energetika (gün, ýel) hem ýylylyk tehnikasy
ulgamlary “Gün” YÖB-inde ylmy-barlag we tejribe-düzüş işleri ministrlikleriň hem-de
pudaklaýyn edaralaryň tabşyryklary boýunça baglaşylan şertnamalar esasynda alnyp baryldy.
Diňe 2006-njy ýylda umumy bahasy 3 milliard 251 million manat bolan 88 sany tema
boýunça işler ýerine ýetirildi. Olaryň netijeleri işlenip düzülen täze tehnologiýalar, usullar,
döredilen enjamlar we materiallar önümçilige ulanmaga berildi. Şol sanda, Hazaryň himiýa
kärhanasynda ýodat kaliniň önümçiliginiň tehnologiýasy, “Maryazot” ÖB-ginde ammiagyň
okislenme derejesini kesgitleýän enjam, Türkmenabadyň himiýa kärhanasynda ýerli çig
malyň esasynda taýyn reňkleri almagyň tehnologiýasy, Baýramalynyň ýag zawodynda
bitum-emulsiýa mastikasyny hem-de olifi almaklygyň usullary ornaşdyryldy.
4