12 2006
12 2006
12 2006
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
yzygiderli gözegçilikler, olaryň ýaýraýşyna we sanyna baha bermäge, seýrek duş<br />
gelýän we ýitmek howpy astyndaky görnüşleri ýüze çykarmaga mümkinçilik berdi.<br />
Toplanan maglumatlaryň esasynda Türkmenistanyň Gyzyl kitabynyň ikinji neşiri<br />
taýýarlandy we çapdan çykdy (1999 ý.), oňa ösümlikleriň 109, haýwanlaryň hem 152,<br />
şol sanda oňurgaly haýwanlaryň 107 görnüşi girizildi. Häzirki wagtda milli Gyzyl<br />
kitabyň nobatdaky üçünji neşirini taýýarlamak üçin maglumatlar toplanýar.<br />
Milli institut Türkmenistanyň Tebigaty goramak ministrligi tarapyndan<br />
Konwensiýalaryň, halkara ylalaşyklaryň çäklerinde alnyp barylýan işlere hem işeňňir<br />
gatnaşýar. BMG-nyň çölleşmäge garşy göreş, biodürlüligi saklamak, klimatyň<br />
üýtgemegi baradaky konwensiýalaryny we beýleki maksatnamalary durmuşa<br />
geçirmekligiň çäklerinde dürli halkara guramalarynyň kömegi bilen halkara<br />
taslamalaryny ýerine ýetirmek Milli institutyň işinde esasy orny eýeleýär. Milli<br />
institut ABŞ-yň Alabama, Kaliforniýa we Newada ştatlarynyň uniwersitetleri,<br />
Ysraýylyň Ben-Gurion uniwersitetiniň çölleri öwrenmek instituty, Germaniýanyň<br />
tehniki hyzmatdaşlyk jemgyýeti (GTZ), BMG-yň düzümine girýän halkara guramalary<br />
we beýlekiler bilen ylmy gatnaşyklary alyp barýar.<br />
ABŞ-yň uniwersitetleri bilen bilelikdäki barlaglar aşakdaky ugurlar boýunça<br />
alnyp barylýar:<br />
• Alabama uniwersiteti bilen Amyderýada ýaşaýan bekre balyklarynyň<br />
(pilburun balyklarynyň iki görnüşi) görnüşlerini we olary saklamagy<br />
öwrenmek boýunça. Taslamanyň çäklerinde Amyderýada balyklaryň göçüpgonmagyny<br />
ultrasesli belliklemek arkaly öwrenmek üçin enjamlar alyndy<br />
(taslamanyň möhleti 2004–2005 ýý.;<br />
• Kaliforniýa ştatynyň uniwersiteti bilen bilelikde Özbegistanyň we<br />
Gazagystanyň alymlarynyň hem gatnaşmagynda, ÇÖHDMI 1998–2003-nji<br />
ýyllarda “Merkezi Asiýada maldarçylygy ösdürmekligiň we öri meýdanlary<br />
saklamagyň utgaşdyrylan usullary” atly taslamany ýerine ýetirdi;<br />
• häzirki wagtda ÇÖHDMI Newada uniwersiteti bilen bilelikde Demirgazyk<br />
Amerikanyň we Türkmenistanyň galofit ösümliklerini ot-iým önümçiligi<br />
hem-de zaýalanan öri meýdanlary dikeltmek maksady bilen deňeşdirme<br />
häsiýetde öwrenmek boýunça taslamanyň teklibini taýýarlady, onda<br />
talyplary we aspirantlary çalyşmak arkaly okatmak hem göz öňünde<br />
tutulýar.<br />
Milli institut USAID (ЮСАИД) tarapyndan kömek edilen birnäçe uly<br />
bolmadyk taslamalary ýerine ýetirýär. Bu taslamalaryň çäklerinde ýagyş suwlarynyň<br />
emele getirýän akymlaryny peýdalanmak, Aral ýakasynyň türkmen böleginde galofit<br />
(şora çydamly) ösümlikleri ösdürip ýetişdermekde zeýakaba suwlaryny gaýtadan<br />
peýdalanmak, hakyky pissäniň germoplazmasyny öwrenmek ýaly meselelere<br />
seredilýär.<br />
BMG-yň Çölleşmäge garşy göreş konwensiýasynyň çäklerinde ÇÖHDMI bilen<br />
GTZ-yň billelikde 2000-nji ýyldan bäri ýerine ýetirýän “Türkmenistanyň üç sebitinde<br />
ýerleriň zaýalanmagyna garşy göreş” taslamasyny aýratyn üstünlikli hasaplamak bolar.<br />
Bu taslama çöl maldarçylygy alnyp barylýan Ruhabat etrabynda (Merkezi Garagum,<br />
Bokurdak we Kekirdek obalary), Baharly etrabynyň obalarynda (Garawul we Köne<br />
Gümmez obalary) we Mary welaýatynyň Sakarçäge etrabynyň suwarymly ýerlerinde<br />
durmuşa geçirilýär. Merkezi Garagumda ÇÖHDMI-niň işgärleri we ýerli ilat<br />
16
Change language