12 2006
12 2006
12 2006
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Günorta Türkmenistanda oba hojalyk mallarynyň we ýabany haýwanlaryň,<br />
şeýle hem öri meýdanlaryň ösümlikleriniň mugthorlary – gelmintleriň faunasy<br />
öwrenildi we olaryň zyýanly görnüşlerine garşy göreş çäreleri, şol sanda<br />
gelmintlerden döreýän keselleriň öňüni almagyň lukmançylyk-weterinariýa usullary<br />
işlenip düzüldi.<br />
Köpetdagyň ekoulgamlarynda mugthor oňurgasyz jandarlaryň düzümi, olaryň<br />
tebigy ojaklar bilen baglylykda geçirýän keselleriniň aýlawlary öwrenildi we bu kesel<br />
geçirijileriň kadastry düzüldi. Ownuk mallaryň mugthorlary bolan iksod<br />
sakyrtgalarynyň biologiki, ekologiki aýratynlyklary öwrenildi we mallary<br />
mugthorlardan goramagyň usullary işlenip düzüldi.<br />
Türkmenistanyň gan sorujy çybynlarynyň faunasy öwrenildi we olara garşy<br />
göreşmegiň utgaşdyrylan usullary işlenip düzüldi, taýýarlanan teklipnamalar kitapça<br />
görnüşde çap edildi hem-de saglygy goraýyş ulgamyna degişli edaralara ýaýradyldy.<br />
Türkmenistanda gowaçanyň we gök ekinleriň howply zyýankeşi bolan<br />
akganatlyjanyň, şeýle hem bezeg we tokaý agaçlarynyň zyýanly mör-möjekleriniň<br />
biologiki aýratynlyklary öwrenildi, bu zyýankeşlere garşy utgaşdyrylan göreş çäreleri<br />
işlenip düzüldi.<br />
Bakja ekinleriniň zyýankeşi – gawun siňeginiň (Carpomyia pardalina)<br />
biologiki we ekologiki aýratynlyklary öwrenildi, oba hojalyk ekinlerini ondan<br />
goramagyň utgaşdyrylan usullary işlenip düzüldi we kärendeçilere, daýhan<br />
hojalyklaryna ýaýradyldy.<br />
Gurluşyk materiallarynyň (gurnamalarynyň) we desgalarynyň biologiki<br />
dargydyjylary, aýratyn-da, sarygarynjalar giňişleýin öwrenildi we olara garşy göreş<br />
çäreleri işlenip düzüldi.<br />
Milli institutyň alymlary döwlet goraghanalaryna ylmy-amaly we usulyýet<br />
kömegini berýärler, goraghanalaryň biologik dürlüligini öwrenmäge gatnaşýarlar.<br />
ÇÖHDMI-niň Ekologik monitoringi merkeziniň hünärmenleri ýurduň çäginde<br />
uly şäherlerde, derýalarda we ýerlerde atmosfera howasynyň, ýerüsti suwlaryň we<br />
topragyň hapalanyş derejesine yzygiderli gözegçilik geçirýärler. Gözegçiligiň<br />
netijeleri döwlet dolandyryş edaralarynyň, ykdysadyýetiň pudaklarynyň<br />
ýolbaşçylarynyň dykgatyna öz wagtynda ýetirilýär. Türkmenistanyň dürli senagat<br />
kärhanalary üçin ekologik pasportlar düzülýär, zyňyndylaryň aňryçäk mukdarynyň<br />
kadalary işlenip düzülýär, senagat kärhanalarynyň buýurmasy boýunça zyňyndy<br />
suwlaryň himiki derňewi geçirilýär.<br />
Garaşsyzlyk ýyllarynda Milli institutyň alymlary tarapyndan geçirilen ylmybarlag<br />
işleri, alnan netijeler tebigaty goramak ulgamynda alnyp barylýan işleriň<br />
hiliniň ýokarlanmagyna, döwlet derejesinde kabul edilýän resminamalaryň maksada<br />
laýyk bolmagyna ýardam etdi. Hususan-da, Milli institutyň alymlary we hünärmenleri<br />
“Türkmenistanyň Prezidenti Beýik Saparmyrat Türkmenbaşynyň Daş-töweregi<br />
goramak hereketleriniň milli meýilnamasy” (2002), “Türkmenistanyň daşky<br />
gurşawynyň ýagdaýy” (1999), “Türkmenistanyň biologik dürlüliginiň ýagdaýyna syn”<br />
(2002), “Biologik dürlüligi goramagyň baş ugry we hereketleriň meýilnamasy”<br />
(2002), “Türkmenistanyň durnukly ösüşi, Rio+10. Milli syn” (2002) ýaly<br />
resminamalary taýýarlamaga öz goşandyny goşdular.<br />
Ýurduň ösümlik we haýwanat dünýäsini öwrenmek boýunça ýerine ýetirilen<br />
ylmy-barlaglar, floranyň we faunanyň dürli wekilleriniň tebigatdaky ýagdaýyna<br />
15
Change language