12 2006
12 2006
12 2006
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ýaly, göýä öňki hereketine puşman edip, garşydaşynyň mamladygyna boýun bolýan<br />
häsiýetde hereket edýär. Sözümize delil hökmünde meşhur psiholog D.Karneginiň<br />
psihologik teklipleriniň birine ýüzleneliň. Polat erediji zawodyň eýesi bir sehiň<br />
duşundan ötüp barýarka birnäçe işçiniň “Çilim çekme!” ýazgynyň aşagynda çilim<br />
çekýändigini görýär. Ol işçilere: “Siz näme okamagy başarmaýarsyňyzmy?” diýmäge<br />
derek, olaryň ýanyna baryp, her birine sigaret berip, “Oglanlar, eger-de muny sehde<br />
çekmeseňiz men sizden minnetdar bolardym” diýýär. Işçiler hojaýynyň özleriniň<br />
düzgün bozanlaryny görüp durka-da, ol barada hiç zat diýmän, üstesine-de, uly<br />
bolmadyk sowgat edip, özlerini möhüm adam hökmünde duýmaga mejbur edendigini<br />
duýupdyrlar. Karnegi bu mysalyň soňuny “Şeýle adamy neneň söýmejek” [2, 207 s.]<br />
diýip tamamlaýar.<br />
Görnüşi ýaly, psihologik teklipleriň häsiýetleniş tutumy köp derejede<br />
ahlaklylyga ugurdaşdyr. Psihologik täsiriň esasy aýratynlygy onuň kabul edýäniň işýumuşy<br />
mejburlyk, çykgynsyzlyk boýunça däl-de, öz meýline, höwes-howalasyna<br />
laýyklykda berjaý etmekligidir.<br />
Öz erklilik, bilşimiz ýaly, ahlaklylygyň-da esasy düzüjileriniň biridir. Şol bir<br />
wagtyň özünde bu iki tutumyň aýratynlygy-da ýörite üns bererlikdir.<br />
Birinjiden, psihologik täsirleriň esasynda gazanylýan adamlaryň iş-ýumuşa<br />
goşulmaklygy hemişe kimdir biri tarapyndan tamakinçilikli ugrukdyrylyp<br />
meýilleşdirilýär. Ýokarky mysaldaky zawod eýesiniň işçilere edýän psihologik täsiride<br />
hut şeýle häsiýetdedir. Ahlaklylykda bolsa kimdir biriniň çawuşy boýunça<br />
goldawly gatnaşyga ugrukmak adamyň hususy erkini togtadyp, ony kesekeniň erkiniň<br />
dowamyna öwrüp, özüni alyp barşy tabyn bolmaklyk nusgasyny döredýär.<br />
Ikinjiden, özüňi alyp barşyň psihologik täsir boýunça gazanylýan<br />
talabalaýyklygy, adatça, şahsyýetiň erkin borçlanmagynda berjaý edilmeýär. Bu ýerde<br />
öňünden karzlama boýunça döredilýän duýgy-meýiller adamyň iş-hereketiniň esasy<br />
hereketlendirijisi bolup, bu tutumyň dowamlylygy şeýle meýilleriň güýç-gorunyň<br />
gaýawlanmagyna barabardyr.<br />
Beýik Saparmyrat Türkmenbaşy ynsan gatnaşyklaryny maksadalaýyk guramak<br />
we dolandyrmak ulgamynyň ähli derejesinde birtaraplaýyn resmilikden sowlup, bu<br />
tutumy üznüksiz we barha çuňlaşýan häsiýetde ahlaklylyk bilen aralaşdyrýar. Kanuny,<br />
resmi talap-düzgünler bilen bir hatarda, adamlaryň iş-hereket gönükdirilmesini, olaryň<br />
ahlak-borç duýgularyny oýarmak arkaly gazanmak Serdar pähiminde esaslandyrylan<br />
dolandyryş pelsepe-psihologiýanyň ulgam dörediji esasyna öwrüldi. Ynsanyýetiň<br />
erkin borçlanmaklygynyň ählumumy döredijisini göz öňünde tutup, mertebeli<br />
Serdarymyz şeýle belleýär: “Düşün, bu durmuşdan köp zatlary alandygyňa düşün!<br />
Ýekeje adamyň adam bolmagy üçin näçe gujuryň, näçe zadyň sarp bolýandygyny<br />
göz öňüne getir!.. Şu zatlara düşünmeklik seni hemişe minnetdarlyk duýgusyna<br />
getirer” [1, 454 s.].<br />
Serdar pähimi hakyky ahlaklylygyň geldi-geçer, diňe pursata laýyklanýan özüňi<br />
alyp baryş makullygyndan aýrybaşgalygyny şeýle häsiýetlendirýär: “Ynsap ýüregiň<br />
içki emridir. Bir nälaýyk, gelşiksiz iş edersiň, belki-de, hiç kim görmez, hiç kes<br />
aňmaz. Başda oňadam ýalydyr. Emma, eden işiň aňlamasy ýuwaş-ýuwaşdan içiňe<br />
ornap, kalbyň çuňlugynda nägilelik, närazylyk we makullamazlyk duýgulary gelip<br />
ugrar. Bu duýgy gitdikçe güýçlenip, seni ruhy we ahlak ynjysyna salar, soňabaka<br />
9
Change language