Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
kızılbaş - sayfa 51 - sayı <strong>38</strong> - mayıs <strong>2014</strong> - http://www.kizilbas.biz - tel: 00 49 (0) 177 502 88 53<br />
Bu tarihten itibaren ‘assassin’ kelimesi<br />
Batı dillerinde ‘suikastçı’ veya ‘cani’<br />
anlamına kullanılmaya başladı.<br />
ŞARKİYATÇI HAMMER’İN SAP-<br />
TIRMASI<br />
Batı’nın ‘Assasin-Haşhaşin’ literatürünü<br />
yeniden moda yapan ise 18. Yüzyılda,<br />
ünlü Fransız dilbilimci ve şarkiyatçı<br />
Baron Silvestre de Sacy ile başlayarak,<br />
orijinal Arapça ve Sünni kaynaklardan<br />
yararlanarak eserler ortaya çıkaran Avrupalı<br />
Şarkiyatçılardı. Bunlardan biri<br />
olan Avusturyalı Baron Joseph Hammer-Purgstall<br />
(ö. 1856) ‘Haşhaşin’ söylencesinin<br />
geç Sünni Arap versiyonun<br />
Osmanlı ülkesinde yayılmasını sağladı.<br />
Hammer, Viyana’daki Doğu Dilleri<br />
Akademisi’nde Arapça, Farsça ve Osmanlıca<br />
öğrenmiş, 1799’da, 1802-1807<br />
arasında İstanbul’da Avusturya-Macaristan<br />
İmparatorluğu sefaretinde sekreter<br />
olarak çalışmış, sonra ülkesinde<br />
benzer görevler yürütmüştü. Emekli<br />
olduktan sonra 10 ciltlik ‘Osmanlı<br />
Devleti Tarihi’ni yazdı. Osmanlı ve<br />
İran edebiyatından çeviriler yaptı. (Örneğin<br />
1818’de yayımlanan Gothe’nin<br />
ünlü Doğu-Batı Divan’ına temel olarak<br />
Hafız’ın Divan’ı vardı bunlar arasında.)<br />
Hammer’in konumuzla ilgili eseri,<br />
1818’de başta Marko Polo, Tyre’li William,<br />
Vitry’li James gibi Haçlı tarihçiler<br />
ile Cuveyni, Ebu’l Fida, Makrizi,<br />
El Furat, Zahiriddin Maraşi gibi Arap<br />
tarihçilerin eserlerinden ve 1430’larda<br />
yazılmış bir Arap romanından yararlanarak<br />
yazdığı, Türkçe adıyla ‘Haşhaşin<br />
Tarikatı’ adlı kitapta bilimsel bilgilerle<br />
rivayetleri, gerçeklerle yalanları ustaca<br />
harman ederek, ‘saklı cennet’, ‘Haşhaş<br />
içerek kendinden geçen fedailer’, ‘sırf<br />
öldürmek için öldüren caniler’, gibi<br />
bütün klişeler kullanılmakla kalmadı,<br />
Hasan Sabbah için ‘insanlık tarihinin<br />
gördüğünü en şeytani yaratık’ portresi<br />
çizildi. Sünni yazarların önyargılarını<br />
bilebilecek kadar yetkin bir şarkiyatçı<br />
olan Hammer’in bunu niye yaptığını<br />
sorabilirsiniz. Bu konuda araştırması<br />
olan Farhad Daftary’ye göre bunun<br />
nedeni Avrupa’daki devletlerin, bu<br />
arada Hammer’in yaşadığı Avusturya-<br />
Macaristan İmparatorluğu’nun da korkulu<br />
rüyası olan Tapınak Şövalyeleri,<br />
Cizvitler, Illuminati ve Farmasonlar<br />
gibi örgütler hakkında doğrudan söz<br />
söylemek yerine, Haçlı Seferleri’nden<br />
beri Avrupa’da yaygın olan Nizarilere<br />
yönelik kara propagandayı kullanarak,<br />
dolaylı yoldan kamuoyunu uyarmaktı.<br />
Hammer şarkiyatçı peçe altında, zayıf<br />
devletlerin, yeraltı örgütleri tarafından<br />
kolayca yıkılabileceği yolundaki<br />
paranoyayı yeniden üretiyordu ve olan<br />
Hasan Sabbah’a ve Nizarilere olmuştu.<br />
Hammer’in kitabı 1930’a kadar sorgulanmadan<br />
basıldı, okundu, aktarıldı ve<br />
Başbakan’ın da etkisinde kaldığı şeytani<br />
Hasan Sabbah imajının kökleşmesine<br />
neden oldu.<br />
Hammer’in çizdiği portreye ilişkin ilk<br />
şüphe, Rus şarkiyatçı W. Ivanow’un<br />
ve ardından Amerikalı İslam tarihçisi<br />
M. Hodgson’un çalışmalarıyla doğdu.<br />
Daha sonra B. Lewis, her ne kadar Nizarilere<br />
hiç sempati duymuyorsa da,<br />
Haşhaşinlere dair söylencelerin uydurma<br />
olduğunu kabul etti. Bu konuda<br />
her geçen gün daha önemli araştırmalar<br />
yayımlanıyor. Ama özellikle bizim<br />
gibi az okuyan toplumlarda, kadim<br />
klişeleri yürürlükten kaldırmaya yetmiyor<br />
elbette…<br />
(taraf)<br />
Özet Kaynakça<br />
Farhad Daftary, Alamut Efsaneleri,<br />
Yurt Kitap Yayın, 2008; Farhad Daftary,<br />
İsmaililer-Tarihleri ve Öğretileri,<br />
Doruk Yayınları, 20<strong>05</strong>; Farhad<br />
Daftary, “The ‘Order of the Assassins’:<br />
J. von Hammer and the Orientalist<br />
misreprensettations of the Nizari<br />
Ismailis”, Iranian Studies, Vol.39, No:<br />
1 (March 2006): 71-81; Shakib Saleh,<br />
“The Use of Batıni, Fida’I and Hashishi”,<br />
Studia Islamica, No: 82 (1995):<br />
35-43; Laurence Lockhart “Hasan-i<br />
Sabba¯h and the Assassins”, Bulletin<br />
of the School of Oriental Studies, V<br />
(1928-30): 675-696; İsmail Kaygusuz,<br />
Hasan Sabbah ve Alamut, SU Yayınları,<br />
2004; Faik Bulut, Hasan Sabbah<br />
Gerçeği/ Eşitlikçi Dervişan Cumhuriyetleri,<br />
Berfin Yayınları, 2010; Amin<br />
Maalouf, Semerkant (Roman), Yapı<br />
Kredi Yayınları, 1997.<br />
SİPARİŞ ve İletişim<br />
peri yayınları<br />
Niyazi Armutlu<br />
Pavlonya Sokak Nuhoğlu<br />
İşhanı No.8/4<br />
Kadıköy/İstanbul<br />
Tel: (0216) 347 26 44<br />
Fax: (0216) 347 26 44<br />
periyayinlari@yahoo.com.tr