2014-05 Kizilbas 38

More documents

Recommendations

Info

kızılbaş - sayfa 36 - sayı 38 - mayıs 2014 - http://www.kizilbas.biz - tel: 00 49 (0) 177 502 88 53 YEMEZ İÇMEZ HASAN BABA Cumhurbaşkanı vekilliği yapmış, Dersim soykırımı yaşanırken de kurulan mahkemede idama mahkum edilen sanıkların infazını düzenlemekle görevli İhsan Sabri Çağlayangil; “….. Mağaralara iltica etmişlerdi. Ordu zehirli gaz kullandı. Mağaraların kapısının içerisinden bunları fare gibi zehirledi. Ve yediden yetmişe o Dersim Kürtlerini kestiler. Kanlı bir harekat oldu. Dersim davası da bitti…..”yıllar önce Kemal Kılıçdaroğlu’na Dersim soykırımı hakkında söyledikleriydi. Teybe alınmış bu ses duyulunca da, Dersim soykırımının toplumda hatırlanmasında şok etkisi yaratmıştı. Serdar Halil Göçmen Mağarada fare gibi zehirlenip, ölmeyen Çemişgezek, Hazari köyü, Zerkanlı Aşiretinden Hasan, yıllar geçmesine rağmen yemeden, içmeden yaşadığı için Yemez İçmez Hasan Baba deniyormuş. Çocukluğumdan bu yana büyüklerimden çok duymuştum bu ismi ancak görmemiştim. Demokrat Parti affıyla insanların seyahat etmesi kolaylaşmış. O yıllardan sonra Yemez İçmez Hasan Baba, yaz aylarında Dersim’de diğer aylarda da Fırat’ın batısında, genelde Malatya, Sivas, Maraş, Antep, Adıyaman, Hatay, Kürdlerin yoğun yaşadığı yerleri dolaşırmış. İki yıl kadarda Afrin’de kaldığı bilinmektedir. 12 Mart’tan sonrada gezmeyi bırakmış. O nedenle bu gün o bölgede altmış yaşının üstündeki Kürdler, genelde de Kürd Alevilerin çoğu onu ya görmüş ya da duymuştur. Dersim’in canlı tanığı ve mağduru, gittiği yerde, yaşadıklarından dolayı saygı ve sevgi görürmüş. Gerekmediğinde hiç konuşmaz, konuşmayı da sevmezmiş. Hayatında hiç evlenmeyen bu insan, yıllar geçmesine rağmen yemeden, içmeden yaşamasını, Doktorlar havadaki oksijenle beslendiğine dair hemfikirlermiş. Dolaştığı yerlerde fazla konuşmasa da Dersim soykırımını insanlara hatırlatırmış. Yemez İçmez Hasan Baba, mağarada fare gibi zehirlenip, ölmeyişiyle ilgili Babama bakın neler anlatmış; “Dersim katliamının son günleriydi. Köyümüze asker girdiği için bizler dağa çekilmiştik. Askerler dağda bizleri kovalıyordu. Yanımdaki arkadaşların kimi pusuda yakalandı, kimi öldürüldü. Tek başına kalmıştım. Kaçıyordum, askerler arkamdan takip ediyorlardı. Önüme çıkan kayalara tırmandım, arkamda askerler. Kayaların arasında, girişi dar bir mağaraya girdim. Mağaranın derinliklerine doğru karanlıkta ilerledim, arkamdan gelen askerler, mağaranın içerisinde belli bir yere kadar beni takip ettiler. Sonra takipten vazgeçtiler. yeni çıktı Siparişleriniz için: Adnan Cangüder adres: Lehrer-Wirth str.16 81829-München Deutschland / Almanya tel: +49 (0) 162 419 69 62 e-mail: asil62@hotmail.de ISBN 978-605-4684-49-6 Teslim olmam için bağırarak seslendiler, hiç cevap vermedim. Mağaranın içine rastgele ateş ettiler, yine cevap vermedim. Mağaranın girişinde ateş yakıp, dumanının mağaraya girmesini sağladılar, Mağaranın daha derinliklerine gittim. Daha sonrada mağaranın girişinden içeri kurşun ve bomba sesleri kulaklarımı sağır etmişti. Mağaranın daha derinliklerine karanlıkta sürünerek gidiyordum. İçerde pis kokulu dumandan midem bulanıyor, boğuluyordum. Sürünerek ilerliyordum, ilerde mağaranın tavanında küçük bir ışık gözüküyordu, o yöne doğru süründüm. Midemin bulantısından kusuyordum, yinede ışığa doğru sürünüyordum. Yorulmuşum, orda bayılmışım. Bilemiyorum uyandığımda kaç gün, kaç saat geçtiğini. Mağaradan çıkmak için girişe geldiğimde, giriş kocaman bir kayayla kapatılmıştı. Tüm uğraşıma rağmen kayayı yerinden oynatamadım. Tekrar mağarada hava deliğinin olduğu yerde daha çok yaşamaya çalıştım. Gündüz ve geceyi hava deliğindeki ışıktan anlıyordum. Bir gün sabah koyun ve keçilerin boynuna takılan zil sesleriyle uyandım; ‘-İmdat, imdat, beni kurtarın, beni kurtarın.’ diye bağırdım. Çobanlar duydular, mağaranın girişini açarak, mağaradan çıkardılar. Çobanların söylediklerine göre mağarada kalışım en az üç ay olmuş. Bu süre içerisinde ne yemiştim nede içmiştim. Çobanlar, hemen su, süt ve ekmek yemem için verdiler. Az ekmek, biraz su ve süt içtim. Midem bulandı, kustum. Daha sonrada ne yiyebildim nede içebildim, bugüne kadar.” 10.05.2014
kızılbaş - sayfa 37 - sayı 38 - mayıs 2014 - http://www.kizilbas.biz - tel: 00 49 (0) 177 502 88 53 ana derge ile sayder ve sey qaji’nin rüyası Munzur CÖMERT Sey Qaji, 38 öncesi Dersim’de yaşamış, küçüğünden büyüğüne, kadınından erkeğine bütün kesimlerce çok sevilen ve sayılan bir halk aşığıdır. Ünü kendi köyünün dışına taşmış, namı o daha hayattayken efsaneleşmiştir. Verdiği bütün ürünler kendi anadiliyledir. Bir başka deyişle; Sey Qaji, Zazaca dilinin Dersimce şivesi şairidir. Hatırlatmak maksadıyla söylemeliyim ki, o, bugünki anlamda modern medya olanaklarından mahrumdur. Eserleri, sözlü gelenekle nesilden nesile, dilden dile ve telden tele taşınarak 21. yüzyıla gelmeyi başarmış bir ustadır. Ürünlerine gelirsek.. Sey Qaji’nin ürünleri geniş bir yelpazeyi kapsayan bir çeşitlilik sergilemekte. Her şeyden önce o, halkın dertlerine tercüman olmuş bir halk aşığıdır. Yavuz Selim’den bu yana, tam beş yüz yıl dertten yana Dersim’de çok sıkıntı çekildi. Osmanlı’da seferler yapıldı.. Cumhuriyet’te hareketler düzenlendi.. Kısmen Rus işgali yaşandı.. Ermeni katliamını ve tehcirini gördü.. Aşiret kavgaları ve doğal felaketler oldu zaman zaman.. Bir de 38 Dersim Katliamı.. Halk kültüründe ağıtlar, yaşanan bu ve benzeri acıları dile getiren yaratmalardır. Sey Qaji’nin ağıtları, Dersim’in bu acılarınından doğan ihtiyacını gidermeye yöneliktir. Ama o yalnız ağıt söylemedi elbette.. Aşk şarkıları, maniler, iş şarkıları ve deyişler söyledi. Bunlardan kimisi bize kadar ulaştıysa da, maalesef çoğu yitip gitti.. Birçok sebebi var bunun. Sanırım başlıca sebebi yazılıp kayıt altına alınmamalarıdır. Kızılbaş kimliğinden ötürü beş yüz yıldır olağanüstü şartların hüküm sürdüğü bir bölgedir Dersim. Resmi İslam, temel referans kaynakları olan Kuran ve hadisleri öğretmek maksadıyla medreselerde okuma yazma öğretmiş; bu, yer yer kimi sözlü halk kültürü ürünlerinin yazılı olarak kayıt altına alınmasına da vesile olmuştur. İnançsal olarak medreselerin geçerliliğinden Dersim’de söz edilemez.. Kızıl Deli Seyit Ali Sultan’ın bir beyitinde söylediği „Biz bir ayet okuruz hiç Kuran’a benzemez / Bu bizim imanımız bir imana benzemez“ esasından hareket eden babalar, Kuran’ı Samiti, yani yazılı Kuran’ı „Osman’ın Kitabı“ olarak gördüklerinden onu asla öğrenme gereği duymamış ve dolayısıyla da inançlarıyla bağdaşmadığından, haklı olarak bir tek medrese dahi Dersim’de açılmamıştır. Dersimliler, kuşatılmış bir coğrafyada olağanüstü şartlarda hayatlarını zar zor idame ettiklerinden, inançlarını ve kültürlerini kayıt altına alabilecek kurumlar yaratmada maalesef çağın gerisinde kaldılar. Bu ve benzeri sebepler okur yazar oranını negatif olarak etkilemiştir. Bundan, ne yazık ki Sey Qaji de dahil bir bütün olarak halk kültürü nasibini almıştır. Sey Qaji, Dersim alevi ocaklarından Sey Sabun Ocağı’na mensup bir erendir. Aleviliğin, pratikta şiir ve müzikle icra edilmesi Sey Qaji’yi etkiliyen önemli bir faktördür. Gelenek de var elbette.. Burada, hem bir usta-çırak ilişkisi temel alınarak nesilden nesile aktarılan tecrübeler var; hem de başkalarından etkilenme yoluyla bu işe gönül verme.. Bir diğer esas faktör de onun görme engelli olmasıdır. Bu durum, onun diğer duyu organlarını pozitif olarak daha da geliştirmiştir. Öyle ki, 38 öncesi Dersim’de gözleri olanlardan daha iyi, daha net bir biçimde mertlikleri namertlikleri, acıları sevinçleri, iyilikleri kötülükleri, sevdaları kavgaları gönül gözüyle, aklıyla görmüş, bunları sazına ve sözüne bütün hisleriyle taşımıştır. Yeri gelmişken söylüyorum.. Halk kültüründe halklara düşmanlık, kültürlere düşmanlık, dillere düşmanlık ve ırkçılk gibi halkları karşı karşıya getirebilecek düşüncelere yer verilmez. Hiç bir halkın kültüründe kötülük yoktur.. Ama sınıflar vardır, halk kültüründe de sınıfların varlığı gözardı edilemez.. Sınıflar, tarihsel olarak işbölümünden doğmuş ve onlardan da soyut sanat oluşmuştur. Bunlar, sanata kendi sınıfsal değerlerini her zaman yansıtırlar. Halk kültürüde de bu değerler görünür. Halk ozanlarının yarattığı ürünler mutlaka bir ihtiyaçtan kaynaklanır ve halkın bir gereksinmesini karşılamaya yöneliktir. Ozan, halkın düşünce, değer ve hislerini en etkileyici bir şekilde eserine yansıtmaya çalışır. Oturup ticari kaygılarla ürünler yapmaz. Onu harekete geçiren önce insan hayatıdır; doğa ve insanın doğayla ilişkisidir; toplum ve bir bütün olarak o toplumu oluşturan biraylerin birbirleriyle kurdukları ilişkilerdir. Yaratmalarında bunları en iyi biçimde dile getiren ozanı halk sahiplenir. Sey Qaji bunlardan biridir. Dersim, alevi tarihinde çok önemli bir rol oynar. Ayrıca alevi kurumsallığı açısındandan da Dersim kendine has bir özgünlük sergiler. Çok sayıda ocak olmasına rağmen, Hacı Bektaş’a bağlı olanlar birkaçı geçmez. Anadolu’da Hacı Bektaş Dergâhı’ndan sonra adeta bu dergâhın işlevini yüklenmiş ikinci merkez Dersim’dir. Onun rakibi değil, tarhi koşulların bir zorlaması ve şekillendirmesi olmalı.. Dersim ocaklarının serçeşmesi yine Dersim ocaklarıdır. Yani bir misalle bunu somuta indirgersem: Kureşan Ocağının ekseriyeti Baba Mansur Ocağına bağlıdır; Baba Mansur Ocağı ekseriyetle Sey Sabun Ocağına bağlı.. Burada her ocak neredeyse kendine has bir sürekle aleviliği icra etmekte ve sadece Dersim’e değil, Dersim’i çevreleyen illere de hizmet vermekteler.. Zazaca bilen ocaklar bu dili konuşan taliplere, Türkçe ve Kürtçe konuşan ocaklar da bu dilleri konuşanlara hizmette kusur etmemişlerdir. Sey Qaji de bir ocağın mensubudur. O da yoluna hizmet etmiştir. Talipleriyle buluşmak maksadıyla kar kış demeden dağlar dereler aşmış, köy köy, mezra mezra dolaşmıştır. Bu faliyet onun düşünce dünyasını beslemiş, daha da zenginleştirmiştir. Yolunu yolağını bilen, özüne sadık her alevi gibi, o da kendi köyünde yaşasa bile evrenselliği yakalamış bir dünya vatandaşıdır. Halk ozanları ürünlerinde esas olarak insanı anlatırlar. Sadece Sey Qaji değil Homeros da insanı anlatır; Dede Korkut, Aşık Veysel, Evdale Zeynıke de.. Dil onun biçimsel yanını teşkil eder. Bundan ötürüdür ki halk kültürü içerksel olarak evrenseldir. Sey Qaji’nin evrensel bir dünya vatandaşı olduğu tespiti, aynı zamanda simgesel olarak Dersimlinin kimliğini de oluşturan öğeleri içinde barındırır. Bu öğeleri kısaca bazı örneklerle besleyerek belirliyelim:
Page 1 and 2: kızılbaş saresur Mayıs 2014 - S
Page 3 and 4: kızılbaş - sayfa 3 - sayı 38 -
Page 35: kızılbaş - sayfa 35 - mayıs 38

2014-05 Kizilbas 38

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?