You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
kızılbaş - sayfa 21 - sayı <strong>38</strong> - mayıs <strong>2014</strong> - http://www.kizilbas.biz - tel: 00 49 (0) 177 502 88 53<br />
sinin Çankırı’ya sürgün edilmiş olup,<br />
Daniel Varujan ile Ruben Sevak’ın katledilmesiyle<br />
ilgili ayrıntıları bildiğini<br />
mahkemeye bildirmiştir.<br />
Tanık, Cemal Oğuz’un, ünlü Ermeni<br />
şairlerini şahsen yollayıp katledilmelerini<br />
düzenlemiş olduğunu belirtmiştir.<br />
Gaspar Çeraz, tüm kanıtlarla ilgili kesin<br />
tarihler ve isimler vererek tanıklık<br />
etmiştir[19]. 5 Şubat 1920’te düzenlenen<br />
diğer oturum esnasında Mikayel<br />
Şamdancıyan, Cemal Oğuz aleyhine<br />
tanıklık ederek, Ermeni sürgünlerin<br />
iki grubunun listelerinin (24 ve 52 kişilik)<br />
Çankırı’da, Çankırı mutasarrıfı<br />
Asaf Bey’den daha güçlü olan Cemal<br />
Oğuz tarafından hazırlanmış olduğunu<br />
tasdik etmiştir[20]. Cemal Oğuz Mayıs<br />
1920’de, Yüzbaşı Nurettin’le birlikte<br />
sorgulanmıştır.<br />
27 Mayıs 1920 tarihinde hastaneden<br />
taburcu edilip, mahkeme tarafından 5<br />
yıl ve 4 ay hapis cezasına çarptırılmış<br />
olduğundan dolayı tekrar merkez hapishanesine<br />
gönderilmiş, fakat Büyük<br />
Britanya Yüksek Komiserliği’nin talebiyle<br />
2 Ağustos 1920 tarihinde teslim<br />
edildiği İngilizler tarafından 30 Eylül<br />
1920 tarihinde, bir dizi Türk görevliyle<br />
birlikte Malta’ya sürgün edilmiştir[21].<br />
1915’te, Konstantinopel’in haricinde,<br />
aralarında Yerukhan, Tılgatintsi gibi<br />
çok sayıda yazar ve eğitimcinin de bulunduğu,<br />
taşradaki Ermeni aydınlar da<br />
(yaklaşık 800 kişi) toplu olarak tutuklanmış,<br />
tehcir edilmiş ve katledilmiştir[22].<br />
Osmanlı Meclisi üyelerinden ünlü yazar<br />
ve avukat Grigor Zohrap ile Daşnaktsutyun<br />
üyesi Vardges Serengülyan’ın<br />
trajik ölümüne özellikle değinmek isteriz.<br />
Bu ikisi, “devlet aleyhine suç işlemekle”<br />
suçlanmakta olup, Diyarbakır<br />
divan-ı harbinde yargılanmaları gerekmekteydi.<br />
Adana ve Halep üzerinden Urfa’ya, ardından<br />
da bir saat uzaklıkta bulunan<br />
Karaköprü mevkiine getirilmişlerdir.<br />
Burada kendilerini bekleyen, Çerkez<br />
Ahmet yönetimindeki silahlı bir çete<br />
tarafından korkunç işkencelerle öldürülmüşlerdir[23].<br />
Son olarak belirtmek gerekir ki, Soykırım<br />
esnasında katledilen ünlü Ermeni<br />
kişiliklerin birçoğu, ölmeden<br />
önce, kültürel faaliyetleriyle Türklere<br />
hizmet etmiş olduklarından duydukları<br />
pişmanlığı dile getirmişlerdir.<br />
Ermeni Soykırımı öncesinde Osmanlı<br />
İmparatorluğu’nun kültürünü geliştiren<br />
Batı Ermeni aydınların hüsniniyeti<br />
anlaşılır olmakla birlikte, Türkiye<br />
Cumhuriyeti’nin bilim ve kültürüne<br />
büyük çapta katkı sunmayı sürdüren<br />
Ermeni bilim adamları ve sanatçıları<br />
anlamak mümkün olmamaktadır. Bu<br />
tür insanlar ise, hayret edilecek oranda<br />
çoktur.<br />
Ermeni Soykırımı esnasında uygulanan<br />
politisitin esas sonucu, soykırım<br />
süresinde ve bundan hemen sonra Batı<br />
Ermenilerinin beyin takımının yok<br />
edilmesinin haricinde, daha sonraki<br />
on yıllar içinde Türkiye Cumhuriyeti<br />
vatandaşı Ermenilerin, özellikle de İstanbul<br />
Ermenilerinin depolitizasyonu<br />
olmuştur. Gerçekten de, son yüzyılda,<br />
İstanbul Ermeni toplumunun önemli bir<br />
sayı oluşturmuş olmasına rağmen, Türkiye<br />
Ermenileri tarafından herhangi bir<br />
siyasi parti kurulmamıştır. Sadece son<br />
yıllarda, Türkiye’nin AB’ye üyeliği süreci<br />
bağlamında, bazı Ermeni hemşerilik<br />
dernekleri kurulmuş olmakla birlikte,<br />
bunların faaliyetini siyasi olarak<br />
addetmek mümkün değildir.<br />
Günümüz Türkiye’sinde dahi, Batı Ermenilerine<br />
yönelik politisit olgusunun<br />
var olduğunu belirtmek gerekir. Hem<br />
“Agos” gazetesi baş redaktörü Hrant<br />
Dink’in 19 Ocak 2007 tarihindeki katli,<br />
hem de İstanbullu Ermeni dil bilimcisi<br />
Sevan Nışanyan’ın hapsedilmesini,<br />
siyasi cinayete özgün olaylar olarak<br />
kabul etmek mümkündür.<br />
Son olarak, Komitas gibi ruhsal darbe<br />
yemiş veya katledilmiş Ermeni sanat<br />
ve kültür adamlarından birçoklarına,<br />
yaşama ve üretme imkânı verildiği<br />
takdirde, Ermeni ve dünya kültürüne<br />
daha ne kadar katkı yapmış olacaklarını<br />
tahmin etmek imkânsızdır.<br />
Türkçeye çeviren: Diran Lokmagözyan<br />
Kaynak:<br />
http://akunq.net/tr/p=29548<br />
------------<br />
[1] Hovhannisyan N., Armenositı djanaçvads<br />
tseğaspanutyun e, Yerevan,<br />
2012, s.122-123.<br />
[2] Prof. Dr. Georg T. Khırlopyan,<br />
Tseğaspanagitutyun, Beyrut, 2006,<br />
s.104.<br />
[3] Arzumanyan M., Hayastan 1914-<br />
1917, Yerevan, 1969, s.320.<br />
[4] Teodik, Huşardzan nahatak mıtavorakanutyanı,<br />
“Navasard” yayınları,<br />
sayı 4, 2. baskı, 24 Nisan, 1985, s.116.<br />
[5] Grigoris Başrahip Palakyan, Hay<br />
Goğgotan, I. cilt, 3. baskı, Antilias,<br />
2003, s.107-108.<br />
[6] Arzumanyan M., Hayastan 1914-<br />
1917, s.321.<br />
[7] A.g.e.<br />
[8] Grigoris Başrahip Palakyan, Hay<br />
Goğgotan, s.118-122.<br />
[9] Teodik, 11 Nisan Anıtı, Belge Yayınları,<br />
2010, s.204-2<strong>05</strong>.<br />
[10] Teodik, Huşardzan nahatak mıtavorakanutyanı,<br />
s.124.<br />
[11] Arzumanyan M., Hayastan 1914-<br />
1917, s.321-322.<br />
[12] Grigoris Başrahip Palakyan, Hay<br />
Goğgotan, s.1<strong>38</strong>-143.<br />
[13] Teodik, 11 Nisan Anıtı, Belge<br />
Yayınları, 2010, s.227.<br />
[14] Teodik, Huşardzan nahatak mıtavorakanutyanı,<br />
s.137.<br />
[15] Arzumanyan M., Hayastan1914-1917,<br />
s.323-324.<br />
[16] A.g.e., s.325.<br />
[17] Cemal Oğuz, ünlü Ermeni şairleri<br />
Daniel Varujan ve Ruban Sevak ile<br />
Onnik Mağazacıyan, Dökmeci Vahan<br />
ve ekmekçi Artin Ağa’nın katlinin düzenleyicisi<br />
olmuştur. Oğuz, Kastamonu’daki<br />
meslektaşıyla birlikte, Kastamonu<br />
valisi Reşit Paşa’yı görevinden<br />
azledip, bölge Ermenilerinin tehcirden<br />
muaf tutulması konusundaki valinin<br />
kararını bozmaya muvaffak olmuştur.<br />
“Çakatamart” gazetesinin betimlemesiyle,<br />
Cemal Oğuz “İttihat’ın eski<br />
bir av köpeği” olup, şifre görevlisi<br />
olarak 1909 Adana katliamında hazır<br />
bulunmuştur. Bk. “Daniel Varujan ile<br />
R. Sevak’ın katili tutuklandı”, “Çakatamart”,<br />
5 Nisan 1919, No 122 (1943).<br />
[18] Dadrian V., Akçam T., “Tehcir ve<br />
Taktil”, Divan-ı Harb-i Örfî Zabıtları,<br />
İttihad ve Terakki’nin Yargılanması<br />
1919-1922, Bilgi Üniversitesi Yayınları,<br />
İstanbul, 2008. s. 155.<br />
[19] “Ov spannets yerku banasteğdsnerı”,<br />
“Çakatamart”, 4 Şubat 1920.<br />
[20] “Çemal Oğuzi datı”, “Çakatamart”,<br />
6 Şubat 1920, No 373 (2194).<br />
[21] Dadrian V., Akçam T., “Tehcir ve<br />
Taktil”, s. 88.<br />
[22] Arzumanyan M., Hayastan 1914-<br />
1917, s.326.<br />
[23] A.g.e., s.324-325.