You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
DS-TMMMB<br />
HDROLOJ TASARIM KOMTES<br />
TAKINLAR HDROLOJS<br />
(BARAJLARIN DERVASYON VE DOLUSAVAK<br />
PROJE GR<br />
PK DEB VE HDROGRAFLARININ TAHMN)
HDROLOJ TASARIM KOMTES<br />
• DS ve TMMMB ibirlii ile düzenlenen olaan “Birinci<br />
Ulusal Barajlar Kongresi, 2012” (1. UBK – 2012) için<br />
çalma konular belirlenmi, belirlenen çalma<br />
konularnda raporlar hazrlanmak üzere “Teknik<br />
Komite”ler oluturulmutur.<br />
• Hidroloji Tasarm Komitesi (<strong>Seyfettin</strong> <strong>AYDIN</strong>, Prof. Dr.<br />
brahim GÜRER, Doç. Dr. Nurunnisa USUL, Doç. Dr.<br />
Yakup DARAMA, H. Yaar Kutolu, Miktat YAVUZ,<br />
Zekiye KULGA, Ziyaettin DURMAZ, Bülent ÜRGENÇ ve<br />
Nurullah SEZEN)<br />
• “Barajlarn Derivasyon ve Dolusavak Proje Pik Debi<br />
ve Hidrograflarnn Tahmini” konusunda kullanlmas<br />
gereken yöntem ve kriterler hakknda bir rapor<br />
hazrlamlardr.
HDROLOJ TASARIM KOMTES<br />
• Komisyon üyelerinin çalmalar<br />
sonucunda kaleme alnan rehber<br />
dökümanda su yaplarnn<br />
projelendirilmesinde hidrolojik, hidrolik<br />
ve yapısal tasarım olmak üzere üç önemli<br />
admn olduu, yapnn boyutlar hidrolojik<br />
tahminlerle bulunan debi ve hacimlere<br />
göre belirlendiinden, hidrolojik tasarm<br />
admnn ne denli önemli olduu<br />
vurgulanmtr.
HDROLOJ TASARIM KOMTES<br />
• Hidrolojik tasarmda en önemli husus<br />
VER’dir. Hidrometeorolojik veri için çok iyi<br />
tasarlanm bir gözlem istasyonlar a<br />
gerekir. Nitelik ve nicelik bakmndan<br />
yeterli hidrometeorolojik veri olmadan<br />
yaplan hidrolojik tasarmlar güvenilir<br />
olamaz.<br />
• Kullanlan yöntemler ve modeller ne kadar<br />
kaliteli olursa olsun, veri süre açsndan<br />
yeterli ve güvenilir deilse, tahmin<br />
sonuçlar güvenilir düzeyde doru olmaz.
HDROLOJ TASARIM KOMTES<br />
• Ülkemizde su ve toprak kaynaklarnn gelitirilmesi için tasarlanan<br />
projelerin;<br />
Ön nceleme,<br />
Master Plan ve<br />
Planlama<br />
aamalarndaki Mühendislik Hidrolojisi çalmalarnn yaplabilmesi için,<br />
‣ tesis yeri / yerleri ve<br />
‣ ya alanlarn<br />
doru olarak yanstabilecek meteoroloji ve hidrometri istasyonlar olmas<br />
gerekmektedir.<br />
Mühendislik Hidrolojisi çalmalarnn yaplabilmesi için, tesis yeri veya<br />
hemen yaknnda en az 30 yl akm ölçümü olan<br />
hidrometri istasyonu bulunmaldr.<br />
• Bu nedenle Türkiye’deki meteorolojik ve hidrometrik gözlem a<br />
Dünya Meteoroloji Organizasyonu (WMO) standartlarna göre<br />
incelenerek optimizasyonu yaplmaldr.
HDROLOJ TASARIM KOMTES<br />
• ABD’de;<br />
U.S. Army Corps of Engineers,<br />
U.S. Bureau of Reclamation ve<br />
Tennessee Valley Authority gibi resmi kurulular ve<br />
Özel sektör,<br />
Barajlarn tasarmnda<br />
Olas En Büyük Takn (OET) veya Uluslar aras<br />
ksaltlm ismi ile bilinen PMF (Probable Maximum<br />
Flood) kullanmaktadrlar.<br />
• Türkiye’de;<br />
DS ,EE(kapatlm olan) Genel Müdürlüklerinin<br />
kuruluundan beri, bu kriterleri, Türkiye’nin<br />
hidrometeorolojik, topografik ve morfolojik koullarn<br />
da dikkate alarak bir dereceye kadar<br />
uygulanmaktadr ve bu konuda ülkemizde yeterli<br />
deneyim ve bilgi birikimi mevcuttur.
HDROLOJ TASARIM KOMTES<br />
• Önerimiz; Türkiye’de resmi ve özel<br />
kurulularn hidroloji alannda; U.S. Bureau of<br />
Reclamation yöntem ve kriterleri’nin<br />
güncelletirilmi ekliyle kullanlmasna devam<br />
edilmesi ve bu durumun Türkiye’de resmi bir<br />
rehber (genelge) ile yaymlanmasdr.<br />
• Komitenin hazrlam olduu rehber dokümanda<br />
Türkiye’de resmi ve özel kurulularn kullanmas<br />
gerekli yöntem veya yöntemlerin uygulamalar<br />
“TAKINLAR HDROLOJS” bal ad altnda<br />
anlatlmaktadr.
HDROLOJ TASARIM KOMTES<br />
Rehber dökümanda, “Taknlar Hidrolojisi” bal ad altnda<br />
“Barajlar’n Derivasyon ve Dolusavak Yaplarnn<br />
Boyutlandrlmasna Esas Olan Çeitli Yinelemeli Pik Debi ve<br />
Hidrograflar ile Dolusavak Proje Girii Pik Debi Hidrografnn<br />
Tahmininde Kullanlan Yöntemler” ve bu yöntemlerin<br />
uygulamalar hakknda:<br />
• Çeitli Yinelemeli Pik Debilerin Hesaplanmasnda<br />
Kullanlan Yöntemler ve Uygulamalar,<br />
• Ya Analizleri,<br />
• Baraj Yerleri Birim Hidrograflarnn Analitik ve Sentetik Yöntemlerle<br />
Elde Edilmesi,<br />
• Bölgesel Takn Analiz Metodu ve Uygulamas,<br />
• Dolusavak Proje Girii Pik Debi ve Hidrograf,<br />
• Olas En Büyük Takn Hesab, Tarihi Frtna Analizleri, Fiziksel<br />
Yöntemle Olas En Büyük Yamur Hesab,<br />
• statistik Yöntem ile Olas En Büyük Ya Hesab,<br />
• Olas En Büyük Kar Erime Ak Hesab ve Kullanlan Yöntemler,<br />
konularnda bilgiler verilmitir.
HDROLOJ TASARIM KOMTES<br />
Örnek Uygulama Raporlar<br />
• Beyhan ll,<br />
• Beyhan l,<br />
• Aa Kaleköy ve<br />
• Yukar Kaleköy Barajlar<br />
Dolusavak Girii Pik Debileri ve<br />
Hidrograflarnn Tahmininde Kullanlan<br />
Yöntemler hazrlanan rehberde<br />
uygulama örnei ile açklanmtr.
DOLUSAVAK TAKIN GR<br />
PK DEB VE HDROGRAFI<br />
HESABI’NIN BEYHAN-II<br />
BARAJI ÖRNE ÜZERNDE<br />
AÇIKLANMASI
4250<br />
4000<br />
3750<br />
3500<br />
3250<br />
3000<br />
2750<br />
2500<br />
2250<br />
2000<br />
1750<br />
1500<br />
1250<br />
1000<br />
750<br />
Kot<br />
(m)<br />
Ara Alan<br />
(km 2 )<br />
Toplam Alan<br />
(km 2 )<br />
900 - 1000 88,3 25426,4<br />
1000 - 1500 4218,6 25338,1<br />
1500 - 2000 13208,8 21119,5<br />
2000 - 2500 6384,4 7910,7<br />
2500 - 3000 1396,4 1526,3<br />
3000 - 3500 124,1 129,9<br />
3500 - 4000 5,0 5,8<br />
4000 - 4058 0,8 0,8<br />
25426,4<br />
Ortalama Kot: 1850 m<br />
0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000 10000 11000 12000 13000 14000 15000 16000 17000 18000 19000 20000 21000 22000 23000 24000 25000 26000<br />
Alan, km 2<br />
ekil: 1.2 Beyhan ll, I Baraj Yerleri Ya Alan Kot - Alan Erisi<br />
Kot m
ekil: 1.5 01.02/05/1993 Tarihi Frtnasnda Murat Nehri Ya Alan çi ve Çevresindeki Meteoroloji stasyonlarnn Ya-Kütle Erileri
500<br />
450<br />
400<br />
350<br />
300<br />
250<br />
200<br />
150<br />
100<br />
50<br />
0<br />
Aktüel Ya Derinlikleri, mm<br />
Muhtemel Maksimum Ya Derinlikleri, mm<br />
Maksimize Edilmi<br />
Aktüel<br />
Standart Alanlar<br />
Saat<br />
Standart Alanlar<br />
Saat<br />
km 2<br />
6 12 18 24 km 2 6 12 18 24<br />
25 37,0 64,2 91,0 107,2<br />
100 36,0 63,4 89,8 105,0<br />
500 33,8 61,0 85,4 99,3<br />
1000 32,3 59,0 82,2 95,6<br />
2000 31,0 56,5 78,0 90,2<br />
5000 27,6 50,8 69,5 79,8<br />
10000 23,6 43,3 60,2 69,0<br />
15000 20,3 37,9 53,0 61,1<br />
20000 18,0 33,2 46,5 53,0<br />
25427 15,0 28,4 39,9 45,5<br />
25 114,3 198,4 281,2 331,2<br />
100 111,2 195,9 277,5 324,5<br />
500 104,4 188,5 263,9 306,8<br />
1000 99,8 182,3 254,0 295,4<br />
2000 95,8 174,6 241,0 278,7<br />
5000 85,3 157,0 214,8 246,6<br />
10000 72,9 133,8 186,0 213,2<br />
15000 62,7 117,1 163,8 188,8<br />
20000 55,6 102,6 143,7 163,8<br />
25427 46,4 87,8 123,3 140,6<br />
24 Saat<br />
18 Saat<br />
12 Saat<br />
6 Saat<br />
24 Saat<br />
18 Saat<br />
18 Saat<br />
12 Saat<br />
6 Saat<br />
10 100 1000 10000 100000<br />
Alan, km 2<br />
ekil: 1.6 Beyhan ll ve Beyhan l Barajlar Ya Alannn Ya Derinlik - Alan - Süre Erileri (01 - 02 / 05 / 1993 Tarihli Frtna)<br />
Ya, mm
Fiziksel Yöntemle Olas En Büyük Ya Hesab’nda<br />
kullanlan formül ve terimler aada verilmitir.<br />
P P<br />
max<br />
ac<br />
x<br />
W<br />
W<br />
max<br />
ac<br />
P ac ve P max , srasyla gözlenmi ortalama ve olas en<br />
büyük ya; (mm olarak)<br />
W ac ve W max ise gerçek yaabilir su ile en büyük<br />
yaabilir su miktarlarn simgelemektedir.
statistik Yöntemle (Hershfield) Olas En Büyük Yamur Hesab<br />
Yöntem uygulanrken aadaki frekans denklemi kullanlmtr.<br />
P max = P + KS<br />
Bu denklemde;<br />
P max : Olas en büyük ya, mm<br />
P : Yllk maksimum ya dizisinin ortalamas, mm<br />
K : Frekans faktörü<br />
S : Yllk maksimum ya dizisinin standart sapmas
90<br />
80<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
QP= 77,3 m 3 /s/cm<br />
0 6 12 18 24 30 36 42 48 54 60 66 72 78 84 90 96 102 108 114 120 126 132 138 144 150 156 162 168 174 180 186<br />
Zaman, Saat<br />
ekil: 1.9 Beyhan ll, I Baraj Yerleri Ya Alan 24 Saat - 1 cm'lik Birim Hidrograf (Snyder Yöntemi)<br />
Debi, m 3 /s/mm
7000<br />
6500<br />
6000<br />
5500<br />
5000<br />
4500<br />
4000<br />
3500<br />
3000<br />
2500<br />
2000<br />
1500<br />
1000<br />
500<br />
0<br />
QP= 6230 m 3 /s<br />
Zaman<br />
(Saat)<br />
Debi<br />
(m 3 /s)<br />
Zaman<br />
(Saat)<br />
Debi<br />
(m 3 /s)<br />
0 0 96 3941<br />
6 1016 102 3579<br />
12 2249 108 3240<br />
18 3240 114 2877<br />
24 3966 120 2539<br />
30 4634 126 2200<br />
36 5295 132 1854<br />
42 5900 138 1531<br />
48 6230 144 1265<br />
54 6166 150 1016<br />
60 5948 156 782<br />
66 5666 162 564<br />
72 5328 168 371<br />
78 4981 174 193<br />
84 4643 180 24<br />
90 4280 181 0<br />
0 12 24 36 48 60 72 84 96 108 120 132 144 156 168 180 192<br />
Zaman, Saat<br />
ekil: 1.12 Beyhan ll ve Beyhan l Baraj Yerleri Olas En Büyük Yamurun Ak Hidrograf<br />
Debi, m 3 /s
0.150<br />
0.140<br />
0.130<br />
0.120<br />
0.110<br />
0.100<br />
0.090<br />
0.080<br />
0.070<br />
0.060<br />
0.050<br />
0.040<br />
0.030<br />
0.020<br />
0.010<br />
0.000<br />
Maksimum Erime Oran : 0,125 cm/ o C-gün<br />
Y = 0,01790 +0,00493*X<br />
R = 0,678<br />
2003 1993<br />
1987<br />
1995<br />
1982<br />
1988<br />
1968<br />
1976<br />
1975<br />
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20<br />
Toplam Erime Hacmi, cm<br />
ekil: 1.15 2102 AG Ya Alannn Kar Erime Oran - Toplam Erime Hacmi Korelasyonu<br />
Erime Oran (cm/ o C-Gün)
4250<br />
4000<br />
3750<br />
3500<br />
3250<br />
3000<br />
2750<br />
2500<br />
2250<br />
2000<br />
Q P = 3978 m 3 /s<br />
Hidrograf Koordinatlar<br />
Gün Debi<br />
m 3 /s<br />
Gün Debi<br />
m 3 /s<br />
1 3220 11 3707<br />
2 3281 12 3646<br />
3 3433 13 3616<br />
4 3494 14 3555<br />
5 3524 15 3524<br />
6 3585 16 3433<br />
7 3616 17 3342<br />
8 3646 18 3281<br />
9 3767 19 2977<br />
10 3978 20 2920<br />
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20<br />
Zaman, Gün<br />
ekil: 1.16 Beyhan ll ve Beyhan l Baraj Yerleri Olas En Büyük Kar Erime Akm Hidrograf<br />
Debi , m 3 /s
11500<br />
11000<br />
10500<br />
10000<br />
9500<br />
9000<br />
8500<br />
8000<br />
7500<br />
7000<br />
6500<br />
6000<br />
5500<br />
5000<br />
4500<br />
4000<br />
3500<br />
3000<br />
2500<br />
2000<br />
1500<br />
1000<br />
500<br />
0<br />
QP=10528 m 3 /s<br />
Baz Akm+Kar Erime+Yamur Hid.<br />
Baz Akm+Kar Erime Akm Hid.<br />
Zaman Gün Saat<br />
Debi m 3 /s<br />
Zaman Gün Saat<br />
Debi<br />
m 3 /s<br />
1 12 3720 11 12 9535<br />
2 12 3781 12 12 8087<br />
3 12 3933 13 12 6655<br />
4 12 3994 14 12 5320<br />
5 12 4024 15 12 4395<br />
6 12 4085 16 12 3999<br />
7 12 4116 17 12 3842<br />
8<br />
12 4146 18 12 3781<br />
24 6454 19 12 3477<br />
9 12 8233 20 12 3447<br />
10 12 10528<br />
Baz Akm, 500 m 3 /s<br />
0 12 24 36 48 60 72 84 96 108 120 132 144 156 168 180 192 204 216 228 240 252 264 276 288 300 312 324 336 348 360 372 384 396 408 420 432 444 456 468 480<br />
Zaman, Saat<br />
ekil: 1.19 Beyhan ll ve Beyhan l Baraj Yerleri Dolusavak Proje Giri Hidrograf (Olas En Büyük Takn Debi Hidrograf)<br />
Debi, m 3 /s
HDROLOJ TASARIM KOMTES<br />
DNLEDNZ ÇN TEERKKÜR EDERM<br />
SEYFETTN <strong>AYDIN</strong>
Change language