MÃ¼lkiyeliler BirliÄi E-BÃ¼lten 2010-1 sayÄ±sÄ±nÄ± buradan indirebilirsiniz.

OCAK-SUBAT 2010 

SAYI 2010-01 

1

İÇİNDEKİLER 

mülkiye’den.......................................................................................................... 3 

yeni bir sayıyla merhaba,..................................................................................................... 3 

genel kurul çağrısı................................................................................................................ 5 

Mülkiyeliler Birliği Dergisi dijital ortamda......................................................................... 6 

Cemal Süreya anma ve şiir ödülleri etkinliği........................................................................ 7 

ekmek barış özgürlük için demokrasi ve haklar mitingi......................................................... 10 

ekmek ve özgürlük için yaşasın dayanışma............................................................................ 11 

Mülkiyeliler Birliği Türk Halk Müziği Korosu .................................................................... 15 

“güvencesizliğin gölgesinde işçi hareketleri ve tekel direnişi”.................................................. 16 

Ayhan Açıkalın anıldı......................................................................................................... 40 

zorunlu hayat belgesel gösterimi........................................................................................... 41 

8 mart dünya kadınlar gününün 100.yılı............................................................................. 42 

sergilerden görüntüler.......................................................................................................... 44 

Mülkiye Araştırma Merkezi (MAR).................................................................................... 45 

Mülkiye İstihdam Yönlendirme Merkezi (MİM) açıldı......................................................... 46 

Mülkiye Araştırma Merkezi Mülkiye İstihdam Yönlendirme Merkezi kokteyl verdi............... 48 

şubelerimizden..................................................................................................... 49 

üyelerimizden...................................................................................................... 51 

imf üzerine söyleşi............................................................................................................... 51 

ölülerimiz bir tutar bizi....................................................................................................... 70 

sevgili kardeşim Hırant....................................................................................................... 72 

konuk yazarlar...................................................................................................... 73 

Kızılay’da bir “hayalet” dolaşıyor!......................................................................................... 73 

kentlerin tarihi..................................................................................................... 75 

Pesinus................................................................................................................................ 75 

hatırlatma defteri................................................................................................. 79 

6 ocak 1969 commerin arabası yakıldı.................................................................................. 79 

Hrant Dink........................................................................................................................ 81 

Lenin ................................................................................................................................. 82 

Uğur Mumcu...................................................................................................................... 84 

Muammer Aksoy ................................................................................................................ 85 

Abdi İpekçi.......................................................................................................................... 86 

Dostoyevski......................................................................................................................... 87 

Brecht ................................................................................................................................ 88 

Albert Camus.................................................................................................................................................89 

anlaşmalı kurumlar listesi..........................................................................................................................90 

E-Bülten Mülkiyeliler Birliğinin Yayın Organıdır. Mehmet Özer tarafından hazırlanmaktır.

mülkiye’den 

YENİ BİR SAYIYLA MERHABA, 

2010 Yılının ilk sayısıyla yeniden karşınızdayız. 

Aralık 2009 sayımızı, 150. Yıl Kutlamaları’nın finali olan 4 Aralık törenleri ve Balo’dan hemen sonra ve 

içinde bulunduğumuz o coşkuyla çıkarmıştık. 150. Yılımızda, birçok arkadaşımızın emeği ile hazırlanan ve 

yalnızca Ankara’da değil, şubelerimizin olduğu birçok ilde yıl boyu gerçekleştirilen birçok etkinlik oldu. 

Bizler de elimizden geldiğince bunları sizlerle paylaşmaya çalıştık. 

Aralık sayımızdan bu yana Genel Merkezimiz ve Şubelerimizde gerçekleşen etkinliklere ilişkin bilgileri de 

bu sayımızın sayfalarında ve yine kendi bölüm başlıkları altında bulacaksınız. 

Birliğimizde; 10 Şubat’ta "Güvencesizliğin Gölgesinde İşçi Hareketleri Ve Tekel Direnişi" konulu 

bir panel, 12 Şubat’ta Ayhan Açıkalın Anma Toplantısı, Şubat’ta izleyicilerin bir dönemin trajedisiyle 

yüzleşmelerini ve boşaltılan köylerin ve zorla göçün yürek burkan öyküsüne tanıklık etmelerini sağlayan 

“Zorunlu Hayat” belgesel film gösterimleri ve 17 Mart’ta Mülkiye Araştırma Merkezi (MAR) ve 

Mülkiyeliler Birliği İstihdam Yönlendirme Merkezi (Mim) Açılış Kokteyli gerçekleştirildi. Okulumuzda 

ise 9 Ocak’ta Cemal Süreya Anma Toplantısı, 10 Mart’ta ise Mülkiye Kamu Çalışma Topluluğu’nun 

düzenlerdiği Kadın ve Sanat paneli gerçekleştirildi. Bu etkinlikler dışında Tekel işçileriyle dayanışma 

ziyareti ve mitingi, Danışma Kurulu Toplantısı ile ilgili bilgiler “Mülkiye’den” bölümünde yer alıyor. 

Bilindiği üzere Genel Kurul dönemine girdik ve bu nedenle de tüm şubelerimiz genel kurullarını 

tamamladılar. Şube genel kurullarımızla ilgili bilgiler “Şubelerden” bölümünde yer alıyor. 

Üyelerden, Konuk Yazarlar, Kentler Tarihi ve Hatırlatma Defteri’mizi her zaman olduğu gibi bu sayımızda 

da kendi yerlerinde bulacaksınız. 

Üyelerimize sosyal yaşamlarında katkı sağlanması amacıyla Mülkiyeliler Birliği üyelerine indirim olanağı 

sağlayan ve sürekli listeye yenileri eklenen anlaşmalı kurumların güncel bir listesini de yine Bültenimizde 

bulacaksınız. İsteyen üyelerimiz internet sayfalarımızdan da (http://www.mulkiye.org.tr) bu kurumların 

güncellenen bilgilerine ulaşabilirler. Arkadaşlarımıza, internet sayfalarımızı daha fazla kullanmalarını 

öneriyoruz. 

GENEL KURUL 

Mülkiyeliler Birliği Genel Merkezimiz Genel Kurulu, 14.03.2010 tarihinde saat 10:00’da Konur Sokaktaki 

Birlik Merkezi’mizde, bu toplantıda çoğunluk sağlanamazsa çoğunluk aranmaksızın 21.03.2010 Pazar 

Günü saat 09:30’da Fakültemiz Aziz Köklü Salonunda yapılacaktır. 

Bizler de seçime girecek tüm arkadaşlarımıza başarılar diliyoruz. Dileğimiz “Mülkiye değerlerini koruyup 

geliştirilecek, laik, çağdaş, uygar, aklın ve bilimin öncülüğünde, kamu yararını esas alan, tek sesliliği, 

kendisi gibi düşünmeyenleri ötekileştirmeyi ve dışlamayı reddeden, emekten, demokrasiden, toplumsal 

barış ve kardeşlikten yana her türlü görüşü bir arada barındıracak, demokratik hukuk devleti ve eşitlikçi 

toplum idealleri doğrultusunda” çalışmalarını en iyi şekilde yürütmeye gönüllü bir ekibin yönetime 

gelmesidir. 

MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ SOSYAL TESİSLERİ YENİDEN YAPILANDIRMA PROJESİ 

Mülkiyeliler Birliği binalarının da içinde yer aldığı Konur Sokak ve Yüksel Caddesi’nin oluşturduğu “T” 

aksı, Ankara’da demokratik tepkilerin dışa vurulduğu, taleplerin dile getirildiği, insanların toplumsallaştığı 

önemli alanlardan birisidir. Mülkiyeliler Birliği de bu yapının önemli bir bileşeni ve tamamlayıcısıdır. 

Mülkiyeliler Birliği olarak, bugüne kadar kendi olanaklarımız ölçüsünde bulunduğumuz sokağa, kentin 

merkezine ve Başkente, demokrasi güçlerinin yararına olacak şekilde müdahalede bulunduk ve bundan 

sonra da bulunmaya devam etme kararlılığındayız. MÜLKİYE SİTESİ PROJESİ’nin ana amacı da, bir 

YENİDEN YAPILANMA PROJESİ ile zaman içerisinde neredeyse yalnızca bir lokanta işletmesine 

dönüşmüş, artık ihtiyaçlarımızı karşılamaktan uzak ve ömrünü tamamlamış binalarımızı, Mülkiyeliler, 

SBF Öğrencileri ve Ankaralılar açısından yeniden bir sosyal – kültürel üretim merkezi haline getirmektir. 

İçerisinde konferans salonu, tiyatro ve sergi salonu, kütüphane, okuma salonu, mülkiye müzesi, toplantı 

salonları ve idari büroları olan Mülkiye Sitesi Projesi, kent merkezinin bozulan dokusunu tamire yönelik de 

önemli bir çabadır. 

Mülkiye Sitesi Projesi, bulunduğu bölgenin yapısını bozmayacak ve bahçeyi tahrip etmeyecek şekilde 

3

tasarlanmıştır. Proje ile bahçe, teraslar ve açık alanlar büyütülecek, mevcut durumda her iki binanın neredeyse 

tamamı işletmeye açık rant tesisi olduğu halde, yeni yapılacak ana binanın 4 katı tiyatro salonu, sergi salonu, 

konferans salonu, kütüphane, okuma salonu, mülkiye müzesi, toplantı odaları ve yönetim birimleri olarak, 

kısacası Mülkiyelilerin sosyal, kültürel ve sanatsal ihtiyaçlarını karşılamak üzere ayrılacaktır. 

Mülkiyeliler Birliği, kuruluş yıllarında farklı binalarda kiracı olarak oturmuş, 1964 ve 1968 yıllarında ise 

halen kullanılmakta olan, önceden yapılmış ve ev olarak kullanılan bu binaları satın almıştır. Fakat bugüne 

kadar kendisinin yaptığı, dolayısıyla kendi kimliğini, anlayışını, rengini kattığı bir binası olmamıştır. Bugün, 

bugüne kadar hemen her yönetimin ele aldığı, tartıştığı ya da düşünü kurduğu, çaba harcadığı bu projenin 

yaşama geçmesi için önümüzde bir fırsatımız vardır ve bu projenin iptali, Mülkiye Topluluğu’na bir 30 yıl daha 

kaybettirecektir. 

Tüm arkadaşlarımızı, ne yapılmaya çalışıldığını doğru anlamaya ve Mülkiyelilerin gelişimine, geleneğini 

geleceğe taşımasına ve kendi kimliğimizi yansıtabileceğiz doğru tasarlanmış bir binanın ortaya çıkmasına 

katkıda bulunmaya çağırıyoruz. Önemli olan Mülkiye Topluluğunun yararına olacağına inandığımız bu projenin 

hem Mülkiyeliler hem de kentte yaşayanların önemli ölçüde mutabakatı ile hayata geçirilmesidir. Sorun ortak, 

dert ortaksa, çaba, emek ve çözüm de ortak olmalıdır. 

TEKEL İŞÇİLERİNİN MÜCADELESİ 

12 Eylül’den beri yürütülen ve emek düşmanlığı üzerine kurulu neo-liberal politikalar, milyonlarca emekçiyi, 

işçiyi işsizliğe, yoksulluğa, açlığa ve geleceksizliğe sürüklerken, ülkede emek mücadelesi de cılız da olsa 

yeniden kendini göstermeye başladı. Bizleri de sevindiren ve geniş bir kesimden destek alan bu örneklerden 

birisini Tekel İşçilerinin yürüttüğü mücadele oluşturdu. 

2 yıl önce Tekel'in sigara bölümünün satışı sırasında Ankara'da Özelleştirme İdaresi önünde birkaç saatlik 

eylem organize eden sendika, işçileri tekrar evlerine göndermişti. Sendika yönetimi bu süreçte de, bir günlük 

protestonun ardından Tekel işçilerinin evlerine döneceklerini düşünmüş, Tekel işçilerinin hemen her bölgeden 

Ankara'ya gelişinin, böyle uzun soluklu bir direnişe dönüşeceğinin hesabını yapamamıştı. Oysa işçilerin 

kararlılığı ve kendi aralarındaki dayanışma ile hem emek cephesinden hem de bölge halkından gelen yoğun bir 

destek ile AKP önünde başlayan ve Abdi İpekçi parkındaki müdahaleyle devam eden süreç, sendika yönetimi 

öngörülerini aşarak, Türk-İş’in bulunduğu sokağa çadırların kurulmasıyla 78 gün devam etti. Danıştay'ın 

yürütmeyi durdurma kararıyla mücadele sürecinin önünün yeniden açılmasına rağmen, Sendikalar ertesi gün, 2 

Mart’ta apar topar çadırları söküp işçileri evlerine göndererek 78 günlük direnişi bitirdi. Üzücü olan durum ise, 

işçilerin bir kısmına ve destekçilere rağmen yine işçilerin ve sendikacıların bu çadırları kendilerinin sökmesiydi. 

Elbette burada ülkedeki örgütsüzlüğü, genel anlamda dayanışma eksikliğini, problem doğrudan kendi cebine 

dokunmadan harekete geç(e)mez hale getirilmiş toplum kesimlerini, direnişteki perspektif ve örgütlenme 

eksikliğini, bu sürece gerçekte bu kadar hazır olmayan işçilerdeki yorgunluğu ve bezginliği de hesaba katmak 

gerekiyor.Tekel işçilerinin direnişi kendi gücünün de ötesinde, iktidarın emek düşmanı politikalarına karşı bir 

potansiyel de taşımaya başlamıştı. Bu nedenle bu durumun bir örnek yaratma ihtimali, hem iktidar cephesi 

açısından hem de sendika yönetimleri için çeşitli sıkıntılar doğurabilirdi. Bunun da önüne elbirliği ile geçmek 

gerekiyordu. Gazetelerde yazdığına göre Tekelin İstanbul Unkapanı ve Cevizli’deki çok değerli arsa ve binaları, 

Maliye Bakanlığı eliyle bazı gruplara “üniversite” yapmak üzere bedelsiz hibe (peşkeş değil) ediliyormuş. Fakat 

galiba henüz ortada böyle üniversiteler de yokmuş; sonra kurulacaklarmış. Başbakan, Tekel işçilerine verecekleri 

3 – 5 kuruş için “Tüyü bitmemiş yetimin hakkını yedirmem. Milletim bu kasayı bize emanet etti.” demişti. 

Demek ki, bu arsa ve binalar ile daha önceden sadece yıllık karlarının bile altında ve o da banka kredileri ile 

verilen fabrikalar, tüy – kıl sorunları içerisine girmiyor. 

8 MART DÜNYA EMEKÇİ KADINLAR GÜNÜ 

“Yürüyoruz yürüyoruz, günün aydınlığında 

Donuk fabrika bacalarına, yoksul mutfaklara 

Çarpıyor sesimiz ve birden parlayan 

Bir ışık gibi ulaşıyor insanlara. 

“Ekmek ve gül! Ekmek ve gül!” 

100. yılında, tüm kadın okurlarımızın ve Mülkiye Topluluğu”nun “Dünya Emekçi Kadınlar Günü”’nü, kadınların 

yaşadığı cinsel, ulusal, sınıfsal tüm baskılardan kurtulduğu, eşit ve özgür bir dünya özlemimizle kutluyoruz 

Yeni bir sayıda buluşmak dileğiyle… 

A.Raif FALCIOĞLU 

4

GENEL KURUL ÇAĞRISI 

DEĞERLİ ÜYELER 

Mülkiyeliler Birliği Genel Merkezi Genel Kurulu’nun aşağıdaki gündemle, 14.03.2010 tarihinde saat 10 00’da Konur 

Sokak No:1 adresinde toplanmasına, bu toplantıda çoğunluk sağlanamazsa ikinci toplantının çoğunluk aranmaksızın 

21.03.2010 tarihinde saat 09 30’da Siyasal Bilgiler Fakültesi Aziz Köklü Salonunda aynı gündemle yapılmasına karar 

verilmiştir. 

1- Açılış 

2- İstiklal Marşı ve Saygı Duruşu 

3- Başkanlık Divanı’nın seçilmesi 

4- Yönetim Kurulu Başkanı’nın açılış konuşması 

5- Konukların konuşmaları 

MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ YÖNETİM KURULU 

6- Yönetim Kurulu Faaliyet Raporu, Bilanço ve Gelir Tablosu, Denetleme Kurulu Raporlarının 

okunması ve görüşülmesi 

7- Yönetim Kurulu Faaliyet Raporu, Bilanço ve Gelir Tablosunun onaylanması ve Yönetim 

Kurulu’nun aklanması 

8- Denetleme Kurulu Raporunun onaylanması ve Denetleme Kurulunun aklanması 

9- Yönetim Kurulu, Denetim Kurulu, Onur Kurulu, Danışma Kurulu ve Mülkiyeliler Birliği Vakfı 

Yönetim Kurulu ve Denetim Kurulu’na aday olacakların tanıtılması ve konuşmaları 

10- Oylamanın başlatılması 

11- 2012 dönemi bütçesinin görüşülmesi 

12- Bütçenin kabulü 

13- Yönetim Kurulu tarafından önerilen tüzük değişikliklerinin görüşülmesi ve oylanması 

14- Mülkiyeliler Birliği Vakfı Mülkiye Sitesi Merkez Bina Projesi hakkında bilgi sunulması 

15- Dilek ve Temenniler 

16- Kapanış 

5

MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ DERGİSİ – MÜLKİYE DERGİ 

DİJİTAL ORTAMA AKTARILDI 

45 yıldır yayınlanan ve ülkemizin saygın dergileri arasında yer alan MÜLKİYE 

DERGİSİ daha kolay ulaşılabilir hale getirildi. Toplam 28.000 sayfa yoğun ve 

titiz bir çalışmayla tek tek taranarak onarıldı ve tıpkı basım haline getirilerek 

dijital ortama aktarıldı. Çok yakında tüm topluluğumuz ve akademisyenler 

şu ana kadar yayınlanan 265 sayıya internet sayfalarımızdan ulaşabilecekler. 

Ayrıca; Mülkiyelilerin tarihsel belleğinin önemli bir bileşeni ve bilgi 

birikimi olan MÜLKİYE DERGİSİ’ni kendi arşivinde bulundurmak isteyen 

okuyucularımız 265 sayının tamamını DVD olarak da edinebileceklerdir. 

6

CEMAL SÜREYA ANMA VE ŞİİR ÖDÜLLERİ 

ETKİNLİĞİ 

Cemal Süreya Anma ve Şiir 

Ödülleri etkinliği 9 OCAK 2010 

A.Ü. SBF Aziz Köklü Salonu 

Saat 16.00’da yapıldı. Etkinliğe 

Prof. Dr. Celal Göle (Ankara 

Üniversitesi Siyasal Bilgiler 

Fakültesi Dekanı), Ahmet 

Saraçoğlu (Cemal Süreya Kültür 

ve Sanat Derneği Başkanı), 

Mehmet Özer (Mülkiyeliler 

Birliği Üyesi, Şair), Mustafa 

Şerif Onaran (Şair ve Yazar), 

Muzaffer İlhan Erdost ( Şair, 

Yazar ve Yayımcı) 

Vecihi Timuroğlu, Şair, Yazar ve 

Araştırmacı, Ertan Mısırlı (Şair), 

Muzaffer Özdemir (Bağlama 

Virtiözü) ve Cemal Süreya 

dostları, hayranları katıldı. 

Sayın Dekanım, 

Sevgili Hocalarım 

Şair, Araştırmacı, Yazar, müzisyen dostlarım 

Fakültemin Değerli Emekçileri 

Sevgili Mülkiyeliler 

Sizleri Mülkiyeliler Birliği Adına sevgiyle selamlarım 

Mülkiyeli Bir şairin, Cemal Süreya’nın anma gününde 

katkılarınızla bizleri onurlandırdınız. 

Teşekkür ederim. 

Ceyhun Atuf Kansu Cemal Süreya için, “Soylu 

duyarlılığın şairi”ydi…der. 

Sabit Kemal Bayıldıran ise ‘Elma yiyişi bile günah. Dar 

gelirli, bol giderli. Develeri dört hörgüçlü. Acayip bir 

devlet memuru.’ Her şeyi, tersinden de olsa doğru 

okur. Edebiyatın romantiği. Devletin masasına gizlice 

şiir sokar, ama yakalanmaz. ‘Vakit var daha’ dedi, 

vakti yetmedi. ‘Kefeninin cebinde şiir vardı’ diyor 

Cemal Süreya için. 

Cemal Süreya tutkunun şairi, sıradan insanların büyük 

şirini yazdı. 

Metin Altıok “Misilleme” şiirinde anlattı Cemal 

Süreya’nın dünyamızda doldurduğu yerini; 

Sen ki şiirin kilit diliydin 

İmgeyle gerçek arasında 

Gidip gelen pericik 

Sen Cemal Süreya 

Benzersiz ve depreşik 

“Bir misillemeydin” dünyaya. 

Cemal Süreya’nın şiirinin gücünü yine metin Altıok 

“Cemal Süreya’nın şiirinde neler var”şirinin son iki 

dizesinde özetler ve derki: 

Süreya’nın şiirinde bir saydam yürek var; 

İçinde göçmen kuşlar uçuşan. 

Sizlerinde bildiği gibi, Cemal Süreya ikinci yeni 

şairlerindendir. ikinci yeni akımının içinde Cemal 

Süreya şiiri özgün, özgür ve anlamlıdır. Cemal 

Süreya’nın hiçbir imgesi, sözcüğü, tümcesi rastlantı 

değildir. Uyarına da gelmiş değildir. Hayat ve 

hayal bilgisi dersinin pekiyili öğrencisi olmasının 

sonucudur. 

“ Alevdir çünkü benim şiirim 

Hayatın alev halidir 

Çiçek tozudur 

Kırılmış dalın türküsüdür 

Nasıl şık şık berber makası Odur” 

Hayatımıza dipnotlar yazan şairdir. 

“Cins şairim ben! 

Çıkar giderim, 

Nişancı bir şairim 

Gözünden haklarım imgeyi” 

7

Bir düşbazdı Cemal Süreya. Cemal Süreya’nın düşü 

yalnızlığı bir sevince dönüştürmek, acıları Munzur 

suyuyla yıkayıp çocukluğunu geri çağırmaktı. 

Ateşle, ölümle ikna edilmek istenen düşleri basılan 

bir halkın çocuğu Cemal Süreya. Başaramadı. Her 

defasında dönüp baktığında arkasına acı suların 

kendine doğru koştuğunu gördü. Aşk acısını 

ancak başka bir aşkla dindirebilirdi. Daha büyük 

yalnızlıklara sürgün etti kendisini. Her şehir, başka bir 

şehre yolculuk olduğu için güzeldi. Ama gittiği her 

şehir “yalnızlığın başkentiydi”. Uçurum yalnızlığından 

kurtulamadı. Bu da doğaldı itiraz edenler çoğunlukla 

yalnız değil midirler 

Cemal Süreya “Şiir bir başkaldırma sanatıdır” diye 

özetlemiştir poetikasını. 

Mizancı Murat’tan günümüze Mülkiyelilerin 

oluşturduğu itiraz dilinin en özgün örneğidir Cemal 

Süreya’nın oluşturduğu şiir dili. Kendinden yola 

çıkarak bizlerin de düşlerini ve itirazlarını anlatan 

bir dil oluşturmuştur. Şairin hayatı şiirine dahilse ki 

dahidir. Cemal Süreya bizim aşkımıza dahildir. Cemal 

Süre’ya sadece bize ait değildir, bütün aşkbazların 

şairidir. Soluğunda serin dağ rüzgarları, kayalarda 

ağlayan sular, uğultu ormanlar, kekik kokusundan 

mayaladığı şiiri, Ülkü Tamerin deyimiyle “ Okyanusta 

Fırat’ın Salı”dır. Fırat okyanusa, okyanus dalgaları 

sahillere taşır Cemal Süreya’yı. Rivayet odur ki her 

dağın denizlere ulaşan bir yolu, her denizin dağ 

doruklarına çıkan bir yer altı nehri varmış. 

İlk büyük yolculuğun derin izlerini Cemal Süreya’nın 

tüm yaşamında ve şiirlerinde görmek mümkündür. 

Şöyle anlatır; 

“Ben bir yük vagonunda açtım gözlerimi. 

Bizi bir kamyona doldurdular. Tüfekli iki erin 

nezaretinde. Sonra iki erle yük vagonuna 

doldurdular. Günlerce yolculuktan sonra 

bir köye attılar. Tarih öncesi köpekler 

havlıyordu. Aklımdan hiç çıkmaz o yolculuk, 

o havlamalar, polisler. Duyarlığım biraz da 

o çocukluk izlenimleriyle besleniyor belki. 

Annem sürgünde öldü, babam sürgünde 

öldü.” 

Anadolu’nun yüzüdür Cemal’in aylasında keder 

vardır, uzaklık vardır, yol vardır, yar vardır, uçurum 

vardır. Ayın kan ağladığı, “güneşin linç edildiği” 

bu yüzden dağların insanlara benzediği bir uzak 

memlekettir Dersim. Dilini orada kaybetti. Bir kör 

kuyuda. Bir dağ geçidinde. İçine göllenen sularda. 

Bunu asla unutmayacaktır. Enver Gökçe’nin 

dizeleriyle söylersek : artık / haram bana/ bu / 

yollar/ bu ağaçlar / bu taşlar / Dağ bana / hastir 

çeker / kurt bana / hastir çeker / kuş bana / 

lan kardaş bu nasıl yara / kanar her yerim / en 

derinden / ölürüm kedereimden / sövülmnüşüm 

/ dövülmüşüm / k ovulmuş/ ve kırık / kolum / 

kanadım / çekip giderim / bir meri keklik gibi”. 

Gurbetçidir. Kendi Dizeleriyle, “gurbet garba 

düşmektir”. Cemal Süreye Kalbinin batısına 

düşmüştür. Şarktan başka her yer sürgündür. 

Şark çok uzak bir ülkedir artık. Çok uzak. Yine de 

sevmekten asla vazgeçmez; 

“Ne demiş uçurumda açan çiçek 

Yurdumsun ey uçurum” 

Der. 

Çünkü her yüz bir memlekettir. 

Çünkü Cemal Süreya aylasıdır memleketin. 

“Umulmadık bir gün olabilir bugün 

Kan var bütün kelimelerin altında” 

Günümüz gerçeği ile şöyle söyleyebiliriz, 

Uzat elini kalbimin doğusuna 

Umulmadık bir gün olsun 

Biz Munzur diyelim. Cemal’in yaralarından çiçekler 

dökülsün. 

“son söz 

Nasıl olsa yine döneriz bir gün 

Döneriz bu yollardan geri 

Senin bir elinde mendil 

Öbüründe kuş sesleri” 

Sesimizi yıkayalım 

kelimeleri yıkayalım 

Sürgün, göç, acı, yalnızlık, ölüm sözcüklerini 

yıkayalım 

Ağzımızda kardeş bir dünyanın ferah şiirleri 

Cemal Süreya 

bağışla bizi. 

Çiçeklensin elimiz, yüzümüz. 

Sevgiyle, Özlemle. 

Mehmet ÖZER 

*Birliğimiz üyesi Şair-Fotoğrafçı Mehmet Özer’in 

etkinlikte yaptığı konuşma metnidir. 

8

Zaman mı Değil zaman 

Akan zaman değil mesafelerdir 

Güneşin çekici yukarda 

Suyun bıçağı aşağıda 

Krom alçakgönüllü, bakır utangaç 

Ağaç: bir damla iki kıvılcım arasında 

Rüzgâr bilmiyor nerden eseceğini 

Sınırlar kesik, 

Yerleşme yerlerinde balkıma 

Biz kırıldık daha da kırılırız 

Ama katil de bilmiyor öldürdüğünü 

Hırsız da bilmiyor çaldığını 

Biz yeni bir hayatın acemileriyiz 

Bütün bildiklerimiz yeniden biçimleniyor 

Şiirimiz, aşkımız yeniden, 

Son kötü günleri yaşıyoruz belki 

İlk güzel günleri de yaşarız belki 

Kekre bir şey var bu havada 

Geçmişle gelecek arasında 

Acıyla sevinç arasında 

Öfkeyle bağış arasında 

Biz kırıldık daha da kırılırız 

Doğudan batıya bütün dünyada 

Ama kardeşin kardeşe vurduğu hançer 

İki ciğer arasında bağlantı kurar 

Büyür, bir gün, zenginleşir orada 

Çünkü Ali’yi dirilten iksir de saklı 

Hasan’a sunulmuş ağuda, 

Granitin de olur bir okyanus diriliği, 

Nehirler daha uysal akar, 

Bir çiçek nasıl açıyorsa kendiliğinden 

Bir kuş nasıl uçuyorsa 

Öyle sever, çalışır insan, 

Kıraçlar çarptıkça dağlara 

Gül göçürür şafağından 

Doğanın altın şafağından 

İnsanın altın şafağından 

Tarihin altın şafağından 

Bir kırıldık daha da kırılırız 

Kimse dokunamaz bizim suçsuzluğumuza. 

9

EKMEK BARIŞ ÖZGÜRLÜK İÇİN DEMOKRASİ VE HAKLAR MİTİNGİ 

Birliğimiz 17 Ocak 2010 tarihinde Tekel işçilerinin düzenlediği “Ekmek, Barış, Özgürlük için 

Demokrasi ve Haklar Mitingi”ne Mülkiyeliler Birliği pankartıyla katılan Birlik yöneticisi ve 

üyelerimiz Tekel işçilerinin başlatığı ve sürdürdüğü özelleştirme karşıtı mücadelesine destek 

verdi 

10

EKMEK VE ÖZGÜRLÜK İÇİN YAŞASIN DAYANIŞMA 

DAYANIŞMA SÜRÜYOR… 

09.01.2010 Cumartesi günü Mülkiyeliler Birliği tekel işçilerinin direnişinin 26. gününde işçilere Türk-İş’in önünde çorba 

ikram etti. Ziyarete yönetim kurulu üyeleri, Birlik üyeleri ve SBF-DER’li Mülkiyeliler katıldı. Tekel işçilerini ziyaret eden 

Mülkiyeliler Birliği, işçilerin ekmek, özgürlük ve adalet için sürdürdükleri direnişe desteklerinin sürdüğünü bildirdiler. 

Mülkiyeliler Birliği Genel Başkanı Ali Çolak işçilere hitaben bir konuşma yaptı. 

“Barış, demokrasi, İnsan hakları, kamu yararının önceliği ve emeğin en yüce değer olduğu bilinciyle yetiştirilen Siyasal 

Bilgiler Fakültesi mezunlarının örgütü Mülkiyeliler Birliği adına hepinizi saygıyla, sevgiyle selamlıyorum. 

Tekel işçilerinin Ankara’ya gelmeleriyle başlayan eylemler dizisi Türkiye’nin toplumsal mücadele tarihinde bir dönüm 

noktasıdır. Bu eylemler birçok ezberi bozmuştur. Başta özelleştirmelere direnmeyen bürokratik sendikal örgütlerin 

ezberini, olay yoksa reyting olmaz diyen medyanın ezberini bozmuştur. Tekel işçilerinin eylemleri hak verilmez mücadele 

ile alınır sözünün somutlaşmasıdır. Gerçek bir demokrasinin ekonomik demokrasi olmadan mümkün olmayacağının 

bilincindeyiz. Böyle bir siyasal, toplumsal düzenin ancak demokrasi ve emek güçlerinin ortak, kararlı mücadelesiyle 

kurulabileceğine inanıyoruz. 

Tekel işçileri burada olduğu sürece biz de burada olacağız. Sizinle dayanışma içerisinde olacağız. Mülkiyeliler Birliği 

adına bunun sözünü veriyorum. Dayanışmanın vicdanları rahatlatma değil, birarada olma, birlikte olma, birbirine 

dayanarak mücadele etmek olduğunu bize yeniden hatırlatan tekel işçilerine örgütüm adına hepinize şükranlarımı, 

sevgi ve saygılarımı sunuyorum.” dedi. 

11

Birliğimiz tekel işçilerine verdiği sözünü tuttu ve tekel direnişinin her aşamasında tekel işçilerinin 

yanında oldu 

14

MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ TÜRK HALK MÜZİĞİ KOROSU .... 

Mülkiyeliler Birliği Türk Halk Müziği korosu yeni bir repertuvarla çalışmalarını sürdürüyor. 

Birlik binamızın gazete okuma salonunda, lokalinde aralıksız çalışan koro yıl sonu konserine 

hazırlanıyor. 

15

“Güvencesizliğin Gölgesinde İşçi Hareketleri ve Tekel Direnişi” 

Fabrika tipi üretim modelinden üretim zincirlerinin 

parçalanmasıyla atölye tipi küçük üretim modeline 

geçilmiştir. Bunun sonucunda evde çalışma, part-time 

çalışma gibi güvencesiz, atipik çalışma biçimleri ortaya 

çıkmıştır. Devlet önce üretim sonra da hizmetler 

alanından çekilmiştir. Kamu hizmetleri, eğitim, sağlık, 

sigorta gibi hizmetler piyasada alınıp satılan mal 

haline getirilmiştir. Kamu işletmeleri hızlı bir şekilde 

elden çıkartılmış, özelleştirilmiştir. O dönemde pek 

çok aydın, bilim adamı özelleştirmenin bir kaynak 

ve sermaye transferi olduğunu anlatmaya çalışmıştır 

ancak neoliberal hegemonya bunun anlatılmasına 

pek de izin vermemiştir. Tekel özelleştirmesi, 

hepinizin bildiği ve yaşadığı, bunun bu yapılan 

işlemin özelleştirme işleminin kamunun kaynağının 

özel şahıslara aktarılması olduğunu tartışmaya yer 

bırakmayacak biçimde ortaya koymuştur. 

Ali Çolak. İyi akşamlar. Mülkiyeliler Birliği tarafından 

düzenlenen “Güvencesizliğin Gölgesinde İşçi 

Hareketleri ve Tekel Direnişi” paneline hepiniz hoş 

geldiniz. Mülkiyeliler Birliği adına 58 gündür direnen 

Tekel işçilerini saygıyla selamlıyorum. 

Konuklarımıza söz vermeden önce birkaç cümle 

söylemek istiyorum. 

-Kapitalizm her şeyden önce kriz üreten bir sistemdir. 

Kapitalizmin tarihi bir okumayla krizler tarihidir. 

Kapitalizm aynı zamanda çözüm üretme kapasitesi 

de yüksek bir sistemdir. Kapitalizmin en önemli ve 

bildik krizlerinden biri de 1974 Petrol Bunalımı’dır. 

Bu krize çözüm başlangıçta Thatcherizm, Reaganizm 

olarak adlandırılan, daha sonra da küreselleşme ya da 

neoliberalizm olarak tanımlanan model olmuştur. Bu 

modelin ayırt edici özelliklerini sıralamak gerekirse 

temel özelliklerinden bir tanesi finans olmak üzere 

mal ve hizmetlerin sınırsız dolaşımı olmuştur. Bu 

finans piyasalarıyla üretimin kopmasına yol açan 

bir modeldir. Bir günde finans piyasasında dolaşan 

para miktarı bir yılda üretilen ürün miktarına eşittir. 

Neoliberal modelin gereği olarak güvencesizleştirmenin 

ve özelleştirmenin yaşandığı süreç sendikalar ne yazık 

ki iyi bir sınav vermemiştir. Sendikalarda oluşan 

bürokratik yapılar özelleştirme karşıtı mücadeleyi 

yerel ölçekte, yerel ölçekte yaşayacak şekilde 

örgütleyememiş, yerel ölçekte örgütleyebilmiş ve bu 

mücadeleyi yalnızca hukuk zemininde yürütülecek 

bir mücadele alanına sıkıştırmıştır. Özelleştirmenin 

ve güvencesizleştirmenin yarattığı mağduriyetin bu 

ölçekte tartışılması anlamında Tekel direnişi bir ilk 

olmuştur. Başlangıçta görmezden gelmeye çalışan 

medya da bu kararlı mücadeleyi görmek zorunda 

kalmış ve ilk kez bu ölçüde objektif anlatılması Tekel 

direnişine olan kamuoyu desteğini de artırmıştır. 

Toplumsal mücadele ve eylemliliklere siyasal 

iktidarların bakışı bugüne kadar hep aynı olmuştur. 

Özal ile başlayan yöntemlerden biri hak arama 

eylemlerini yürütenleri diğer toplumsal kesimlerle 

karşı karşıya getirme çabasıdır. Çok iyi hatırlarsınız bir 

dönem çöpçülerin grevi söz konusuydu. Çöpçülerde 

doktor maaşlarını kıyaslayarak bunları karşı karşıya 

getirmek, işçi ile memuru kıyaslamak…bunlar tipik 

yöntemler olmuştur. Yetim hakkı yedirmem, devletin 

kasasını soydurmam söylemleri de bu karşı karşıya 

getirme ve kışkırtma çabalarından biridir. AKP 

iktidarının da yürüttüğü bir diğer yöntem ise eylemleri 

bölme çabasıdır. Hak arayan eczacıları bölebilmek için 

çok sayıda eczanenin bireysel sözleşmeleri imzaladığı 

söylentisi yayılmıştır bir dönem, hatırlarsınız, çok 

kısa bir dönem önce yaşandı bu da. Bugün de pek 

çok Tekel işçisinin 4/c sözleşmelerini imzaladığı 

17

haberlerini yaymaya çalışmaktadırlar. Buralarda başarılı 

olamayınca bu eylemleri önce ideolojik eylemler olarak 

nitelendirilmiş, bu da yetmemiş, çok tehlikeli bir yola 

gidilmiş, büyük bir toplumsal kışkırtmayı yöneltmeye 

çalışmaktan bu eylemlere çekinilmemiş. Şeytan 

girdi, PKK karıştı deme hadsizliğini, densizliğini de 

göstermiştir hükümet. Bu hükümetin aczini ortaya 

koyan bir girişim olarak tutmamıştır. Tekel eylemleri 

sınıf mücadelesi açısından bir dönüm noktasıdır. 

Pek çok özelliği ile ve çok öğretici derslerle doludur. 

Hepimiz açısından öğretici derslerle doludur. 

Demokrasi havarisi kesilen, Avrupa Birliği reformlarını 

yaptığını iddia eden, derin devlete karşı mücadele 

ettiğini söyleyen iktidarın antidemokratik tutumunu 

deşifre etmesi en önemli özelliğidir kanımca. Bize 

öğrettiklerine gelince dayanışmanın vicdan rahatlatma 

değil, bir arada olma, birlikte olma, birlikte mücadele 

etme olduğunu hepimize yeniden hatırlatmıştır Tekel 

direnişi. 

Ekonomik demokrasiyi, toplumsal adaleti 

hedeflemeyen bir demokrasi mücadelesinin ne denli 

içi boş bir söylemden ibaret kaldığını ve hak temelli 

yürütülen toplumsal mücadelenin bunun temel 

dinamiği olduğunu ortaya koyması açısından da çok 

önemli bir katkıda bulunmuştur Tekel direnişi. Ben 

böyle özetleyerek, böyle toparlayarak konuşmaya 

başladım. Zaten arkadaşlarım son derece yetkin bu 

konuda. Onlar çok daha ayrıntılı şeyler söyleyecektir. 

Ben izninizle sözü size mi vereyim öncelikle hocam. 

Peki, Cemal Doğru arkadaşımıza veriyorum, Tek Gıda 

İş sendikası Diyarbakır il temsilcisi. Buyurun. 

Cemal Doğru- Ben de başta başkanlarımı, hocalarımı 

ve bütün arkadaşları saygıyla selamlıyorum. Bizim yola 

çıkışımız aslında bugünden değil. Hocam özelleştirme 

sürecini detaylı olarak anlattı. Bizim mücadelemiz 

de yaklaşık 12 yıldır bir şekilde sürmektedir. Ama 

bu mücadelenin çok çeşitli dönemlerde, çok farklı 

dönemlerde, çok farklı kulvarlarda yürüdüğünü de 

burada söyleyebilirim. Yine sendikalarımızın bu süreci 

çok iyi yürüttüğüne ve çok iyi mücadele içerisine 

girdiklerini de söylemek tabi ki mümkün değildir. 

Her ne zaman ki birimizin canı yandıysa o zaman eyvah 

demesini bildik. Birçok kurum ilk yılında veya birkaç 

ay içerisinde satıldı, peşkeş çekildi ama buna rağmen 

hiçbir direnç gösterilmedi. Hatta hatta çok önemli bir 

kurumumuz ki kendileri ciddi anlamda bir mücadele 

içerisine girselerdi ben inanıyorum ki o kurumu asla 

özelleştiremezlerdi ve yaptıkları eylemlerde şu sözü 

kendilerine o süreçte kendilerine esas almışlardı her şeyi 

satabilirsiniz ama filan kurumu asla demişlerdi. Ama 

hükümet ne yaptı. Mevcut, o dönemki iktidar ne yaptı. 

İlk önce onları sattı. Ve hiçbir dirençle karşılaşmadan 

sattı. Bizler kendimizi övme anlamında söylemiyorum, 

asla. Ama Tekel’in özelleştirilmesi süreci gerçekten 

Türkiye’deki özelleştirmeler içerisinde en uzun süreye 

yayılan özelleştirmelerden bir tanesi oldu. Yaklaşık 

12 yıldır biz bu süreci bir şekilde götürmeye çalıştık. 

İhaleler iptal ettirildi. Mahkemeler kapılarından 

döndüler ama buna rağmen uluslar arası sermayenin, 

uluslar arası sigara tekellerinin ve Türkiye’deki 

işbirlikçilerinin önlerine koydukları bir hedef vardı. 

Biz bu Tekeli satacağız. O süreçte Anap, Mhp, Dsp 

döneminde çıkartılan tütün yasasıyla beraber bu 

süreç başlatıldı ve geldiğimiz noktada bir son bizim 

açımızdan bir son noktadır diye biliyoruz artık. 

18 

Tabi başlangıç çok da kolay olmadı. Alkollü içkilerin 

satışına hepiniz bir şekilde kani oldunuz, basında yer 

alan biçimiyle ve birçok konferansta, birçok panelde 

konuşulduğu biçimiyle alkollü içkilerin 17 tane fabrikası 

hem de modernize edilen fabrikalar, 17 tane fabrika 

292 milyon dolara sattılar. Ve bunu alan firmalar o 

fabrikaların yenileme çalışmalarını üstlenen firmalardı. 

17 tane fabrikayı alan o günkü şartlarda Türkiye’nin işte 

kendilerince en saygın firmaları bir buçuk yıl içerisinde 

910 milyon dolara Amerikan Pacific gruba sattılar ve 

o alan firma bütün bu fabrikalardan sadece 4 tanesini 

bırakıp hepsini kapattı. Bir örneği de yaşadığım 

ilde Diyarbakır’da. Tamamen modernize edilen 

bütün parçaları elden geçirilen binası elden geçirilen 

fabrikaya kilit vurup bütün arkadaşlarımızı kapı önüne

koydular. O süreçte yine personel açısından çok önemli 

gelişmeler yaşandı. Önceleri mağdur edilmeme adına 

ordaki büyük çalışmaların büyük bir bölümünü sigara 

fabrikalarına ve yaprak tütünlere dağıtmak durumunda 

kaldılar. Yine bir direnç vardı. Çalışanlar açısından bir 

direnç vardı ve bünyesinde bulunduğumuz Tek Gıda 

İş’in bu konudaki bir kararlılığı yeterli olmasa bile bir 

kararlılığı vardı. Bu arkadaşlarımız sigara fabrikalarına 

dağıtıldıktan sonra hani o fabrikalar çalışacaktı ya 

özelleştirildikten sonra da devam edecekti, belli 

bir miktarda da işçi arkadaşlarımız o fabrikalarda 

bırakıldılar. Ama çok kısa bir sürede oranın kapısına 

kilit vurulunca o arkadaşlarımız artık bırakın 4/c’yi 

tamamen işsiz kalmakla karşı karşıya kaldılar. Ve 

o süreçte yine sendikanın bir çabasıyla bir şekilde 

diretmesiyle geliştirdiği ikili ilişkilerle bu insanların 

mağdur olmaması yönünde 4/c’ye gönderilmesi belki 

Türkiye’de bir ilk gerçekleşiyordu. Özel sektörden 

işsiz kalanların ilk defa 4/c de yerleştirilmesi 

konusunda bir mutabakata varılmıştı. Bu insanlar 

tabi sigara fabrikalarına gittikten sonra orda da bu 

sancıların devam ettiğini hep biliyorduk. Bu eylemlilik 

süreçlerinde Malatya, Bitlis ve Adana sigara fabrikaları 

özellikle çok büyük bir direnç gösterdiler. Malatya 

sigara fabrikasında 27 gün, Adana sigara fabrikasında 

60 günü aşkın bir süre, Bitlis sigara fabrikamızda 

yine 60 günü aşkın bir sürede insanlar işyerlerini 

terk etmedi. O fabrikalara kendilerini kitlediler, gece 

gündüz evlerine gitmediler. Ve o fabrikaların satışları o 

süreçte durduruldu. Hani sayın başbakan hep diyor ya 

ben iki yıl önce aslında ben bunlarla anlaşmıştım diyor. 

Değerli arkadaşlar o süre iki yıl değil dört yıl önceydi. 

Ve sürede sadece bu fabrikaların kapatılma meselesi 

konuşulmuştu sayın başbakanla. Bu insanların mağdur 

edilmemesi, bu fabrikaların açık bırakılması yönünde 

kendileriyle görüşmeler yapılmış ve bu konuda 

kendileri de doğan tepkiye karşılık bakanlarına emirler, 

talimatlar vermişti ve o fabrikaların kapatılmasını o 

süreçte engelleyebilmiştik. Ama uluslar arası sigara 

tekelleri hiç durur mu Türkiye gibi bir pazarı hiç 

kaybetmek ister mi. Orta doğuya açılan bir kapıyı hiç 

eline geçirmeden durabilir mi. Hiç mümkün değildi. 

Ve büyük dayatmalar sonucunda en son biliyorsunuz 

1 milyar 700 milyon dolara bütün sigara fabrikaları 

özelleştirildi. 

Şimdi değerli arkadaşlar bu özelleştirmeler 

sadece çalışanlar açısından değerlendirmemek 

gerekir. Esas büyük acıyı bu fabrikalar 

sayesinde, bu işletmeler sayesinde geçimlerini 

sağlayan ekici boyutuyla ele almamız çok 

daha doğru olacaktır diye düşünüyorum. 

Çünkü cumhuriyetin kuruluş felsefesiyle 

birebir örtüşen o kamu kurumlarının 

yoksul bölgelerde ve istihdama yönelik 

olarak yapılandırılması o süreçlerin aslında 

yoksullara bir nebze de olsa nasıl önem 

verildiğini açık olarak ortaya çıkarmaktadır. 

Çünkü özellikle doğu-güney doğuda ve 

Türkiye’nin büyük bir bölümünde, iç 

Anadolu’da hangi ile ilçeye gitsen bir 

jandarma karakolu varsa bir de Tekel birimi 

vardır. Her yerde ama. İstisnasız bütün ilçelerde, bütün 

illerde mutlaka bir Tekel birimi vardı. Ve insanlar orda 

çalışmak durumundaydı ve kendi geçimlerini ordan 

sağlamakla karşı karşıyaydılar. 

Şimdi geldiğimiz noktada özelleştirmenin ilk ayağında 

büyük acıyı çeken ekiciler oldu. Türkiye’de yaklaşık 

500.000 aile tütünden koparıldı. Sadece bölgemizde 

150.000 aile tütünden koparıldı. Ve köylerinden göç 

ettirilmek zorunda bırakıldılar. Doğu güneydoğudaki, 

özellikle de güneydoğudaki köy boşaltmalarının 

bir sebebi orada yaşanan kirli savaş ise de bir diğer 

ayağının da tütün olduğunu unutmamak gerekir. 

Çünkü o insanlar yıkılan, yakılan köylerin dışında kalan 

insanlarımız orayı kendi geçimlerini tütünden doğru 

idame ettiklerini fark edip, daha doğru bunun dışında 

orda geçimini sağlayabilmenin imkânları ortadan 

kaldığından köylerini terk etmek durumunda kaldılar. 

Ve hepsi şehirlerin varoşlarına girdi. Diyarbakır’da 

bugün işsizlik ve yoksulluk oranı resmi rakamlarda % 

65-70’lerde seyrediyorsa bunun bir sebebinin de tütün 

olduğunu görmek gerekir. Çünkü köylerini terk eden 

her aile şehre girdi, şehrin varoşlarına girdi ve işsizlerin 

sayısı her gün büyüdü o kentte. Sokak çocuklarının 

sayısında her gün artışlar oldu, ordaki kapkaç, ordaki 

hırsızlık, ordaki balici ve diğer faktörler bir bir ortaya 

çıkmaya başladı. Bir sebebi kirli savaş, bir diğer sebep 

19

tütün. Çünkü tütünün ekildiği arazilerde başka bir 

ürünü yetiştirme şansı yok. Hiç birinin şansı yok. 

Çünkü tamamen küçük parçalı ve kıraç arazilerde 

yetişen bir ürün. Ve 14 ay boyunca, sene 12 aydır, 14 

ay boyunca yediden yetmişe herkesin uğraş verdiği 

bir ürün tütün. Bütün aile o tütüne uğraş verir. Ve 14 

ayın sonunda da ürününü götürüp Tekel’e teslim edip 

karşılığını bir nebze de olsa alırlardı. Ve bütün bunlar 

bitti. Ve son geldiğimiz nokta bu. 

Diyarbakır’da bir fabrika açılmıştı ki orta doğuda 

benzeri yoktu. Türkiye’de, Balkanlarda yoktu. Japonya, 

Brezilya, Amerika ve bir iki ülkede daha vardı. Onun 

dışında bu fabrikanın bir örneği daha yoktu. Ve 

açılış süreci de çok eskiye dayanmıyor. 97’de işte bu 

gördüğünüz arkadaşların tümü orda işe başladı. 97 ve 

98’de işe başlayan arkadaşlarımız o fabrika sayesinde 

bin tane genç insanımız, çoğu da Endüstri Meslek 

Lisesi mezunu ve yüksek okul mezunu, orda işe 

başlatıldı. Ve sadece 12 yıllık bir süreçte bu fabrika 

kapatıldı ve şu anda kilit vuruldu o fabrikaya. Bütün 

mücadelelere rağmen biz bunu açık tutamadık. Çünkü 

tütün olmazsa o fabrikanın çalışmayacağını çok iyi 

biliyorduk. Bu 12 yıllık süreçte defalarca ekiciler, 

muhtarlar, bu işle ilgili bütün katmanları bir şekilde 

Ankara’ya taşımaya çalıştık. İlgili siyasiler nezdinde 

girişimlerde bulunduk ama uluslar arası sigara tekelleri 

bir defa kararlarını vermişlerdi. Bu Türkiye’deki bütün 

hükümetlerin gücünü aşar durumdaydı ve o pazarı 

ellerinden kaybetmeyi de asla düşünmüyorlardı. 

Bütün ekiciler gittikten sonra değerli arkadaşlar 

sıra çalışanlarımıza gelmişti. Bu çalışanların başka 

kurumlara aktarılması yönünde çok uzun süredir bir 

uğraş içindeyiz. Mevcut siyasi iktidar doğrudur geçmiş 

seçimde belki de bu Tekelcilerin %60’ından oylarını 

aldı. Ama inanın hep yalanlarla aldılar. Hep namus, 

şeref sözleri vererek aldılar. İşte bu insanlar yarın işsiz 

kalacaklarını görüyorlardı. Ve her gelen siyasetçi onları 

bir şekilde ikna etme yolunu bir şekilde kandırma 

yolunu seçtiler. Ve bunu da bir nebze de olsa başardılar. 

Ve geldiğimiz noktada o namus, şeref sözü veren hiçbir 

milletvekilinin şu anda telefonlara bile çıkmadıklarını 

çok iyi görüyoruz ve biliyoruz. 

15 Aralıkta, 14 Aralık ta bir karar alındı. Ankara’ya 

yürüyüş kararı. Sendikamızın aldığı karar 

doğrultusunda sadece Ankara’ya gidiş biletlerinin 

kesileceğini ve dönüşünün ne zaman olduğunu da 

kesinlikle bilinmediğini herkesin buna hazırlıklı olması 

gerektiği yönünde bütün teşkilata talimatlar verildi. 

Ve ayın 15’inde Ankara’daydık. Değerli arkadaşlar 

yürüyüşümüz başladı ama bu kadar uzun süreceğini, 

bu kadar yükümüzün artabileceğini, Türkiye’nin 

ezilenlerine, Türkiye’nin yoksullarına, işsizlerine, 

çalışanlarına bu kadar büyük bir umut olabileceğimizi 

asla beynimizden, kafamızda geçirmemiştik. Ama 

geldiğimiz noktada baktık ki çok onurlu bir yürüyüş 

ve direniş başlatmışız. Kamuoyu vicdanında %100 

haklılığımızı ispat etmemiş olsa idik bu kış koşullarında 

bu kadar zor şartlarda Ankara’nın merkezinde bu işi 

götürebileceğimizi de götüremeyeceğimizi de çok iyi 

biliyoruz. Ama kamuoyu vicdanı o kadar bizden yana 

çarptı ki bu işin geri dönüşünün olamayacağını bizler 

de artık fark etmeye başladık. Tek bir adım bile geri 

atma geri adım atma şansımızın olmadığını çok iyi 

öğrendik, biliyoruz. Tek bir hata bile işleme şansımızın 

olmadığını görmeye başladık. İnanın ilk günkü gibi 

diriyiz, dirençliyiz, en azından beyinen kendimizi öyle 

hissediyoruz. Belki hastalandık, belki birçoğumuz yani 

gerçekten bir yoksulluk yaşanmaya başlandı doğru. 

Ama beyinen o kadar kendimizi o kadar adapte etmişiz 

ki kendimizi bu işe hiç kimsenin aklından kazanmama 

gibi bir şey geçmiyor. Hiç kimsenin aklından ben 

yarın artık evime döneyim gibi bir fikir aklından 

geçmiyor. Ben bu işi kazanacağım diye inancın her 

gün yükseldiğini, daha da güçlendiğini hep birlikte 

görüyoruz ve yaşıyoruz. 

Bütün dostlarımız artık bizleri çok yakından 

tanıdılar. Çünkü gerçekten Ankara’daki aydınlarımız, 

yazarlarımız, çizerlerimiz, sendikalarımız, sivil toplum 

örgütlerimiz her gün bizlerledirler. Gençlerimiz, 

öğrencilerimiz, siyasi partilerimiz o kadar bizlere 

yakın duruyorlar ki biz kendimizi unutmuş olduk artık, 

unutur olduk. Biz bu insanların beslediği umudu nasıl 

boşa çıkarmayacağız, nasıl başaracağız diye biraz da 

dizlerimizi dövmeye başladık. Geceleri sabaha kadar o 

varillerin etrafında insanların nasıl dimdik durduğunu 

hep birlikte yaşıyoruz. Oradaki kitlenin Türkiye’nin 

dört bir yanından geldiğini içinde Lazı, Çerkezi, Kürdü, 

Türkü, Arabı, Sünnisi, Alevisi, milliyetçisi, komünisti 

her türden insanın olduğu bir ortamda yaşıyoruz. Ve 58 

gündür orda hiçbir problem yaşamadık. Bu bize öyle 

bir umut besletti ki gelecekte Türkiye’nin mozaiğinin 

ancak bu şekilde olması gerektiğini hep beraber 

yaşamaya başladık, görmeye başladık. Trabzonlu 

kardeşimizle karşı karşıya bizim çadırımız. O benim 

halayımı o kadar iyi bir öğrendi ki Şamami parçasını 

o kadar iyi söylüyor ki artık. Ben de onun horonunu 

öyle bir güzel oynuyorum ki ve onun konuşmasıyla 

onun konuşmasına o kadar eşlik ediyorum ki yani o 

güzellikleri yaşamak, görmek belki de birçok insana 

nasip olmamıştır. Ben 50 yaşına geldim. 30 yıldır, 32 

yıldır ben çalışıyorum. Ben bu kadar güzel bir anı bu 

çalışma yaşamımda hiç görmedim, hiç yaşamadım. 

Çünkü burada o kadar dostluklar edindik ki, o kadar 

güzellikleri bir arada yaşadık ki paylaşımı artık 

ağzımızdaki lokmayı bir simit geldiğinde dört parçaya 

beş parçaya bölüyoruz arkadaşlarımıza dağıtıyoruz. 

20

Bunu birlikte yaşamaya başladık. Bazen üstümüze çay 

dökülüyor, bazen üstümüze, bazen sobaya yapışıyoruz 

ama inanın hiç kimse artık kendi halinden şikâyetçi 

değil. Ve evimiz olmaya başladı orası. Bazılarına gidin, 

birkaç gün dinlenin öyle gelin diyoruz. Yok, diyor 

ben halimden çok memnunum diyor. Ben 58 gündür 

gitmedim. Benim de çocuklarım var. Valla herkes 

kendi çocuğunun yanına gitmek ister. Benim ilkokul 

üçe giden çocuğum vardır. Ne tatilini gördüm, tatile 

girişini gördüm. Ne okula başlayışını gördüm. Sadece 

bir telefonda nasıl oğlum okul iyi mi, iyi baba diyor ve 

öyle gidiyor. Birçok kişi, birçok bayan arkadaşı var ki 

sekiz aylık çocuğunu, altı aylık çocuğunu evde bırakıp 

gelmiş. Öyle direniyoruz. Çünkü kendi çocuğunun 

geleceği için direniyor. Türkiye emek hareketi böyle 

bir fırsatı teperse Türkiye’nin aydınları, Türkiye’nin 

demokratları, Türkiye’nin sosyalistleri eğer böyle bir 

fırsatı teperse ben inanıyorum Türkiye’de sendikalar 

diye bir şey kalmayacak. Zaten onun çalışmaları 

yapılıyor. Zaten taşeronlaşma özelleştirme son süreçte 

işte hizmet alımlarıyla zaten sendikalar çok ciddi bir 

sıkıntı yaşıyor. Hele hele işte iki milyon kişiyle ifade 

edilen bir sendikal ortamda altı tane konfederasyonun 

Türkiye’de cirit atması yani bu zaten akıl karı değil. 

Sekiz yüz bin kişi ile sözleşme yaptığın bir ortamda 

altı tane konfederasyonun olması zaten akıl karı değil. 

Zaten bunların mutlak bir şekilde toparlanması bir 

araya gelmesi gerekir. Emek hareketinin bunu çok iyi 

gördüğüne de ben inanıyorum. Mesela bireysel hırslar 

sadece kendi geleceklerini düşünme arzusu ve mantığı 

bizi birçok şeyden alıkoyuyor. Ama ben inanıyorum 

ki bu hareket bu direniş bu direnç hepimize çok şey 

öğretti. Çünkü o Sakarya Caddesi artık sadece bir 

cadde değil. O Sakarya Caddesi artık bir okul, bir 

akademi. Ben öyle inanıyorum ki birçok üniversitede 

ders olarak okutulabilecek bir yaşam tarzı gelişiyor orda. 

Belki tezlerin konusu olur, belki filimleri yapılır, belki 

romanı yazılır bilemem. Ama Türkiye emek hareketi 

bence bir şeyi çok iyi kavradı. Ben kendime çeki düzen 

vermek zorundayım mantığını artık herkes taşımaya 

başladı. Hepimiz açısından bu geçerlidir. Bütün 

konfederasyonlarımız işçi memur, bütün işsizlerimiz, 

bütün aydınlarımız açısından çok ciddi anlamda 

düşünülmesi gereken bir manzara oluştu diye ben 

düşünüyorum. Ve biz bunu zaferle taçlandırırsak işte 

o zaman Türkiye’deki emek hareketinin Türkiye’deki 

ezilenlerin mücadelesinin taçlandırıldığını hep birlikte 

yaşayacağız. Ben şimdilik sadece bunlarla yetineyim. 

Çok uzun konuştum. Özür diliyorum sizlerden 

hocalarımdan. Biz bu işi başaracağız değerli dostlar. 

Sağ olun. Var olun. (alkışlar…) 

Ali Çolak. Ben hemen ikinci sırada sözü Mehmet Beşeli 

hocama bırakıyorum. Birleşik Metal İş Sendikası genel 

sekreter yardımcısı. Buyurun. 

Konuşmama başlamadan önce, direnişçi Tekel 

işçilerinin mücadelesini selamlıyorum. Tekel işçilerinin 

mücadelesine pek çok anlam yüklenmeye çalışıldı. 

Mücadelenin içinde bulunduğumuz aşamasını doğru 

kavramak ve bundan sonraki sürece ilişkin doğru 

tespitler yapabilmek açısından direnişin kendine ait 

anlamını, bu yükleme yapılan anlamlardan ayırmak 

gerekiyor. Bu nedenle sorulması gereken ama çok 

fazla sorulmayan basit sorularla direnişin anlamına 

ulaşmaya çalışalım. 

• Tekel direnişi hükümet karşıtı bir direniş midir 

Tekel işçileri hükümetin tüm politikalarına karşıt 

bir siyasal duruş içinde değillerdir ve olmaları da 

beklenemez. Kendi yapmış oldukları açıklamalardan 

öğrenmekteyiz ki büyük çoğunluğu itibariyle AKP’ye 

oy vermişlerdir. 

• Tekel direnişi hükümetin tüm politikalarına karşı 

değilse, örneğin özelleştirme politikalarına karşı bir 

direniş midir 

Hayır. Çünkü tekel işçileri ne önceki siyasal iktidarlar 

zamanında ne de AKP dönemindeki özelleştirme 

uygulamalarına karşı olduklarını gösteren bir etkinlik 

içinde olmamışlardır. Üstelik Tekel’in özelleştirilmesine 

bile eylemli bir karşı duruş içinde olmamışlardır. 

• Tekel işçileri, özelleştirmeye karşı değiller ise, 

özelleştirme sonucu işyerlerinin kapanmasına karşı 

mı direnmektedirler 

Hayır, çünkü tekel işçileri özelleştirme nedeniyle 

kapanan diğer işyerlerine yönelik hiçbir eylemli karşı 

duruş, dayanışma sergilememişlerdir. 

• Tekel işçileri, kendi işyerlerinin kapatılmasına karşı 

mı hükümete muhaliftirler 

Hayır. Çünkü (yaprak tütün) tütün sarma işyerlerinin 

kapatılma kararı çok önce alınmış, tekel işçileri kimi 

işyerlerinde işgal ve benzeri eylemler gerçekleştirmişler 

ancak sonunda kapatma kararına karşı duramamışlardır. 

• Hükümetin tüm politikalarına karşı olmayan, 

özelleştirme politikalarına karşı çıkmayan, işyeri 

kapanmalarına karşı olmayan ve kendi işyerlerinin 

kapanmasını da engelleyemeyen Tekel işçileri 

hükümetin hangi kararına karşıdırlar 

Yaprak tütün işletmelerinde çalışan işçiler, işyerlerinin 

kapatılması sonucunda kendilerine önerilen Devlet 

Memurları Kanununun 4-C maddesinde çalışma 

kararına muhalefet etmektedirler. Bu statüde 

çalıştıklarında, var olan iktisadi ve sosyal koşullarında 

kayıplar yaşadıkları için bu karara karşıdırlar. 

21

Bu kayıplar öncelikle ücret ve sosyal haklarla ilgili 

kayıplardır. Buna ek olarak, devlet memuru statüsüne 

geçecekleri için devlet memurlarında olmayan ve 

işçilerde olan yasal haklardan yoksun kalacaklardır. 

Bunların başında kıdem tazminatı hakkı gelmektedir. 

Ayrıca, belirli süre ile sözleşme yapılacağı için, hem 

gelir ve çalışma süreklilikleri hem de sosyal güvenceleri 

ciddi biçimde değişecektir. 

İşçilerin gelir ve çalışma sürekliliklerindeki değişim, 

çoğu kimse tarafından “iş güvencesi”nin ortadan 

kalkması olarak yorumlanmaktadır. Bu yorum daha önce 

iş güvencesi olduğuna inanmaktan kaynaklanmaktadır. 

Bizzat Tekel işçilerinin kendileri, kapitalizmde 

iş güvencesi olmadığının ve olmayacağının açık 

kanıtıdırlar. 

Sonuç olarak, tekel işçilerinin direnişi hükümetle 

çalışma ve yaşam koşullarının pazarlık edilmesi için 

ortaya çıkmış bir direniştir. Bu direniş bu açıdan bir 

toplu sözleşme direnişi, sendikal bir direniştir. (bu 

kelimenin yasal anlamıyla değil, gerçek anlamıyla bir 

toplu iş sözleşmesi mücadelesidir) Mücadelenin şiddet 

dozunun yüksekliği -gerek devletin saldırganlığı, 

gerekse özü itibariyle bir şiddet eylemi olan açlık grevi 

ve ölüm orucu temaları- toplumsal ilgiyi ve desteği 

uyandırmakta gecikmemiştir. (Şiddet sarsıcıdır!, 

bilinçleri sarsar. Ama o kadar!) 

Maruz kaldıkları şiddet ve kendi uyguladıkları şiddet 

nedeniyle işçiler her zaman rastlanmadık bir biçimde 

genel bir kamuoyu desteğini alabilmişlerdir. (Devrimci 

örgütlerin açlık grevi ve ölüm orucu eylemlerine verilen 

desteğin sınırlılığı hatta devrimcilere uygulanan 

şiddeti meşru gören büyük bir kitle desteği ile 

karşılaştırıldığında bu önemlidir.) 

İşten atılmış olmaları, “siyasal” amaçlarının olmaması 

(!), ekmek mücadelesi verdiklerini söylemeleri ve bedel 

ödemeyi göze alma konusunda göstermiş oldukları 

cesaret bu ilgi ve desteğin ana nedenleridir. 

Hükümeti zorlayacak bir güçten de yoksun olmaları 

nedeniyle (işyerleri kapanmıştır) böyle bir strateji 

geliştirmemiş olsalar sadece müzakereler yoluyla 

sonuç alabilmeleri mümkün değildi. Tekel direnişinin 

stratejisi özet olarak budur: Tamamen kesimsel 

sorunlarını genelleştirebilmenin yolu, mümkün 

olduğunca büyük bir kitle desteği alarak muhatabının 

yani hükümetin üzerinde bir baskı oluşturmaktan 

geçmektedir. Bu desteğin alınabilmesi için ise 

haklılığın tekrarlanması yetmemekte, bu hakkı elde 

etmek için bedel ödemeyi “ölmeyi” göze aldığını 

herkese göstermek gerekmektedir. 

Kapitalist egemenlik altında hak arayışında olan her 

bir işçi bedel ödeyerek, bedel ödemeyi göze alarak 

bu egemenliğin sınırlarına vurabilir. Bedel ödemenin 

boyutları ile verilen mücadelenin niteliği arasında bir 

ilişki kurulamaz. Daha çok kan dökülen mücadeleler 

siyasal, diğerleri sendikal gibi ayrımlar yapılamaz. İşçi 

hareketi tarihinde çok “sıradan” “normal” taleplerin 

kanla boğulduğu bilinmektedir. 

Kazanılmış haklar/kazanılan haklar gerilimi 

Direnişin hedeflerinin gerçekleştirilebilir olup olmadığı 

konusu da üzerinde durmayı hakediyor. Hemen 

belirtelim ki, bir toplu iş sözleşmesi mücadelesinin tüm 

talepleri gerçekleştirilebilir taleplerdir. Dolayısıyla tekel 

işçilerinin talepleri de gerçekleştirilebilir taleplerdir. Bu 

taleplerin ne kadarının ve hangi oranlarda gerçekleştiği 

ayrı tartışma konusudur. 

Öncelikle tekel işçileri, var olan haklarıyla ve esas olarak 

işçi statüsünde çalışmaya devam etmek istemektedirler. 

Bunu biraz daha genel terimlerle ifade edecek olursak, 

tekel işçilerinin istediği “iş”tir. Bu sadece işçilerin 

talebi değildir, aynı zamanda hükümet de bu talebi bu 

biçimiyle okumaktadır. 

Hükümet, daha eylemler başlamadan ve sadece tekel 

işçileri için değil tüm özelleştirilen kuruluşlarda çalışan 

işçiler için bu talebe 4-C ile yanıt vermiştir. 2004 tarihli 

bir kararname ile yürürlüğe konulan esaslar bu durumu 

açıklıkla ifade etmektedir: “Özelleştirme Uygulamaları 

Sonucunda İşsiz Kalan ve Bilahare İşsiz Kalacak Olan 

işçilerin Diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Geçici 

Personel Statüsünde İstihdam Edilmelerine İlişkin 

Esaslar”. Sorun her iki taraf açısından da iş sorunudur. 

Hükümet, özelleştirme nedeniyle işsiz kalanları ve 

22

kalacakları diğer kamu kurum ve kuruluşlarında 

istihdam ederek çalışanların “iş” talebine kendi 

meşrebince yanıt üretmiş durumdadır. Bu tek taraflı 

yanıt bugüne kadar binlerce çalışan tarafından “boynu 

bükük” bir şekilde kabul edilmiştir. Tekel işçilerinin 

direnişi ilk adımda bu tek taraflılık durumunu ortadan 

kaldırmış ve sözleşmenin karşı tarafının da olduğunu 

açıklıkla ortaya koymuştur. Hükümetin “teklifi” 

işçilerin direnişi ile reddedilmiştir. İşçilerin direnişi, 

tek taraflı sözleşmeyi ortadan kaldırmış, bir “masa”nın 

kurulmasına neden olmuştur. 

İkinci adımda, hükümete geri adım attırılmış ve 

sözleşmenin esasları değiştirilmiştir. Bu değişikliklerden 

söz etmekte fayda var: 

1) Sözleşmenin süresi 10 aydan 11 aya çıkarılmıştır. 

2) Ücretlere esas gösterge rakamlarında artışlar 

sağlanmış, dolayısıyla ücret zammı getirilmiştir. 

3) Çalışma koşullarında, geçici personelin çalışma saat 

ve sürelerinin devlet memurları için tespit edilenlerle 

aynı olması düzenlenmiş ancak verilen görevi çalışma 

saatlerine bağlı kalmaksızın sonuçlandırmak zorunda 

olduğu ve bu durumda fazla ödeme yapılmayacağı 

hükmü kaldırılmıştır. 

4) Daha önce olmayan 12 ay fiili çalışma karşılığı 

1 maaş iş sonu tazminatı getirilmiş bu tazminatın 

emekli olanlara, ölenlere ve kendi isteği ile ayrılanlara 

verileceği belirtilmiştir. 

5) Her çalışılan ay için 1 gün olan ücretli izin süresi 2 

güne çıkarılmış ve bunun toplu olarak kullanılabilmesi 

düzenlenmiştir. 

6) Eski halinde her 4 ay için iki günü geçmeyen ücretli 

hastalık izni yerine yılda 30 günü geçmemek üzere 

ücretli hastalık izni verilmiştir. 

7) Görev yeri tanımı genişletilmiştir. 

Bütün bu düzenleme, sadece tekel işçilerini değil 

toplam 36.215 işçiyi kapsamaktadır. Tekel işçilerinin 

direnişi, sadece hükümete geri adım attırmakla 

kalmamış, 4-C kapsamındakilerin çalışma koşulları ve 

ücretlerinin iyileştirilmesine neden olmuştur. 

Bu teklif, tekel işçileri tarafından kabul edilmemiştir. 

Tekel işçileri şiddetin dozunu arttırma kararı almışlar 

ve süresiz açlık grevine başlamışlardır. Aynı şekilde 

hükümet, teklifinin kabul edilmesi için bir aylık 

bir süre vermiş, süre bitiminde işçilere saldıracağını 

deklare etmiştir. 

Direnişin hedeflerinin gerçekleştirilebilirliği konusuna 

yeniden dönecek olursak, “iş” talebi üzerinde süren 

mücadele ilk adımda işin koşullarının görece 

iyileştirilmesiyle sonuçlanmıştır. Ancak bu iyileştirme, 

geçmiş koşullardan halen çok uzaktır. 

Tekel direnişinin özü itibariyle bir toplu iş sözleşmesi 

mücadelesi olduğu gerçeği dikkate alındığında 

muhatabın ilk tavrı kararlılık gösterisidir. Karşıtına 

mücadele etmekle bir şey kazanamayacağı 

düşündürtmeyi amaçlar. Karşı taraf, kararlılık dozunu 

artırdığında, muhatap bir adım geri çekilir ve bu sefer 

mücadele edenlerin birliğini bozacağını düşündüğü 

bir teklif sunar. Sadece teklif sunmakla kalmaz, 

teklifin kabul edilmesi için uyguladığı yöntemleri 

çeşitlendirir ve iğrençleştirir. Çevreyi rahatsız etmekle 

suçlamak, kaçak elektrik kullanımından zabıt tutmak, 

dayanışma için gönderilenleri tutanak altına almak, 

Ankara dışındaki ailelere belediyeler yoluyla baskı 

yapmak, cumhurbaşkanına açıklama yaptırmak, kafa 

bulandırmak, banka hesaplarını açıklamak, gün gün 

sözleşme imzalayanların 

sayılarını duyurmak vs. vs. 

Bugün bu aşamayı yaşıyoruz. 

Bu aşama Şubat ayı sonuna 

kadar devam edecek gibi 

görünüyor. Bundan sonraki 

aşama bu aşamadaki 

gelişmelerin her iki tarafça 

da değerlendirilmesiyle 

çizilecek yeni yol üzerinde 

şekillenecek. İşçilerin 

kararlığı sürer ve çözülmeler 

olmaz ise iki yol söz konusu 

olacak. Ya şiddetli bir saldırı 

yoluyla direnenler ezilmeye 

çalışılacak ya da yeni bir 

teklifle masaya çağrılacaklar. 

Teklifin içeriği bu aşamada 

23

direnişin devam edip etmemesi konusunda belirleyici 

olacaktır. Ancak şiddet yoluyla bastırma seçeneğine 

karşı da işçilerin hazırlıklarını gözden geçirmelerinde 

fayda var. 

Direnişin sıkışma noktaları 

Tekel işçilerinin mücadelesinin “iş” mücadelesi 

olduğunu söyledik. Ancak, iş için verilen mücadele 

sadece tekel işçilerinin sorunu değildir. Sadece 

özelleştirilen kamu kuruluşlarında çalışanlar için değil, 

özel sektörde çalışan, emek gücünü satmaya zorlanan 

milyonların sorunudur. 

İşini kaybetmek, işsiz kalmak! Mezarlıkların girişinde 

yazan her fani ölümü tadacaktır sözü gibidir. Her işçi 

işsiz kalmaya mahkûmdur. Bu kapitalist egemenliğin, 

kapitalistlerin iktidarının şifresidir. Ve işsizlik, işçilerin 

yaşama ve çalışma koşullarını aşağıya doğru çeken bir 

etki yaratır. 

Kamu işletmelerinde iş güvencesi konusu oldukça 

tartışmalıdır. Amelenin kıt olduğu zamanlarda, işin 

güvencede olması iktisat kuralıdır. Amele bollaştıkça 

güvence de azalır, gelir de. Hiç bir kapitalist, sırf 

işçiler çalışsın diye fabrika kurmaz; onun amacı kar 

etmek, işçileri sömürmektir. Sömürüyü, maddi varlığa 

dönüştüremiyor ise sermayesini başka alana kaydırır, 

işletmesini kapatır, işçileri çıkarır. 

Devlet işletmeleri de kapitalist işletmelerdir. Onlar 

da işçileri sömürürler. Ancak, devlet işletmelerinin 

kar oranlarının eşitlenmesi ya da rekabet yasalarından 

kendisini muaf tutabilme, ya da görece daha düşük 

sömürü oranlarına rağmen giderek eriyen sermaye 

birikimini, politik kimi mekanizmalarla destekleyerek 

işletmeye devam ederler. Bunu işçiler işlerine devam 

etsin diye değil, özel sermayeye hizmet için yaparlar. 

Bu arada kamuda çalışan işçiler de bundan nemalanmış 

olur. 

Özelleştirme kolektif kapitalist olan devletin elindeki 

kapitalist işletmelerin, “özel” ya da anonim şirket 

biçimindeki başka kolektif kapitalistlere devridir. 

Bu süreç dünyanın büyük bölümünde ve Türkiye’de 

tamamlanmak üzeredir. 

Bugün dünya yüzeyinde sermaye egemenliğinin en 

üst noktası yaşanmaktadır. Sermayenin egemenliği 

ve iktidarı herkese haddini bildiren bir iktidar ve 

egemenliktir. Sermayenin ihtiyaçlarının önceliğinin 

olduğu, bu iktidar aracılığıyla tüm topluma kabul 

ettirilir. Eskiden devletin, belediyelerin kapısına yığılan 

kitleler, bu kez taşeronların, kapitalistlerin kapılarına 

akın ederler. Yıkmak için değil, iş için. Bu bağımlılık 

ilişkisidir. Bu işçilerin maddi ve manevi çürümesinin 

nedenidir. 

Artık asıl soruyu sorma zamanı geldi! 

Hangisi daha doğru bir mücadele stratejisidir Kendi 

kesimsel çıkarlarını sınıfın diğer kesimlerine kabul 

ettirme çabası mı, yoksa kesimsel çıkarlarını sınıfın 

genel çıkarına tabii kılmak mı Tali sorumuz da 

şu olsun: sınıfın bir kesimi mücadelesinde başarıya 

ulaştığında, diğer kesimleri bundan faydalanabilir mi 

Yani iddia edildiği gibi Tekel işçilerinin direnişi diğer 

işçilerin önünü açacak mıdır 

Tekel direnişi birinci stratejiyi benimsemiş durumda. 

Bu direnişin şu anda kimi kazanımları ortaya çıktı. 

Sonucun nasıl oluşacağını hep birlikte göreceğiz. 

Ama giderek büyüyen bir kitle ile tekel işçisinin 

ortak noktası başka. İşsiz kalmak. İşsiz kalmaya bağlı 

olarak gelir kaybı. Tekel işçisi, işsizlik sigortasından 

faydalanan veya faydalanamayan işçilerden daha iyi 

bir sözleşmeyi hükümete imzalatmış durumda. Oysa 

işsizlik sigortasından faydalanamayan işçiler sıfır 

gelirde, faydalanabilen azınlık ise asgari ücretin biraz 

üzerinde bir gelirle, sürekli değil, geçici sürelerle 

yararlanıyor. 

Hükümetin 4-C’si aslında bir tür işsizlik sigortası. 

Devlet, sınıfın tümüne vermediği hakları, bir kesimine 

verme konusunda duraksamıyor. İşsizlik sigortasının 

üst sınırının 10 ay olduğu düşünülürse (sizce 4-c nin 

süresinin 10 ay olması bir tesadüf mü) şu an bunun 

önüne geçildiği görülecektir. Daha da öteye geçebilir 

ve bu mümkündür! 

Destekçiler ve Kuşatılmışlar 

Tekel işçileri, sınıfın diğer kesimlerinden ve diğer 

sınıflardan destek istiyorlar. Bu strateji olabilecek en 

iyi strateji. 

Tekel işçilerine destek verenlerin faaliyetleri, 

örgütlenmeleri ve “siyasal” duruşları açısından ise bu 

kesinlikle yanlış strateji. Onlar ikinci strateji için Tekel 

işçilerini ikna etmek zorundalar. Bu gerilimli bir iş! Bu 

tekel işçilerinin yanlış değil eksik yaptığının onların 

yüzüne söylenmesi demek! Onu övmeden, verdiği 

mücadelenin önemini azaltmadan, yapmak zorunda 

olduğu şeyin ne olduğunu ona anlatmaya çalışmak 

demek. Kapitalizmi anlatmak, devleti anlatmak ama 

hepsinden önemlisi işçi sınıfını anlatmak demektir. 

Ama bu zor! Bu destekçilerin hazırlıklı olmasını 

gerektirir, öyle değiller. 

Tekel işçileri kendi bildikleriyle, kendi yapacaklarını 

yapıyorlar ve yapmaya devam etmeliler. Kimsenin onlara 

akıl vermeye hakkı yok! Önemli olan destekçilerin ne 

yaptıkları, tekel işçilerine onların yaptıklarından başka 

ne önerdikleri… 

Sadece destekçilerinin değil, işçilerin basıncıyla 

24

kuşatılmış olanların da ne yapacakları önemli. 

Destekçiler ve kuşatılmışlar kendi zaaflarını 

örtmenin aracı olarak Tekel işçilerinin direnişine 

sımsıkı sarılıyorlar, onları yücelttiklerinde kendilerini 

yücelttiklerini sanıyorlar. 

Destekçiler sürecin ilerleyen aşamalarında, hareketin 

iktidarı olmadıkları ve destek konumunu içselleştirdikleri 

için ve aslında bütün hareketlenmelerine rağmen her 

geçen gün pasifize oldukları için, Kuşatılmışlara göre 

daha olumsuz koşullardadırlar. Kuşatılmışlar, sürecin 

gelişim seyri içinde uygun anda en az kayıpla ve kimi 

ayak oyunlarıyla bu süreci atlatabilecek olanaklara 

-kuşatmayı yarma olanağına- hareketin önderliğini ele 

geçirmiş olmaları nedeniyle sahiptirler. 

Tekel işçileri kendileri açısından en iyi stratejiyi seçtiler. 

Bu stratejinin hedefi, hükümetle çalışma koşullarının 

pazarlığı. Önderliğinin sendikacılar olduğu acımasız 

gerçeği dikkate alındığında, pazarlıkla ulaşılan düzey 

-eğer eskisinden daha ileri ise- imza atılacaktır. 

En iyi strateji en doğru strateji demek değildir. Doğru 

stratejinin olmadığı yerde uygulanma olasılığı en 

yüksek stratejidir. 

Destekçilerin stratejisi yok! Destekçi olmanın doğal 

sonucu! Yürürlüktekinin peşine takılırsın, belki başka 

bir yola döner diye hayal edersin... 

Mücadelenin çapının genişlemesi: sadece bu onları 

heyecanlandırmaya yetiyor. Tekel işçileriyle aynı 

sorunu yaşayan ve tekel işçilerinin 100 katı bir kitleyi 

de kapsayabilecek bir mücadele stratejisine, sınıfın 

kesimsel çıkarlarını geriye itebilen ve ortak çıkar için 

mücadeleyi öne çıkaran bir yaklaşıma ve örgütlenmeye 

sahip değiller. 

Ağa diye suçladıkları adamlardan genel grev çağrısı 

yapmasını ve örgütlenmesini istiyorlar. Onların 

bunu yapabileceklerine inanıyor olmalılar! Tayyip 

Erdoğan’dan faşizmi yıkmasını ve demokrasiyi 

kurmasını, TSK’dan emperyalizme karşı mücadele 

etmesini ve ülkenin bağımsızlığını sağlamasını da 

isteyebilirler. Nasıl olsa bunu yapan liberallerimiz ve 

ulusalcılarımız bolca mevcut. 

İşçi demokrasisi sandığa eşitlenemez. 

İlginç tarihi örnekler ortaya çıkıyor. Direnişe devam 

edilip edilmemesi konusunda tekel işçileri arasında 

oylama yapıldı. Bu işçilerin iradesinin gösterilmesi 

olarak sunuldu. Buna hiç ihtiyaç yoktu. Polisin gazını 

copunu yiyip, eylemine devam eden işçinin irade 

yoklamasına ihtiyacı yoktur. Ama bu sendikacılar 

açısından oldukça işlevsel bir adımdı. Çünkü 

oylama ile alınan direniş kararı yine oylama yoluyla 

kaldırılacaktır. Bunu sendika genel başkanı da açıkladı. 

Oysa süreç şöyle işletilmelidir: Müzakereleri sürdüren 

heyetin kararı, Tekel işçilerinin onayına sunulmalıdır. 

Şu anda direnen işçilerin sendikalarına karşı görünür 

bir muhalif tavırları yoktur tam tersine sendikanın 

arkasında kenetlenmiş durumdadırlar. Dolayısıyla, 

sendika yönetiminin süreç hakkında karar verme 

zorluğu bulunmamaktadır. Görüşmeye direnişçi işçiler 

alınmadığına göre, sendika yönetimi var olan iradeyi 

yansıtmakla, masadan sonuç çıkarmakla görevlidir. 

Dolayısıyla mutabakattan önce oylama değil, 

“mutabakattan” sonra oylama yapılmalıdır. Önce 

hükümet ve Türk İş hangi konularda anlaştıklarını 

açıklamalı ardından bu işçilerin oyuna sunulmalıdır. 

İşçiler kabul ederse imzalanmalı, kabul etmez ise 

mücadeleye devam edilmelidir. İşçi demokrasisi böyle 

işler! 

Kamuoyu desteği değil işçi sınıfı dayanışması 

Tekel işçileri bugün itibariyle, kendi kesimsel çıkarlarını 

terk edip, sınıfın genel çıkarı için mücadelenin önüne 

geçebilirler mi Bu mümkün gözükmüyor, gerekli de 

değil, doğru da. Onlar bu mücadeleyi verilmesi gerektiği 

gibi yürütüyorlar, onlardan başka mücadelelerin de 

öznesi olmalarını istemek onlara haksızlık yapmak 

anlamına gelir. 

Diğer taraftan onların mücadele stratejilerinin en 

önemli bileşeni, kamuoyu desteği almaktır. Kamuoyu 

desteği belirsiz bir tanımdır ve manipüle edilerek 

çok kolaylıkla yön değiştirebilir. Bir genel kamuoyu 

desteğinin vücut bulma biçimi olarak sendikaların 

önderliğindeki işçi ve memur kitlesinin dayanışma 

amacıyla iş bırakması gündeme gelmiştir. 

Bu çerçevede 4 Şubat etkinliği (eylem, grev, genel grev 

ve genel direniş tanımlamasını hak etmiyor ve kitlesel 

bir etkinlikten başka türlü değerlendirilmesi doğru 

değildir) muhatabın korkularını ortadan kaldırmıştır. 

Bakan, etkinliği sağduyulu ve makul eylem biçiminde 

değerlendirerek, hükümetin düşüncesini ortaya 

koymuştur. Bu, etkinlikle içten içe dalga geçmek 

anlamına gelmektedir. 

Katılım düşük olmuştur, temel alanlarda ve kilit 

sektörlerde iş durdurulmamıştır, çoğu fabrikada işçilere 

neyin nasıl yapılacağı konusunda bilgi aktarılmamıştır. 

Gerçek bir örgütlülüğe dayanmadan bir adım bile 

yol yürünemeyeceğinin ve aslında yürünmemesi 

gerektiğinin en son örneği bu etkinlik olmuştur. Genel 

grev çağrıları, öznesini, önderliğini ve örgütünü tanımlı 

hale getirmediği için genel grev gibi bir mücadele 

aracına darbe vurulmuştur. 

Tekel işçilerinin ihtiyacı olan genel bir kamuoyu 

desteği değil sınıfın diğer kesimlerinin desteğidir. 

Sınıfın diğer kesimlerinin desteği ancak ortak talep 

25

mücadelesi temelinde kalıcı kılınabilir ve sınıfın ortak 

örgütlenme ve mücadelesi sayesinde sağlanabilir. 

Sonuç: İşsizlik Sigortası yasasında değişiklik için 

mücadele! 

İçinde yaşadığımız kriz dönemince bizim hesaplarımıza 

göre 1,5 milyon insan işten çıkarıldı. Bunların çok 

küçük bir azınlığı işsizlik sigortasından faydalanıyor. 

İşten atılmayanların dışında kalan önemli sayıda işçi 

ise, kısa çalışma ödeneği alarak geçmişteki gelirlerinin 

altında yaşamlarını devam ettiriyor. 

Bu kadar işçi!!! Sendikalı işçi sayısının neredeyse 2 

katı işçi!!! Buhar olup uçtular, görünmüyorlar. Onlar 

da işlerini kaybettiler. Her fani ölümü, her işçi işsizliği 

tadıyor! 

İşçi sınıfın geniş kesimlerini birleştirecek olan 

4-C’ye karşı mücadele değildir. Bugün için işsizlik 

sigortası yasasında yapılacak değişiklik, hem tekel 

işçilerini hem de işten çıkarılan milyonların ortak 

talebi haline gelebilir. Tüm işini kaybedenlerin (hangi 

gerekçe ile olursa olsun) herhangi bir prim ödeme 

şartı aranmaksızın ve yeni bir işe yerleştirilinceye 

kadar son ayrıldıkları işteki ücret ve sosyal haklarının 

ödeneceği bir yasa değişikliği talebi için mücadelenin 

örgütlenmesi günün acil görevidir. 

Denilebilir ki, çalışmayana para vermezler, bu 

gerçekleşmez! Kapitalizmde çalışmayana para verilir, 

hiç çalışmadıkları halde başkalarının sömürüsüyle 

yaşayanları ne yapacağız Bunlar bir tarafa işsizlik 

sigortası tam da çalışmayana para verilmesi kurumudur 

ve kapitalist bir kurumdur. Nasıl 4-C’nin koşulları için 

mücadele ediliyor ise, bunun için de edilebilir. 

ve belli sonuçlar çıkartılmasına ihtiyaç gösteren ve 

aslında gördüğümüz bu tablo işçi sınıfı hareketi 

açısından ve sendikal hareket açısından bir örgütlenme 

ve mücadele stratejisine bugünün ihtiyaçları, bugünün 

koşulları üzerinden kurulacak ve kurulmakta olan 

Tekel direnişinin de ortaya çıkarttığı sonuçlar 

itibariyle kurulmakta olan bir örgütlenme ve mücadele 

stratejisine ihtiyaç duyulduğunu neredeyse bağırıyor 

artık. Ve bu sürecin aslında temel dinamiği ve bundan 

sonraki dönemde de en hareketli ve süreci dinamize 

Ali Çolak. Son sözü Dev Sağlık İş genel başkanı Arzu 

Çerkezoğlu’na veriyorum. Buyurun. 

Arzu Çerkezoğlu. Teşekkür ediyorum. Değerli dostlar, 

değerli mücadele arkadaşlarımız ve 58 gündür işine, 

ekmeğine, geleceğine, sendikasına sahip çıkmak için 

direnen Tekel işçisi arkadaşlarım hepinizi sendikamız 

Devrimci Sağlık İşçileri Sendikası adına sevgi ve 

dostlukla selamlıyoruz. 

Konu başlığımız güvencesiz çalıştırmanın gölgesinde 

işçi hareketleri ve Tekel direnişi. Evet, Tekel direnişi, 

benden önceki konuşmacı arkadaşlarım süreci gayet 

iyi özetlediler. Çok içerden konuşmalar da yapıldı. 

Eminim bundan sonraki bölümde de yapılacaktır. 

Tekel direnişi ve bugün işçi sınıfı hareketinin 

sendikal hareketin içinde bulunduğu durum aslında 

önümüzdeki döneme dair ortaya çıkarttığı sonuçlar 

açısından bu sürecin çok iyi bir biçimde tartışılmasına 

edecek olan kesimlerin özellikle panelin konusunda da 

vurgusu yapılan güvencesiz çalıştırılanlar ve güvencesiz 

çalıştırılmaya mahkûm edilmeye çalışılanlar olacak. 

Güvencesiz çalıştırma dediğimiz şey aslında 

uzunca bir zamandır konuşuluyor, dünyanın her 

tarafında konuşuluyor ve bizim ülkemizde de. Ve 

bu güvencesizleştirme süreci hepimizin bildiği gibi 

aslında tüm dünyada yaşanan bir işçileştirme sürecinin 

bir parçası. Bu işçileştirme süreci bir yoksulaştırma ve 

mülksüzleştirme temelinde yaşanıyor ve kendine özgü 

bir takım özellikler ifade ediyor. 

Şöyle tanımlıyorlar genellikle, dünya tarihinin ve tek 

tek ülkelerin gördüğü en büyük en geniş kapsamlı ve en 

hızlı biçimde gelişen bir işçileştirme sürecini yaşıyoruz. 

Ve bu süreç aslında bir önceki döneme ait örgütlenme 

26

ve mücadele biçimlerini ve araçlarını da bütünüyle 

etkisizleştirerek yürütülüyor. 90’lı yılların başında 

çokça tartışılan ve işçi sınıfının artık tarihsel misyonu 

sona erdi, işçi sınıfı mücadelesinin toplumsal misyonu 

sona erdi denilerek birilerinin elveda proletarya diye 

kitaplar yazmasına yol açan bu süreçte aslında bizler 

değişen bu dönemi ve bu dönemin ortaya çıkarttığı 

dinamikleri görerek birilerinin elveda proletarya dediği 

bu dönemde merhaba proletarya diyerek yola çıktık ve 

bugün aslında üzerinde konuştuğumuz Tekel direnişi 

ve Tekel işçilerinin mücadelesi de bunun en önemli 

örneklerinden bir tanesini gösteriyor. 

Neoliberalizm, hani hep böyle tarif ediyoruz, neoliberal 

politikalar aslında temel iki tane strateji ile yürütülüyor 

sermaye tarafından tüm dünyada. Bunlardan birincisi, 

neoliberalizm örgütlü işçi kitlelerini, örgütsüz işçi 

kitlelerine empoze ettiği güvencesiz çalıştırma 

biçimleriyle kuşatıyor. Özellikle kamuda ve kamunun 

tasfiyesi sürecinde sendikamızın örgütlü olduğu sağlık 

işkolu başta olmak üzere tüm kamusal hizmetlerin 

piyasaya açıldığı ve bütünüyle piyasanın konusu haline 

getirildiği bu süreçte örgütlü işçi kesimleri, yani kamuda 

bulunan örneğin sağlık işkolundaki kadrolu işçiler ya da 

kadrolu güvenceli çalışan memurlar doğrudan bir hak 

gaspının ya da saldırının konusu haline getirilmiyorlar. 

Onların etrafı çok hızlı bir biçimde ve bilinçli bir 

biçimde uygulanan politikalarla güvencesiz bir işçi 

kesimiyle kuşatılıyor ve böylelikle baskı altına alınıyor. 

Yani çekirdek bir güvenceli çalışan, bunun etrafında 

sayısı giderek artan bir güvencesiz işçi kuşatması ve 

bunun bir dış halkasında da hepimizin bildiği gibi 

işsizler. Dolayısıyla birinci stratejisine aslında örgütlü 

işçi kitlelerini güvencesizlikle kuşatarak uygulamaya 

çalışıyorlar. Ve bu kuşatmayı hiç kuşku yok ki sadece 

içerden bir direnişle, yani kazanılmış hakları korumakla 

sınırlı bir direnişle ortadan kaldırabilmek ve kırabilmek 

mümkün değil. İkincisi de Tekeldeki arkadaşlarımızın 

yaşadığı gibi özelleştirilen ve tasfiye edilen alanlarda 

güvenceli çalışan kesimler var olan tüm haklarını, tüm 

kazanılmış haklarını ortadan kaldırma tehlikesiyle 4/c 

gibi 4/b gibi bizim işkolumuzda çok yaygın bir biçimde 

uygulanan taşeron çalıştırma gibi güvencesizliğin 

en ağır çalıştırma biçimidir, taşeron çalıştırma gibi 

en güvencesiz ve kötü çalışma koşullarına mahkûm 

edilmekle yüz yüze bırakılıyor. Ve aslında bu süreçte 

yine neoliberalizm içererek etkisizleştirme politikası 

izliyor. Bununla şunu kast etmeye çalışıyorum. 

Örneğin özellikle kendi işkolumuzdan yine örnek 

vereceğim, performans uygulamaları gibi, toplam kalite 

yönetimi gibi sağlıkta özel hastanelere gidişin önünün 

açılması gibi, bir takım döner sermaye uygulamaları 

gibi uygulamalarla aslında bir takım kesimleri içererek 

etkisizleştiren ve topluca hep birlikte ortak bir karşı 

koyuşu engellemeye dönük bir politika izliyorlar. 

Bu süreçte içerilemeyen ve en kötü koşullara maruz 

kalan kesimlerse taşeron işçileri gibi güvencesi elinden 

alının kesimler gibi doğru bir stratejiyle buluştuğunda 

aslında bugün sınıf hareketinin en dinamik kesimlerini 

oluşturuyor. 

Bu sürecin bir başka özelliği de değerli arkadaşlar, 

tüm dünyada ve bizim ülkemizde son dönemde 

yaşanan deneyimlere baktığımızda bütün bu süreç 

var olan geleneksel zeminde, geleneksel işçi hareketi 

ve geleneksel sendikal hareketin kendi formları ve 

biçimleri içerisinde ufak kazanımlar kuşkusuz var, ama 

bu çizgi içerisinde bir evrimsel gidiş içerisinde değil, 

aslında tüm bunlardan çok ciddi niteliksel kopuşları 

ifade eden bir takım devrimci sıçramalar, niteliksel 

kopuşlarla hep ilerliyor. Aslında bugün Tekel işçisi 

arkadaşlarımızın yaşadığı süreç de bunun başka bir 

örneğidir diye düşünüyorum. 

Yine sevgiyi arkadaşlar, bu sürecin bir başka özelliği de 

aslında işçi sınıfı hareketinin her tarihsel döneminde şu 

an içinde bulunduğumuz tarihsel dönem açısından da 

bu geçerli. Ekonomik mücadele ile politik mücadelenin 

araçları ve örgütleri arasındaki ilişki de hep yeniden 

kurulmuş. Bugün de aslında bunu yaşıyoruz. Belki 

de bizim ülkemizde emek hareketinin hiç olmadığı 

kadar politikleştiği ve ekonomik mücadele ile siyasal 

mücadele düzlemlerinin hiç olmadığı kadar üst üste 

düştüğü ve yaklaştığı bir dönemi yaşıyoruz. Aslında 

başbakanın Tekel işçilerinin direnişi için söylediği 

sözler bunun çok anahtar ifadeleri. Diyor ki Tekel 

işçileri kendi dertleri için mücadele etmiyorlar, bir 

ekmek mücadelesi değil bu. Bizim siyasal iktidarımıza 

karşı mücadele ediyorlar diyor. Bugün başbakan aslında 

bu gerçekliği görüyor ve bunu bir biçimde ifade ediyor. 

Bizim de bunu görmemiz, kuşkusuz şu demek değildir. 

Tekel işçileri AKP politikalarının bütününe karşı 

siyasal bir mücadele yürütüyor gibi bir tarifi dört başı 

mamur ifade etmek kuşkusuz doğru değil. Ama şu çok 

açıktır ki Tekel direnişi örneğin bu arkadaşlarımızın 

mücadelesi bundan beş ya da yedi yıl önce aynı şekilde 

aynı dinamiklerle gerçekleşmiş olsaydı bunun Türkiye 

toplumundaki karşılığı ve sonuçları bugünkü gibi 

olmazdı. Şunu söylemeye çalışıyorum. AKP hükümeti 

tarafından hayata geçirilen bu yoksullaştırma ve 

güvencesizleştirme politikalarının ortaya çıkarttığı 

sonuçlar bugün Tekel işçilerinin mücadelesini, bu 

mücadelenin ortaya çıkarttığı dinamikleri tüm Türkiye 

toplumu açısından algılanabilir hale getirmiştir. 

Ve kendi talepleri ve kendi hak kayıplarıyla Tekel 

işçisinin taleplerini aynı çizgi üzerinde buluşturabilme 

olanaklarını yaratmıştır. Bu açıdan aslında emek 

hareketi açısından böylesi bir siyasallaşmanın içinde 

27

ulunuyoruz. Ve bugün aslında geleceğe dönük kendi 

deneyimlerimizden de yola çıkarak birkaç şeyin altını 

çizmek istiyorum. Bugün parça parça birçok yerde 

birçok direniş var. Tekel direnişi bunun en önde olanı. 

Ve kuşkusuz bunu herkes söylüyor, bu direniş nasıl 

biterse bitsin, büyük yenilgi alma ihtimali bana kalırsa 

yok. 58 günün sonunda bunu rahatlıkla söyleyebiliriz. 

İdeolojik olarak bu direniş yenilmez artık. Politik 

olarak yenilmez. Yenilmemelidir. Bunun için 

sendikamız başta olmak üzere tüm sendikal örgütlerin, 

solun önemli görevleri vardır. Pratik olarak belki bir 

takım noktalarda çeşitli seçenekler tartışılabilir. Ama 

bu direniş nasıl biterse bitsin bundan sonra artık sınıf 

olduğu için hakkını hukukunu savunduğu için 18 

tane arkadaşımız işten çıkartıldı. Çoğunluğu da şu an 

bu salondalar. Şunu düşündüler: üç beş gün bağırır 

çağırırlar, ondan sonra giderler diye düşündüler. Belki 

Tekel işçileri için de böyle düşündüler. Ve 45 gün 

boyunca o hastanenin kapısından ayrılmadık. 45 gün 

boyunca Okmeydanı hastanesinin kapısında bir direniş 

yürüttük. Belki o Tekel direnişi kadar herkes görmedi, 

bilmedi ama mutlaka bilen arkadaşlarımız vardır. Ve 

45 günün sonunda bu direniş başarıya ulaştı ve bütün 

arkadaşlarımız hastanede yeniden işbaşı yaptılar. 

Bu aslında …bu süreçte önümüzdeki döneme ilişkin 

hareketi açısından bir başka dönemi başlatan çok 

önemli işlerden bir tanesidir. Ve bugün aslında parça 

parça birçok yerde birçok şeyler yapılıyor. İstanbul’da 

itfaiye işçilerinin direnişini biliyoruz hepimiz. Yılbaşını 

onlarla geçirdik biz. Devrimci Sağlık İşçileri Sendikası 

olarak. Hep yanlarında olmaya çalıştık. Çadırları 

söküldü, yanlarında olmaya çalıştık. Şimdi Marmara 

işçileri direnişteler. Sağlık işkolunda biz taşeron 

çalıştırmaya karşı yıllardır bir mücadele veriyoruz. Ve 

bu mücadelede en yoğun baskılarla aslında karşı karşıya 

kalıyoruz. Daha çok yakın bir zamanda örgütlendiğimiz 

her yerde arkadaşlarımız işten çıkarılıyor. Taşeron 

işçisinin sendikası olmaz deniyor çünkü. Daha çok 

yakın bir zamanda İstanbul’da Ok Meydanı Eğitim 

ve Araştırma hastanesinde sadece sendikaya üye 

bir takım sonuçları ortaya çıkarması açısından anlamlı 

ve bugün sendikal stratejimizi biz esas olarak çok 

yoğun bir biçimde güvencesiz çalıştırmanın kıskacında 

işçileşen ve bu işçileşme sürecinde aslında bir sınıf 

olduğunun farkına varmayan, farkında olmayan bu 

devasa kitleyi bir sınıf halinde örgütlemeyi ama mutlaka 

bir hareket içerisinde örgütlemeyi hedefleyen bir çizgi 

izlemek zorundayız. Önceden işçi sınıfı denildiğinde 

işte fabrikalarda çalışan büyük üretim birimlerinde 

çalışan işçiler akla gelirdi. Ama bugün artık doktorların 

da hemşirelerin de öğretmenlerin de mühendislerin 

de işçileştiği bir süreci yaşıyoruz. Dolayısıyla bugün 

aslında bu işçileşme sürecinin farkına varan ve kendini 

bir sınıf olarak örgütleme hedefini önüne koyan ve bu 

kitleyi bu kadar parçalanmış bu kitleyi tek bir kitle 

28

haline getirmeyi ve bunun hareketini örgütlemeyi 

önümüze koymak durumundayız. 

Bu noktada birkaç tane bazı noktalarda ciddi 

kısıtlarımız var. Bunlardan bir tanesi farklı statülere 

dayanan ve aynı alanda faaliyet gösteren emek 

örgütlerinin ortak mücadele düzleminde bir araya 

getirilmesi bu noktada birinci sorunumuz. Yani örneğin 

sağlık işkolunda veya başka işkolunda farklı statülerde 

çalışan arkadaşlarımızın farklı örgütleri var ve herkes 

kendi dükkânı üzerinden bu süreci örgütlemeyi önüne 

koyarsa, bir ortak mücadele düzlemi oluşturamazsak 

başarı şansımız son derece sınırlı. 

İkinci önemli sorun da aslında atipik işletme 

örgütlenmeleriyle aynı iş sürecinde birden fazla 

işkolunun işçilerini istihdam eden esnek iş 

organizasyonları. Örneğin, bir işyerine girdiğimizde, 

örneğin bir belediyede, bir hastanede birden fazla 

işkoluna tabi olan geleneksel zeminde baktığımızda işçi 

toplulukları var ve bunların ortak mücadele zemininde 

bir araya getirilmesi de ikinci temel sorumumuz. 

Bu nedenle yeni bir sendikal örgütlenme diyoruz. 

Aynı işyerinde çalışan bütün işçileri içine alan hak 

mücadelelerinin geçişkenliğini sağlayan bir zeminde 

örgütlenmelidir. Değerli arkadaşlar bugün aslında 

sendikal mücadelenin, işçi sınıfı hareketinin talepleri 

ve kendini tanımladığı düzlem de başka bir duruma 

ya da düzleme taşınmak zorundadır. Şunu söylemeye 

çalışıyorum. Çok basit somut bir örnek vereyim. 

Örneğin asgari ücret, hepimiz için önemli. Bizim sağlık 

işkolundaki arkadaşlarımızın büyük çoğunluğu asgari 

ücretle çalışıyor. Asgari ücret tartışmasını biz sadece bir 

rakam tartışması, üç beş tartışması olarak yapamayız. 

Bundan yirmi sene önce asgari ücretle geçinen bir işçi 

arkadaşımız aldığı bu ücretle çoluğunun, çocuğunun 

giyimini, yemeğini, ısınmasını vs.sini sağlıyordu. Ama 

bugün aldığımız o asgari ücretle sadece bunları değil, 

aynı zamanda hastaneye gittiğimizde para ödemek 

zorundayız, çocuğumuzu okula gönderdiğimizde 

ayrıca bir takım paralar ödemek zorundayız, devlet 

okuluna gitse de ulaşım için, barınma için, tüm temel 

yaşamsal haklar için artık daha fazla para ödemek ve 

her gün daha fazla para ödemekle karşı karşıyayız. 

Dolayısıyla bugün örneğin asgari ücret tartışması 

sadece şu kadar lira olsun, bu kadar lira olsun tartışması 

değil eğitimin, sağlığın bütünüyle parasız olması. Belli 

saatlerde örneğin işe gidiş geliş saatlerimizde ulaşımın 

ücretsiz olması. Herkese yaşayabileceği, barınabileceği 

bir ev, konut hakkının talebiyle farklı bir biçimde 

değerlendirilemez. Dolayısıyla aslında sendikal hareket 

önümüzdeki dönem açısından sadece ücret meselesine 

değil, esas olarak piyasalaştırılan ve her gün daha da 

paralı hale getirilen, daha da pahalı hale getirilen 

temel yaşamsal hakları da temel talepler içerisinde tarif 

etmek zorundadır. 

Yani yaşama ve çalışma hakkını bütünüyle ortadan 

kaldıran bu politikalar karşısında temel haklar için 

ortak mücadele, ortak mücadele hedefleri belirlemek, 

ortak örgütlenme düzlemleri belirlemek, güçlü 

merkezi inisiyatifler oluşturmak ve başta iş güvencesi 

olmak üzere kazanılmış tüm haklarımıza sahip 

çıkan ve güvencesizleştirme saldırısına karşı burada 

güvencesizleştirmeden kastımız sevgili arkadaşlar 

basitçe bir iş güvencesi değil. Güvencesizlik öyle bir şey 

ki hani taşeron işçileri bunun ağır biçimini yaşıyorlar 

dedik, güvencesizlik öyle bir şey ki hani şimdi 4/c filan 

geçiriyorlar ve arkadaşlarımız direniyorlar, çok haklılar, 

güvencesizlik basitçe bir iş güvencesinin olup olmaması 

meselesi değil, bizim hayatla kurduğumuz ilişkiyi bir 

bütün olarak güvencesiz hale getiren, yani üç gün 

sonramızın beş gün sonramızın hiçbir biçimde planını 

yapamaz hale getiren bir süreç. O yüzden Tekel işçisi 

arkadaşlarımız diyorlar ki sekiz aylık çocuğumu evde 

bıraktım, gönlüm rahat. Çünkü ben aslında onun için 

mücadele ediyorum. Dolayısıyla güvencesizlik bu kadar 

kapsamlı ve bu kadar bütün bir yaşam hakkını ortadan 

kaldırmayı hedefleyen bir süreç. Ve son olarak şunu 

söylemek istiyorum. Bütün bu politikalar, bütün bu 

güvencesizlik, 4/c, 4/b, taşeron, çeşitli biçimler altındaki 

bu saldırı politikaları ve bu sistem tek bir şey üstünde 

yürüyebilir. O da emekçilerin örgütsüzlüğü üzerinde 

o yüzden işte arkadaşlar aslında bizim yürüttüğümüz 

bu mücadele evet, kazanılmış haklarımıza sahip çıkma 

mücadelesidir ama bundan da önemlisi örgütlenme 

hakkımıza sahip çıkma mücadelesidir. Sendikamıza 

sahip çıkma mücadelesidir. Onun için işte 4/b ya da 

4/c denen şey ne işçidir ne memurdur. Açalım 657’yi 4/ 

nin ve 4/c’nin tanımına bakalım, bundan iki ay önce bu 

memlekette kimse bilmiyordu bunu, şimdi herkes 4/c’yi 

konuşuyor, Tekel işçileri sayesinde, ikisinde de böyle üç 

dört satırlık tanımlar vardır ve der ki işçi sayılmayan 

personel. Hani memur zaten değil, 4/a’da tarif edilmiş. 

İşçi sayılmayan personel. Bu aslında özünde bir 

tanımsızlık, yani emeğin yok sayılması, kimliğin yok 

sayılması ve bir örgütsüzleştirme saldırısıdır. Onun 

için aslında bugün özellikle biraz önce Mehmet beyin 

söylediği o ismi uzun kararnamede de açıklandığı 

gibi özelleştirilen ya da tasfiye edilen alanlardaki 

arkadaşlarımız böylesi bir çalıştırma sistemine mahkûm 

edilmeye çalışıyorlar. Yani örgütsüz, sendikasız ve 

mevcut hakları bütünüyle her an ortadan kaldırılabilir 

bir çalıştırma biçimi. Aynı şey taşeron sistemi için de 

böyledir. Biz taşeronlaştırmanın bütünüyle ortadan 

kaldırılması için mücadele ediyoruz. İhale lafını 

29

hiç sevmiyoruz ama her şeyin ihalesi olabilir belki, 

masanın, sandalyenin, bir laboratuar malzemesinin ya 

da herhangi bir şeyin ihalesini belki yapabilirsiniz ama 

insan emeğinin ihalesi olur mu İnsan emeğinin pazarda 

alınıp satıldığı, insanın ihale ile çalıştırıldığı bir sistem 

her şeyden önce insan onuruna aykırıdır. O yüzden 

bizim temel sloganımız insan ihale ile çalıştırılmaz 

diyoruz. Dolayısıyla taşeron çalıştırmayı, 4/b’yi 4/c’yi 

yani tüm güvencesiz çalıştırma biçimini bu topraklarda 

bütünüyle ortadan kaldıracak bir mücadele sürecinin 

bugün artık Tekel işçilerinin direnişiyle birlikte tüm 

Türkiye toplumu açısından sonuçları ve yapılabilirliği, 

görünürlüğü artmış durumdadır. 

Bugün yapılması gereken şey aslında Tekel direnişi 

konusunda da söylendi. Basitçe bir dayanışma ilişkisi, 

bu hiç basit bir şey değil, basit derken küçümsemek 

açısından söylemiyorum. Dayanışma çok önemli. Tekel 

işçilerinin gerçek anlamda, kelimenin gerçek anlamıyla 

dayanışmaya da ihtiyacı var. Vardı ve bu dayanışma da 

gösterildi ve bundan sonra da gösterilecek. Ama bunu 

bu düzlemden sıçratan ve bu topraklarda bu ülkenin 

tüm değerlerini ve güzelliklerini üreten emekçilerin 

güvenceli çalışma haklarını her ne koşul altında 

olursa olsun güvenceli çalışma hakkını garanti altına 

alan ve bunu hedefine koyan ve 4/b, 4/c taşeron gibi 

tüm güvencesiz çalıştırma biçimlerine karşı ortak 

bir mücadele düzlemi yaratılmak zorundadır. Bunun 

yaratılabilmesinin olanakları aslında dün olduğundan 

bugün çok daha fazlasıyla vardır. Ve aslında bugün 

siyasal iktidar da Tekel işçilerine karşı bu noktadan daha 

fazla esnememiz mümkün değildir derken başbakan 

bu temel stratejilerinin yani emeği ucuzlatmak, ucuz 

ve güvencesiz işçilik politikalarında da geri adım 

atamayacağını söylemektedir. Aslında bu hepimizin 

bildiği gibi en başta da onu vurgulamaya çalıştım, 

tüm dünyadaki sermaye stratejisidir. Evet, herkesin bir 

stratejisi vardır. Bu bir sermaye stratejisidir. Ve bugün 

AKP bunu yapmaya mecburdur. Bu AKP iktidarının 

kendi kararı ya da AKP iktidarının kendi politikası 

değildir. Bu sistemi sürdürebilmek için tüm dünyada 

ucuz ve güvencesiz işçilik üzerine kurulu bu sistemi 

sürdürebilmek için bu iktidarı, bu sermaye iktidarını 

sürdürebilmek için bugün AKP hükümeti yarın da 

bir başka sermaye hükümeti bu politikayı uygulamaya 

mahkûmdur ve mecburdur. O yüzden Tayyip Erdoğan, 

buradan daha geri adım atabilmemiz mümkün değildir 

demektedir. Sanıyorum Mehmet Şimşek ti, daha fazla 

geri adım atamayız dedi, on beş yirmi gün önce, yol 

olur dedi. 90.000 işçi olacak 4/c statüsünde dedi. 

Aslında hukuken bakıldığında 4/c ve 4/b statüsü çok 

parantez içi bir şey söylemek istiyordum, mutlaka 

biliyordur arkadaşlarımız ama, bu her iki statüde 657’de 

tanımlanmış olan bu her iki statü de aslında son derece 

özel ve istisnai durumlar için tarif edilmiş şeylerdir. 

Yani Tekel işçilerinin 4/c statüsünde çalıştırılması 

aslında hukuken mümkün değildir. Devletin kendi 

hukuksuzluklarından bir tanesidir. Devlet 4/c’yi 

şunun için tarif etmiş. Özel bir iş vardır. Örneğin, 

herhangi bir bakanlıkta ya da kurumda bir bilgisayar 

donanımı diyelim ki kurulacaktır, bunun için bir 

paket iş olarak yapılır bu. Gelir birileri kısmi zamanlı 

çalışır, işi yapar ondan sonra gider. Dört b de aynı 

şekilde. 4/b’nin tanımında da diyor ki istisnai hallere 

münhasır olmak üzere. Şimdi sağlık hizmeti istisnai 

hallere münhasır bir hizmet midir Hani Arapçasıyla 

söyleyelim. Ama bugün sağlık hizmetlerinin çok 

büyük bir kısmı 4/bli arkadaşlarımız tarafından 

yürütülmektedir. Çok büyük bir kısmı da taşeron 

şirketler tarafından çalıştırılan, yaklaşık 150.000 

sağlık emekçisi bugün sağlık hizmetini yürütmektedir. 

Dolayısıyla aslında bütün bunlar devletin kendi 

hukuksuzluklarıdır aynı zamanda. Hukuk da aslında 

biraz önce yine vurgulandı, hani hukuk dediğimiz 

şey hukukçu değilim ama şunu herhalde hepimiz 

biliyoruz ki hukuk dediğimiz şey bir takım kâğıtlar 

üzerinde yazan maddeler veya yasalar değildir, hukuk 

da yaşayan bir süreçtir. Hukuk sınıflar mücadelesi 

içerisinde yapılan ve yazılan bir süreçtir. Dolayısıyla bu 

alanın hukukunu da güvencesizleştirmeye karşı, kendi 

hakkımızı hukukumuzu koruyan devletin doğrudan 

hukuksuzluğuna karşı mücadele eden ve bu alanın 

hukukunu yazan bir süreci örgütlemek zorundayız. 

Son olarak sağlık alanında son küçük bir diyelim 

mütevazı olarak ama bir kazanımımızı sizlerle 

paylaşarak bitirmek istiyorum. Tekel işçilerinin 

talepleri ve direnişiyle çok örtüştüğünü düşündüğümüz 

için bunun altını çizmek istiyorum. Evet, biraz önce 

söyledim. İnsan ihaleyle çalıştırılmaz, sağlıkta taşeron 

olmaz diyerek yaklaşık yedi sekiz yıldır çok yoğun 

bir mücadele yürütüyoruz. Sağlık işkolunda taşeron 

şirketler aracılığıyla çalıştırılan yaklaşık 150.000 

arkadaşımız var. Hiçbir hakları yok. Asgari ücretle 

çalışıyorlar. Yıllık izinleri yok. Sürekli girdi çıktıları 

yapıldığı için kıdem tazminatları yok. Fazla mesaileri 

yok. Emekleri görülmüyor. Kimlikleri görülmüyor. Ve 

bu örgütlenme süreci içerisinde örgütlü olduğumuz 

tüm hastanelerde bu çalıştırma biçiminin anayasaya 

ve iş kanununa aykırı olduğunu, hukuksuz olduğunu 

mücadelenin eşlik ettiği bir biçimde ifade ettik ve 

Çalışma Bakanlığından bu konuda tespitler yapmalarını 

istedik. Çalışma Bakanlığı müfettişleri tüm hastanelere 

müfettişlerini gönderdi ve bu ihalelerin yani sağlık 

hizmetinin doğrudan taşeron şirket aracılığıyla 

çalıştırılan sağlık emekçileri tarafından yürütülmesinin 

hukuki deyimiyle muvazaalı, yani aldatmacalı, hileli 

olduğunu tespit etti ve bu şekilde çalıştırmayı tespiti 

30

yaptırdığımız tüm hastanelerde kaldırmanın yolunu 

açtı. Adana’da Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi 

Hastanesi’ne bağlı olarak çalışan 1.200 tane taşeron 

sağlık işçisinin ilk işbaşı yaptıkları tarihten itibaren 

asıl işverenin yani Üniversite Rektörlüğünün işçisi 

olduğunu tespit etti ve 1.200 tane arkadaşımızın 

SSK kayıtları dâhil olmak üzere taşeron şirketin 

dosyasını kapattı ve tamamının Çukurova Üniversitesi 

Rektörlüğü üzerinden tescil işlemlerini yaptı. Yani 

Çukurova Üniversitesindeki arkadaşlarımız sizler gibi, 

sizin bırakmamak için mücadele ettiğiniz güvenceli, 

kadrolu işçi statüsüne kavuştular. Yani başından 

itibaren en kötü koşullarda güvencesiz çalıştırılan bir 

kesim açısından önemli bir kazanım elde edilmiş oldu. 

Bu alanın hukukunu tarif etmek açısından da aslında 

önemli bir adım atılmış oldu. Bugün önümüzde 

duran görev tüm sağlık işkolunda ve tüm işkollarında 

taşeron çalıştırmayı ortadan kaldırmayı hedefleyen 

ve yasaklatmayı hedefleyen bir mücadeledir. Biz 

biliyoruz ki bu mücadele Tekel direnişiyle birlikte 

aslında bundan sonraki günlerde örneğin 26 Şubatta 

başbakanlık önünde bir eylemimiz olacak, başbakana 

diyeceğiz ki taşeron sistem sağlık işkolunda vicdanen 

zaten iflas etmişti, hastane yangınları, bebek ölümleri 

bunlar vicdani iflasın göstergeleriydi. Artık hukuken 

de iflas etmiştir. Bunda ısrar etmek hukuksuzluktur. 

Ey başbakan, madem sen bu ülkeyi yönetiyorsun. 

O zaman bu hukuksuzlukta ısrar etme ve taşeron 

çalıştırmayı kaldır. Tüm sağlık çalışanlarına ve tabi 

ki tüm çalışanlara güvenceli çalışma hakkını tanı, 

diyeceğiz. Ve biz biliyoruz ki 26 Şubatta başbakanlık 

önüne gittiğimizde taşeron sağlık işçileri olarak 

Tekel direnişinin ortaya çıkarttığı tüm sonuçları, o 

arkadaşlarımızın 58 gündür ortaya çıkarttıkları tüm 

enerjiyi, tüm dinamizmi yüreğimize koyacağız ve 

onunla birlikte gideceğiz. Sınıf hareketi böyle bir 

şey değerli arkadaşlar, hepimizin bildiği gibi. Sınıf 

hareketi sınıf kardeşlerinin farklı dilden, farklı dinden, 

farklı kültürden sınıf üyelerinin unsurlarının bu 

mücadele içerisinde, yani emek mücadelesi içerisinde 

yan yana geldiği, ne güzel söyledi başkan, Trabzonlu 

ile Diyarbakırlının aynı türküyü birlikte söylediği bir 

süreç emek hareketi içerisinde, yani eşitlik, özgürlük, 

barış, adalet mücadelesi emek mücadelesi içerisinde 

çok güzel bir biçimde yan yana geliyor ve bunları, 

taşları birbirinin üstüne koyarak yürüyoruz. Hiç 

birimizin yaptığı çok küçük gibi görünen herhangi 

bir kazanım ya da verilen mücadele hiç biri boşa 

gitmiyor. Hepsi Tekel kadar büyük olmak zorunda 

değil. Üç tane tekstil işçisinin bir fabrikada üç gün 

yürüttüğü bir direniş, ya da sokağa çıkıp attığı iki tane 

slogan hiç biri boşa gitmiyor. Hep birbirinin üstüne 

koyarak yürüyoruz. Biz de o yüzden diyoruz ki taşeron 

işçiler olarak, Tekel için direnen arkadaşlarımızın 

tüm bu enerjisini ve tüm dinamizmini sırtımıza 

alacağız, arkamıza alacağız, yüreğimize koyacağız ve 

bu mücadeleye devam edeceğiz. Ama bu mücadelenin 

başarıya ulaşmasının kuşkusuz temel yollarından bir 

tanesi de bu mücadeleyi ortaklaştıracak ve gerçekten 

sendikal hareketi bir parçası olan sendikal hareketi 

ama esas olarak işçi sınıfı hareketini bir başka düzleme 

sıçratacak enerjiyi bunun örgütlerini, bunun araçlarını 

hep birlikte yaratacağız ve önümüzdeki dönemde 

bunun örneklerini çoğaltacağımıza inanıyorum. 

Hepinize teşekkür ederim. (alkışlar…) 

Ali Çolak. Ben konuşmacı arkadaşlara çok teşekkür 

ediyorum. Dilerseniz ikinci bir tür hakkı vermeden 

önce sözü salona verelim. Salondan gelecek sorulara 

ve yorumlara bırakalım. Daha sonra bu sorulara cevap 

olmak üzere beşer dakika arkadaşlarımıza söz vereceğiz. 

Abdülkerim Dinçmen. Tekel Diyarbakır Yaprak 

Tütün işçilerindenim. Öncelikle ben size teşekkür 

ediyorum, aydınlatıcı bilgilerinizden dolayı. Ben her üç 

başkanımıza birden soruyorum kim ne pay çıkarırsa. 

Şimdi bahsediyoruz ki işte özelleştirme furyası altında 

işte taşeronlaştırma bu şeydeki bir emek mücadelesinde 

şimdi bütün bunlar ortaya çıkarken bizim altı tane 

konfederasyonumuz var, işçi memur olmak üzere, 

şimdi en son 4 Şubatta aldığımız bir günlük dayanışma 

eyleminde ortaya çıktı ki bazı konfederasyonlarımızla 

yol yürünemeyeceğini anladı herkes. Ayyuka çıktı. Bu 

süreçten sonra yani bu söz konusu iki tane konfederasyon 

önlerine nasıl bir yol çıkaracaklar. Ve işte başta Kesk, 

Disk ve Türk İş olmak üzere bu konfederasyonlar diğer 

bu eylemi kıran işte Hak İş örneğin veya Memur Sen. 

Hak İş’in İstanbul’daki Saraçhanedeki mitinge dört 

tane elemanla katıldığını biliyoruz. Yani bunlarla yol 

yürüyemeyeceğimizi, daha doğrusu dereyi geçerken at 

değiştiremeyeceğimizi bildiğimiz için katlandığımız 

bu konfederasyonlar hakkında kim ne biliyorsa bizi 

aydınlatırsa çok seviniriz. Teşekkür ediyorum. 

Faruk Ayyıldız. Herkese teşekkür ediyorum. 

Diyarbakır’dan katılıyorum. Siz 4/c’yi tarif ettiniz. 

Başbakan 4/c diyor. Biz 4/c diyoruz ama arzu başkanım 

da tarif etmeye çalıştı ama ben çözemedim. Yarın olası 

bir 4/c’ye gittiğimizde, en kötü ihtimali düşünüyorum, 

altıma ütülü pantolon üstüme avam mı giyineceğim, 

yoksa üstüme kravat takıp altıma iş tulumu mu 

giyeceğim, onu bilmiyorum. Aydınlatırsanız sevinirim. 

Dursun Çil. Birleşik Bes üyesiyim. Benim söylemek 

istediğim şu. Yani sınıfsal mücadele İngiltere’de 

tekstil sektörüyle başlamıştır. O sektörden sınıfsal 

mücadelenin başlamasında yüzlerce işçimiz çok 

zor koşullarda çalışılmış, hatta idam edilmiş, en zor 

31

koşullarda mücadele sonucunda işçi sınıfı sendikal 

örgütlenmeye varmıştır ve sendikal mücadele ancak 

mücadele ederek kazanılmıştır. Bir noktaya gelinmiştir. 

Tekel işçilerinin mücadelesi şu anda çok önemlidir 

benim açımdan. Çünkü mücadele vardır. Mücadele 

işçi sınıfı hareketini ileri noktaya götürür. Yoksa 

masa başında oturarak mücadele etmeden işçi sınıfı 

hareketinin başarıya ulaşması mümkün değildir. Bu 

anlamda 25-26 (15-16 demek istedi- b.ç.) Haziran 

olaylarından sonra Türkiye’de gelişen işçi sınıfı 

hareketlerine en yakın örnek budur. O 25-26 haziran 

olaylarını bize hatırlatmıştır Tekel işçilerinin hareketi. 

Onun için Tekel işçileri diğer sendikal hareketlerinden 

veya sendika yöneticilerinden bir adım öndedir. Elbette 

ki bu mücadeleye diğer sendikalar arka cepheden 

bakacaklardır. Mücadeleye imreneceklerdir. Hatta 

aman aşırıya gitmeyin, diğer siyasi hareketlerin etkisine 

kapılmayın. Sizin mücadeleniz ekmek mücadelesidir. 

Bunun dışındaki mücadeleye katılmayın diyeceklerdir. 

Buna katılmak kesinlikle mümkün değildir. Bu sadece 

Tekel işçilerinin ekmek mücadelesi değildir. Bu işçi 

sınıfının mücadelesidir. Bu gözle bakmak lazımdır. Bu 

anlamda değerlendirmek lazımdır. Tekel işçileri her 

ne kadar kendi ekmek mücadelelerini veriyorlarsa da 

verilen mücadele bir sınıf mücadelesidir. O anlamda biz 

kendimizi emekçiyiz, ilericiyiz, devrimciyiz diyorsak 

olanca gücümüzle destek vermeliyiz, bu hareketi 

Türkiye genelinde yaygınlaştırmak…4/c hareketi ilk 

…soracağım soru şu. Yani bu perspektifle baktığımız 

zaman olaya nasıl Tekel işçilerine siz ekmek mücadelesi 

verirsiniz verin, onun dışındaki mücadelenin dışında 

kalın. Bu sadece Türkiye’nin mücadelesi, sizin 

mücadelenizdir, diğer mücadelenin kapsamını göz ardı 

edin gibi bir söylemde bulunabiliyorlar onu anlamakta 

sıkıntı çekiyorum. Buna yanıt verirlerse çok teşekkür 

ediyorum. 

Ali Çolak. Teşekkürler. Başka soru yok galiba. Şurda 

bir arkadaşımız var…son soru olsun. Ondan sonra 

toparlayalım. 

Bahri Esmer. Diyarbakır’dan geliyorum. Ben bir şey 

söyleyeceğim. Bu sendikalar, konfederasyonlar neden 

yani tam etkinliklerini biraz ortaya çıkarıyor yani neden 

bir yerde samimiyet ortaya çıkmıyor yani. Herkes bana 

diyor. Bütün yani konfederasyonlarının başkanları 

büyük arabalarla, lüksle oraya mı…kaçmaya… 

yoksa kendi işçisini sağlamayan konfederasyon işçi 

sendikaları neden yani bunu yapamıyor, beceremiyor. 

Neden bir araya gelemiyor. Bu çıkar meselesi mi ne 

meselesi. Bunu anlamak istiyorum. Yani işçinin…la 

cebine koyup da yan gelip yatmak mıdır bilmiyorum. 

Bunu bir açıklarsanız çok iyi olur. 

Ali Çolak. Bir de arkada bir arkadaşımız var… 

Ragıp Çelik. Adıyaman’danım. Adıyaman şubesinden. 

Benim sadece şunu öğrenmek istiyorum. Altı tane 

konfederasyon varken neden başbakan sadece Türk 

İş’i davet ediyor. Bunu öğrenmek istiyorum. Teşekkür 

ederim. 

Ali Çolak. Teşekkürler. Ben gene ilk…bir soru daha 

var…peki…ilk turda unuttu galiba sorusunu… 

Aydın Aslan. Diyarbakır’dan. Benim üç başkanıma 

sorum olacak. Bu süreç niye bu kadar uzadı. 

Eksiklerimiz ne. Ben bu süreç içerisinde eksiklerimiz 

ne. Çok teşekkür ederim. 

Ali Çolak. Ben gene ilk turdaki sırayla söz veriyorum. 

Buyurun Cemal bey. 

Cemal Doğru. Teşekkür ediyorum sayın başkanlarıma. 

Özellikle gerçekten bize bir aydınlattılar birçok konuda. 

Tabi her iktidar kendine yakın bir sendika yaratmak 

ister. Kendi sendikasını yaratmak ister. Son süreçte 

yaşadıklarımız da bunu apaçık ortaya koydu. Özellikle 

bizim Tek Gıda İş sendikasına karşı gösterilen duruş 

aslında bugünkü acı tabloyu da önümüze koydu. Çünkü 

hani bu son alınan kararda bile uyum sağlamayan, bu 

işe katkı sunmayan Hak İş’in son süreçteki saldırıları 

bunu tekrardan apaçık ortaya koymaktadır. Bugün bile 

bizleri çok farklı bir yönle suçlayan bizim sendikayı 

ve genel başkanımızı farklı bir boyuta taşımak isteyen 

bir açıklamaları tekrardan oldu. Ama bu söylemleri 

bugünden değil. Yani AKP hükümetinin işbaşına 

gelmesiyle beraber tabi ki kendi sendikasını yaratma 

adına öncelikle birilerine saldırtmaya çalıştılar. Bizim 

Çay Kur mücadelesi bunun bariz bir örneğidir. 

Çay Kur’da biz iki yıldır bir tek üyemizden aidat 

alamıyoruz. Çay Kur’da 15.000 üyeden 9.600 tane 

üyemiz olmasına rağmen 4.500 üyesi olan Hak İş’e 

Çalışma Bakanlığı tarafından yetkinin verilmesi bu 

açık bir göstergedir zaten. Ben yetkiyi onlara verdim. 

Siz gidin itiraz edin mantığını ön plana çıkardılar ve 

iki yıldır bizleri o alandan mahrum bıraktılar. Ama 

en son mahkeme kararıyla yetkinin tekrardan bizlere 

verilmesi tabi ki oları belli bir derece kudurttu işin 

açıkçası. Son olarak Tekelde çalışan arkadaşlarımız, 

12.000 üyemiz, yani şu anda burada olanlar bile şu 

anda resmi anlamda Tek Gıda İş’in üyeleri değiller. 

Çünkü yine Çalışma Bakanlığının Hak İş üzerinden 

bir itiraz dilekçesi sunması üzerine bizim yetkimizi 

düşürdü. Tek Gıda İşin yetkisini düşürdü. Ve bir yıl 

bir aydır bu arkadaşlarımızın hiçbir tanesi sendikasına 

bir kuruş bile aidat ödemiyor. Bunu da yaptırdılar ve 

maddi açıdan çok ciddi açıdan bizleri sıkıntıya soktular. 

32

27.000 üyeden bir yılla iki yıl arasında aidat almazsan 

bir sendika nasıl ayakta duracak gerçekten çok zordur 

ama buna rağmen Tek Gıda İş sendikası dürüst ve ciddi 

bir tavır ortaya koyaraktan bu mücadeleyi sürdürmeye 

çalıştı. İşte 4 şubattaki aslında bu konfederasyonların 

geri adım at…daha doğrusu geri adım at…zaten baştan 

beri bu işin arkasında samimiyetsiz bir şekilde bu işin 

arkasında durmaya çalıştılar. Bunun göstergesidir o 

sendikalara cevabı da bence en iyi cevabı verecek olan 

üyeleridirler. Bu konuda bir şüphemiz de yoktur. 4/c’nin 

tarifini arkadaşımıza tekrardan söylemenin bir anlamı 

yoktur. Gerçekten bunlar ne işçi ne memur statüsüyle, 

köle statüsüyle çalıştırılacak durumdalar. Ben destek 

konusunda Tekel çalışanlarına destek konusunda bir 

iki şeye değinmek istiyorum. Hocalarımdan özür 

dileyerekten, başkanlarımdan. 

Şimdi herkes bize bir şekilde destek vermeye çalışıyor. 

Ama son süreçte, yaklaşık on beş gündür herkes 

kendisini bizim önümüze koymaya çalıştı. Şu anlamda 

önümüze koymaya çalıştı. Bizlere hep yol göstererek. 

Yani bu bildirilerle, bu asılan afişlerle herkes bizlere bir 

şey öğretmeye çalıştı. Bizlere önümüze bir yol koymaya 

çalıştı. Şimdi herkes önümüze bir yol koymaya çalışırsa 

biz ne kendi yolumuzu doğru buluruz, ne onlar bizden 

faydalanabilir. Yani kendi alanını genişletmek ister. 

Bu doğaldır. Kendi propagandasını da yapmak ister 

bu da doğaldır. Ama bu mücadele benimse ordaki 

kurallara da birilerinin saygı göstermesi gerekir. Benim 

koyduğum kurallara birilerinin destek sunması gerekir, 

arkamda durması gerekir. Herkes kendi kuralını benim 

önüme koyarsa orda ciddi anlamda bir kuralsızlık 

başlar ve hepimiz açısından da bir hüsran olur diye 

düşünüyorum. 

Şimdi, başbakanın neden Türk İşi çağırdığı konusuna 

aslında başkanlarım daha iyi cevap verir de bence o 

konfederasyonlar bir araya gelip bu işi kendi aralarında 

çözebilirler diye düşünüyorum. Nasıl bir kararlaşma 

yaşarlar. Onu da bilmiyorum. Ama hükümetin bize 

karşı kullandığı bütün attığı bütün adımların ve 

söylediği bütün yalanların bir bir kendisine döndüğünü 

ve gün geçtikçe de battığını açık olarak söyleyebilirim. 

Hocamın bizim yaptığımız oylama, referandum 

konusundaki yanlış bulmasına bir yerde katılabiliriz 

ama o oylamayı yapmamız bu harekete çok ciddi 

anlamda bir ciddiyet kazandırdı ve ivme kazandırdı. 

Onu söyleyebilirim. Ama yanlış tarafını da hocamın 

söylediği şekilde şu aşamada ben dersem ki ben bu 

işciye bir referandum yaptıracağım, devam mı tamam 

mı kararını şu anda oylatırsam en büyük yanlışı, 

en büyük hüsranı biz kendimiz yaratmış olacağız. 

Biz görüşmeler sonucunda varılan noktayı getirip 

işçilerle paylaşmadığımız sürece zaten yapacağımız 

her türlü referandumun hüsranla sonuçlanacağını ben 

söyleyebilirim. Şu anda söyleyebileceklerim onlar ve 

süreç niye bu kadar uzadı derseniz bunun bir süresi 

yoktur. Bu sadece Yorsan deneyiminde bile 382 günlük 

bir direnişi biz gözümüzün önüne getirirsek bir 

fabrikada, bir özel sektörde 382 günlük bir direnişin 

sonucunda kazanılan bir kazanım vardır, bir zafer 

vardır. Ama gelin görün ki yine hükümetin yandaşları 

olan o fabrika 40 trilyon para nakit o işçiye ödemesine 

rağmen o işçileri işbaşı yaptırmadı, geri iade etmedi, 

mahkeme karar vermesine rağmen. İşe iade etmedi 

ama bütün kıdem tazminatlarını 40 trilyon lira defaten 

ödedi işçiye ve hepsini kapı dışarı etti. Bunu bu şekilde 

söyleyebilirim. Bunun süresi yoktur. Devam edebiliriz. 

Teşekkür ediyorum. 

Ali Çolak. Teşekkürler buyurun hocam. 

Mehmet Beşeli. Sorular çok, isim belirtilmeden 

yapıldığı için genel değerlendirme gibi olacak. Bana 

gelen sorularda isim vermedikleri için anlayabiliyorum. 

Şimdi öncelikle birinci mesele şu: benim sunuşumda 

işçiler sadece ekmek mücadelesi versinler başka 

hiçbir mücadeleye karışmasınlar diye bir anlam 

çıktıysa herhalde benim anlatımımdan kaynaklamış 

bir anlamdır. Ben böyle bir şey söylemedim. Ama 

Tekel işçilerinin mücadelesine olmayan anlamları 

yüklemek aslında yapması gerekenleri yapmayanların 

tembelliğinden çıkıyordur diye düşünüyorum. Yani 

bu çerçevede cevap vereyim. Zaman zaman dilimiz 

sürçüyor. 25-26 haziran değil, 15-16 haziranı kast 

etti arkadaşımız. Mikrofon heyecanı. Ama kayıtlara 

girdiği için düzeltelim diye söyledim. Şimdi bu sürecin 

içerisinde yaşanan bu sürecin geldiği nokta uzun mu 

kısa mı Normal bir akış seyrediyor aslında şu anda 

bana göre. Ben çok fazla uzayacağını zannetmiyorum 

aslında Yorsan direnişi ve başka yerlerdeki grevler ve 

direnişler gibi çok uzun süreceğini zannetmiyorum. 

Gelinen aşama açısından yani sonucu nasıl olacağı 

açısından tabi bu falcılıktır sonuç itibariyle ama falcılık 

yapmamamız gerekir. Birincisi Tekel işçilerinin kendi 

bulundukları yerden yani sıfırda değillerdi sonuç 

itibariyle. Onu hep söylemeye çalışıyorum. Kazanılmış 

bir takım hakları vardı. Bu haklarla şu anda kazanmış 

oldukları, vermiş oldukları mücadeleyle değiştirdikleri 

ve kazanmış oldukları ama kabul etmedikleri bir takım 

haklar var. Bu ikisi arasında gerilim yaşayacak bu süreç. 

Siz kendi içinizde tartışırken de son nihai noktaya 

gelindiğinde finale gelindiğinde kazanılmış haklar mı 

kazan….şu an kazandığımız ya da önümüzdeki birkaç 

gün içerisinde, hafta içerisinde kazanacağımız haklar, 

kazandığımız haklar mı arasında bir gerilim yaşanacak. 

Buna en iyi kararı sizler vereceksiniz. Dolayısıyla en 

33

doğru kararı da sizler vereceksiniz ve sizin kararınız 

tartışılmaz. Buradan hemen şeye bağlayayım, ben 

o ilk yapılan oylamayı kesinlikle küçümsemek için 

söylemedim ama bir tehlikeye işçilerin dikkatini 

çekmek için söylüyorum. Şu sağlanamazsa, kim ne 

karar, görüşme, müzakere, anlaşma yaparsa yapsın 

eğer son söz Tekel işçilerinindir kuralı işletilemezse 

yapılacak her türlü adım, oylama, görüş, yoklama, anket 

vs. işçilerin aleyhine sonuçlanır. Buna izin verilmemesi 

gerekiyor. Yani ister oylama yapın ister yapmayın, 

o ayrı mesele. Ama birileri görüşme öncesinde işçi 

görüşü sormamalıdır. İşçiler son sözü söylemelidirler. 

başbakanın alanına girer. O kadar ileri gitmeyelim. 

Sorunun esas sahibi odur ama muhtemelen altı 

konfederasyon içerisindeki görüşmelerde muhtemelen 

bir takım yakınmalar şikâyetler türünden şeyler 

olmuştur. Tek bir konfederasyonu çağırarak belki 

sorunu daha rahat halledeceğini düşünmüştür. Ama 

bütün bunların hangisini yaparsa yapsın bu kuralı 

hayata geçirmemiz lazım. Hep birlikte ne olursa olsun 

son sözü biz söyleyeceğiz diyebilmeniz gerekiyor. Yani 

bunu bir kural ve ilke, yasa olarak bu direnişin yasası, 

ilkesi olarak hayata geçirmemiz gerekiyor. 

Yani sendika yöneticileri hükümet başkanı ile 

bakanlarla görüşme yapmadan önce işçilerin görüşünü 

sormamalıdır. İşçilerin görüşü belli. Gidip görüşmesini 

yapmalıdır. Görüşmede ortaya çıkan sonucu ve kendi 

görüşleriyle birlikte işçilerin onayına sunmalıdır. İşçiler 

hep son sözü söylemelidirler. Çünkü müzakereye girme 

hakkınız yok sizin. Direnen Tekel işçileri şu anda 

müzakereye giremiyorlar. Girseniz başka şey söylerdim. 

Girmiyor, kendi adınıza müzakere etmiyorsunuz. 

Temsilcileriniz sizin adınıza müzakere ediyor ve şu an 

görülen zaten sizi temsil edenlerle sizin bir sorununuz 

gözükmüyor şu anda. İlerde çıkabilir ya da çıkmayabilir. 

İnşallah çıkmaz. Yani bu birliktelik devam eder. Ama 

bu bir mücadeledir sonuç olarak. Biraz evvel sorulan 

sorularda niye konfederasyonların hepsi değil de 

birisini çağırıyor meselesi. Muhtemelen bir bilgisi 

vardır. Konfederasyonların arasındaki tartışmalara 

yönelik olarak bir bilgisi vardır. Daha detaylı açıklamak 

4 Şubat ile ilgili birkaç şey, aslında söylemedim ama 

bu tür mücadelelerde kol kırılır yen içinde kalır 

bölümü vardır. Ama 4 Şubat böyle bir şey değildir. Biz 

eksikliklerimizi ve hatalarımızı, yanlışlarımızı bilmezsek 

doğru dürüst mücadele edemeyiz. 4 Şubatta genel grev, 

genel direniş diyenler var. 4 Şubat genel grevi diyenler 

var. Doğru tabir şudur. 4 şubat etkinliğidir bu. Bunun 

da tarihe geçmesi lazım. Yani yirmi yıl sonra birisi 

kalkıp bugünkü gazeteleri okuduğunda ya bunlar genel 

grev yapmışlar dememeli. Bu herhangi bir etkinlik gibi 

bir etkinlik olmuştur. Katılım azdır. Kilit sektörlerde 

iş durdurulamamıştır. Herkes birbirini kollayarak 

sürece girmiştir. Bunu özellikle Tekel işçilerinin çok 

net olarak bilmesi gerekiyor. Bütün işçilerin bilmesi 

gerekiyor. Bu, bunun niye olduğunu bunun niye bu 

şekilde gerçekleştiğini başka boyutlarla tartışmamız 

mümkün ama buradan çıkartmamız gereken ders 

şu hepimiz açısından çıkartmamız gereken ders şu. 

34

Örgütlülüğün yoksa eylem talebi örgütlemeyeceksin. 

Onu yapacak örgütlülüğün yoksa eylem talebi örgüt… 

yani genel grev yapamıyorsan, genel grevi yapacak 

örgütlülüğün yoksa genel grev talep etmeyeceksin. Bu 

çünkü genel grevin anlamını ve önemini küçültüyor. 

Söylüyorsan da yapacaksın. Ben şöylelerini gördüm. 

Aylar önce size burada gaz sıkarlarken İstanbul’da 

daha o gün kimse söylemeden genel grev diye ortalığa 

çıkanların işyerinde bir kişinin iş durdurmasını 

sağlayamadığını gördüm ben. Bu süreçte gördüm. Yine 

bir başkasının hareket tarzına göre kendisini ayarlayan 

ve örgütüne de böyle talimat verenleri de gördüm. 

Başkası yapıyorsa biz yapıyoruz diyenleri de gördüm. 

O nedenle işçiler olarak şunu bileceğiz. İşçi, yani 

genel…daha büyük mücadele noktasına taşıyor olmak 

kendi başına bir şey etmiyor. Bunun örgütlenmesi 

yoksa zaten taşıyamıyoruz. O gözüktü. Taşınamadı 

da. Ve bakan çok açık mesela Çalışma Bakanı dalga 

geçti. Makul ve sağduyulu bir eylemdi. Bir bakan 

böyle değerlendiriyorsa, övüyorsa şeyi bunda bir 

problem var demektir. O nedenle işin hangi boyutlara 

taşınacağı noktasında şu andan itibaren ne olacağı, 

nasıl biteceği noktasında en doğru kararı elbette ki 

öncelikle özneleri sizler olduğunuz için sizler karar 

vereceksiniz. Yani önünüze bir teklif çıkacak, bir öneri 

çıkacak, bir şey çıkacak yani sonuç olarak, birkaç gün 

içerisinde muhtemelen başbakanla görüşmeler vs.den 

sonra bir şey çıkacak. Onu değerlendireceksiniz. Onun 

koşullarını birlikte değerlendireceksiniz. Hükümetin 

kendisine çizdiği bir süre var. Ay sonu verdi size sayın 

başbakan. Ay sonunda yasa dışı muamelesi yapacağını 

söyledi. Göreceğiz. Yani onların da ne olacağını 

göreceğiz. Yani o gerçekten ay sonunda bitecek mi bu 

iş. Ondan sonraki sürece sarkacak mı sarkmayacak mı 

Onların hepsini göreceğiz. 

Bu konfederasyonlar konusunda birleşmesi konusunda 

bir kere şöyle bir noktayı yani bu genel grev 

tartışmasıyla da bağlantılı olarak, bilgi olarak da şey 

yapalım. Yani 13 milyon civarında ücret ve maaşıyla 

geçinenlerin olduğu, yani işçi sınıfını kapsamayan, 

sayısal kapsamını söylüyorum. Şehirlerde yaşayanlar 

açısından 13-15 milyon arasındadır. Bunun şu günkü 

koşulları memur sendikalarını bir tarafa ayırıyorum. 

600.000 kişisi örgütlüdür. Yani 11 milyonun diyelim 

aslında 11 milyonun 600.000 kişisi örgütlüdür. Burada 

isterse bir tane konfederasyon olsun, isterse iki olsun 

6 olmasın, 3 olmasın neyse. Bu tablo esas itibariyle 

sendikal örgütlülüğün belki de tarihinin en kötü 

dönemini yaşadığının göstergesidir. Bunu herkesin 

bilmesi gerekir. Burada altı tane lükstür elbette. Bu 

örgütlülüğe göre altı tane lükstür ama aynı sayıya ve 

orana sahip olan ülkelerde neler olduğunu biz biliyoruz. 

Yani bu sayıda olan bu kadar sendika üyesi olan 

ülkelerde hayatın nasıl durdurulduğunu yine bu az çok 

sayıda sendika tarafından olduğunu görüyoruz. Mesele 

sadece birleşme meselesi değildir. Yani hepsi aynı şeyi 

savunanları birleştirseniz ne olur. Hiçbir şey çıkmaz 

ordan. Koltuk kavgası çıkar başka bir şey çıkmaz. 

Benzer şeyleri yapan, benzer şeyleri savunanların, yani 

bir araya …ayrı ayrı duracaklarına bir araya gelecekler 

yani şu anda. Dolayısıyla biraz daha hem sendikal 

örgütlülüğün artması, hem de sendikal zihniyetin, 

anlayışın değişmesinden bakmak gerekiyor. Bu …kolay 

değil yani birleşsinler, birleşince daha güçlü olurlar. 

Hayır, bugünkünden daha da zayıf olurlar birleşince. 

Çünkü o zaman dışarıdan laf söyleyeni de kendi 

içlerinde boğmaya çalışırlar birleşirlerse. O yüzden 

birleşmek her zaman iyi değildir. Teşekkürler… 

Ali Çolak. Teşekkürler. Şimdi, Arzu Çerkezoğlu… 

Arzu Çerkezoğlu. Soruların bir kısmına yanıt verildi 

aslında tekrar etmemeye çalışacağım. Konfederasyonlara 

yönelik özellikle 4 Şubat eyleminden yola çıkarak 

arkadaşların sorduğu biraz daha farklı bir dille ifade 

edersek sendikal bürokrasiye ilişkin birtakım 

tespitlerden yola çıkarak sorular bazı sorular var. 

Söylendi hakkaten de her siyasal iktidar sendikaları, 

sınıfı kontrol altında tutmak açısından, sınıf hareketini 

denetim altında tutmak açısından kendine yakın, kendi 

güdümünde bir takım sendikal tırnak içerisinde 

örgütler yaratır. Bunları güçlendirir, büyütür. Örneğin 

bizim ülkemizde kamu sendikaları açısından işte 

memur senin son yedi yılda astronomik bir büyümesi 

vardır. Ortada bir mücadelenin büyüttüğü bir şey 

midir Bize göre sendikalar nasıl büyür. Mücadele 

büyürse, mücadele gelişirse, sendikal örgütlenme 

mücadelenin ihtiyaçlarına yanıt verirse üyesi de çoğalır, 

örgütlenir, büyür. Ama bu böyle değildir. Doğrudan 

devlet olanaklarıyla büyütülmektedir. Dolayısıyla bu 

yapılar açısından işte Hak İş, memur sen…4 Şubat 

süreci veya bütün bu süreç içerisinde etkin bir rol 

almaları, bu süreçte ilerici bir dinamik olarak 

varsayılmaları bile doğru bir şey değildir bize göre. 

Fakat hani bu süreçte mümkün olduğu kadar geniş bir 

birlik sağlamak adına bu adım atılmıştır. Ama buradan 

böyle bir beklenti içinde olmak dahi aslında çok 

anlamlı değildir. Bugün sendikal harekete dönük bir 

taraftan 600.000 sendika üyesinin olduğu bir ülkeden 

söz ediyoruz denildi. Bir taraftan güvencesiz işçilik, 

ucuz işçilikle sendikal örgütlenme zemini ortadan 

kaldırılıyor bir taraftan da çeşitli uluslar arası merkezler, 

stk’laştırma dediğimiz bir takım yönetişim politikaları 

gibi çeşitli araçlarla da aslında sendikal hareket çeşitli 

biçimler altında manipüle edilmeye çalışılıyor. Bütün 

dünyada böyle, bizim ülkemizde de böyle. Dolayısıyla 

mücadeleyi ve çizgiyi nereye kuracağımıza ve kimlerle 

35

ve nasıl kuracağımıza bakmalıyız. Evet, Hak İş 

İstanbul’da hakkaten bizim de önümüzde yürüyordu 

hani yol boyu da beraber yürüdük. Bir tane kocaman 

bir pankart arkasında dört kişi vardı. Yani bunun 

ötesinde bir katılımı söz konusu değildi. Böyle bir 

beklenti içinde olmak da aslında çok doğru değildir. 

Yine bir konfederasyonun geçenlerde bir toplantısında 

şöyle konuşuyor konfederasyonun yetkilisi bize 

hükümetin arka bahçesi diyorlar, yok, biz arka bahçesi 

değiliz, ön bahçesiyiz diyor. Göğsünü gere gere. Şimdi 

bunlara da sendikal örgüt dememek de gerekir. Ve 

böyle de bir beklenti içinde de olmamak gerekir. Ama 

bütün bu süreç aslında şunu göstermiştir ki gerçek 

mücadele dinamikleri üzerinden aslında birleştirecek 

ve yan yana getirecek ve büyütecek olan mücadele 

dinamiklerinin kendisidir. Demin itfaiye işçilerini 

örnek verirken onun için söyledim. Biz Disk’e bağlı bir 

sendikayız. İtfaiye işçileri de Türk İş’e bağlı bir 

sendikada örgütlü. Şimdi burada Disk, Türk iş gibi bir 

tartışma mı yapacağız. Tabi ki hayır. Orada mücadele 

eden. Taşeronlaştırmaya karşı mücadele eden işçi 

arkadaşlarımız ve bir sendika var. Dolayısıyla bizim 

görevimiz onlarla kendi mücadelemizi bütünleştirmek 

taleplerimizi yan yana getirmek ve büyütmek olmalıdır. 

Birlik tartışması da böyle bir şeydir. İktidarın yaptığı 

birlik tartışması gibi geçen başbakan söyledi. Aynı 

tartışmayı o da yapıyor aslında. Dedi ki bu kadar çok 

konfederasyon niye var. İşçi memur konfederasyonları 

ayrı ayrı hani gelin bunları birleştirelim. Tek bir yapı 

olarak karşımıza çıkın. Daha da güçlü olursunuz dedi. 

Aslında bu birlik tartışması, esas olarak onların yaptığı 

birlik tartışması sendikal hareketi daha da fazla kontrol, 

denetim altına alma hamlesinden başka bir şey değil. 

Ha, neden sadece Türk İş ile görüşüyor başbakan 

kuşkusuz onun bu süreçte seçiciliğinden ve belki de 

Tekel direnişine ilişkin 

aslında başından beri 

planı, programı, 

stratejiyi kurduğu yere 

işaret eden bir şey. Ama 

esas olarak burada bir 

takım farklı çizgide 

gördüğü inisiyatifleri ya 

da sendikal örgütleri 

devre dışı bırakmak ve 

bir başka yerden tarif 

etmek açısından 

seçilmiş bir durum. Bu 

da bana kalırsa çok 

şaşırtıcı bir süreç değil. 

4/c’nin ne olduğuna 

dair arkadaşım bir soru 

sordu. Aslında kendisi 

de çok güzel ifade etti. 

Cevabı da vardı hani 

benzetmesi de çok yerinde. Siz ne işçisiniz ne 

memursunuz, sizin emeğiniz görülmez, sizin değeriniz 

yoktur. Örgütlenemezsiniz, hiçbir hakkınız yoktur. 

İstediğim zaman ben sizi kapının önüne koyarım 

biçiminde kölece çalıştırma koşulunun ve biçiminin 

bir adıdır 4/c. Dolayısıyla arkadaşlarımız da buna karşı 

bir direnç örgütlüyorlar. Buradaki temel hedef biraz 

önce de ifade ettiğim gibi bu güvencesiz çalıştırma 

biçimlerinin bütününü bu topraklarda ortadan 

kaldırmak zorundayız. Başka türlü bize Günyüzü yok. 

Belki biz bugün bir süredir çalışıyoruz, her birimizin 

belli bir çalışma süresi var vs. ama hakkaten çocuklarımız 

çok daha kötü koşullarda ve çok daha vahim bir tablo 

bekliyor onları. Dolayısıyla bu ülkenin geleceğine sahip 

çıktığımız için bunları yapmak zorundayız. Burada 4 

Şubat açısından birkaç şey söylemek istiyorum yine. 

Aslında 4 Şubat süreci ta başından itibaren, Ankara’da 

yapılan Türk İş mitingi de dâhil olmak üzere bir sürecin 

devamı. 4 Şubatı hatırlarsak kararı 3 Şubat diye 

alınmıştı önce. Sonra bir pazartesi günü bir görüşme 

vardı. 4 Şubattan önceki pazartesi. Ve o pazartesi 

günkü görüşme müthiş bir beklenti yaratıldı. Ve aslında 

4 Şubat eylemi dolayısıyla doğrudan örgütlenmedi. 

Sonra bir gün ertelendi 3 Şubattan 4 Şubata alındı. 

Ama 4 Şubat eyleminin temel problemi bir mücadele 

bütünlüğünden yoksun olması ve aslında hani eyleme 

ne dersek diyelim, ister etkinlik diyelim, ister grev 

diyelim, ne dersek diyelim, 4 Şubat eyleminin sahibi 

yoktu arkadaşlar. 4 Şubat eyleminin sahibi ne Türk İşti 

ne disk idi ne kesk idi ne bir başkasıydı. 4 Şubat eylemi 

hani hakkaten hiçbir biçimde örgütlenmeyen ama 

sadece örgütlenmeme meselesi değil, sahibi olup ben 

bu eylemi şunun için örgütlüyorum diye dönüp tüm 

Türkiye halklarına da çağrı yapan bir iradeden, bir 

36

inisiyatiften, bir merkezden yoksundu. Tıpkı bugün 

aslında sendikal hareketin böyle ikisi bir bütünlüklü 

toplumsal muhalefetin bütünlüklü bir merkezinin 

olmaması gibi. Oysa ki tam tersine bugün günlerdir 

süren bu direnişin ortaya çıkardığı duyarlılık aslında 

belki de çok uzun zamandır gerçek bir halk grevine 

doğru gidebilecek çok önemli bir adımın atılabileceği 

bir konjonktürün ve olanakların olduğu bir dönemde 

bu yapılmadı. Çok yakınında 25 Kasımda biliyorsunuz 

kamu emekçilerinin bir grevi gerçekleşti. Ha, o da çok 

iyi örgütlendi mi. Aslında o da çok iyi örgütlenmedi. 

Kesk dâhil bir sürü eksiklikleri vardır. Ama 25 Kasım 

grevinin bir sahibi vardı. Ben şunun için grev yapıyorum 

diyen bir irade, bir örgüt, bir inisiyatif vardı ve 25 

Kasım grevi, hepimizin bildiği gibi, aslında önemli bir 

toplumsal desteği de açığa çıkartan bir eylemlilik oldu. 

4 Şubat ta çok rahatlıkla bu süreçte bu kadar sıcak bir 

direnişin ortasında ve herkesin taraf olduğu, evinde 

televizyon izleyen bir ev kadınının da taraf olduğu 

duyarlılığını açığa çıkarttığı kendi talepleriyle 

özdeşleştirebildiği bir süreçte herkesin katılabildiği, 

sadece üretim süreci içerisinde olanların değil. 

Üniversite öğrencisinin okula gitmeyerek, tıpkı 91’de 

Zonguldak döneminde olduğu gibi, 3 Ocakta, 

üniversite öğrencisinin okula gitmeyerek, ev kadınının 

bir biçimde kendini ifade ettiği, esnafın kepenk 

kapatarak belki kendini ifade ettiği bir sürecin 

örgütlenmesinin aslında olanakları vardı. Ama bunu 

ortaya çıkartacak bir irade, bir inisiyatif, bir merkez 

yoktu 4 Şubatta. Bunu bu sürecin bir bütünlüğü yoktu. 

Yani ben 4 Şubatta tamam belki iki günde genel grev 

örgütleyemem ama Tekel işçisine destek grevi 

örgütlüyorum. Ama 10-11 Şubatta da bu topraklardan 

güvencesiz çalıştırmayı ortadan kaldırmaya dönük bir 

mücadele sürecinin başlangıcı olarak da iki gün grev 

örgütlüyorum diyen bir irade çıksaydı bunun 

arkasından, böyle bir süreci örgütleyebilseydik 4 Şubat 

bambaşka olurdu. Bunu hepimiz herhalde görüyoruz. 

Dolayısıyla burada bir merkezin olmaması, bir iradenin, 

inisiyatifin oluşmasındaki zafiyet mevcut konfederal 

örgütlerimizin, mevcut durumların ötesinde bir başka 

eksikliğe de işaret ediyor. Çok küçük bir şeyle 

bitireceğim. Tabi ki son söz Tekel işçilerinin olmalıdır. 

Bu konuda hiçbir beis yok ama şöyle bir yaklaşımı biz 

çok doğru bulmuyoruz. Evet, son söz Tekel işçilerinin 

olmalıdır ama Tekel işçilerinin sözü de sendikadır 

değerli arkadaşlar. Şöyle bir yaklaşım hani sendika 

yöneticileri bir genel başkan olduğum için asla 

söylemiyorum, yarın o arkadaşlarım burada olacaklar, 

bizim işkolumuzdaki diğer sendikanın, Türk İşe bağlı 

Sağlık İş sendikasının 49 yıldır aynı başkan var başında. 

Bir ömür boyu başkanlık yapıyor. Hani o ayrı bir uç 

örnek ama bizim mesela sendikal anlayışımızda asla 

şöyle bir şey yoktur. Yöneticilerin karar verdiği 

olmamalıdır da hiçbir sınıf örgütünde, yöneticilerin 

karar verdiği ve temsil ettiği bir süreç değil. Doğrudan 

bütün kararları yöneticisi, üyesinin birlikte aldığı. Her 

kararı biz birlikte alırız. Aldığımız kararın arkasında 

da hep beraber dururuz. Almadığımız kararı da kimse 

bize söyletemez. Dolayısıyla son söz Tekel işçilerinin 

olmalıdır. Ama sendika Tekel işçileridir. Ve bu süreçte 

hani Tekel işçilerinin sendikasıyla evet, bir problem 

yoktur. Bu da çok önemli bir şeydir. Bu önemli bir 

şeydir kuşkusuz, hele bu dönemde, sendikal 

bürokrasinin bu kadar ağır olduğu bir ülkede bir 

sendikal hareket içerisinden konuşuyoruz, ama sendika 

işçinin kendisi olmak zorundadır. Her şeyiyle işçilerin 

söz ve karar sahibi olduğu bir sınıf örgütü olarak 

yaşamın bütününü örgütleyen, sadece üretim süreci 

içerisindeki parçasını değil, evinde çoluğuyla çocuğuyla, 

komşusuyla beraber çalıştğı arkadaşlarıyla ilişkisini 

bütünüyle örgütleyen bir sendikal anlayışa ve mutlaka 

ve mutlaka kendini mevcut yasalarla sınırlamayan fiili 

ve meşru temelde ve tırnak içinde altını çizerek 

söylüyorum düzen dışı bir gerçeklik haline gelmediği 

sürece sendikalarımız ve sendikal hareketimiz aslında 

bugün şu konuştuğumuz bu koşullar içerisinde emek 

ve sermaye arasındaki ilişkiler düzleminin yeniden 

kurulabilmesinin olanakları yoktur. Bunun çok açık 

göstergelerini de aslında içinde n geçtiğimiz günlerde 

yaşıyoruz. Teşekkür ederim. (alkışlar…) 

Ali Çolak. Ben çok teşekkür ediyorum. Bence her 

üç yöneticimiz de çok önemli şeyler söylediler. Ve 

bu toplantının amacına uygun bir toplantı olduğu 

kanısındayım. Biz Mülkiyeliler Birliği olarak eylemin 

başından beri Tekel işçilerinin yanında olmaya özen 

gösterdik. Sayın başkanın Cemal Doğru arkadaşımızın 

ifade ettiği şeyi çok önemsiyorum. Uyarıyı çok 

önemsiyorum. Biz o noktada durduğumuz için bunu 

kendi üzerime almıyorum ama çok önemli bir uyarıdır. 

Tekel işçilerine hiç kimse bir irade, bir kural dayatamaz. 

Son söz Tekel işçilerinin olacaktır. Ben gene Türk İş 

önünde sizleri ziyaret ettiğim gün söylediklerimi tekrar 

ediyorum. Tekel işçileri orda olduğu süre içerisinde 

Mülkiyeliler Birliği gücü ve olanakları ölçüsünde Tekel 

işçilerinin yanında olacaktır. Olmaya devam edecektir. 

Gene Cemal arkadaşımızın tarifindeki gibi çok güzel 

tarif etti. Türkiye’nin gelecekteki mozaiğini bugünden 

kuran Tekel işçisini saygıyla selamlıyorum. Hepinize 

teşekkür ediyorum. (alkışlar…) Bu arada Tekel işçisi 

arkadaşlarımız için yemek hazır arkada. Buyurun… 

37

Güvencesizliğin Gölgesinde İşçi Hareketleri ve 

Tekel Direnişi paneli gelecekleri özelleştirmeciler 

tarafından çalınan tüm emekçilerin sorunlarına 

yanıt aramak sermaye sınıfının kamuyu talan 

etme çabalarına dur diyebilmenin küçük bir 

çabasıdır. Panel afişleri yoğun olarak Tekel Direniş 

çadırları bölgesinde yapılarak işçilerin katılımı 

sağlanmış internet üzerinden yapılan yayın sayesinde 

panel Birlik sitemizden ve çadırlar bölgesine 

yerleştirilen sinevizyon aracılığıyla panele 

katılamayan işçilerede ulaştırılmıştır. 

38

ESKİ MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ GENEL BAŞKANLARINDAN 

AYHAN AÇIKALIN ANILDI 

Birlik eski genel başkanlarımızdan Ayhan Açıkalın 12 

Şubat Cuma günü Birliğimiz konferans salonunda 

arkadaşları, dostları ve genç Mülkiyeliler tarafından 

anıldı. Anma toplantısına Prof. Dr. Metin Kazancı, 

Arslan KAYA ve Birlik Başkanı Ali Çolak katıldı. 

Anıların paylaşıldığı toplantıda geçmiş günleri yâd 

etmek için konuklara simit, çay ve peynir ikram edildi. 

Anma Mülkiye Spor Vakfı ve BİLAY ile birlikte 

düzenlendi 

40

41 

Yönetimliğini Mülkiye Spor futbol 

takımı antrenörlerinden Zafer Akturan 

ve Sema Cabbaroğlu’nun yaptığı 

“ZORUNLU HAYAT” belgeseli 17 Şubat 

2010 Çarşamba günü saat 18.30’da 

Birliğimiz salonunda gösterildi ve 

izleyiciler yönetmen Zafer Akturan 

ile söyleşi yaptılar. Belgeselin amacı 

izleyicilerin bir dönemin trajedisiyle 

yüzleşmelerini sağlamak ve boşaltılan 

köylerin ve zorla göçün yürek burkan 

öyküsüne tanıklık etmekti.

8 MART DÜNYA KADINLAR GÜNÜNÜN 100.YILI 

EKMEK VE GÜL 

Yürüyoruz yürüyoruz, günün aydınlığında 

Donuk fabrika bacalarına, yoksul mutfaklara 

Çarpıyor sesimiz ve birden parlayan 

Bir ışık gibi ulaşıyor insanlara 


Yürüyoruz yürüyoruz, erkekler için de yürüyoruz 

Çünkü hala bizim oğullarımızdır onlar 

Ve biz hala analık ederiz onlara 

En zorlu iş, en ağır emek 

Ve çalışmak doğuştan mezara dek 

Ve böyle sürüp gitsin istemiyoruz 

Yaşamak için ekmek 

Ruhumuz için gül istiyoruz! 

Yürüyoruz yürüyoruz kol kola 

Saflarımızda ölüp gitmiş arkadaşlarımız 

Ve türkümüzde onların kederli “Ekmek!” çığlıkları 

Çünkü bir köle gibi çalıştırıldı onlar 

Sanattan, güzellikten, sevgiden yoksun 

Biz de bugün hâlâ onların özlemini haykırıyoruz 

İş ve ekmek istiyoruz 

Ama gül de istiyoruz 

Yürüyoruz yürüyoruz, yan yana, güzel günler adına 

Kadınız, insanız, insanlığı ayağa kaldırıyoruz 

Paydos bundan böyle köleliğe, aylaklığa 

Herkes çalışsın, bölüşülsün kardeşçe, yaşamın 

sundukları 

İşte bunun için yükseliyor yüreklerimizden 

Bu ekmek ve gül türküleri 

Ve yineliyoruz hep bir ağızdan 


James OPPENHEİM 

• 1912 yılında Amerika’da, Massahucettes Eyaleti’ndeki büyük yün merkezi Lawrence’de, 20.000 işçi, 

ücretlerinin azalmasını protesto ettiler. Bunun üzerine büyük New England Tekstil Sanayi’ni sarsan işi 

bırakma olayı gerçekleştirildi. Grevcilerin yaptığı pek çok yürüyüşden birinde, bir grup genç kız “Hem 

Ekmek Hem de Gül İstiyoruz” yazılı bir pankart taşıdı. Bu James Oppenheim’in ünlü “Ekmek ve Gül” şiirine 

ilham oldu. Fransızca’da “Du Pain et Des Roses”, İtalyanca’da “Pan a Rosa” başlığıyla başlığıyla söylenen 

şiiri. Şair Metin Demirtaş “Ekmek ve Gül” başlığıyla Türkçe’ye çevirdi. 

42

43 

Dünya Kadınlar Günü nedeniyle, Mülkiyeliler Birliği 

ve Mülkiye Kamu Çalışma Topluluğu’nun ortaklaşa 

düzenlediği “Kadın ve Sanat” isimli panel, 10 Mart 

2010 tarihinde Ankara Üniversitesi SBF Aziz Köklü 

Konferans Salonunda gerçekleştirildi. Mülkiyeliler 

Birliği adına Vadi Küçük konuştu. Halime GÜNER 

(Uçan Süpürge Kurucusu ve Başkanı) , Güzin 

YAMANER (A.Ü. Devlet Konservatuarı Dans Bölümü 

Başkanı), Banu AKIN (Kişisel Gelişim Uzmanı) , İlkay 

AKKAYA (Özgün Müzik Sanatçısı) katıldığı panelden 

sonra, Aysun TÖNGÜR dünya folk müziğinden 

örnekler sunduğu bir dinleti yaptı. Karikatürcüler 

Derneğinin kadın sorunlarını anlatan karikatürleri 

ve Toplumcu Gerçekçi Belgesel Fotoğraf Atölyesinin 

ve Belgesel fotoğrafçıların kadın fotoğraflarından 

oluşan fotoğraf sergileri açıldı. Etkinlik kokteyle sona 

erdi.

SERGİLERDEN GÖRÜNTÜLER 

44

MÜLKİYE ARAŞTIRMA MERKEZİ 

ÇALIŞMALARINA YENİ BÜROSUNDA DEVAM EDECEK... 

Değerli Mülkiyeliler; 

Mülkiyeliler Birliği Genel Merkezi bünyesinde 

oluşturulan Mülkiye Araştırma Merkezinde (MAR) 

Türkiye’nin iktisadi, toplumsal, siyasal, idari ve 

dış politika alanlarında önem arz eden sorunların 

ele alınması, incelenmesi, çözüm önerilerinin 

geliştirilmesi ve geleceğe yönelik perspektiflerin 

ortaya konulması temel amaç olarak belirlenmiştir. 

MAR, çalışmalarında, ülkemizin kaynaklarını 

doğru ve akılcı bir yönelimle kullanan ve geliştiren, 

kamu yararının gözetilmesini ve toplumun refahın 

artırılmasını ön planda tutan, ilerici ve emekten yana 

bir yaklaşımı benimsemiştir. 

Merkezimizin yetkili organı olan yönetim kurulu 

yedi üyeden oluşmaktadır. Başkanlığını Rahmi 

Aşkın Türeli’nin yürüttüğü merkezde, Prof. Dr. 

Can Hamamcı, Prof. Dr. Aziz Konukman, Fikret 

Gülen, Ahmet Erhan Çelik, Erdal Eren ve Dr. Yiğit 

Karahanoğulları yönetim kurulu üyeleri olarak görev 

yapmaktadırlar. 

MAR faaliyetlerini yürütürken iki çalışma yöntemini 

birlikte izlemeyi amaçlamıştır. Bu çerçevede MAR, 

bir taraftan bir araştırma merkezinden beklenen 

temel işlev olan çeşitli konularda araştırmalar 

yapma, çözüm önerileri geliştirme ve raporlar 

yayınlayarak kamuoyunu doğru bilgilendirme 

işlevini yerine getireceği gibi, diğer taraftan bir 

düşünce üretim merkezi olarak geleceğe yönelik bir 

perspektifi de içerecek şekilde fikir üreten, strateji 

belirleyen bir işlevi de üstlenmeyi temel prensip 

olarak benimsemiştir. 

Merkezde, halen, kriz, istihdam ve tarım konularında 

oluşturulan çalışma grupları faaliyetlerini 

yürütmektedirler. 

Kriz Çalışma Grubunda, küresel kriz, nedenleri, 

izlediği seyir, muhtemel etkileri ve Türkiye 

ekonomisine olan yansımaları çerçevesinde 

ayrıntılı inceleme konusu yapılmış olup, ulaşılan 

sonuçlar web sitemizdeki değerlendirme notlarıyla 

45 

ve bir rapor halinde üyelerimiz ve kamuoyu ile 

paylaşılmıştır. 

İşgücü piyasası, istihdam ve işsizlik konularını geniş 

bir perspektifte ele almayı amaçlayan İstihdam 

Çalışma Grubu değerlendirmelerini kapsamlı bir 

rapor haline getirmiş olup, rapor önümüzdeki 

günlerde kamuoyunda tartışmaya açılacaktır. 

Ülkemizdeki tarımsal yapıyı ve tarım kesiminin 

sorunlarını ele alacak bir Tarım Çalışma Grubu da 

faaliyetlerini sürdürmektedir. Türkiye’nin Tarımda 

Kendi Kendine Yeterliliği (Gıda Güvencesi) 

konusunu ele alan bir rapor hazırlanmış olup, 

önümüzdeki günlerde üyelerimiz ve kamuoyu ile 

paylaşılacaktır. 

Halen faaliyet göstermekte olan çalışma gruplarına 

ek olarak ülkemizin güncel ekonomik, siyasal ve 

toplumsal gereksinimleri çerçevesinde yeni çalışma 

gruplarının oluşturulması gündemimizde öncelikli 

bir konudur. Özellikle kamu yönetimi ve dış politika 

alanları öncelikli olarak çalışılması gereken alanlar 

arasında yer almaktadır. 

MAR çalışmalarında bilgi ve birikim olarak 

yararlanacağımız en temel kaynak elbette ki 

Mülkiyeli üyelerimizdir. Fakültemiz özellikle 

teorik çalışmalarda bize büyük katkı sağlayabilir. 

Bürokraside halen çalışan veya emekli, bilgisi ve 

deneyiminden yararlanabileceğimiz geniş bir kitle 

var. Diğer taraftan, örgütsel bir temelde meslek 

odalarıyla, sendikalarla, sektör temsilcisi örgütlerle 

birlikte ortak çalışmalar yürütmek, projeler yapmak 

hedeflerimizden birisidir. 

Mülkiye Araştırma Merkezi olarak destek ve 

katkılarınızı bekliyoruz. 

Mülkiye Araştırma Merkezi Yönetim Kurulu 

İletişim: Karanfil Sokak 15/5 Kızılay/ ANKARA 

0312.4185572 

www.mulkiye-mar.org

MÜLKİYE İSTİHDAM YÖNLENDİRME MERKEZİ (MİM) 

AÇILDI 

(Mülkiyeliler Birliği İstihdam Yönlendirme 

Merkezi (MİM) 17 Mart 2010 Çarşamba günü 

Karanfil Sokataki bürosunda çalışmalarına 

başladı. Merkez Başkanı Erdal Eren’inAçılış 

konuşmasının Birliğimizin tarihe bir dipnot 

düştüğüne inanarak konuşmanın tümünü 

yayınlamayı gerekli gördük) 

1980’den itibaren yaygınlaşan d evletin 

küçültülmesi ve özelleştirme politikaları sonucu 

kamu sektörünün ekonomi içindeki yeri ve 

dolayısıyla istihdamdaki payı giderek azalmaya 

başlamıştır. Bu süreçte SBF gibi, özellikle 

kamu sektörüne nitelikli yönetici yetiştiren 

okulların mezunlarının istihdam edilmesinde 

ve yetiştirilmesinde değişimler başlamıştır. 

1980 öncesi SBF mezunlarının neredeyse tümü 

kamu sektöründe istihdam edilirken, devletin 

küçültülmesi politikalarının yanı sıra, yüksek 

ücret ve yükselme olanaklarının fazlalığı sonucu 

,son yıllarda özel sektörde istihdam edilen 

mezunlarımızın sayısı hızla artmıştır.Günümüzde 

geleneğinin devamı olarak mezunlarımızın 

ağırlıklı bir bölümü kamu sektöründe istihdam 

edilirken,giderek artan oranda mezunumuz da 

özel sektörde çalışmaktadır. 

Kamu Personel Seçme Sınavlarında(KPSS) 

Fakültemiz mezunlarının başarı sıralaması 

en üst düzeydedir. KPSS öncesi öğrenci 

ve mezunlarımızın sınavlar ve meslek 

seçimi konularında bilgilendirilmeleri ve 

yönlendirilmeleri ile bu başarının artarak devam 

ettirilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte kamu 

kurumlarının yaptıkları mülakatların yakından 

takip edilmesi ne yazık ki günümüz koşullarında 

bir zorunluluk haline gelmiştir. 

Diğer taraftan bir çok köklü üniversite 

(ODTÜ, Boğaziçi Ün. , Bilkent Ün.vb.) kendi 

mezunlarının istihdamını kolaylaştırmak için 

46 

Kariyer Merkezleri kurmuş durumdadır. Eğitimi 

, nitelikleri ve mezunlarının başarıları ile bilinen 

Mülkiyelilerin özel sektöre personel seçiminde 

diğer üniversitelerin mezunlarının olanaklarından 

geri kalmaları kabul edilemeyeceği gibi istihdam 

olanaklarının kurumsal bir yapı tarafından 

koordine edilmesi/desteklenmesi durumunda 

ortaya büyük bir başarının çıkması beklenen bir 

durumdur. 

Bu noktada SBF’nin mezunlar derneği olan 

Mülkiyeliler Birliğinin devreye girmesi 

kaçınılmaz olmuştur. Emeğin en yüce değer 

olduğuna inanan Mülkiyeliler Birliği, SBF 

öğrenci ve mezunlarının kamu ve özel sektörde 

istihdam olanaklarını artırmak, nitelik ve 

deneyimlerine uygun iş bulmalarına destek 

olmak üzere 4904 sayılı Türk İş Kurumu 

Kanunu’nun özel İstihdam Bürolarına ilişkin 

hükümleri çerçevesinde Mülkiyeliler Birliği 

İstihdam Yönlendirme Merkezini (MİM) 

kurmuştur. MİM’in kuruluşu ile, 

-Mülkiye mezunlarının seçili özel sektör 

kuruluşlarında işe yerleştirilmeleri, 

• Mülkiyelilerin Kamu Personel Seçme 

Sınavı ile yazılı/sözlü kurumsal 

sınavlar hakkında bilgilendirilerek 

yönlendirilmeleri, 

• Kamu kurumsal sınavlarında 

mezunlarımızın başarı durumları ve 

haklarının etkin bir şekilde izlenmesi,

• Öğrenci ve mezunlarımıza yönelik bilgilendirme toplantıları, kurs ve seminer gibi eğitim 

etkinliklerinin gerçekleştirilmesi, 

• Öğrenci ve yeni mezunlarımızın iş yaşamı hakkında bilgilendirilmesi ve istihdama ilişkin yeni 

koşul gereksinimlerinin önceden tespiti ve giderilmesi, 

• Öğrencilerimize kamu kurumlarında ve seçili özel sektör kuruluşlarında staj yapma olanağının 

sağlanması, 

• MİM faaliyetlerinin Fakültemizle birlikte ve akademisyenlerimizin katılımı ile yönetilmesi ve 

yürütülmesi, 

amaçlanmaktadır. 

Kısa bir süre önce Karanfil Sokak No:15/5 Kızılay /Ankara adresinde faaliyetlerine başlayan Mülkiyeliler 

Birliği İstihdam Yönlendirme Merkezi (MİM) bünyesinde, Mülkiye mezunlarının özgeçmiş ve nitelik 

bilgilerinin bulunacağı www.mulkiyeistihdam.org.tr web sitesini barındırmaktadır. 

Mülkiyeliler Birliği İstihdam Yönlendirme Merkezi (MİM) Yönetim Kurulunda; Erdal EREN (Başkan), Doç. 

Dr. İlkay Savcı, Eren Öğütoğulları, Yurdum Çağatay, Serkan Opak, O.Nejat Güneri ve Hüseyin Boğa görev 

almaktadır. 

47

MÜLKİYE ARAŞTIRMA MERKEZİ (MAR) 

MÜLKİYE İSTİHDAM YÖNLENDİRME MERKEZİ (MİM) 

AÇILIŞTAN SONRA MÜLKİYELİLER BİRLİĞİNDE KOKTEYL VERDİ 

Mülkiye Araştırma Merkezi (MAR) ile Mülkiye İstihdam ve Yönlendirme Merkezinin (MİM) 

açılışından sonra Mülkiyeliler Birliği lokalinde kokteyl verildi. Kokteyle Birlik üyeleri, Birlik yönetim 

kurulları , siyaset ve bürokrasi dünyasından çok sayıda konuk katıldı 

48

şubelerden 

Şubelerimizin yetkili organlarının listesidir 

MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ ADANA ŞUBESİ 

Yönetim Kurulu (ASİL) 

Regaip BAYKAL 

Başkan 

Esmeray YOĞUN ERÇEN Sekreter 

Mehmet SEÇİNTİ 

II. Başkan 

Mehtap TÜRKDOĞAN Muhasip 

Erol COŞANOĞLU 

Üye 

Yönetim Kurulu (YEDEK) 

Nurhak ÖZENSOY 

Samih Azmi EZER 

Cumali KURAN 

Yalçın METE 

Okan ÖZANDAÇ 

Denetim Kurulu ( ASİL) 

Havva YENİÇERİ Başkan 

Mustafa KIZAK Üye 

Kudret ÇAKIRCA Üye 

Denetim Kurulu (YEDEK) 

Beyazıt ABLAY 

H. Kaan ÖYKEN 

Osman Turhan ÖZCAN 

MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ BURSA ŞUBESİ 


Naci DAMAR 

Başkan 

Fatih SİVRİ 

Sayman 

M. Yalçın YALÇINKAYA Sekreter Üye 

Doğan TAŞFİLİZ 

Mustafa ÖZTÜRK 

Yönetim Kurulu (YEDEK 

Nalan ÖLMEZOĞULLARI 

Şener ŞENYÜREK 

Rasim ÇALIŞKAN 

Haluk BAHAR 

Çetin TOKAT 

Denetim Kurulu (ASİL) 

Mustafa BAYRAKTAR 

Levent KUMRAL 

Önder EVCİ 


Şeracettin ÖZAĞAÇ 

Tayfun BEŞE 

Naci AŞIROĞLU 

MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ ANTALYA ŞUBESİ 


Hasan KALAYCI Başkan 

Mahmut DURAN II. Başkan 

H. Demet TUZCU Yazman 

Süreyya MUŞLULAR Sayman 

Cem BALKAN Üye 

MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ ESKİŞEHİR ŞUBESİ 


Nejdet BİLGİN 

Abdulkadir ADAR 

Mefkure ATAK 

Cebrail ZDEMİR 

Mehmet BAŞAR 

Yönetim Kurulu (YEDEK) 

Mehmet AKKAŞ 

Nihal YILDIRIM MIZRAK 

Oğuz TURAN 

Murat ÖZGÜL 


Turan ÖZKAN 

Mustafa UÇKAÇ 

Fikriye YÜKSEL 


A. Banu BAŞAR 

Berna KAYA 

Sedef OLUKLULU 

Başkan 

Başkan Yard. 

Sekreter 

ayman 

Üye 

MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ KAYSERİ ŞUBESİ 


Ali Rıza İNCETAN 

Başkan 

Nuhmehmet YILMAZKOLUKISA 2. Başkan 

Şemsi Aziz ÇINAROĞLU Sekreter 

Mehmet ERCİYES Sayman 

Aliye Ferdağ AKKAN Üye 


Turgay ERGİN 

Özkan BASAT 

Yasemin UNCULAR 

49

MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ İZMİR ŞUBESİ 

MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ İSTANBUL ŞUBESİ 


Kadir TİMURTURKAN 

Yeşim GENÇOĞLU 

İsmail ORAL 

Aslı TENGİZ 

Melih DİRİL 

Başkan 

2. Başkan 

Sekreter 

Sayman 

Üye 


A. Müfit ERKARAKAŞ Başkan 

Haluk YURTKURAN 

2. Başkan 

Gazi Turgay ÖZMANSUR Sekreter 

Şimal KONANÇ 

Sayman 

Ahmet AKCAN 

Üye 

Yönetim Kurulu ( YEDEK) 

Kurtuluş OZAN KESER 

Levent ÖZKARDEŞ 

Sinem SEYHAN 

İsmail IŞIK 

Esat YAMAÇ 


Prof. Dr. Tülay YÜCEL 

Ömer AKDOĞAN 

Barış ULUDAĞ 


Çağdaş BEKTAŞ 

Mehtap KARGIN 

Alper ELİKÜÇÜK 


Erdoğan SAĞLAM 

Ali Ergin ŞAHİN 

Emin TAYLAN 

Demet ANGIN 

Selçuk YILDIZ 


Fikret YAKAR 

Gökhan GÜNERİ 

Kenan ÖZSARAÇ 


Oğuz BULUT 

Recep ÇELİK 

Tevabil ÜSTÜNDAĞ 

MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ MERSİN ŞUBESİ 


Celalettin ÇIPLAK 

Betül BARBUR 

Ender ÖZBEK 

Burak HANCIOĞLU 

Saim TINAZTEPE 


Şahabettin DOĞAN 

Çelik CESUROĞLU 

Özgür DURMAZ 

Burçin İLDAS 

Ayfer VARLI 


Mehmet YEŞİLBOĞAZ 

M. Süha SOYUPAK 

Veli KARGI 


Hüseyin SOYER 

Naci MENTEŞ 

Harun ELGİN 

Başkan 

Sekreter 

Sayman 

Üye 

Üye 

MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ SAMSUN ŞUBESİ 


A. Alper Küpcü Başkan 

Burhan Kömpe Başkan Yard. 

S. Yener Günay 

Coşkun Mutlu 

Mustafa Kösebalaban 

Muzaffer Kesim 

Yönetim Kurulu (YEDEK 

Başkan Gamze Türker 

M. Savaş Dizdar 

Ali Türker 

Hüseyin Gülmen 


Mustafa İngenç 

Özer Muratoğlu 

Cihan Özkalaycı 


Erdoğan Özdemir 

Erdal Yavuz 

M. E. Baysal 

50

üyelerden 

IMF ÜZERİNE SÖYLEŞİ 

Doç. Dr. Mustafa Durmuş 

Gazi Üniversitesi İİBF 

Maliye Bölümü Öğr.Üyesi 

Uluslararası Para Fonu (IMF), 

2008 küresel ekonomik 

krizinden belki de en karlı 

çıkan ender uluslar arası 

kuruluşların başında geliyor. 

Çünkü kriz öncesinde ciddi 

biçimde eleştirilmiş, önemli 

bir kredibilite kaybına 

uğramıştı. Öyle ki çok sayıda 

insan IMF’nin kapatılması 

gerektiğini düşünüyordu. 

Krizden bu yana ise IMF yeniden aranan bir kurum 

haline geldi. Çünkü ne Fed ne de diğer merkez 

bankaları küresel finansal çöküşe yeterince koordineli 

ve güçlü bir biçimde müdahale edemediler. Bu durum 

‘son borç verici kurum’ olarak IMF kredilerine olan 

talebi artırdı. Böylece IMF, G20 Londra zirvesinde 

alınan kararların ardından, kaynaklarını üç katına 

çıkartarak 1,1 trilyon ABD dolarlık bir fona hükmeder 

hale geldi. Kendi tahvillerini ve altın stokunu satarak 

ilave fon yaratması konusunda da yetkilendirildi. 

Özetle, IMF bugünlerde bir arı kovanı gibi işliyor. 

Diğer taraftan, IMF’ ye ilişkin eleştiriler hız kesmeden 

devam ediyor. Özellikle krizden ciddi olarak etkilenmiş 

olan ve geçmişte de IMF’nin ‘Yapısal Uyarlama 

Politikaları’nı izleyerek bugünlere gelmiş azgelişmiş 

ülkelerin, IMF’nin kapısını çalarken elleri titriyor. 

Büyük medya, IMF’nin daha insancıl politikalara 

yönelmekte olduğu, azgelişmiş ülkeleri daha fazla 

gözetmeye başladığı, bu anlamda da değişmekte 

olduğu yönünde bir izlenim yaratmaya çalışsa da, 

azgelişmiş ülkelerle kriz sonrasında yapılan 30 

civarındaki kredi anlaşmasının çoğunluğunun içerdiği 

koşullar, verilmeye çalışılan görüntünün aksine, IMF’ 

nin pek de değişmediğini ortaya koyuyor. 

Acaba, IMF’nin açıklanmış misyonunun yanı 

sıra, açıklanmamış bir başka misyonu mu da mı 

var Ya da IMF ile ilgili algılarımız mı yanlış Bu 

51 

soruları yanıtlayabilmek için IMF’nin kuruluşundan 

başlayarak bugüne kadar izlediği stratejileri 

yönlendiren dinamikleri iyi analiz etmek gerekli. 

SORU 1: Uluslar arası Para fonu (IMF) hangi 

ihtiyaçtan doğdu 

İktisat kitapları ağız birliği içinde, Bretton Woods 

(BW) İkizleri olarak da adlandırılan IMF ve Dünya 

Bankası’nın (DB), 1929–1933 krizi ve 2. Dünya 

Savaşı’ndan çok kötü etkilenen dünya ticaret sistemini 

ve yerle bir olan Avrupa ekonomisini yeniden inşa 

etmek amacıyla, ABD’nin öncülüğünde, 1944 

yılında Bretton Woods Konferansı’nda kurulduğunu 

yazarlar. Bu kurumların finansal tasarımı yapanlar ise 

Keynes ve dönemin önde gelen New Deal’cılarından 

ve McCarthism döneminde komünist ajanlığıyla 

suçlanmış olan ABD Hazine müsteşarı White’dır . Yani 

IMF ve DB’ nın bir anlamda fikir babaları sağ- liberal 

iktisatçılar değil, ekonomik istikrarın sağlanması için 

piyasalara kapitalist devletin müdahalesini savunan 

Keynesyen reformist iktisatçılar olmuştur. 

Diğer bir yönüyle, IMF, tıpkı DB ve GATT gibi, özünde 

2. Dünya Savaşı sonrasında kapitalist dünyanın tek 

hakimi haline gelen ABD’nin ihtiyaçlarını karşılamaya 

hizmet eden ve onun egemenliği altında dünya 

kapitalist sisteminin bütünleştirilmesini hedefleyen 

kuruluşlardan birisi olarak tasarlanmıştır. O günden bu 

yana da, başta ABD olmak üzere, gelişmiş kapitalistemperyalist 

ülkelerin değişen ihtiyaçlarına karşı az 

gelişmiş dünyayı biçimlendirme rolünü üstlenmiştir. 

Bu anlamda IMF, ABD kapitalizmi tarafından 

yönlendirilen küresel kapitalizmin, en başta gelen 

payandalarından birisidir. 

Bretton Woods öncesinde dünya ticaret ve para 

sisteminin nasıl işlediğine bakıldığında IMF’ nin 

kuruluş nedeni daha iyi anlaşılabilir. BW öncesinde 

uygulanan döviz kontrol rejimleri uluslararası 

ticaretin gelişimini, özellikle ABD sermayesinin

üyüyüp tüm dünyaya yayılmasını önlüyordu. Çünkü 

1930’larda uluslararası ticaret Sterling Bloku gibi aynı 

para birimini kullananların arasında kurdukları para 

bloklarıyla sınırlı hale gelmişti. Böyle bloklaşmalar 

ise, uluslar arası sermaye akımı ve yeni yabancı 

yatırım fırsatlarının ortaya çıkmasını engelliyordu. 

1930’larda her bir kapitalist hükümetin komşuları 

aleyhine olmak üzere devalüasyonlar yaparak 

ihracatı artırmak biçiminde yürüttükleri politikalar 

deflasyonist gidişe neden olurken, bu durum, büyüme 

hızlarını yavaşlatıyor, talebi azaltıyor, böylece de 

dünya ticaretinin daralmasına neden oluyordu. Dünya 

ticaretindeki bu daralma Büyük Depresyonu daha 

da kötüleştirmişti. Bu sorun çözülmediği sürece de 

Amerikan kapitalizminin savaş sonrası uluslar arası 

genişlemesi tehdit altında olacaktı. 

Savaş dönemi boyunca, rakipleri çok büyük zorluklar 

yaşarken ABD ekonomisi çok hızlı bir sanayileşme 

ve sermaye birikimi gerçekleştirmiştir. Dünyadaki 

sermaye birikiminin, imalat sanayi üretiminin ve 

ihracatının büyük bir kısmı ABD’nin kontrolündeydi. 

ABD bu pozisyonunu, dünya ekonomisini kendi 

kontrolü altında restore etmek için kullandı ve bu da 

onun dünya piyasaları ve hammadde kaynaklarına 

sınırsız bir biçimde ulaşabilmesini sağladı. ABD daha 

önce sadece bu tür bloklara açık olan piyasalara girmeyi 

amaçlıyordu. Ayrıca Amerika kökenli şirketlerin, 

dışarıda yeni yatırım fırsatlarını değerlendirmek 

için uluslar arası sermaye hareketlerinin önündeki 

engelleri de kaldırmayı hedefliyordu. İşte tam bu 

noktada Keynes-White Planı mal ve hizmetlerin bir 

ülkeden diğerine transferinin üzerindeki tüm engelleri, 

para bloklarını ve döviz kontrollerini kaldırmayı 

amaçlamıştır. 

Önerilen yeni sistemle, uluslararası ticarette 

kullanılabilen konvertibl paralar, sabit bir oranda 

ABD dolarına bağlanıyor, akabinde talebe göre 

altına da dönüştürülebiliyordu. Yani, bu yeni sistemde 

ABD doları-altın standardı ilişkisi, Bretton Woods 

anlaşmasının pivotuydu. Bu yeni sistem altında tüm 

diğer para birimleriyle ilişkilendirilen ABD dolarının 

değeri de 35 dolar = 1 ons altın olarak düzenlenmişti. 

IMF dâhil Bretton Woods’ta kurulan örgütlerin üçü 

de gerçekte, savaşın tek galibi, savaş sonrasında 

dünya sınaî üretiminin yarısını, ihracatının üçte birini 

gerçekleştiren ve altın rezervlerinin % 61’ini elinde 

tutan ABD’nin denetim ve yönetimi altındaydılar. 

IMF, hem sabit döviz kuru rejiminde istisnai 

ayarlamalar yapmaya yetkiliydi, hem de nihai likidite 

sunucusuydu. 

Bir başka anlatımla, BW anlaşması ve onun kurumları 

ABD’nin 2. Dünya Savaşı sonrasındaki egemen 

gücünün bir ifadesiydi ve bunlar 1950 ve 1960’larda 

dünya ekonomisinin lokomotifliğini yapan, askeri 

harcamalar ve devasa kamusal teşviklerle canlı tutulan 

ABD ekonomisinin istikrarlı büyümesi sayesinde 

ayakta kalabildiler. 

Özetle, IMF genelde, kapitalist sistemi savunmanın, 

özelde ABD orijinli çok uluslu şirketlerin karlarını 

maksimize etmenin ve ABD’nin dünya ekonomisini 

yönlendirmesinin bir aracı olarak kurulmuştur. 

SORU 2: IMF’nin kuruluşunda etkili olan başka 

faktörler de söz konusu mudur 

Hem IMF hem de DB’ nın kurulmasına neden olan 

diğer bir faktör, savaş sonrasındaki durumdur. Savaş 

yıllarında Avrupa’nın Nazi işgaline girmesinin 

ardından kapitalistler ya Avrupa’dan kaçtılar ya da 

Nazilerle işbirliği yaptılar. Buna karşılık sosyalistler 

direniş grupları örgütlediler. Bunun sonucunda, 

Savaşın ardından devrimler Avrupa’da boy 

göstermeye başlamış, işçiler ve çiftçiler işyerlerini 

ve fabrikaları ele geçirmeye başlamışlardı. Bunu 

fark eden ABD, giderek yayılmakta olan sosyalizmin 

etkileriyle güç kazanan devrimleri önleyebilme adına 

Avrupa’nın yeniden inşası konusunda büyük çapta 

yardım programları uygulamak durumunda kaldı. 

Bu programların aktörleri de IMF ve DB idi. Zaman 

içerisinde gelişmiş ülkelere verilen bu krediler giderek 

az gelişmiş dünyaya da verilmeye başladı. 

SORU 3: Dünya kapitalizminin yeniden 

yapılandırılmasında bu iki kuruluş nasıl bir 

işbölümüne tabi tutuldu 

Dünya kapitalizminin ABD egemenliği 

ve yönlendiriciliği doğrultusunda yeniden 

şekillendirilmesinde Dünya Bankası’na düşen görev, 

yollar, enerji santralleri, limanlar gibi alt yapı projeleri 

için kredi sağlamaktı. Savaşla büyük ölçüde tahrip 

edilen Avrupa’nın yeniden inşası kar oranlarındaki 

azalmanın da restore edilmesine yardımcı olmuş ve 

1970’lerin başlarına kadar kapitalizmin ‘Altın Çağ’ 

adı verilen döneminin yaşanmasını sağlamıştır. 

Uluslar arası Para Fonu ise, proje kredileri dışında 

kalan ve uluslar arası finansal piyasalardan, kreditör 

ülkelerden ya da banker kuruluşlardan sağlanabilecek 

olan kredileri hangi ülkelerin alabileceğine karar 

vermek ve bu krediler karşılığında o ülkelere çok

uluslu şirketler ve başta ABD olmak üzere büyük 

kapitalist devletlerin ihtiyaçlarını karşılamaya dönük 

politikaları uygulatmakla görevlendirilmiştir. Son 

dönemlerde ise, özellikle de 1990’lı yıllardan itibaren 

sıklaşan krizlerin sonucunda çökmeye başlayan 

uluslar arası piyasaları kurtarabilmek için IMF, krizle 

baş başa kalan ülkelere kurtarma paketleri (bail-out) 

vermeye başlamıştır. 

Yani, IMF hangi ülkelerin uluslararası kredileri 

hak ettiğine karar veren bir finans hakemi gibi 

davranmaktadır. Bunu yaparken de dönemin 

ihtiyaçlarına göre hareket etmiştir. Örneğin, 

başlangıçta, ülkelerin üretim ve sosyal hayatlarını 

sürdürebilmeleri için gerekli olan malzeme ve malları 

ithal edebilmek için kredi vermişken, sonrasında 

dış borçları düzenlemiş ve son krizlerden bu yana 

da sıkıntıdaki uluslar arası bankacılık sistemini 

desteklemek rolünü üstlenmiştir. 

SORU 4: IMF politikalarının bir kısmı (örneğin 

devalüasyon ve talep artırıcı politikalar) 1970’li 

yıllardan bu yana değişmeye başladı. Bunun 

nedeni neydi 

Başlangıçta IMF, değişik ulusların cari açıklarını 

yönetmekle sorumluydu. Çünkü, bu ülkeler 

devalüasyona başvurmak durumunda kalması, böylece 

de ithalatlarını azaltmaları istenmiyordu. Kısa dönemli 

ödemeler bilânçosu açıkları ve ticaret zorlukları IMF 

kredileriyle aşılabiliyordu ve bu krediler de sabit 

döviz kuru sisteminin işlemesini kolaylaştırıyordu. 

Nitekim, ABD ve diğer güçlü ihracatçı ekonomileri 

uluslar arası ticaretteki dalgalanmaların etkilerinden 

koruyabilmek amacıyla IMF, fiilen talep artırıcı ve 

resesyon giderici Keynesyen politikaları uygulamıştır. 

Eğer daha ciddi yapısal problemler gelişirse IMF 

genelde % 10’u aşmayan kontrollü devalüasyonlar 

aracılığıyla bunları düzeltebiliyordu. Keza IMF, 

ABD Hazinesi adına, ulusal paraları desteklemek için 

verdiği krediler karşılığında diğer ülke ekonomilerini 

gözetlemekteydi. 

Ancak 1960’ların sonlarından itibaren Almanya ve 

Japonya ekonomileri ciddi rakipler olarak tekrar 

sahneye çıktılar. Her iki ülke de ABD’nin tersine 

askeri harcamaların ağır yükü altında değildi. Oysa 

ABD ekonomisi başka etmenlerin de yanı sıra, askeri 

harcamalar, Vietnam Savaşı ve beraberindeki enflasyon 

yüzünden inişe geçmeye başlamıştı. Artık ABD’nin 

eski biçimiyle egemenliğini sürdürebilmesi mümkün 

değildi. BW tarafından yaratılmış olan sistem de artık 

sürdürülemezdi. Doları değer kaybettikçe ABD, altına 

bağlanmış bir sabit kur sistemini karşılayamazdı. 

Önce, zayıf rakipler olan Fransız Frangı, İngiliz 

Sterlini ve sonunda ABD doları çökmeye başladı. 

Bunun ardından Başkan Nixon, artık doları altınla 

değiştirmeyeceğini açıkladı. İki yıl sonra sabit kur 

rejimi kaldırıldı ve yerine oynak kur rejimi getirildi. 

Savaş sonrasında yaşanan bu gelişmeler ekonomik 

istikrarsızlık ve periyodik resesyonlarla bezenmiş 

uzun dönemli bir ekonomik kriz döneminin de önünü 

açtı. 

Bu dönemde artık cari hesap fazlası değil, cari 

açıklar veren ve bu açıkları da giderek artan bir 

ABD ile karşı karşıyayız. Bu açıklarının finanse 

ettirilebilmesi bağlamında da diğer ulusların ticaret 

fazlası vermesi gerekiyordu. Bu durum bu ulusların 

iç pazarlarını daraltmalarını, daha çok ihracata 

yönelmelerini ve böylece de içerde talep artırıcı 

değil, talep daraltıcı para, maliye ve döviz politikaları 

uygulamalarını gerekli kılmaktaydı. Bu nedenle de 

BW’ un çöküşünden itibaren IMF, Standby anlaşması 

yaptığı hemen tüm ülkelerin talep daraltıcı-sıkı para 

ve maliye politikaları uygulamalarını şart koşmuş ve 

onların anlaşma öncesi ya da hemen sonrasında büyük 

çaplı devalüasyonlar yapmalarını zorunlu kılmıştır. 

SORU 5: Bu neo-liberal dönemde uygulanan ve 

IMF tarafından kredilendirme koşulu olarak 

dayatılan ‘Yapısal Uyarlama Politikaları’ ne 

anlama gelmektedir 

1970’lerde ABD’nin gücünün azalması ve Bretton 

Woods’un çöküşü, ABD’nin uluslararası alandaki 

acenteleri konumundaki IMF ve DB’ nın da itibarını 

azaltmıştı. Her iki kuruluş da uluslar arası finansal 

piyasalardaki etkili konumlarını yavaş yavaş özel 

bankalara ve özel kredi kurumlarına terk etmek 

durumunda kaldılar. Avrupalı bankalar, özellikle de 

Japon bankaları hükümetlerin dış borçlanmasında 

merkezi bir rol oynamaya başladı. 

Ancak bu çok uzun sürmedi. 1973-74 ve 1978-79 

petrol fiyatlarında yaşanan ciddi artışlar 

ve bunun neden olduğu arz yönlü şoklar; emisyonla 

finanse edilen bütçe açıkları ve bunun yarattığı mali 

dengesizlikler sırasıyla, enflasyonun artmasına, 

ödemeler dengesi açıklarının daha da büyümesine 

ve kaçınılmaz bir biçimde dış borç krizinin patlak 

vermesine neden oldu. 1982 yılında, önce Meksika, 

ardından da diğer bazı L. Amerika ülkeleri dış borçlarını 

geri ödeyemeyeceklerini açıkladılar. Uluslararası 

bankalar çok borçlu Latin Amerika ülkelerine kredi 

vermeyi durdurdular. Çünkü bu özel bankalar, batık 

53

kredi zararlarıyla ilgili olarak panik yaşadıklarından 

yeni kredi vermek istemiyorlardı. Ödeme güçlüğüne 

düşen böyle çok borçlu ülkeler nedeniyle dünyanın 

en büyük 10 bankasının tüm sermayesi ve rezervleri 

ciddi risk altındaydı. 

Böylece, küresel finans piyasalarının bu fiyaskosunun 

üzerinden gelmek ve iflasın eşiğine gelmiş ülkeleri 

kurtarma görevi IMF’ye verildi. ABD, IMF’ nin yeni 

rolünü son borç verici kurum olarak yeniden belirledi. 

IMF’ nin yeni rolü, özel kredi kurumları risk almak 

istemediklerinde aracı olarak ya da son borç verici 

kurum olarak bu ülkelere kredi vermekti. Bu adeta, 

özel bankalar ile merkez bankalarının ilişkisine benzer 

bir ilişkiydi. 

Nitekim IMF, ‘Concerted Lending’ adı verilen bir 

program aracılığıyla Büyük Amerikan bankalarını 

devreye soktu. Bu program çerçevesinde büyük 

bankalar vadesi gelen borçların anaparalarının 

ertelenmesine ve kısa vadelilerin uzun vadeye 

çevrilmesine (roll-over) imkân tanıdılar. Ekstra 

faiz oranı karşılığında bu bankalar borçlu ülkelere 

yeni krediler açtılar. Burada amaç borçlu ülkelerin 

iflasını önleyerek yeniden borçlarını geri ödeyebilir 

ve uluslararası sermaye piyasalarından yeniden 

borçlanabilir bir duruma getirmekti. Bu uygulama 

her ne kadar borç çevirmeyi kolaylaştırsa da, borçlu 

ülkelerin giderek daha fazla borçlanmalarına ve borç 

stoklarının ağırlaşarak borç tuzağına düşmelerine 

neden oldu. Öyle ki Türkiye dâhil günümüzün çok 

sayıda azgelişmiş ülke IMF kaynaklarının sürekli 

kullanıcısı haline geldi 

1979 yılında iş başına gelen Reagan Yönetimi ise, 

önceleri IMF’yi Keynesyen devletin bir düzenleme 

aracı ve serbest piyasa etkinliğinin düşmanı ve 

özellikle de AGÜ’ler için süt veren bir inek olarak 

gördüğünden ihtiyatlı davransa da, 1982 Meksika 

krizinin ardından fikir değiştirdi ve IMF’nin neoliberal, 

serbest piyasa gündeminin dayatılmasında 

araç olarak kullanılabileceğini keşfetti. 

Nitekim IMF, borçlu ülkelerin borçlarını geriye 

ödeyebilmelerini kolaylaştırmak ve onlara uluslar 

arası özel bankalarca verilmiş olan kredileri yeniden 

yapılandırmak amacıyla köprü kredileri verirken bu 

kredileri belli şartlara bağlamaya başladı. Bu şartlar 

IMF kredilerini kullanabilmek için yerine getirmesi 

gerekli şartlardı. Normalde hiçbir özel bankanın 

önermeye dahi cesaret edemeyeceği bu koşulları 

(conditionality) IMF, sağladığı kredilerin büyüklüğü, 

uluslararası kreditörler için garantör olma pozisyonu 

ve ABD emperyalizminin gücüyle ilişkisi nedeniyle 

borçlu ülkelere dayatabiliyordu ve bu konuda ikizi 

DB’ nın da tam desteğini alıyordu. 

‘Yapısal Uyarlama Politikaları’ adı verilen ve 

Ortodoks IMF politikalarının özünü oluşturan bu 

politikalar, borçlu ülkelerin uygulaması zorunlu 

politikalardır. Bu politikaların belirlenmesinde borçlu 

ülkelerin herhangi bir inisiyatifi yoktur. 

Bu programlar altında, hem IMF hem de DB, verilen 

kredilerin geri ödenebilmesini sağlayabilmek için 

borçlu ülkelerin kamu işletmelerini özelleştirmelerini; 

kamu harcamalarını kısıp, kamu gelirlerini 

artırmalarını, mali disiplin ve faiz dışı fazla vererek ve 

para ve kredi hacminin daraltarak bütçe açıklarının 

kapatılmasını; eğitim, sağlık, emeklilik ve çocuk 

yardımları gibi sosyal harcamaları kısmalarını; ulusal 

sanayilere ve tarım kesimine verdikleri sübvansiyonları 

azaltarak ve tarife ve diğer ithalat engellerini 

ortadan kaldırarak ekonomilerini düzenlemekten 

vazgeçmelerini şart koşmaktadırlar. Ayrıca, talep 

fazlasını ve enflasyonu dizginleyebilmek için serbest 

piyasa mekanizmasına işlerlik kazandırılması, kamu 

iktisadi teşebbüslerinin ürettiği mal ve hizmetlerin 

fiyatlarının serbest bırakılması, faiz oranlarının 

yükseltilmesi gerekli kılınmaktadır. 

Keza, yapısal uyarlama programları altında, 

azgelişmiş ülkeler ekonomilerini yabancı sermayeye 

daha fazla açmalıdırlar, yabancı yatırımlar üzerindeki 

kısıtları kaldırmalıdırlar ve yabancı şirketlerin 

ülkenin doğal kaynaklarını ve işçilerini en düşük 

fiyatlardan kullanmalarına izin vermelidirler. Ayrıca, 

karın çok büyük bir kısmının bu çok uluslular 

tarafından kendi ülkelerine transfer edilmesine de 

engel koymamalıdırlar. Yapısal uyarlama programları 

ayrıca, döviz sağlamak amacıyla, ucuz hammaddeleri 

dünya pazarlarına satmak anlamına gelen bir ihracat 

yönlü büyümeyi de içerir. Bunun için de devalüasyon 

yapılması ve sermaye hareketlerinin tam serbestisi 

ve döviz kontrollerinin kaldırılması gerekir. Bir 

bütün olarak, IMF ve DB’ nin bu Yapısal Uyarlama 

Politikaları, azgelişmiş ülkeleri borç ödeme 

makinelerine dönüştürürken, dünyanın en zengin 

bankaları ve kurumları için de kolay kazanılan karlar 

yaratmıştır. 

Daha önce belirtildiği gibi, orijinal Bretton Woods 

sisteminde IMF kredileri devalüasyonu önlemek 

ve talebi körüklemek için verilirdi. ABD sermayesi 

bu Keynesyen önlemleri benimsemişti, çünkü o 

zamanlar ABD dünyanın en temel ihracatçısıydı, çok 

54

üyük cari hesap fazlası vermekteydi ve dünyanın 

geri kalanı ithalatlarını yapabilmek için onun parasına 

bağımlıydı. Ancak 1980’lerde IMF daha önce izlediği 

bu yönlü politikalarını ters yüz etti ve kasıtlı olarak 

devalüasyonlar yapılmasını empoze etti, ithalatın 

kısılabilmesi için milli gelirde ve talepte azaltmaya 

yol açacak önlemlere yöneldi. Bütün bu politika 

değişiklikleri de uluslar arası finans kuruluşlarının 

borçlu ülkelerden olan alacaklarını garantili bir 

biçimde tahsil etmesine yarıyordu. 

SORU 6: Söylediklerinizden IMF’nin sadece 

ödemeler bilânçosunu düzeltmeye yönelik 

politikalar uygulamadığı, kredi verilen ülkelerin 

neredeyse tüm politikaları üzerinde belirleyici 

olduğu ortaya çıkıyor... 

Para ve maliye politikaları, IMF’nin azgelişmiş 

ülkelerin büyüme ve kalkınma hedefleri üzerinde 

etkili olabileceği alanlardan sadece bir ikisi ve en çok 

bilinenleri. IMF daha ziyade “yeşil ışığı” yakmak 

için bunları şart koşuyor. Ancak IMF aynı zamanda 

dış ticaret, finansal serbestleşme, özelleştirme, kamu 

kesiminin büyüklüğü ve rolü gibi çok sayıda başka 

alanlar üzerinde de etkili olabilecek politikalar ya da 

uyarlamaları dayatıyor. 

IMF kamu işletmelerinin özelleştirilmesini bu 

işletmelerin verimsiz çalıştırıldıkları ve kamu 

müdahalelerinin zararlarından hareketle savunuyor. 

Ayrıca KİT satışlarından elde edilen gelirlerin 

dış borçları geri ödemede de kullanılabileceğini 

öngörmektedir. Bütçe açıklarını ve borç stokunu 

azaltmak adına IMF ayrıca sağlık, eğitim ve 

sosyal güvenlik gibi sosyal refah harcamalarının 

da kısılmasını emrediyor. Reel ücret düzeyini 

düşürebilmek için devalüasyon talep ediyor. Burada 

amaç, ithalatları kısıp ihracata yönelmeyi teşvik 

etmektir. İhracatı artırabilmek için, gıda fiyatlarını 

belli bir düzeyde tutan sübvansiyonlar da kesilmelidir. 

IMF ayrıca çok yoğun bir de-regülasyon politikası 

uygulattırarak uluslar arası sermayenin de hareket 

alanını genişletmektedir. 

SORU 7: Peki, kendilerini ciddi fedakârlıklarda 

bulunmaya zorlayan bu Yapısal Uyarlama 

Politikalarından az gelişmiş ülkeler fayda 

sağladılar mı 

Azgelişmiş ülkeler 1980’lerde borç krizine 

girmeselerdi ve buna bağlı olarak da gıda, ham 

madde ve sermaye malı ithalatı yapamaz duruma 

gelmeselerdi, büyük çoğunlukla IMF’nin böyle 

kölelik anlaşmalarını imzalamaya yanaşmazlardı. 

IMF patentli kredi ve ticaret politikaları borç yükü 

altındaki ülkeleri, temelde ABD’li şirketler ve 

bankaların çıkarlarına hizmet eden bir dünya ticaret 

ağına daha sıkıca bağlamakta kullanılan bir silah oldu. 

Bir yandan giderek ağırlaşan borç servisi (anapara 

ve faiz ödemesi), diğer yandan ekonomiyi daraltan, 

büyümeyi yavaşlatıcı tedbirlerin sonucunda borçlu 

ülkelerde bu dönemde ekonomik büyüme hızları iyice 

küçüldü. Hatta bazı ülkelerde büyüme hızı negatif 

oldu, istihdam azaldı, yoksulluk ve gelir dağılımındaki 

adaletsizlikler daha da arttı. Buna karşılık IMF’nin 

öngörüsü de gerçekleşmedi ve özel bankalar borçlu 

ülkelere verdikleri kredileri genel görünüm itibariyle 

artırmadılar. Yani, yeşil ışık her zaman işe yaramadı. 

1980’lerde imzalanan 187 adet yapısal uyarlama 

kredisi politik olarak sadece ve sadece IMF gibi 

kar amacı gütmeyen, çok taraflı bir örgüt tarafından 

yaptırılabilirdi, çünkü çok acı reçeteler içeriyordu. Bu 

programlar üçüncü dünya ülkelerine açlık, beslenme 

sorunları, yoksulluk, hastalık ve ölümler getirdi. 

Üstelik bu politikalar büyüme de getirmedi. Örneğin 

Sahra altı Afrika ülkelerinde bu yıllarda GSYİH yılda 

% 2,2 oranında düştü. Bu ülkeler aldıkları kredileri 

geriye ödeyebilmek için sağlık ve eğitim harcamalarını 

% 25–50 kısmak zorunda kaldılar. 

IMF programını uygulayan ülkelerde 1980–1987 

arasında kişi başına kamu harcaması miktarı her 

yıl düşerken dış borç faiz ödemeleri sürekli arttı. L. 

Amerika’da faize ayrılan kamu harcamalarının bütçe 

içindeki payı % 9’dan % 19,3’e çıktı. 1980’ler L. 

Amerika için kayıp yıllar oldu. Şili’de IMF koşulları 

sonucunda reel ücretler % 40 oranında azaltıldı, borç 

krizinin pençesindeki Meksika’da ise 1982–1992 

döneminde reel ücretler ve beraberinde sağlık, eğitim 

ve temel fiziki alt yapı harcamaları yarı yarıya düştü. 

Aynı dönemde yetersiz beslenme nedeniyle bebek 

ölümleri neredeyse üç katına çıktı. 

Yapısal Uyarlama Programları’nın ardından geçen 10 

yılda üçüncü dünya borç stoku o yıla göre daha da arttı. 

Yani IMF, bu ülkeleri borçtan kurtarmaktan ziyade 

sonsuz bir borç tuzağına sürükledi. Devalüasyonlar 

borç stoklarını daha da artırdı, zira borçlar ABD 

doları cinsindendi. Kemer sıkma politikası sonucunda 

büyüme o kadar kısıtlandı ki, faiz ödemelerini bile 

yapmaya yetmedi. Yeni kredi aldıkça, AGÜ’ ler 

giderek artan bir biçimde uluslar arası sermayeye faiz 

ödeyen mekanizmalara dönüştüler. IMF’nin gerekçesi 

ise, kredilerin ekonomik büyümeyi teşvik edeceği ve 

bunun da borç geri ödemesini mümkün kılacağıydı. 

55

Gerçekte ise alınan borçların çok büyük kısmı 

ekonomik büyümeyle değil, giderek daha fazla uluslar 

arası borçlanmayla ödendi. 1969–1982 arasında L. 

Amerikanın dış borçlanması ikiye katlandı. Yeni 

borçların % 70’ inin eski borçların faizlerini ödemek 

için kullanıldığı ortaya çıktı. 

Neden olduğu felaketlere rağmen IMF, 1980’lerin borç 

krizinin, önerdiği Yapısal Uyarlama Programları’nın 

beraberinde gelen büyüme hızlarıyla, artan ihracatlarla 

ve yeni yabancı sermaye yatırımlarıyla çözüldüğünü 

ve uygulanan neo-liberal reformların sonuçta 

ekonomik büyüme ve daha iyi yaşam koşullarının 

oluşturulması için sağlam temeller oluşturduğunu ileri 

sürdü. Gerçekte, düşük gelirli yapısal uyarlamaya 

tabi ülkelerin borçlulukları 1980’de 110 milyar ABD 

dolarından 1992’de 473 milyar ABD dolarına çıkarken, 

faiz ödemelerinin düzeyi 6,4 milyar ABD dolarından 

18,3 milyar ABD dolarına fırlamıştır. Endenozya’da 

1980–1992 döneminde dış borçlar GSYİH’ nın % 

29’undan % 67’ye çıktı (böylece 1990’lardaki derin 

finansal krizin tohumları da atılmış oldu). 

Yani, her iki kuruluş da devasa bir borç tuzağına neden 

oldu. Bu borç yükü dünyanın en yoksul ülkelerini, 

milli gelirlerinin çok önemli bir kısmını faiz ödemeye 

ayırmak zorunda bıraktı. 

Kapitalizmin adaletsiz hastalıklı mantığı servetin 

fiilen dünyanın en yoksul ülkelerinden en zenginlerine 

doğru akmasını gerektirir. Öyle ki, Latin Amerika 

ülkeleri son yıllara kadar, her yıl toplam hâsılasının 

üçte birinden fazlasını diğer ülkelere ve bankalara 

borç ve faiz geri ödemesi olarak verdiler. Borç, büyük 

kapitalist güçlerin, yoksul ülkeleri baskılamada 

kullandığı en önemli silahtır. Hem IMF hem de DB 

bu borçları, yeni pazarlar açmada ve ucuz emek ve 

hammadde kaynaklarına erişmede bir kaldıraç olarak 

kullanmaktadırlar. Borç geri ödemelerini yapabilmek 

ve yeni kredi sağlamak ve borç ödeme güçlüğüne 

düşmemek için, bir zamanların sömürge ülkeleri, 

IMF ve DB’ nın koşullarını kabul etmek zorunda 

kalmışlardır. 

Her ne kadar Dünya Bankasının genel merkez 

binasının girişinde “ Rüyamız, yoksulluğun olmadığı 

bir dünyanın kurulumudur” diye yazsa da, ikizi 

IMF milyonlarca işçi ve köylünün yaşamlarını ve 

sağlıklarını uluslar arası finans kapitalin kullanımı için 

feda eden politikaları azgelişmiş ülkelere zorlamıştır 

ve bu politikaların uygulattırılmasında en büyük 

desteği de DB vermiştir. Birleşmiş Milletler Örgütü’ne 

göre, yapısal uyarlama altındaki ülkelerin yarısında 

kişi başına düşen gıda maddesi azaldı. Bunun nedeni, 

56 

Bangladeş’te, Tanzanya’da, Peru’da, Mısır’da, 

Pakistan ve diğerlerinde gıda sübvansiyonlarını 

ortadan kaldırtan IMF politikalarıdır. IMF’nin serbest 

piyasa politikaları, doğal kaynaklar ve zenginlikler 

yabancı kapitalistlere gitsin diye dünyada bir 

milyardan fazla insanı günde 1 ABD dolarından az 

bir tüketime mahkûm etmiştir. 

IMF ve DB programlarının benzer nitelikteki ve 

felaketle sonuçlanan müdahalelerinin bir diğer 

örneği SSCB’ nin dağılmasının ardından Rusya’da 

görülmüştür.1991 yılında bu ülkede GSYİH % 60 

oranında daraldı. Oysa şu ana kadar en büyük bunalım 

olarak bilinen 1929–1933 Depresyonunda ABD’ deki 

daralma bunun yarısından azdı, % 30 dolayındaydı. 

UNDP’ nin tahminlerine göre, günde 4 ABD dolarının 

altında gelir tüketilmesi anlamındaki bir yoksulluk 

tanımına göre Doğu Avrupa ve BDT ülkelerindeki 

yoksulluk oranı 1988’ de % 4’ten, 1994’te % 32’ ye, 

yani 13,6 milyon insandan 119,2 milyona fırladı. 

IMF politikaları sadece azgelişmiş ülkelerin 

emekçilerini değil, aynı zamanda, hem doğrudan hem 

de dolaylı olarak ABD ve diğer gelişmiş kapitalist 

ülkelerdeki emekçileri de etkilemektedir. Kısmen 

kamu parasıyla fonlandıklarından, hem IMF hem de 

DB, gelir ve serveti, vergiler aracılığıyla, bu ülkelerdeki 

çalışan sınıflardan başta ABD temelli olmak üzere 

dünyadaki çok uluslu şirketlerin ve finans tekellerine 

hizmet eden programlara transfer etmektedir. Bu, 

büyük şirketlere bütçeden sübvansiyon vermekle 

aynı şeydir. Diğer yandan halkın ödediği vergilerden 

oluşan devlet bütçesinden fonlanan bu şirketler 

halka hesap vermezler. Yani, IMF -DB politikaları 

sadece azgelişmiş dünyayı daha da yoksullaştırmakta 

kalmamış, aynı zamanda sanayileşmiş ülkelerdeki 

işçilerin yaşam standartlarını aşağıya çekmiştir. 

SORU 8: 1990’lardaki krizler sonrasında IMF’ nin 

başta Asya Ülkelerine dönük olmak üzere sunduğu 

büyük çaplı kurtarma paketlerinin örtülü başka 

amaçları da var mıydı 

“IMF’nin 1990’lar krizleri ve G. Kore kurtarmasındaki 

gizli amacı, bu bölgeleri Amerikan sermayesine daha 

fazla açabilmektir.” 

Vietnam Savaşı ile zayıflayan ABD emperyalizminin 

askeri gücü, 1980’lerde, Granada, Libya, Lübnan 

ve Panama gibi askeri olarak zayıf ülkelere yapılan 

müdahalelerle yavaş yavaş yeniden inşa edildi. Bunu 

İran Körfezi ve Yugoslavya’ ya yapılan daha büyük 

müdahaleler izledi. 1990’larda bu müdahalelerin amacı 

ABD askeri egemenliğinin yeniden kurulmasıydı. 

Buna paralel bir biçimde ABD, 1980’lerde ortaya

çıkan üçüncü dünya ülkeleri dış borç krizinde IMF’yi 

son borçlanıcı olarak tekrar devreye sokarak iktisadi 

gücünü de pekiştirdi. 

ABD’nin ekonomik gücü arttıkça, dünya finansal 

piyasalarının işleyişinde IMF’nin kilit rolü de daha 

açık hale gelmeye başladı. Tayland, Endonezya, G. 

Kore, Rusya ve Brezilya, ABD finansal gücünün 

kolluk kuvvetlerine dönüştüler. Resmi olarak IMF 

ortada görünse de ülkeler bunun ardındaki gücün 

emperyalizmin yeni ilişkileri olduğunun çok iyi 

farkındaydılar. Örneğin, Güney Kore döviz sıkıntısına 

girince, bir elçisini gizlice IMF yerine, doğrudan 

ABD Hazinesine gönderdi ve gerekli desteği alarak 

kurtarma paketini elde etti. 

Son borçlanıcı kurum olarak IMF, 1997–1998 finansal 

krizinin sınırlı tutulmasında merkezi bir rol oynadı. 

Meksika örneği dışında, 1980’lerdeki IMF kurtarma 

paketlerinin toplam tutarı yılda ortalama 8 milyar 

ABD doları civarındaydı. Ancak, sadece 1997–1998 

dönemindeki 18 ayda IMF, 200 milyar ABD dolarlık 

bir kurtarma paketi düzenledi. Marshall Planı ile 

verilen tutarın beş kat büyüğü olan bu tutarı ödemek 

hiçbir özel bankanın, ya da bankaların, ya da her hangi 

bir aracının yapabileceği bir şey değildi. IMF yeni bir 

role soyunmuştu: Uluslar arası bankacılık sisteminin 

parçalanmasını önlemek. 

Bu bağlamda, Ağustos 1997- Aralık 1998 

dönemindeki beş kurtarma paketi çok önemlidir. 

Bu paketlerle Tayland: 17 milyar $, Endonezya: 43 

milyar $, Güney Kore 57 milyar $, Rusya 21 milyar 

$ ve Brezilya 41 milyar $’lık kredi elde ettiler. Piyasa 

faizlerinin altında faiz oranlarıyla verilen bu krediler, 

mevduat sahiplerini ve yabancı kreditörleri korumak 

ve çöküşün kıyısına gelmiş olan ulusal bankacılık 

sistemlerini yeniden kapitalize etmek amacıyla 

veriliyordu. Nitekim Güney Kore örneğinde, bazı 

yabancı kreditörlerin parası doğrudan IMF tarafından 

ödendi. IMF kurtarma paketleri ve şartlılığıyla, 

yabancı bankalara mevcut borçları yenilemeleri 

durumunda geri ödemelerin tam olarak yapılacağının 

da mesajı verilmekteydi. IMF kredileri olmaksızın 

finansal erime uluslar arası kredi kurumasına neden 

olacaktı. Ancak, bankerler ve sanayiciler mevcut 

alacaklarıyla ilgili çok zararlar edeceği riski altında 

yeni kredi vermek konusunda keyifsiz davrandılar, bu 

da uluslar arası finansal sistemin işleyişini bozdu ve 

dünyayı resesyonist bir sarmala itti. 

Bir başka anlatımla, 1997-98’ler finansal 

krizleri sonrasında uygulanan yapısal uyarlama 

programlarının görünürdeki amacı Batılı ve Japon 

bankaları ve yatırımcıları kurtarmaktı. Ancak, 

57 

finansman dünyasında da bedava yemek yoktur. 

Çünkü ABD, IMF aracılığıyla uluslar arası bankaları 

şemsiyesi altına alırken, aslında bütünüyle kendi 

çıkarlarına hizmet etmiştir. IMF kredi şartlılığı ile 

ABD, egemenliğini sadece 1980’lerin yoksullaşmış 

ülkeleri üzerinde değil, bu kez küresel kapitalizmin 

en hızlı büyüyen ikinci katman Asya ülkeleri üzerinde 

kurmayı denemiştir. Bu da Avrupa bankaları ve de 

özellikle 1970 ve 1980’lerde Güney Doğu Asya’da 

yerini dolduran Japon bankalarını karşısına almasına 

neden olmuştur. 

ABD ve Japonya’nın Güney Doğu Asya üzerindeki 

rekabeti, krizin boyutlarını da artırarak büyümesine 

neden oldu. Önce Japon Hükümeti öneri olarak, 100 

milyar ABD doları tutarında bir Asya Para Fonu 

yaratma önerisinde bulundu. Ancak, bu öneri ABD’nin 

Asya’daki varlığını tehdit ediyordu ve ABD, krizi 

önlemeyi ikinci plana atarak bu tehdide yoğunlaştı. 

ABD Hazine Bakanı bu öneriyi, IMF’nin yetkisine 

zarar verdiği gerekçesiyle veto etti. Çünkü gerçekte 

IMF parasal sistemin en etkin jandarmasıydı. Daha da 

önemlisi, ABD güdümlü IMF himayesi altında verilen 

bir kurtarma paketi, nakit zengini ABD bankalarına, 

Güney Doğu Asya’da Japon bankalarının üstünde bir 

güç veriyordu ve aynı zamanda da ABD’li şirketlerin 

bu bölgeye girmelerinin önünü açıyordu. 

Nitekim Tayland’a verilen 3,9 milyar ABD doları 

kredinin onaylanmasının ardından yabancıların yerel 

bankaları ve finansal şirketleri devralma dönemi 

başladı. The Economist’ e göre, Güney Kore paketinin 

ardından IMF, bu ülkeyi Amerikalı ve diğer yabancı 

şirketlere açmada bir kilit haline geldi. Bu paket ile 

ülkenin ağır borçlu şirketlerinin (chaebol) borçları 

yeniden yapılandırıldı. Ardından IMF, Daewoo 

Motors’un iflasını istedi ve bu iflasın ardından dünya 

otomotiv devlerinden olan bu grup 6 milyar ABD 

doları gibi düşük bir fiyatla ABD’li Ford ve GM’ e 

satıldı. 

Uygulamadan da görüleceği gibi, IMF’nin Güney Doğu 

Asya’daki kredileri, durumu istikrara kavuşturmak 

ve borçların geri ödenmesini sağlamanın çok ötesine 

geçerek, yerel bankaların ve sanayi şirketlerinin 

haraç mezat, esasta ABD’li olmak üzere, yabancı 

firmalara satılmasına hizmet etmiştir. Üstelik bu 

soygun operasyonu ABD basınında, Asya bankacılık 

krizinin yolsuzluk ve usulsüzlüklerden kaynaklandığı 

iddia edilerek savunulmuştur. Daha vahim bir durum, 

SSCB’nin çöküşü sırasında, Rusya’daki doğal gaz ve 

petrol kaynaklarının bizzat IMF yardımlarıyla, çok 

kısa bir sürede Batı sermayesi işbirlikçisi bir avuç Rus 

oligarkının eline geçirilmesinde yaşanmıştır.

IMF’nin yönlendirdiği böyle büyük çapta sermaye 

akımları dünya bankacılık sisteminin, ABD 

emperyalizmine olan bağımlılığını bir kez daha 

ortaya koymuştur. Küreselleşme altında IMF, ABD 

hegemonyası altındaki bir uluslar arası merkez 

bankası gibi davranmaktadır. Bu IMF için yeni bir 

roldür. Krizleri ne kadar kötü yönetse de şimdilik 

başka bir alternatif de gözükmemektedir. Her ne kadar 

milyonlar için bu durum felaket demek olsa da, IMF 

bir avuç azınlık için emperyalizmin ilk dönemleri gibi 

oldukça verimlidir. Birçok insana göre IMF, bir işgal 

ordusunun vereceği zarardan daha fazla insani zarara 

neden olmuştur. Bu barışçıl emperyalizm, savaşın 

diğer yüzü kadar öldürücüdür. 

SORU 9: Anlaşılan Güney Asya Kriz Paketleri 

ABD için başka kazanımlara da neden oldu. Peki, 

bu paketlerin karşılığında uygulanan bu politikalar 

kredi alan ülkelerin sorunlarını çözdü mü 

IMF, ABD ve Japonya’nın uyguladığı politikalarla 

krizi sınırlı tutabilse de, dünyanın % 40’ı 2. Dünya 

Savaşı’ndan sonra görülmüş en derin resesyona girdi. 

Bu nedenle de genelde IMF programlarının krizi daha 

da ciddileştirdiği ve Asya gribini yaygınlaştırdığı 

kabul edilmektedir. Çünkü, IMF, ihracatları 

artırarak krizden çıkabilme anlamında devalüasyon 

dayatmaktadır. Buna uygun olarak Güney Kore wonu 

yarı yarıya ve Endonezya rupiahı üçte iki oranında 

değer yitirdi. Bu durum da giderek pahalı hale gelen 

ABD doları ile geri ödenecek olan borç yükünü daha 

da ağırlaştırdı. Bu ulusal bankacılık sistemini çökertti 

ve finansal kurumaya neden oldu. 

Bu ülkelerde IMF talimatıyla yükseltilen yüksek 

faiz oranları, sermaye kaçışını önlemek ve yabancı 

sermaye girişini teşvik etmek için tasarlandı, ama 

çöküşe katkıda bulundu. Çünkü borç düzeyleri kısa 

sürede iki üç katına fırlayınca bir zamanların çok güçlü 

firmaları borçlarını ödeyemediler ve resmi olarak iflas 

ettiler. Bunu yaparken ulusal bankacılık sistemini 

de yanlarında götürdüler. Yabancı sermaye IMF’ye 

rağmen ya da IMF politikaları nedeniyle, bölgeden 

kaçmaya devam etti. Hatta DB bile, IMF’nin bölgesel 

krizi küresel bir çöküşe dönüştürdüğünü ileri sürdü. 

IMF’nin Asya kurtarma paketlerinin başarısızlığı 

borsaları sıkıntıya sokarken, aynı zamanda başka 

bölgelerde (Doğu Avrupa, L. Amerika ve Afrika) 

ulusal para birimlerinden kaçışı beraberinde getirdi. 

1998 yazında, uluslar arası finansal sistemin yeni zayıf 

noktaları Rusya ve Afrika oldu. Haziran 1998’de IMF, 

Rusya için 21 milyar ABD doları tutarında bir kurtarma 

paketi hazırladı. IMF, yabancı yatırımcılara, Rusya’nın 

mükemmel temellere sahip olduğu yönünde garanti 

verirken, uluslar arası sermaye piyasalarını Rusya’nın 

borç sorununu çözmesi için teşvik ediyordu. Rusya 

bankalarını yöneten oligarklar bu kredileri ceplerine 

attılar ve bu kredileri, varlıklarını Rusya’dan Batıya 

transfer etmede kullandılar. Bir anda gerçekleşen 

büyük çaptaki sermaye çıkışları sonucunda Ruble 

çöktü, bankalara hücum başladı ve bu durum Rusya 

Hükümetinin ulusal borç ödemelerini reddetmesinin 

de yolunu açtı. Bu da 1998 yazında ortaya çıkan 

finansal krizin önünü açtı. IMF garantilerine rağmen 

uluslar arası bankalar Rusya’da ciddi zararlar ettiler 

ve bir zamanların en büyük hedge fonlarının başında 

gelen Long-Term Capital Management (LCTM) 

iflas etti. Fed ise, bu iflasın ABD bankacılık sistemi 

için çok ciddi tehdit oluşturduğu iddiasıyla LCTM 

kurtarmasına müdahil oldu. 

Kriz Brezilya’ya yayılınca IMF’ye olan eleştiriler 

artmaya başladı ve IMF vites değiştirmek durumunda 

kaldı. IMF, ulusal parasını devalüe etmemesi koşuluyla 

(aşırı değerlenmiş olmasına rağmen) Brezilya’ ya 41 

milyar ABD dolarlık bir kurtarma paketini önerdi. 

Devalüasyonu baskılamak için faiz oranlarını % 

30 ve üzerinde yükseltmeye zorladı. Ancak, iflas 

etmiş bir hükümetin aşırı değerli parayı uzun süre 

devam ettiremeyeceğinin bilincinde olan sermaye, 

Brezilya’dan kaçmaya devam etti. 

1990’lar krizleri sonrasında uygulanan IMF 

politikalarının emekçi yığınlar ve halk üzerindeki 

etkileri ise tam anlamda bir felaket olmuştur. Güney 

Kore’de kitlesel işten çıkartmalar yaşandı (öyle ki 

IMF tanımı üzerinden şakalar geliştirildi: “IMF: I’M 

fired ( işten atıldım)” . Aileleri yoksullaştığından 

sokağa bırakılan çocuklara “IMF Öksüzleri” adı 

verildi. Tayland’ da çok sayıda çocuk fahişeliğe 

zorlandı. Suharto diktatörlüğü altında Endonezya’da 

okula kayıtlı öğrenci sayısı dörtte bir oranında azaldı. 

Pirinç fiyatı % 38, kızartma yağı % 110 ve petrol 

fiyatı % 70 oranında arttı. Bunlar ayaklanmalara ve 

Suharto’nun 1998 yılında devrilmesine neden oldu. 

Bu durum, halk ayaklanmalarına yol açabileceği 

endişesi nedeniyle, yerel egemen sınıf için tehlikeli 

hale gelmeye başladı. Arjantin’de ulusal toplu pazarlık 

sisteminin kaldırılması ve işverenlerin istedikleri 

zaman işçilerini atabilmeleri yönünde yasalarda 

değişiklikler yapılması şart koşuldu. 

58

SORU 10: IMF uluslar üstü özerk bir kuruluş 

mudur, yoksa büyük devletlerin kontrolü altında 

mıdır 

Hem IMF hem de DB sapkın ya da şeytani kurumlar 

değiller ama izledikleri politikalar da özerk politikalar 

değil. Bu kuruluşlar, özellikle ABD’li olmak üzere 

büyük sermayenin araçları konumundalar. Politikaları, 

neo-liberalizmin mantığının bir ifadesi ve daha ziyade 

kapitalizmin mevcut evresindeki nesnel trendlere ve 

eğilimlere hizmet ediyor. Kapitalist hükümetleri, IMF 

ve DB’ nı neo-liberal programları izlemeye zorlayan 

şey ise küresel kapitalizm. Bu iki kuruluş küresel 

kapitalizmin bürokratik metaforları konumundadırlar. 

Daha spesifik olmak gerekirse, IMF zengin ülke 

hükümetlerince özellikle de ABD Hazinesince kontrol 

edilmektedir. Görüntüde 186 ülkenin ortak bir örgütü 

olsa da, New York Times’ın da bir tarihte tanımladığı 

gibi ABD Hazinesinin çoban köpeği (lab dog) gibi 

davranıyor. Temelde IMF, ABD’nin, kendi belirlediği 

ekonomi politikalarına diğer ülkeleri razı etmede 

kullandığı bir örgüt konumundadır. Nitekim Baltimore 

Sun Gazetesinin, 18 Haziran 1981 tarihindeki bir 

tespiti her şeyi anlatıyor: 

“Bazen, ABD yatırımlarının doğrudan dikte 

ettirilmesindense, çok taraflı ajansları kullanmak 

daha iyidir.” 

Nitekim 1990’ların sonlarındaki Güney Kore krizi 

sırasında, bu ülke’nin doğrudan IMF’ye gitmeyip, 

ABD Hazinesi’ne gitmesi, istediği krediyi alması, 

bunun rüşveti olarak da ABD’li büyük sermaye 

gruplarına çok büyük imkânlar tanıması IMF’nin 

bağımsız, uluslar üstü, özerk bir kuruluş olmadığının 

somut bir örneğidir. 

Keza, 2008 krizi sonrasında, ABD Hazinesi’nin 

Pakistan’ da uygulamaya konulan daraltıcı IMF 

koşullarını gevşettirmesi şaşırtıcı olmadı. Çünkü 

nükleer silaha sahip Pakistan Hükümeti bugünlerde, 

Taliban hareketinin yükselişiyle ilgili olarak ciddi 

sorunlar yaşıyor. Politik istikrar açısından, zaten krizle 

daralmış bir ekonomiyi daha da daraltmak ABD’ nin 

bölgesel çıkarları açısından iyi olmazdı. Bu nedenle 

de IMF, Pakistan’da faiz oranlarının düşürülmesine 

karşı çıktığı bir sırada, bütçe açığının % 3,4’ten % 

4,9’a çıkartılmasına evet demek durumunda kaldı. 

IMF’nin özerkliği konusunu daha iyi tartışabilmek 

için tarihe bakmakta yarar var. 2. Dünya Savaşı 

sonrasındaki ulusal kurtuluş hareketleri ve 

bağımsızlıkçı hareketlerin yükselişi sömürgeciliğin 

sona ermesine neden olmuştu. Ancak emperyalizm 

59 

yok olmadı, sadece spotlarını değiştirdi. Önceki 

sömürgeler resmi bağımsızlıklarını kazansalar 

da gerçekte politikaları ve ekonomi politikaları 

emperyalistlerce ve büyük sermaye tarafından 

şekillenmeye devam etti. Sosyalistler, resmi olarak 

bağımsız, ancak ekonomik olarak emperyalizm 

tarafından kontrol edilen bu ülkelerin bu çelişkili 

durumlarını anlatmak için bu ülkeler için yarı sömürge 

tanımını kullanırlar. Bu durumu Jesse Jackson, Afrika 

Uluslar Konferansı’nda yaptığı konuşmada şöyle 

özetler: “Emperyalistler eskiden mermi ya da urgan 

kullanırlardı, şimdi ise DB ve IMF’ yi kullanıyorlar”. 

Bugünkü emperyalist hegemonya ekonomiktir ve 

bu dünya piyasalarının kontrolüyle, ÇUŞ’ ların 

gücüyle, uluslar arası finansal kurumlarla ve yoğun 

bir askeri güçle muhafaza edilmektedir. Gerektiğinde 

emperyalizm, piyasaları koruyabilmek için, askeri 

olarak da müdahale etmektedir. Fantastik bir teknoloji, 

büyük ölçekli sanayiler ve devasa bir finansal gücü 

barındıran bu şirketler ve büyük kapitalist hükümetler 

dünyanın kaderini belirlemektedirler. Kendi güçlerini 

ve karlarını koruyabilmek için de dünyanın değişik 

kısımlarını savaşa sürüklemek hakkını da kendilerinde 

görmektedirler. Emperyalist sermaye bu bağlamda 

IMF, DB ve DTÖ’ nü, kendi sınıfsal çıkarlarına 

hizmet eden trendleri ve dünya ekonomisinde hali 

hazırda yerleşmiş süreçleri daha da güçlendirmek için 

kullanmaktadır. Yani, IMF ve DB’ nın, emperyalizmin 

güçlü birer enstrümanı olarak yarı sömürge dünyanın 

ekonomik ve politik kontrolünün sürdürülmesinde 

kullanıldığını ileri sürmek mümkündür. Bu bağlamda, 

daha önce ele aldığımız ‘Yapısal Uyarlama Politikaları’ 

küresel sermayenin yarı sömürge ülkeleri yönetmede 

kullandığı politik bir şantaj şeklidir. 

Aşırı birikim ve aşırı üretimden kaynaklanan kar 

oranlarındaki azalma ve bunun türev sonucu olarak 

yetersiz talep sorunu, neo-liberalizmin, az gelişmiş 

dünyayı hem ucuz işgücü hem de yeni pazarlar 

olarak emperyalist sermayenin hizmetine açmasıyla 

sonuçlanmıştır. Böylece, ÇUŞ’ lar ürünlerini girdikleri 

ülkelerin yerli üreticilerden daha ucuza satarak 

ekonomileri ele geçirebilmişlerdir. IMF üzerinden 

yürütülen neoliberal kemer sıkma programlarının 

yerel üreticiler için verilen sübvansiyonlara, küçük 

çiftçilere verilen yardımlara ve küçük işletmelere 

verilen desteklere bulaşmasının da ana nedeni budur. 

Böylece, serbest ticareti öngören neo-liberalizm 

yoksul ülkelerin insanları için bir felaket olurken, 

serbest ticaret görüntüsü altında, ÇUŞ’ lar bu ülkelerin 

zenginliklerine el koydular ve bu serveti Batının büyük 

bankalarının kasalarında depoladılar. Gerçekte, IMF,

DB ve DTÖ destekli olarak hayata geçirilen böyle 

bir süper ekonomik dominasyon, geçmişte yürütülen 

doğrudan ırkçı sömürgeciliğin gizlenmiş bir şeklidir. 

SORU 11: Bu örnekler, IMF’ nin sadece özerk 

değil, aynı zamanda demokratik olmayan bir 

yapısının da olduğunu göstermiyor mu IMF 

geçmişte, Filipinlerde Marcos diktatörlüğünü 

desteklemişti. Yakın dönemde de bu tür antidemokratik 

iktidarları desteklediği oldu mu 

IMF, geçtiğimiz aylarda Honduras’taki darbeci 

hükümete 150 milyon ABD doları ve 9 Eylül’de 14 

milyon ABD doları tutarında kredi verdi. Dünyadaki 

hiçbir hükümet ya da örgütün, DB, BM ya da bölgesel 

kalkınma bankasının bu darbeci askeri hükümeti 

tanımamasına ve hatta verdikleri mali destek ve 

kredileri durdurmasına rağmen, IMF’nin darbenin 

hemen ardından darbecilere destek vermesi IMF’nin 

politik arenadaki konumunu da ortaya koymaktadır. 

IMF’nin bu tutumu aslında kurulduğu tarihten bu yana 

onun temel gözetmeni olan ABD ‘nin politikalarıyla 

uyumludur. Honduras’taki darbenin ardından, ABD 

Hükümeti bu ülkeye doğrudan verdiği 18 milyon 

ABD dolarlık yardımı keserken, IMF üzerinden 

bunun 10 katını vermiştir. Aynı IMF, geçen Kasım 

ayında bu ülkenin demokratik olarak seçilmiş 

başkanı Zeleya Hükümeti ile yapılmış olan Standby 

anlaşmasını, ekonomi politikaları konusunda anlaşma 

sağlanamadığı gerekçesiyle, durdurmuş ve krediyi 

kesmişti. 

Aslında IMF’ nin anti-demokratik iktidarları 

desteklemesi yeni değil. 1970’li yıllarda Filipinlerdeki 

diktatör Marcos’a ve Zaire’de diktatör Mobutu’ ya da 

destek vermişti. 

Darbeci hükümetlere destek verme konusunda son 

derece cömert davranan IMF aynı ilgiyi demokratik 

halk iktidarlarına göstermemiş, hatta kredilerini onları 

cezalandırmada bir araç olarak da kullanmıştır. 

Örneğin, Nikaragua’da 1979 yılında yapılan 

Sandinista devriminin ardından hem IMF hem de DB, 

devrimin tüm L. Amerika’ya yayılacağı endişesiyle, 

bu ülkeye vermekte oldukları tüm kredileri kestiler. 

Sandinista Hükümeti, halkın da desteğiyle bazı 

şirketleri millileştirdi, okuryazarlık kampanyası, 

sağlık ve ucuz gıda gibi halkının lehine olan projeleri 

başlattı. ABD, IMF ve DB’ nı Nikaragua’ya hali 

hazırda verdikleri kredilerin faizlerini yükseltmeye 

zorladı ve bunu başardı. Ayrıca devrilen diktatörün 

borçlarının da hemen ödenmesini talep etti ve yeni 

kredi verilmesini engelledi. 

Keza, aynı ABD, Meksika’nın Nikaragua’ya yaptığı 

petrol satışlarını durdurdu, kontr-gerilla ordusunu eğitti 

ve finanse etti. Bundan 12 yıl sonrasında, 1992 yılında, 

bir muhafazakâr hükümet iş başına geldiğinde ise, her 

iki kuruluş da kolları sıvayarak ekonomiyi tamamıyla 

dönüştüren bir destek programı uygulamaya başladı. 

Köylüler tarafından daha öncesinde el konulmuş olan 

topraklar tekrar büyük toprak sahiplerine geri verildi, 

millileştirilmiş şirketler özelleştirildi, daha öncesinde 

bedava olan sağlık ve eğitim hizmetleri kısmen 

özelleştirildi ve kamu işçileri yığınsal olarak işten 

çıkartıldı. Bugün bu ülkenin borç stoku GSYİH’ sının 

6 katı tutarında, nüfusun % 74’ü yoksul, % 60’ ı işsiz 

ve beş yaşın altındaki çocukların % 30’u yeterince 

beslenemiyor. 

Keza, IMF 2002 yılında Venezüella devlet başkanı 

Chavez’e karşı yapılan, ancak sadece birkaç saat 

ayakta kalabilen askeri darbenin hemen ardından, 

darbecilere her türlü mali desteği vermeye hazır 

olduklarını açıklamıştı. 

Tüm bu örnekler uluslar arası politika arenasında IMF’ 

nin, ABD’ nin emperyalist hegemonyasının devamı 

için bir araç olarak da kullanıldığının göstergesidir. 

IMF’nin, karar alma mekanizması anlamında, iç 

işleyiş biçimi de demokratik değildir. Bunun ana 

nedeni, sermaye payı anlamında kota ve oy hakkı 

dağılımıdır. Buna göre, en büyük beş kotaya ve oy 

hakkına sahip ülkeler sırasıyla; ABD (% 17.09 ve % 

16.77 ) , Japonya ( % 6.12 ve % 6.02), Almanya ( % 

5.98 ve % 5.88), Büyük Britanya ve Fransa’dır (her 

biri % 4.94 ve % 4.85). İkinci büyük grup ülkeler ise, 

Çin (% 3,72 ve % 3,66), S. Arabistan (% 3,21 ve % 

2,69) ve Rusya’dır ( % 2,73 ve % 2,69). Türkiye’nin 

payı ise sırasıyla % 0,55 kota ve % 0,55 oy hakkıdır. 

Azgelişmiş diğer ulusların payları da % 001 ile % 

1 arasında değişmektedir. Böylece oyların % 40’ı en 

büyük beş ülkeye aittir. S.Arabistan, Çin ve Rusya’yı da 

içine kattığımızda oyların % 50’sini bulan bir kısmının 

ve veto hakkının büyük ülkelere ait olduğu görülür. 

Bu durum uluslar üstü bir kurum görüntüsündeki 

bu örgütün aslında zenginler kulübünün bir örgütü 

olduğunu da ortaya koymaktadır. Bu açıdan 

azgelişmişlerin gerçekte IMF kararlarında söz hakkı 

yoktur. Bu ülkeler için toplantılara katılmak sadece bir 

ritüel gereğidir. 2008 krizi sonrasında azgelişmişlerin 

kotasının üç katına kadar çıkartılabilmesine imkân 

veren değişikliğin ise hiçbir işe yaramayacağı açıktır. 

60

SORU 12: IMF’ nin değişmekte olduğu doğru 

mudur Doğruysa bu değişikliği nasıl yorumlamak 

gerekir 

IM F’nin değişmekte olduğu iddiaları Nisan 2009’da 

toplanan G20 Londra Zirvesi ve yine aynı yıl yapılan 

IMF İstanbul Zirvesi sonrasında dillendirilmeye 

başlandı. 

Değişimle ilgili olarak, öncelikle, bu yıl ikinci baskısı 

yapılan ‘Kapitalizmin Krizi’ adlı kitabımda da geniş 

olarak yer verdiğim gibi, G20 Londra Zirvesi’nden 

çıkan kararların iyi okunması gerekli. Bu zirvede bir 

araya gelen G20 ülkelerinin li derleri krize karşı küresel 

işbirliğinin koordinasyonu anlamında, hem IMF’nin 

mali gücünü ve rolünü artırmaya, hem finansal piyasaların 

regülasyonuna, hem de dünya ticaretine ilişkin 

bir dizi ka rar aldılar. Bu kararlar özetle: 

— Güvenin tesisi, istihdam ve büyümenin 

canlandırılabilmesine yö nelik olarak ortak eylem 

planı, 

—Finansal denetim ve regülasyonların 

güçlendirilmesine yöne lik olarak finansal sistemin 

regülasyonuna ve gözetimine ait bir reform taslağı, 

— IMF ve Dünya Bankası üzerinden sağlanan, 

finansman miktarını 850 milyar ABD dolarına 

artırmak, IMF kaynaklarını üç misli artı rarak 750 

milyar ABD dolarına çıkartmak ve toplamda 250 

milyar ABD dolarlık bir dış ticaret finansmanı 

sağlamak; 

— IMF’nin Esnek Kredi Kolaylığı (FLL) koşullarının 

ve Dünya Bankası’nın az geliş miş ülkelere dönük 

uygun kredilere erişim koşullarının yumuşa tılması, 

— 2011 sonunda IFIS-IMF kota reformu ve Dünya 

Bankası’nın reformu (2010), IMF ve Dünya 

Bankası’ndaki istihdamın liyakata göre yapılması, 

IMF stratejisi ve sorumlulukla rının belirlenmesinde 

fon guvernörlerinin daha fazla inisiyatif al malarının 

sağlanması, 

— Küresel ticaret ve yatırımların geliştirilmesi, 

korumacılığın ön lenmesine yönelik olarak ülkelerin bir 

yıl için korumacılığa baş vurmamaları doğrultusunda 

2008 Kasım’ında alınan kararın 2010 yılına kadar 

uzatılması, 

— Adil ve sürdürülebilir bir canlanmanın 

sağlanabilmesine yöne lik olarak, Milenyum Kalkınma 

Hedefleri’ne bağlılık, düşük gelir li ülkelere Sosyal 

Sorum luluk Fonu adı altında, 50 milyar ABD dolarlık 

bir fon tahsisi, IMF’nin imtiyazlı kredilerinin limitleri 

ve kapasitesinin artırılabilmesi için altın rezervlerinin 

bir kısmının satılması, Birleşmiş Milletler Örgütü’nün 

krizin yoksullar üzerin deki etkilerini izleyen bir 

mekanizma oluşturması ve daha yeşil bir üretim 

dünyasının sağlanması biçimindeydi. 

İstanbul IMF Zirvesi sonrasında yayınlanan bildiri 

de ise, IMF’nin kuruluşu sırasında yer alan temel 

amaçlarda herhangi bir değişiklik meydana gelmediği 

vurgulandı. Bu klasik amaçlar sırasıyla; Uluslararası 

ticaretin geliştirilmesini, böylece büyüme ve istihdam 

yaratılmasını teşvik etmek, döviz kuru istikrarını 

sağlayarak uluslararası açık ödeme sisteminin 

devamını sağlamak ve ödemeler bilânçosu sorunlarına 

yönelik olarak gerektiğinde ülkelere, yeterli miktarda 

döviz kredisi vermek. 

Aynı toplantıda bu amaçlara ilave olarak 2008 krizine 

karşı yeni eylem planları açıklandı. IMF’nin iyiye 

doğru değişmekte olduğu yorumlarına neden olan da 

işte bu fiili durumun beraberinde getirdiği öneriler ve 

alınan kararlardır. Bunlar sırasıyla; 

— Azgelişmiş ülkelere yönelik kredilerin artırılması: 

Bu çerçevede IMF 2008 yılından bu yana Beyaz Rusya, 

Macaristan, İzlanda, Letonya, Pakistan, Polonya, 

Romanya Sırbistan, Sri Lanka ve Ukrayna’ya yönelik 

olarak 160 milyar ABD dolarlık rekor bir taahhütte 

bulundu. 

— Azgelişmiş ülke ekonomileri için yeni bir kredi 

hattının oluşturulması: Küresel finansal kriz 

nedeniyle ülkelerin yaşadıkları likidite problemlerinin 

çözümüne yönelik olarak yeni bir kısa vadeli likidite 

kolaylığı uygulaması başlatıldı. Kolombiya, Polonya 

ve Meksika gibi ülkeler bu krediler için başvuruda 

bulundular. 

— Sosyal korumaya önem verilmesi: IMF olabildiğince 

sosyal harcamaların korunacağını açıkladı. Örneğin, 

Pakistan’da yoksullara yönelik nakit transferleri ve 

elektrik sübvansiyonları sunulacağı ileri sürüldü. 

Çok tartışılan yapısal reformların, krizden en 

fazla etkilenen kesimleri gözetecek bir biçimde 

tasarlanacakları açıklandı. 

— Çok düşük gelirli ülkelere yönelik kredilerin 

artırılması: IMF bu tip ülkelere yönelik finansal 

yardımlarını iki katına çıkarttı. 2008 yılında bu tip 

ülkelere yönelik yardımlar 1,5 milyar ABD doları iken 

bu rakam Temmuz 2009 itibariyle 2,9 milyar ABD 

doları olarak gerçekleşti. Ayrıca SDR’ler aracılığı ile 

yaratılacak olan 250 milyar ABD dolarlık kaynağın 

18 milyar dolarının bu tip ülkelere yöneleceği ve bu 

paranın, ülkelerin rezervlerinin güçlendirilmesinde ya 

da ödemeler bilânçosu problemleri nedeniyle ortaya 

61

çıkan nakit ihtiyacına yönelik olarak kullanılabileceği 

dile getirildi. 

— Kredi koşullarının kolaylaştırılması: Geçmiş 

dönemlerde Fon, program çerçevesinde belirlenen 

amaçlarla doğrudan ilgili olmamakla beraber ülkenin 

uzun dönemli gelişimi için gerekli olabilecek şartları 

anlaşmalara dâhil etmekteydi. Bundan böyle, 

kredilerin bağlandığı şartların kolaylaştırılacağı ve 

yalnızca ülkelerin cari dönemde yaşadıkları ekonomik 

sorunların çözümünün hedefleneceği açıklandı. 

IMF’nin avukatlığına soyunmuş yayın organları da 

IMF’nin değiştiğini söylüyor. Örneğin The Economist’ 

e göre, IMF yeni bir görünüme büründü. Buna göre, 

IMF artık sadece Wall Street ve Avrupa bankaları 

için değil, dünyadaki tüm ülkeler ve insanlar için 

çalışacak. Bunu da, hem kaynaklarının 1,1 trilyon 

ABD dolarına çıkartılması, hem de işleyiş biçiminde 

önerilen bazı değişikliklere ve IMF’ nin giderek 

daha çok azgelişmişlerin sorunlarına yöneleceğinden 

hareketle savunuyor. 

Yani, IMF’ye sanki dünya çapında “son borç verici 

kurum” anlamında bir dünya merkez bankası rolü 

veriliyor. Üç katına çıkartılmış kaynaklarıyla IMF şu 

ana kadar oynadığı rolü daha önce ayak basmadığı 

bölgelere doğru genişletmeyi düşünüyor. Tarihinde 

ilk kez IMF bu yaygınlıkta klasik koşullarına bağlı 

olmayan kredi tahsisi yapmayı planlıyor. Bu durum 

onu resesyonda kredi enjeksiyonu yapma anlamında 

son borç verici konumuna yaklaştırıyor ve haklı olarak 

da bugünkü gelişmeler 2. Dünya Savaşı sonrasında 

Bretton Woods anlaşmasıyla kıyaslanıyor ve G20 

Londra Zirvesi sonucunda BW benzeri bir yeniden 

yapılanmaya gidilip gidilemeyeceği tartışılıyor. 

Öncelikle vurgulamak gerekir ki, IMF’nin değiştiğine 

ilişkin yorumlara esas teşkil eden bu kararlar, 

krizdeki dünya ekonomisinin kumanda ve kontrolünü 

tamir etmeye yönelik olduğunu kararlardır. Ancak, 

IMF kaynaklarını artırmaya dönük bu 1,1 trilyon 

ABD dolar lık plan, 600 trilyon ABD dolarlık türev 

borç piyasasındaki toksik borçlarla ilgili hiçbir şey 

söylemiyor ve bu toksik borçlar finansal sistem için 

yeni kriz riskler oluşturmaya devam ediyor. Bu durum 

son borçlanıcı rolü verilen IMF’ nin de en önemli 

kısıtını oluşturuyor. Nitekim IMF son olarak, finansal 

sistemin zararının 2010 yılında 4 trilyon ABD dolarını 

bulacağını açıklamıştı. Söylentilere göre, IMF daha 

yüksek rakamlar telaffuz etmeye hazırlanıyor. Böyle 

bir ortamda finansal piyasaların pusulası niteliğindeki 

güvenin nasıl tesis edileceği ve IMF’nin bu işin 

kaptanlığını nasıl becerebileceği ciddi bir sorundur. 

Kaldı ki, 1,1 trilyon ABD dolarlık enjeksiyon, fabrika 

kapanmaları ve iflasları durdurmak, istihdam yaratmak, 

konutların el değiştirmesini durdurmak ve 

ihtiyaç içindeki üçüncü dünya ülkelerine yardım için 

kullanılmayacak, çalı şan sınıflara veya yoksullara 

gitmeyecektir. Bu para kriz nedeniyle iflasın eşiğine 

gelmiş kapitalist devletlere borç olarak verilecektir. 

Bunu yaparken de IMF, her zaman olduğu gibi, 

krizlerin bedelini ihtiyaç halindeki ülkelerin kapitalistlerine 

değil, işçilerine, köylülerine ve 

yoksullarına ödettirecektir. Nitekim Kriz sonrasında 

yapılan çok sayıda kredi anlaşması bunu ortaya 

koymuştur. 

Ayrıca, bu trilyon ABD dolarlık fon, IMF’nin 

kamusal yoldan fonlanmasıyla sağlanmış olan bir 

fondur ve özel bankaların hizmetine sunulacaktır. 

Kriz nedeniyle bankalara borç geri ödemelerini 

yapamayan ülkeler bu sözü edilen fondan kredi alarak 

bu borçlarını ödemeye çalışacaklar. Böylece, aslında, 

G20 bir adımda IMF’nin kreditör ve gelecekteki borç 

tahsildarı rolünü yeniden zorunlu, vazgeçilemez bir 

hale getirmiştir. 

Washington Uzlaşması yıllarından bu yana IMF’ nin 

kötü isminin nedeni, kalkınmayı destekleyen bir acente 

olmaktan ziyade bir banker gibi davranmasıydı. Krizle 

mücadele konusunda yapılan resmi açıklamaların 

tersine, krizin kendisi eski IMF’ nin yeniden dünyaya 

gelmesinde ebelik görevi yaptı. Yani kriz yeni IMF’ 

yi doğurttu. IMF’ ye örneğin 3 trilyon ABD doları 

dahi verilmiş olsaydı, çöken dünya talebini ayağa 

kaldırma konusunda bir farklılık ortaya çıkmazdı. 

Bu 3 trilyon ABD doları efektif talebi ve istihdamı 

ayağa kaldırmayı finanse etmek için değil, kriz içinde 

olan ve geri ödemelerini yapamayan hükümetlere 

yapılacak kredilendirmede bir donanım faktörü olarak 

kullanılacaktı. Bir başka deyimle G20 ülkelerinin 

IMF kaynaklarını güçlendirme kararı bırakın düğümü 

çözmeyi konuya değinmiyor bile. 

1,1 trilyon ABD dolarlık kaynağın bir kısmı aslında 

sanıldığı gibi ihtiyaç halindeki ülkelere kredi 

biçiminde de verilmeyecektir. Bunun 250 milyar 

ABD doları, dünya ticaretine yöneliktir, ancak bu 

bir harcama şeklinde değil, sigor ta şeklindedir. 

İhracatçının parasını alamaması durumunda sağlanan 

bir ödeme garantisi niteliğinde bir destektir. Yani, 

250 milyar ABD dolarlık ticari kredi sigortası, mal 

bedellerinin ödenmemesi durumunda ihracatçıları 

kurtarmak için sunulmaktadır. Vergi mükelleflerinin 

cebinden çıka cak olan bu para, istihdamı korumak, 

kamulaştırma yapmak ya da gıda ve ilaç sübvansiyonu 

için kullanılmayacaktır. 

62

Nitekim IMF, 2009 yılında 283 milyar ABD dolarlık 

bir kredi tahsisi yaptı, ama bunun büyük kısmı zengin 

ülkelere, bir kısmı yükselen piyasalara ve sadece 20 

milyar ABD dolarlık kısmı yoksul ülkelere ayrıldı. 

Dolayısıyla IMF’ ye sunulan bu yeni kaynak 

imkânı, aslında mevcut krediler, yeni bir dış ticaret 

sigorta sistemi ve IMF’nin para basması imkânı dışında 

bir yenilik de içermemektedir. Artık sadece 

finans kapital için değil, aynı zamanda azgelişmiş 

ülkelerin sorunlarının çözümü için çalışacağı iddiası 

ise tutarsızdır. Bu iki grup arasındaki uzlaşmaz 

nitelikteki bir çelişki uluslararası sermaye tarafından 

kurdurulup, denetlenen, güçlendirilen bir kurumca 

nasıl çözümlenebilecektir Kaldı ki, hala hedge 

fonlar ve vergi cennetleri gibi Anglo-Sakson finansal 

modelin temel dayanaklarına karşı bir duruş bile 

sergilenememiştir. Bankaları kontrol etmekte başarısız 

kalan mekanizmalar şimdi hedge fonları nasıl kontrol 

edebilecektir 

Bu anlamda G–20 toplantılarından çıkan IMF’nin 

yenilenen rolü, bir göz boyama niteliğindedir. Bu 

rolde dünyanın ezilen, sömürülen, yoksul halklarının 

durumlarını iyileştirici bir yenilik mevcut değildir. 

Siyah Obama ile ABD emperyalizmi ne kadar insancıl 

olduysa, G–20 sonrası IMF’ de o kadar insancıl 

olacaktır. 

SORU 13: IMF’ den umutlu olanlar bu 

kurumun reforma tabi tutulması ve hedeflerinin 

daha da netleştirilmesiyle yararlı bir kurum 

haline getirilebileceğini ve eski hatalarını 

tekrarlamayacağını ileri sürüyorlar. Bunlar size 

inandırıcı geliyor mu 

Öncelikle şu gerçeğin altını çizmek gerekir. IMF 

geçmişte, yardıma ihtiyacı olan birçok ülkeye, pek 

çok yanlış politika dayatıp onları daha da sıkıntıya 

soktu. 2008 krizinden sonra bunu sürdürdü. Örneğin, 

ekonomisinin % 18 küçüleceğini tahmin ettiği 

Letonya’da IMF, beklenenin aksine devalüasyona 

karşı çıktı. Oysa devalüasyon Letonya ekonomisi için 

daha iyi olabilirdi. Çünkü devalüasyon yapılmayınca 

geriye sadece ekonomiyi küçültmek ve reel ücretleri 

düşürmek kaldı. Aynı yanlışı IMF 1999–2002 derin 

krizi sırasında Arjantin’de de yapmıştı. 

IMF geçmişte de, örneğin Stiglitz gibi bazı iktisatçılar 

tarafından, bütün azgelişmiş ülkelere aynı formatta 

reçeteler yazmakla suçlanıp eleştirilmişti. Oysa az 

gelişmiş ülkeler dahi kendi içlerinde homojen bir 

yapıya sahip değiller. Öyle ki enflasyonun talep 

63 

mi yoksa maliyet enflasyonu biçiminde mi olduğu 

ülkelere göre değişmekte, bu da anti enflasyonist 

önlemleri kökten değiştirebilmektedir. Bu bağlamda 

“Yapısal İktisatçılar” adı verilen bir grup Latin 

Amerikalı iktisatçı, ABD’ nin Latin Amerika’yı yanlış 

analiz ettiğini, arz yönlü bir enflasyonun varlığına 

rağmen IMF’ nin ısrarla bu ülkelere talep düşürücü 

politikalar dayatarak, bu ülkeleri daha da daralttığını, 

hatta stagflasyona soktuğunu iddia ettiler. 

Her ülkeye aynı reçetenin yazılması şu tür sorunlara 

da neden oldu: AGÜ’ ler henüz hazır olmadan, bazen 

de sömürgecilik dönemlerindeki gözdağı siyasetiyle, 

piyasalarını uluslar arası sermayeye açmak zorunda 

kaldılar. Bu açılımdan faydalananlar ise gelişmiş 

kapitalist ülkelerin çok uluslu şirketleri oldu. Standart 

Yapısal Uyarlama Politikaları, AGÜ hükümetlerinin 

kendi ekonomilerini idare etme imkânlarını ellerinde 

aldı ve bunun sonucunda işsizlik ve yoksulluk daha 

da arttı. 

Şu ana kadar yapılan eleştiriler dışında, IMF’ 

nin benimsemiş olduğu iktisadi felsefeye, temel 

paradigmaya ve temel aldığı modele yönelik ciddi 

eleştiriler yapmak da mümkündür. 

IMF politikalarının temelinde ‘Finansal 

Programlama Modeli’ adı verilen bir model yatıyor. 

Bu model ağırlıklı olarak Monetarist bir felsefenin 

ürünüdür. Ancak Howard gibi bazı iktisatçılara göre, 

model saf Monetarist bir model olmaktan ziyade 

Monetarist, Keynesyen ve Yeni-klasik serbest piyasa 

yaklaşımlarının eklektik bir ürünü. 

Modele göre, gelişmekte olan ülkelerde görülen 

ödemeler dengesi sorunları, iç kredi hacmindeki 

artışın para arzını artırmasıyla ortaya çıkan parasal 

bir sorundan kaynaklanmaktadır. Bir başka anlatımla, 

kamu harcamalarının kamu gelirlerinden fazla olması, 

bu açığın kamu sektörüne sağlanan merkez bankası 

kaynaklarından karşılanması ve para talebi veri iken 

bunun para arzını artırması sonucunda enflasyon 

oluşmakta ve beraberinde de ödemeler dengesi 

açıkları ortaya çıkmaktadır. Böylece IMF programı 

uygulayan bir ülkenin yapması gereken ilk iş, iç kredi 

hacmini daraltmak (hem özel sektöre hem de kamu 

sektörüne yönelik) ve buna neden olan bütçe açıklarını 

kapatmak ya da azaltmaktır. Ayrıca yaklaşım döviz 

kurunun ödemeler bilançosu üzerindeki etkilerinden 

yola çıkarak, ödemeler bilançosunu dengeleyebilmek 

adına hemen hemen bütün programlar için devalüasyon 

yapılmasını şart koşmaktadır. 

Böylece toplam arz ile toplam talep arasındaki 

dengesizliğin çözümü, toplam talebin toplam arz

teşhis konulmakta ve yanlış tedavi yöntemleri 

uygulanmaktadır. IMF’nce alınan bu önlemler ise 

doğaları gereği daraltıcı olup, istihdam, üretim ve gelir 

azalmasına ve gelir dağılımında hızlı bozulmalara 

neden olurlar, bu da yoksulluğu artırırlar. 

Reform konusuna gelince, son krizle beraber küresel 

finansal sisteminin reforma tabi tutulması yönünde 

talepler ve baskılar artmaya başladı. Ancak, bu 

krizdeki durum, 1990’ların krizlerinden farklı. Çünkü 

bu kriz AGÜ’ler kadar zengin ülkeleri ve geçmişteki 

adaletsiz dünya düzeninden büyük fayda sağlayan 

ekonomileri de etkiledi. Ayrıca geçmiştekilerden 

farklı olarak, AGÜ’ lerin reform konusundaki sesleri 

biraz daha fazla çıkıyor. 

IMF ve DB içindeki insanların kendileri de, reforma 

tabi tutulmaları gerektiğini dillendirmeye başladılar. 

Örneğin, Dünya Bankası başkanına göre G7 işlemiyor, 

daha çok ülkenin katıldığı büyük bir gruba ihtiyaç var. 

seviyesine çekilmesini sağlayan bir istikrar 

programıyla mümkün olabilmektedir. IMF’ye yapılan 

temel eleştirilerden birisi bu noktada oluşur. Buna göre 

talep yönlü baskı gereğinden fazla abartılmaktadır. 

Kendisini ağırlıklı olarak ‘Yapısalcı Görüşler’ 

olarak ifade eden bu eleştiriye göre gelişmekte olan 

ülkeler talep yönlü olmaktan ziyade arz yönlü bir 

baskı altındadırlar. Bu nedenle de gelişmekte olan 

ülkelerdeki üretim yapısından kaynaklanan (yapısal) 

sorunlara sırt çeviren ve istikrarsızlığı talep fazlasında 

arayan IMF politikaları başarılı olamamaktadır. 

Yapısalcı görüşlerin dayandığı temel nokta azgelişmiş 

ülkelerdeki üretim (arz) ve talep yapısının katılığıdır. 

Böylece talep yapısı yeterince esnek olmadığı sürece 

para arzının daraltılmasının enflasyonu düşürme 

yönündeki etkisi çok zayıf olacaktır. Ayrıca kamu 

harcamaları da çok katı bir görünüm sergilemektedir. 

Böylece faizlerin serbest bırakılması ve kredi hacminin 

daraltılması biçimindeki sıkı para politikaları özel 

tüketim ve kamusal harcamaları kısmaktan ziyade, 

özel yatırım harcamalarının düşmesine neden olacak 

ve bu da uzun vadede üretim ve istihdamın düşmesine 

yol açacaktır. Böylece gelişmekte olan ülkelerdeki 

hali hazırda mevcut olan yapısal sorunlar giderek 

tırmanacaktır. Bu da ekonominin uzun vadede döviz 

yaratma (ihracat) kapasitesini daraltacak ve ödemeler 

dengesi sorunlarının daha da ağırlaşmasına neden 

olacaktır. 

Kısaca, temel aldığı iktisadi felsefenin tutarsızlığı 

nedeniyle üretimden kaynaklanan sorunların göz 

ardı edildiği böyle bir durumda hastalığa yanlış 

Fransa devlet başkanı ve AB dönem başkanı Sarkozy, 

IMF ve DB’ nda temel reformlar yapılması çağrısında 

bulundu. Bu çağrı, yeni bir finansal mimari için olduğu 

kadar, eriyip yok olmaya başlayan bu iki kurumu 

kurtarma operasyonu olarak da değerlendirilmelidir. 

Sarkozy’ nin önerisi, uluslar arası bankacılık 

sisteminin daha sıkı denetlenmesi ve devletlerarasında 

zararlı vergi rekabetine neden olan vergi cennetlerinin 

ortadan kaldırılmasını içeriyor. Ancak burjuva 

hükümetlerin liderlerinin ve OECD gibi örgütlerin 

benzer önerileri 20–30 yıldır yapmakta olduğunu da 

unutmamak gerekir. Yani, bu yeni bir şey değil. 

Ayrıca, Sarkozy’ nin adeta ikinci bir Bretton Woods 

toplanması yönündeki talebini ciddiye alabilmek 

için o ve diğer liderlerin, az gelişmiş ülkelerin 

hem IMF hem de DB’ nda daha fazla söz hakkına 

sahip olma yönündeki taleplerine sahip çıkmaları 

gerekiyor. Bilindiği gibi Stiglitz gibi reformist 

iktisatçılar, azgelişmişlerin daha iyi temsil edilmesi, 

daha fazla şeffaflık ve hesap verilebilirlik gibi 

yönetişim konularını uzun zamandır tartışmakta, 

ancak aynı zamanda da bu kurumların bunu 

sağlayacak temellerinin olmamasından dolayı, bu 

kurumları özellikle de IMF’ yi ikiyüzlü davranmakla 

suçlamaktadırlar. 

Diğer taraftan, ABD, Kasım 2009 ortalarında finansal 

krizi tartışmak amacıyla G20 ülkelerine bir toplantı 

daveti yaptı. Gayrı resmi yapılanmasına rağmen, 

G20 ekonomileri ’ dünya GSH’ sının % 90’ını, dünya 

nüfusunun % 80’ini temsil ediyorlar (en yoksul % 20 

yani 160 ülke hiç temsil edilmiyor ). Bu toplantıda 

AGÜ’ ler ve Avrupalı ülke temsilcisinin bir kısmı 

64

olası temel reformları tartışmak istediler, ama ABD 

ve yanındakiler sadece mevcut krize ve onunla 

ilgili olarak alınması gerekli kısa vadeli önlemlere 

odaklanılmasını sağladılar. Bu saptırma görüşmelerin 

etkinliğini azaltan faktörlerden birisi oldu. Ardından, 

Birleşmiş Milletlerin Kasım 2009 sonunda 

düzenlediği, “kalkınmanın finansmanı” konulu daha 

çok katılımcıyı içeren (192 üye ülke) bir konferans ise 

nedense medyada çok az yer bulabildi. 

Ağırlıklı olarak bazı AB ülkelerince ve AGÜ’ 

ler tarafından talep edilen bu değişikliklerin her 

hangi birisi etkin olarak gerçekleşebilir mi Ya da 

gerçekleşse dahi ne değişir Örneğin, Nisan 2008’de 

toplamda zengin ülkelerin oy haklarının % 3’ünden 

vazgeçerek, bunun % 2’sini yükselen piyasalara ve 

% 1’ini de diğer AGÜ’ lere devretmesi konusunda 

karar verilmişti. Ancak, açıktır ki bu çok şey değil 

ve bu kriz daha fazla şeyin ve daha anlamlı biçimde 

ve daha derin olarak yapılması gerektiğini ortaya 

koymaktadır. Bu yapılır mı, iyimser olmak çok zor. 

Eğer tarih iyi bir göstergeyse, güç ve açgözlülüğün 

iyi fikirleri yok ettiğini çok iyi biliyoruz. Sistemden 

faydalananların, sistem değişikliklerini kabul etmeleri 

zordur. Ya da kendileri lehinde olan değişiklikleri 

kabul etmeye yanaşırlar ki, bu da herkesin iyiliğine 

olmayacak bir değişikliktir. Yani reformlara karşı 

sistemin kendi içindeki egemenler tarafından bir 

direniş söz konusudur. 

Soru 14: Yani, IMF’nin reforma tabi tutulmasına 

bizzat zengin ülkelerin direnç gösterdiklerini 

söyleyebilir miyiz 

Evet. Çünkü sırasıyla G20 Nisan zirvesi ve 26 

Haziran 2009 tarihli BM’ in “Kalkınma Üzerinde 

Dünya Finansal ve Ekonomik Krizinin Etkileri” 

konulu konferans sırasındaki gelişmeler bunu 

ortaya koydu. İlkinde zengin ülkelerin mevcut kriz 

konusunda alınacak anlamlı önlemleri destekleyeceği, 

ikincisinde ise daha uzun dönemli ve daha anlamlı 

önlemlerin hayata geçirilebileceği ümit ediliyordu. 

İlk toplantıyı bir kenara bırakın, ikincisinde de AGÜ’ 

lerin belki de ilk defa seslerini yükseltebilecekleri 

ve reformlarını masaya koyacakları bu konferansta, 

zengin ülkeler reformlara yanaşmadılar. Tam tersine, 

az gelişmişlerden gelen haklı taleplere direndiler. İşin 

acı yanı, ciddi bir değişiklik olmamasına ve IMF’ ye 

ve DB’ na daha fazla para akıtılması kararına rağmen, 

Nisan G20 zirvesi büyük medyada çok olumlu bir 

şekilde yer bulabildi. 

Hatırlayalım, G20 Zirvesi sonrasında IMF, yeni 

kaynak anlamında 500 milyar ABD doları, 250 milyar 

yeni SDR sunumu sağlayarak aslan payı aldı. SDR 

65 

tahsisi efektif olarak yeni para basmak demektir. 

Bunun 100 milyar ABD doları yükselen piyasalara 

ve az gelişmiş ülkelere giderken, toplamda 1,1 trilyon 

ABD dolara yükselen kaynaktan dünyanın en yoksul 

49 ülkesine sadece 50 milyar dolar tahsis edilecek. Bu 

toplam tahsisatın % 5’ inden az bir orana denk düşüyor. 

Güçlendirilmiş bir IMF’ nin yoksul ülkeler için bir 

anlam ifade etmediğinin de açık bir göstergesidir bu. 

IMF kaynaklarındaki bu büyük artışa rağmen, IMF 

‘nin şu ana kadarki kurtarma paketlerinin ardından 

uygulattığı kemer sıkma politikalarını sonlandıracağına 

ilişkin açık bir taahhüt de söz konusu değil. Çünkü 

krizle beraber verilen birçok reçete, geçmişte 

eleştirilmiş olan reçetelerle aynı: Kemer sıkma ve 

krizde en çok ihtiyaç duyulan kamu harcamalarında 

kısıntılar. IMF’nin öne sürdüğü koşullar, IMF’nin 10 

yıl önceki Asya finansal krizlerinden ders almadığını 

da ortaya koyuyor. 

G20 zirvesi sonrasında yayımlanan tebliğ ise uluslar 

arası finansal kurumların(IFI) yönetişim reformlarıyla 

ilgili yeni hiçbir şey söylemiyor. Bankacılıkla ilgili 

düzenlemelerde elle tutulur somut gelişmeler yok. 

AGÜ’ lerin oy haklarının artırılarak daha fazla 

seslerinin çıkmasını sağlayacağı ileri sürülen 

değişiklikler ise sadece lafta kalmış gibi gözüküyor. 

IMF’ nin reforma tabi tutulabileceğini ve 

iyileştirilebileceğini savunanlar yukarıda 

açıkladığımız iktisadi felsefenin geçerliliğini 

sorgulamaksızın, onu veri alarak, yeni IMF’ nin görev 

tanımının iyi yapılmasıyla daha faydalı olabileceğini 

savunmaktadırlar. Bunlara göre IMF’nin yeni 

dönemde görevleri sırasıyla; ulusal politikaları 

nedeniyle ödemeler bilânçosu sorunları yaşayan 

ülkelere yardımcı olmak; küresel bir rezerv havuzu 

oluşturmak; makro düzeyde basiretli bir denetçi 

olmak; büyük ülkelerin izlediği politikaların neden 

olduğu risklere karşı uyarılarda bulunmak ve uluslar 

arası sistemin reforme edilmesini koordine etmek. 

Yani, reformistlerce IMF’ye hem GÜ hem de AGÜ’ 

lerin ekonomi politikalarını izleme konusunda daha 

büyük yetki verilmek istenmektedir. Fakat aynı 

IMF yakın geçmişte 1990’ların borsa balonu ve son 

konut balonunu önceden görüp izleyememişti. Bu 

geçmişi varken ve AGÜ’ ler konusunda yanlış çok 

sayıda politika izlediği bir gerçekken, IMF’ye böyle 

bir genişletilmiş işlev, yani resesyondan çıkarken 

ülkelere sıkı makro ekonomi politikaları izletme 

yetkisi verilmeli midir 

Diğer yandan, 2008 küresel krizi sonrasında ortaya 

çıkan durum kapitalizmin bekası için ‘küresel bir

eserv sisteminin’ kurulmasını gerekli kılmaktadır. 

Çünkü krizden sonra ABD doları güçsüz bir küresel 

değer biriktirme aracı haline geldiğinden, dünyanın 

ABD doları esaslı bir rezerv sisteminden uzaklaşması 

söz konusu olabilir. Az gelişmiş ülkelerin krize etkin 

bir biçimde yanıt vermeyi sağlayacak ilave kaynakları 

yok, yani yardıma ihtiyaçları var. Ancak, az gelişmiş 

ülkelerin halkları yeni borç tuzaklarına düşmek 

istemiyorlar. Bu nedenle de bu ülkelerin güvenini 

kazanacak çok çeşitli ve yeni dağıtım kanalları, yeni 

kredi kolaylıkları gerekli, ayrıca yardımın büyük 

kısmı hibe biçiminde verilmeli. Ama uluslar arası 

finans kapitalin böyle bir yaklaşımı benimsemesini 

beklemek için safdilli olmak gerekir. 

Ayrıca, bu tür iyileştirici (!) önlemler konusuna 

da dikkatli yaklaşmak gerektiği kanısındayım. Bu 

tür öneriler aslında emekçiler açısından yoksulluk, 

işsizlik ve beraberindeki zulüm dışında şu ana 

kadar bir şey getirmemiş olan bir sistemin ve onun 

kurumlarının yeniden umut haline getirilmesine de 

hizmet edebilmektedir. 

SORU 15: IMF’ nin bundan böyle az gelişmiş 

ülkelere daha fazla miktarda ve daha iyi koşullu 

kredi vereceği doğru mu 

IMF belki de tarihinde ilk kez bu çapta bir koşulsuz 

kredi tahsisi yapıyor. Bu durum onun son borç verici 

işleviyle uyumlu. Ama bu bir radikal değişiklik değil. 

Çünkü IMF kurulduğu 1944 yılından bu yana ilk kez 

bu denli bir küresel finansal kriz ve resesyonla karşı 

karşıya kaldı. Bu nedenle de otomatik olarak uluslar 

arası finans kapital onu küresel bir merkez bankası 

rolü oynamaya doğru zorlamaya başladı. 

Aslında, IMF’ nin 2001 krizi sonrasında Türkiye’ye 

verdiği ve o döneme kadarki en büyük kredilerin 

başında gelen Standby kredilerinin de koşulları 

eskilere göre yumuşatılmıştı, ama bu kredilerin 

büyükçe bir kısmı fiilen yabancı bankaların batan 

Türk bankalarıyla ilgili alacaklarını tahsil etmede 

kullanıldı. 

Yani, 2008 krizi sonrasında IMF’ nin küresel krize 

karşı daha etkin tedbirler alması zorunluluğu kendisini 

açıkça dayattığından, IMF bu yönde bir dizi kararlar 

aldı. 

Bunlardan ilki, daha önce de vurgulandığı gibi, 

azgelişmiş ülkelere verilen IMF kredilerinin hacim 

olarak artırılmasıydı. Öyle ki, 2008 yılından bu yana 

IMF, bu ülkelere toplamda 160 milyar ABD dolarlık 

bir kredi taahhüdünde bulundu. Sadece Meksika için 

taahhüt edilen 47 milyar ABD doları ve Polonya için 

20,5 milyar ABD dolarıdır. İkinci olarak, azgelişmiş 

ekonomiler için yeni bir kredi hattı oluşturuldu. Bu 

yeni bir kısa vadeli likidite kolaylığından şu ana kadar 

sadece Kolombiya, Polonya ve Meksika yararlandı. 

Üçüncü olarak, çok düşük gelirli ülkelere yönelik çok 

düşük faizli krediler ve finansal yardımlar hacim olarak 

artırılarak iki katına çıkartıldı. Ama çok düşük gelirli 

ülkelerin büyüyen IMF kredi pastasının kırıntılarıyla 

yetinmek durumunda kalacaklarını vurgulamıştık. Son 

olarak, kredi koşullarının kolaylaştırılacağı açıklandı. 

Uygulamada ise, 2008 krizi sonrasında verilen IMF 

kredilerinin sadece bir kısmının eskiye göre sıkı 

para ve maliye politikalarına bağlı kılınmadığı ya da 

sadece bir kısmında politika sıkılığının gevşetildiği 

görülmektedir. Büyük bir kısım kredi yine Standby 

kredileri statüsü altında eski bildik kemer sıkıcı 

politikalara bağlı olarak verilmiştir. Nitekim kriz 

sonrasında kredilendirilen 41 ülkenin 31’i ile yapılan 

kredi anlaşmaları Ortodoks sıkı para ve maliye 

paralarını şart koşmuştur. Kalan 10 ülke ise Polonya, 

Meksika, Kolombiya’nın aralarında bulunduğu 

nispeten gelişmiş ülkeler ya da yükselen piyasalar 

olarak tabir edilen ülkelerdir. 

SORU 16: Sözü edilen ülkeler hangi ülkeler ve 

bunlara ne tür koşullar dayatıldı 

Bu ülkeler daha ziyade Gürcistan, Ukrayna, Letonya, 

Romanya, Macaristan, Ermenistan, İzlanda, Pakistan, 

gibi ülkeler. 

Bunlar içinde en çarpıcı örneklerden birisi Aralık 

2008’de IMF ile 1,7 milyar Euro’luk bir Stand by 

anlaşması yapmak durumunda kalan ve % 17,2 resmi 

işsizlik oranıyla İspanya’dan sonra en yüksek işsizlik 

oranına sahip bulunan Letonya’dır. 

Bu ülke IMF ile yaptığı Standby anlaşması gereğince, 

bütçe açıklarını IMF’nin istediği düzey olan % 4’e 

çekebilmek için kamu hastanelerinin yarısını, kamu 

okullarının bir kısmını kapatma taahhüdünde bulundu 

ve bunları uygulamaya başladı. Hali hazırda bütçesi 

% 40 oranında daraltıldı. Buna rağmen, bütçesini 

yeterince kısmadığı için Mart 2009’da IMF’ den 

verilmesi beklenen 200 milyon euroluk tahsisatını 

alamadı. Bunun üzerine, öğretmen maaşları ve 

emeklilerin maaşları % 10 ile % 70 arasında azaltıldı, 

2010 yılından itibaren artık emekli maaşları enflasyona 

endekslenmeyecek. KDV oranları % % 21’den % 

23’ e çıkartılırken, petrol ve alkollü içkiler üzerinden 

66

alınan özel tüketim vergisi oranı artırıldı. Aylık özel 

geçim indirimi 90 lot’tan 35 lota düşürüldü. 2010 

yılında bütçe açıklarının daha da aşağı çekilebilmesi 

için GSYİH’ nın % 4’ü oranında vergi artışı ve 

harcama kısıntısı yapılacağı taahhüt edildi. Tarıma 

verilen vergisel teşviklerin azaltılması planlanıyor. 

Gider kısıcı tedbirler olarak ise, yapısal uyumun 

gerçekleştirildiği bakanlık ve kamu kurumlarının 

bütçelerinde GSYİH’ nın % 1,5’i tutarında kesintiye 

gidildi. 

Bu politikaların da etkisiyle, Letonya’nın GSYİH’ 

sı 2009 yılının ilk çeyreğinde % 18 daraldı (2008’in 

son çeyreğinde % 10,3 daralmıştı). Bu, IMF’nin 

acı reçetelerinin günümüzde de sürdüğünün tipik 

örneğidir. Oysa IMF kredilerinin işleri daha da 

zorlaştırmak için değil, kolaylaştırmak için verildiği 

ileri sürülmektedir. 

IMF kredilerinin eski sıkı koşullarının sürdüğünün 

kanıtı diğer bir Standby anlaşması Ukrayna ile 

yapılan anlaşmadır. Bu ülkede de bütçe açığının % 

4’e çekilmesi şart koşulmuş ve bunun için; doğal gaz 

ve elektrik fiyatlarına % 20 dolayında zam yapılmış, 

kamusal mal ve hizmet sunumunda kısıntılara 

gidilmiş, kamu çalışanlarının ücretlerine zam 

yapılmayacağı kararlaştırılmış, başta enerji dağıtım 

firmaları olmak üzere bazı KİT’lerin özelleştirilmesi 

hızlandırılmış, sıkı para politikası uygulanması sözü 

verilmiş, bu arada beş özel bankanın kurtarılması 

kararlaştırılmıştır. 

Bugün Ukrayna adeta resesyon ve IMF koşullarının 

pençesinde kıvranıyor. IMF, resesyonla sarsılan 

Ukrayna’nın 2009 yılı sonunda talep ettiği 2 milyar 

ABD dolarlık acil yardım kredisini 2010 bütçesini 

basiretli bir biçimde hazırlamadığı ve yaklaşan 

devlet başkanlığı seçimi için politik bir uzlaşma 

sağlayamadığı gerekçesiyle geri çevirdi. Oysa 

Hükümetin, Rusya’ya olan doğal gaz borcunu ve 

memur maaşı ve emekli maaşlarını ödeyebilmek için 

bu paraya ihtiyacı vardı. 

Ukrayna Maliye Bakanı Ihor Umansky, IMF ile 

görüşmeleri 2010 yılı başlarında tazeleyeceklerini 

ancak bu yılın sonundan önce taze bir IMF kredisi 

almanın mümkün olmayacağını açıkladı. IMF ise 

2009 yılında, GSYİH’ sı % 15 oranında daralmış 

olan bu ülkeye hali hazırda 11 milyar ABD doları 

kredi verdi, ancak reformların yetersizliği ve politik 

kavgaların derinleşmesi nedeniyle yardımı Kasım 

2009’ da dondurdu. Hükümet yetkilileri eğer ülkenin 

finansal sıkıntısı artarsa bunun diğer bölgelere de 

yayılacağını ileri sürdü. Avrupa bankalarının Ukrayna 

pazarındaki payının % 40 dolayında olması, durumu 

iyice kötüleştiriyor. 

Bu arada, Ukrayna Merkez Bankası’nda 27 milyar 

ABD dolarlık bir rezerv olması Hükümete kaynak 

transferi yapılabileceği anlamına gelse de, bu rezervler 

IMF parasıyla sağlandığı için rezerv düzeyinin aşağı 

çekilmesi izni IMF’ den çıkmadığı sürece bu paranın 

Hükümete bir faydası yok. Bu rezervler 2008 yılında 

% 40 oranında değer kaybeden ulusal paranın yeniden 

istikrara kavuşmasını sağlamıştı. 

Bir başka sorunlu ülke olan Romanya ile yapılan 

Standby anlaşması daha da çarpıcı maddeler içeriyor. 

Bu ülkede 2009 yılında % 7,3’lük bütçe açığı hedefine 

ulaşabilmek için GSYH’ nın % 0,8’ine denk gelen 

bir mali daralma gerçekleştirilmesi planlandı. Bu 

bağlamda, cari harcamalar için aylık tavanlar belirlendi, 

personel harcamalarının kısılması için acil önlemler 

devreye sokuldu ve kamu çalışanlarının ücretleri % 

15,5 oranında düşürüldü. 2010 yılında bütçe açığının 

% 6 seviyesinin altına düşürülmesi planlandığından, 

personel harcamaları daha da kısılacak, emeklilik 

reformu ile sosyal güvenlik kuruluşlarına yönelik 

transfer harcamaları düşürülecek, bazı mal ve 

hizmet alımlar durdurulacaktır. Gelirler yönünde 

ise emlak vergilerine yönelik düzenleme ile vergi 

tabanı artırılırken aynı zamanda da petrol ve tütün 

mamullerinin ÖTV’ leri artırılacak. 

67 

Ayrıca bu anlaşmayla uzun dönemde, gerçekleştirilecek 

reformlarla kamu kesiminin etkinliğinin artırılması 

hedeflenmektedir. Bu reformlar yedi alanda 

yoğunlaşacak: i) kamunun yeniden yapılandırılması 

kapsamında kamu çalışanlarının payının azaltılması, 

ii) emeklilik reformu, iii) mali sorumluluk yasasının 

yürürlüğe konulması, iv) kamusal girişimlerde 

reforma gidilmesi, v) mali hesap verilebilirlik 

adına yerel yönetimlerle olan finansal ilişkilerin 

yeniden yapılandırılması, vi) vergi idaresinde

etkinliğin artırılması, vii) daha verimli sosyal yardım 

programlarını geliştirilmesi. 

Macaristan’da benzer politikalar hayata geçirilmeye 

başlanmıştır. Buna göre, 2009 yılı bütçe açığının 

% 4 oranında tutulması planlandığından, kamu 

harcamalarını kontrol altına alacak tedbirler 

yürürlüğe konulmuştur. Bu bağlamda, yerel yönetim 

harcamalarının kontrol altına alınması, eğitim 

harcamalarının demografik eğilimlere göre azaltılması 

ve belli sübvansiyonların azaltılması hedeflenmiştir. 

Ayrıca kamusal ulaşım harcamalarında da kısıntıya 

gidilmektedir. Ayrıca ÖTV oranları artırılmış ve 

vergi dışı kamu gelirlerinde artış sağlamak için KİT 

ürünlerine zam yapılmıştır. 

Öncelikle, 24 Ocak 1980 kararlarının en yoğun bir 

biçimde uygulamaya konulduğu Özal döneminden 

başlayarak, yani 1983 yılından, 2009 yılı üçüncü 

çeyreğine kadar yapılan dış borçlanmaya baktığımızda 

çok çarpıcı gerçeklerle karşı karşıya kalıyoruz. Öyle 

ki, bu 27 yıllık dönem boyunca Türkiye kamu ve özel 

sektör dış borç servisi olarak toplam 520 milyar ABD 

doları civarında dış borç servisi yapmıştır. Bunun 377 

milyar ABD doları anapara olup, 141 milyar ABD 

doları faiz ödemesidir. 

Bu borç servisinin 324 milyar ABD dolarlık kısmı 

yani % 62’si 2002 yılından bu yana yani AKP 

iktidarı döneminde yapılmış olup, bunun içinde faiz 

ödemelerinin tutarı 71 milyar ABD dolarıdır. 

Krizden etkilenen ülkelerin başında gelen İzlanda’da 

ise finansal sektöre yönelik birçok tedbirin yanı sıra 

2009 yılında % 14’e ulaşan bütçe açığını aşağıya 

çekebilmek için orta vadeli bir mali uyum kanunu 

çıkartılarak kamu harcamalarında özellikle de 

sermaye yatırımlarında kısıntıya gidilmesi, böylece de 

faiz dışı fazla verilmesi hedeflenmiştir. 2013 yılında 

vergi gelirlerinin GSYİH’a olan oranının % 32’ye 

çıkması hedeflendiğinden vergi yükü artırılacaktır. 

Bu bağlamda, gelir ve kurumlar vergisi oranlarının 

artırılması, tüketim üzerinden alınan vergilerin 

daha da ağırlaştırılması ve teşviklerin kapsamının 

daraltılması planlanmıştır. 

Yukarıdaki kredilendirme örneklerine, kemer sıkmaya 

yönelik sıkı para ve maliye politikası uygulamaları 

damgasını vururken aynı IMF, ABD’nin telkinleriyle 

Pakistan’ da koşullarını gevşetmiş, hatta 2011 yılında 

KDV’ye geçiş ve sigaranın vergisinin artırılması 

gibi önlemlerin dışarıda tutulduğunda, genişletici 

sayılabilecek maliye politikalarının uygulanmasını 

kabul etmiştir. Çünkü daha önce de belirtildiği gibi, 

nükleer silaha sahip Pakistan Hükümeti bugünlerde, 

Taliban hareketinin yükselişiyle ilgili olarak ciddi 

sorunlar yaşıyor. Politik istikrar açısından, zaten krizle 

daralmış bir ekonomiyi daha da daraltmak ABD’ nin 

Asya’daki çıkarları açısından iyi bir politika olmazdı. 

Bu nedenle de IMF, Pakistan’da bütçe açığının % 

3,4’ten % 4,9’a çıkartılmasını kabul etti. 

Soru 17: Son olarak, Türkiye bir süredir yapılan 

görüşmelere rağmen IMF ile henüz bir Standby 

anlaşması imzalamadı. Sizce bunun nedeni nedir 

Böyle bir anlaşma gerekli midir 

IMF ile yeni bir Standby anlaşmasının gerekli 

olup olmadığını değerlendirebilmek için öncelikle 

Türkiye’nin dış borçlarıyla ilgili bazı verilere bakmak 

yararlı olur. 

68 

Bu veriler özellikle son 30 yıldır Türkiye’den borç 

anapara ve faizi biçiminde önemli bir miktarda 

kaynağın uluslar arası finans çevrelerine doğru 

aktarıldığını ortaya koymaktadır. Bu aktarma süreci 

özellikle AKP iktidarı döneminde hızlanmış olup, son 

7 yılda aktarılan değer bu döneme kadar ki kısmın iki 

katından fazla olmuştur. 

Buna rağmen Türkiye’nin dış borç stoku azalmamıştır. 

2009 yılının üçüncü çeyreği itibariyle toplam brüt dış 

borç stoku yaklaşık 274 milyar ABD dolarıdır. Bunun 

84 milyarı kamu 

(% 30,5) ve 176 milyarı özel sektöre ( % 64,5) ve 

14 milyarı T.C.Merkez Bankası’na aittir (% 5). 

Türkiye’nin böyle bir borç ödeme mekanizmasına 

dönüşmesinde kuşkusuz IMF’nin hem doğrudan hem 

de yeşil ışık anlamında dolaylı olarak payı büyüktür. 

Diğer taraftan, vade yapıları itibariyle, daha sorunlu 

olabilecek kısa vadeli borçlar toplam dış borçların 

sadece % 18’ini, uzun vadeli borçlar ise % 82’ sini 

oluşturuyor. Özel sektörde ise kısa vadeli dış borç 

oranı biraz daha yüksek olsa da (%25) çok büyük bir 

sıkıntı yaratacak gibi gözükmüyor. Ayrıca, TCMB 

net rezervlerinin kısa vadeli borçlara oranı : % 151, 

toplam borç stokuna oranı % 27 civarında. 2008 

yılından bu yana bu rasyolarda iyileşme anlamında 

bir artış var. Keza, dış borç servisinin ihracata oranı 

% 60 ( % 75’in altında). 

Bu göstergeler, yukarıda ele aldığımız ve IMF ile ağır 

koşullarda Standby anlaşmaları yapmak zorunda kalan 

ülkelerle kıyaslandığında göreli olarak Türkiye’nin 

neden rahat davrandığını bir miktar açıklıyor. 

Ancak, 2010 yılı itibariyle şöyle bir durum da söz 

konusudur: Bankacılık dışı reel sektörün 2010 yılı

sonu itibariyle ödemesi gereken dış borç miktarı (faiz hariç) 27 milyar ABD doları civarında. Bankaların dış 

borç ödemelerini de kattığımızda bunu 35 milyar ABD doları (faiz hariç) olarak düşünmek mümkün. Kamu 

kesiminin 2010 yılında yapması gereken faiz dâhil dış borç geri ödemesi 11 milyar ABD doları tutarında. 

Hazine garantili dış borç stoku ise 6,3 milyar ABD doları civarında, ancak bunun geri ödeme detayları 

bilinmiyor. Ayrıca kamu kesiminin 2011 ve 2012 yıllarının her birinde faiz dâhil 10’ ar milyar ABD doları 

dolayında bir borç servisi var. 

Kısaca, 2010 yılında kamu ve özel sektör, borç anapara ve faizi olarak 50 milyar ABD doları civarında bir 

dış borç geri ödemesi yapacak. Bunun dörtte üçü özel sektöre, ağırlıklı olarak da reel sektöre ait. 

Kanımca, burada temel sorun bu borcun çevrilip çevrilemeyeceğiyle ilgili. Aslında 2007’den bu yana pek 

de sıkıntı çekmeden bu miktarda bir borç çevrilebilmiş ve sırasıyla 2007’de 49 milyar, 2008’de 53 milyar ve 

2009 üçüncü çeyrek itibariyle 59 milyar ABD dolarlık bir geri ödeme(faiz dâhil) yapılabilmiş. Bu nedenle 

de 2010’da 50 milyar dolar civarındaki bir dış borç servisi yapılabilir gibi gözüküyor. Bu anlamda da IMF 

ile bir Standby anlaşmasına gidilmesi çok elzem gibi gözükmüyor. 

Bununla birlikte, IMF kredi anlaşmalarının beraberinde getirdiği ve emekçilerin aleyhine olan koşullar 

(özelleştirmelerin hızlandırılması, istihdamın daha da esnekleştirilmesi, sendikasızlaştırma- örgütsüzleştirme, 

sosyal harcamaların kısılması gibi) ve bir miktar da özel sektörün daha düşük faizlerle yeni dış borç bulabilme 

arayışından dolayı yeni bir Standby büyük sermaye tarafından destekleniyor olabilir. 

Kısaca, verili Standby koşullarında IMF ile bir Standby anlaşması yapılırsa, , bu dış borçların çevrilebilmesi 

ihtiyacını karşılamak için değil, büyük sermayenin emek karşıtı IMF politikalarını uygulatma talebini 

karşılamak için yapılacaktır. 

Son söz olarak, Türkiye 1958 yılından bu yana IMF ile beraber. O yıl söz kesmişiz, ardından nişan ve 

ardından evlilik, ama 60 yıl süren bu beraberlikte ülke olarak ve özellikle de emekçiler olarak hiç mutlu 

olamamışız. Sadece 2000–2005 döneminde 30 milyar SDR civarında kredi kullanıp, şu ana kadar 20’ yi 

aşkın Standby anlaşması imzalamışız. Geldiğimiz nokta nedir Her seferinde başa sarıyoruz. Yani, IMF ile 

geçen 60 yıl, boşa geçmiş 60 yıl olarak değerlendirilebilir. Siz hiç IMF politikalarını uygulayarak kalkınan 

bir ülke gördünüz mü 

69

ÖLÜLERİMİZ BİR TUTAR BİZİ 

Osman AKINHAY 

...Kalkıp gitsem şimdi, ellerim 

pantolonumun ceplerinde, yönüme 

bakmadan sokakların arasına girip 

çıksam. Yine de bilirim, hiç karşı 

koyamayacağım içimdeki sesin beni nereye 

yönlendireceğini, koluma girip beni -en 

uzak ülkelere gittiğimde dahi bu şehrin 

adı geçtiğinde zihnimde görüntüsünün 

canlandığı- nereye götüreceğini. Nitekim 

çok geçmeden, yürümeye başlayalı yarım 

saat bile olmadan dikilmeye başlarım bu 

durağımda, fakültenin karşı kaldırımındaki 

lokantayla kahvenin önünde, caddeye biriki 

metre mesafede. Ve başımı çeviririm bir 

sağa, yüksek ağaçların arkasında heybetini 

hâlâ kaybetmemiş binaya, bir de sola, 

hamamın önündeki, yanından uzanan 

kolun tuttuğu silahı apaçık gördüğüm 

elektrik direğine... 

Taşlar vardı o gün ellerimizde, banliyö treninin geçtiği 

lokantanın arkasındaki açıklıkta. Akşamdan kalmış hafif 

bir kar tabakasının örttüğü trenyolunun kenarındaki 

çakılların içinden toplamıştık hepsini alelacele, kahvenin 

önünde kümelenmiş, saldırmak üzere bizi bekleyen 

grubu fark edince. Semtteki okullarda dersler bittiğinde 

bizim ayrı bir grup olarak otobüs durağından topluca 

ayrıldığımızı bildiklerinden orada hedef seçmişlerdi 

bizi. Tasarlanmış bir tuzaktı bu; biz onlara doğru 

yürümesek, arkadaki açıklıktan taş toplamak yerine 

onları umursamadan, gelecek ilk otobüsle gitmeye 

niyetlenmiş olsak dahi yine sloganlar, küfürler ve taşlarla 

tahrik edeceklerdi belli ki. Yirmi beş-otuz kişi vardılar 

o hengâmede seçebildiğim, fakat tek bir kız yoktu 

aralarında, doğrudan saldırmak amacıyla bizi bekliyor 

olduklarını bundan anlamalıydık esasında. Sonra geri 

çekilmeye başlayınca onlar, biz de taş atarak kovalamaya 

başlamıştık topluca, ama hiç ihtimal vermemiştik silahlı 

olmalarına, ihtimal versek de, gözlerimizle görsek 

de aldırmazdık ya, biraz tereddüt geçirdikten sonra 

yine kavgaya girerdik ya; oysa bizi üstlerine çekmek, 

hayatımıza kast ederek ateş açmak içinmiş koşmaları –o 

katilin karşısında öylesine açık bir hedeftik ki her birimiz... 

Sen, birkaç saniye sonraki -erken mi erken- ölümünle 

kaderi hepimizden ayrılacak olan, çok fark olmasa 

da yaşça en büyüğümüzdün, çoğumuz ikinci, üçüncü 

sınıftayken sen iki yıldır mezun olmanın eşiğindeydin. 

Üstelik evleneli birkaç ay ancak olmuştu; bir hafta önce 

de kantinde hep birlikte otururken vermiştin müjdeyi, çok 

sevdiğin karının bir aylık hamile olduğunu. O her zaman 

dudaklarının kenarına iliştirdiğin utangaç gülümsemen 

yerine, bu sefer ağzın kulaklarına varan bir sevinç içinde 

söylemiştin bunu. Kış aylarında üstünden hiç eksik 

olmayan o kalın gri pardösünü giymiştin gene, keşke 

canını korumaya yetseydi kalınlığı, kurşun işlemeyen bir 

zırh olsaydı, yetmedi ama, koruyamadı seni, tam o sırada 

sen de apaçık gördün mü, o melunun, elektrik direğini 

kendine siper ettiğini, mavi anorağı ve kalın bıyıklarıyla 

sağ kolunu uzatıp namluyu tam üstümüze doğrulttuğunu. 

Yan dönmüş olmalıydın ilk kurşunu yediğinde, yoksa 

ikinci mermi yandan delip geçmezdi boğazını, ya 

önden girerdi vücudunun başka bir yerine, ya da boşa 

giderdi belki, esirgerdi seni, esirgemedi ama işte, en 

uzun boylumuzdun da ondan dolayı doğrudan sana 

nişan almış da olabilirdi –anlaşılan kolayına gelmişti 

katilin, hiç bilemeyeceğiz bunu, yakalanmamıştı zaten, 

saldırganları fiilen yönlendirenlerin adları sanları bilinse 

bile faili meçhul kalacaktı bugüne kadar. Ve tam o ânda 

gözlüklerin mi fırlamıştı havaya, parmakları açılan sağ 

elin vurulduğunu mu haber vermek istiyordu, yoksa 

havadaki gözlüklerini tutmaya mı çalışıyordu, bir sıcaklık 

hissettin mi o esnada vücudunda, hemen anladın 

mı vurulduğunu, düşündün mü öleceğini –sonraları 

defalarca zorladım zihnimi, yüzün mü çarpılıp kasılmıştı, 

yoksa ben mi ekliyordum hep bu ayrıntıyı, aklımdan hiç 

çıkmayan o görüntüne; haykırıp yardım istedin mi, onu 

da hatırlamıyorum, ilk kurşun sesi duyulunca şaşkınlıkla 

sağa sola baktığımı, ileri doğru koşmak yerine, merminin 

kime isabet edeceğini görmek istercesine durup yüzümü 

arkaya çevirmek üzere olduğumu, sonra da solumdan, 

senin tarafından bir inilti gelince tehlikenin büyüklüğünü 

fark edip ikinci mermiden önce kendimi yola fırlattığımı 

hatırlıyorum ama, önüne atılan birini görünce onu 

70

ezmemek için sert bir fren yapan arabadan çıkan tiz 

sesi de, başımın hafiften otomobilin ön çamurluğuna 

çarptığını da hatırlamıyorum bir nebze olsun. Yanı 

başımda lastiğini yakarcasına bir frenle duran otomobil 

ile bizim arkadaşların tarafından kızlı erkekli karışık 

bağırış sesleri ve çığlıklar, sloganlar arasında bir bilinç 

kaybı, algısını kaybettiğim zamanın birkaç saniyeliğine 

buhar olup uçuşu, durdurulmuş bir film karesi gibi ânı 

sabitleyen o uğursuz zaman dilimi... 

Ne çok arkadaş öldü o günlerden bu yana. Ateş yanı 

başımıza da düştü. Her gün fakülteye beraber gidip 

geldiğimiz, dernekte ortak toplantılara katıldığımız, 

topluca ya da grupça bildiri dağıtmaya, afiş asmaya 

ve yazılamaya çıktığımız, birlikte nöbet tuttuğumuz 

arkadaşlarımız, kimisi gözlerimizin önünde, öldürüldü. 

Hele biri, herkes için en yakınındaki kendince en acısı; 

yarım saat önce okulun ortasındaki geniş salonda, üç kişi 

gülüşerek volta atmışken ve o bize yeni eviyle, sekiz ay 

sonra doğacak bebeğiyle ilgili güzel tasarılarından söz 

etmişken, bazı öğlenler yaprak ciğer yemeye gittiğimiz 

lokantanın yanında, fakültenin karşı çaprazındaki 

hamamın önünde iki kurşunla vurulup kaldırıma düşeni. 

Gün geliyor, mekân duygusu uyandırmayan, ama 

zaman duygusunu hatırlatmakta da ısrarcı bir boşluktan 

gözlerini üstüme diktiğini görüyorum onun. Özlemli 

bir bakış oluyor hep bu; ürpertiyor baştan aşağı. Bazen 

rüyama girip, bazen otobüsle bu şehirden ayrılırken 

aklıma düşüp, öylesine süzüyor, bir türlü indirmiyor 

gözkaparlarını, tek bir sinir bile oynamıyor yüzünde; fakat 

dudaklarının kenarındaki gülümseme hiç silinmeyecekmiş 

gibiyken konuşmaya da başlıyor benimle. 

... hepiniz. 

Hiçbir seferinde anlamıyorum ne demek istediğini, hep 

kaçırıyorum sözlerinin başını, ya da hafızamdan silinmiş 

oluyor rüyadan uyandığımda. Sıfatlar, deyimler, cümleler 

mi birbirine karışıyor, bizim bilmediğimiz bir dille mi 

anlatıyor derdini; ses tonu bağışlayıcı mı, itham mı edici, 

yoksa kayıtsız mı, çözemiyorum –fakat onun sözlerini 

anlamasam da gitmiyor vücudumdaki titreme. Biliyorum 

öldüğünü, her aklıma gelişinde ölümünün gerçekliğinin 

biraz daha eskidiğini düşünmeden de edemiyorum ne 

yazık. 

...şimdi... 

Ondan kalan, artık koyu bir sisin ardındaki bölük 

pörçük görüntülerden ibaret. Aradan onyıllar geçip de 

başka bir çağın içinde nefes alıp verdiğimizin bilinciyle, 

sanki zamanı geri getirebileceğ imizi kurarak telafi 

edebileceğimizi zannettiğimiz gerçek kaybın yerini, 

geçmişe dair hiçbir şeyi yeniden canlandırmanın mümkün 

olmadığını bilen bir hayali kayıp duygusu aldıkça ve edepli 

bir yas duruşunun dahi yatıştırıcı etkisini yitirdiği anlarda, 

kendimi ölüme yakın buluyorum en çok. Azaldıkça ayakta 

durma gücüm, yaslanıyorum onun ölümüne. 

...siz. 

Ölüm, geçen zamanın acıyı seyrelttiği o büyük ayrılık; 

ve işte ölüm, beni ya da diğerlerini değil sadece o 

yoldaşımızı alıyor aramızdan. Sırf bize saldıranların açtığı 

ateş, şavkını gördüğümü sandığım mermiler, benim ya da 

diğerlerinin değil onun vücuduna saplandı diye. 

Nedeni... 

Onlar, ölülerimiz, bizi asla terk etmeyeceklerini, içimizden 

herhangi birini hiçbir zaman bir başına bırakmayacakları 

nı, biz hangi istenmez yollara sapsak, hangi akıl almaz 

serüvenlere meyletsek de; hatta epeyidir takatimiz 

kesilmiş, ancak köşemize çekilip gevezelik etmeye ve 

biraraya gelince gençlikte yaşadıklarımızı sonsuz bir 

tekrarla, hep aynı şekilde birbirimize nakletmeye güç 

yetirebiliyor olsak da hep orada, öldükleri yerde, bizi 

bekleyeceklerini bildiğimiz –yoldaşlarımız. 

Ölülerimiz –bizim gittikçe yaşlanan zihnimizde, geçmişin 

hayali ile bugünün hayaleti arasında mekik dokuyup 

duran çehreler. 

Ölülerimiz –içimizdeki suçluluk duygusunu perçinleyen, 

hesabı sorulmadan duran, öçleri alınmamış bedellerimiz. 

.. 

Sizin ölü olmanız, sizin -devrimci bir çağ için doğal 

karşılanan, şahsi tarihiniz içinse çok erken- bir zamanda 

ölmeniz, hepimizin ortaklaşa baş koyduğu bir dava 

uğruna sizin ölmüş, bu yolda sizin ebediyete göçmüş 

olmanız; biz gençlikte yürekten inandığımız davaya 

olgunlukta hâlâ inanıyor olmakta büyük güçlük çeker, 

ayağımızın altındaki zeminin nasıl, nereye kadar ve ne 

tarafa doğru kaydığını anlayamazken sizin bedenlerinizin 

çoktan toprağa karışıp çürümüş olmasıdır belki, bizi 

-bir topluluk olarak- hâlâ bir parça diri tutan, ya da 

diri kalalım diye çaba harcamayı sürdürecek gücü 

tazelememizi sağlayan. 

Gerçek ki... 

Tarihe mal olan, ama tarih olmasına, maziyle anılmasına 

gönlümüzün elvermediği bu ölümler işte, içimizdeki 

insanlığın aynası, değişmez tesellilerimiz. 

Eğer siz olmasaydınız, siz ölüp bizden ayrılmasaydınız, 

biz yaşlanıp gözlerimizdeki ışık azaldıkça sizin o hep 

genç kalan, inançlı suretleriniz, sonsuzluğu kucaklayan, 

ölmeden önceki sağlıklı, umutlu, bilinçli, kararlı ve atak 

duruşlarıyla, hayatı yudum yudum tatmayı dileyen güleç 

yüzlerinizle, ışıltısını da dinçliğini de kaybetmeden hep 

kaderimizi kolluyor olmasaydı, sizin ölümünüzden otuz 

yıl geçtikten sonra -tarihin ve hafızanın iyiden iyiye 

demode kılındığı bir çağda- bunca insanı bu şehirde, 

bu sokaklarda, bu lokal bahçesinde biraraya toplamak, 

bize baba olmadan bizi yetim bırakan sizlerin üzerinden 

geçmişi, bir uzak gençliği, topluca yâd etmek nasıl 

mümkün olabilirdi. . 

71

SEVGİLİ KARDEŞİM HIRANT 

Altına girmek için cevahir ömrünü feda ettiğin Anadolu 

topraklarının çocuklarına, henüz küçücük bebeklerken 

anlatılan bir masal vardır. 

Çocuğun minicik avcunun tam ortasına yetişkin bir 

parmakla basılır ve “Buraya bir kuş konmuş...” diye 

başlar... 

Sonra devam edilir. O minicik parmaklar tek tek, 

bir güvercinin nasıl katledildiğine dair ayrıntılı bir 

“OPERASYON”a suç ortağı yapılarak anlatılır. 

“Bu tutmuş...” denilir önce. 

“Bu tüylerini yolmuş...” denir ardından... 

“Bu pişirmiş...” dedikten sonra, 

“Bu yemiş...” diyerek masalın vahşet boyutu iyice 

ballandırılır. 

Adını serçeden alan en küçük parmak “hani bana - hani 

bana” diyerek ağlamaktadır masalın sonunda. 

Bu ülkeyi kocaman bir avuç olarak düşün sevgili kardeşim. 

Masalları bile vahşetin suç ortaklığıyla bezeli bir 

iklimin tam da avucunun ortasına konmuştun, bütün 

tedirginliğinle. 

Bir hoyrat parmak tam da üzerine basarak, bu 

“OPERASYON”u, bu ülkenin bir serçe kadar ufalmış, 

küçücük zihinlerine göstere göstere ve arsızca anlatmaya 

devam ediyor. 

“Bu tutmuş..” denilenler var ya... İşte senin ilk katillerin 

onlardır, biliyoruz! 

Serçe kadar aklı olmayanlar, bir alıcı kuş gibi çöktüler 

üzerine. 

Mahkeme kapılarına darağaçları kurdular. 

Tescilli çakalları oraya üşüştürdüler. 

Güvercin kasapları da diyebiliriz onlara.. 

Katillerini tanıyoruz; mermiyi şarjöre ilk onlar yerleştirdi... 

“Tüylerini yolma” işini büyük bir kanperestlikle 

72 

üstlenenleri sen de biliyorsun. 

O yiğit bedenin, şu köhne kaldırıma serildiğinde üzerini 

onların paçavralarıyla örtmüşlerdi. “ders gibi gerekçe” 

diyenler de vardı. “Yargıtayı böldüğünü” haykıranlar da. 

“Kanadı kırık kuş merhamet ister” diyemediler. 

Katillerini tanıyoruz; mermiyi namluya sürenler onlardır. 

“Pişirmek”, iyice aç, çıplak ve savunmasız bırakmak 

bu ülkenin KOZMİK geleneğinin en iyi bildiği işti. Onu 

kimselere bırakmadılar. Esen yelden hile sezen asırlık 

gelenekleri ve nobranlıklarıyla gözlerini kör, kulaklarını 

sağır, dillerini lal ettiler. 

Bir düğün sağdıcı gibi kanlı günün hazırlıklarını yapıp, 

önündeki engelleri temizlediler. 

İşlerini layıkıyla yaptılar. Yapamadıklarını da katlinden 

sonraya bıraktılar. O kadar pervasız, o kadar küstahtılar. 

Katillerini tanıyoruz; seni nişangah aynasına koyup, kahpe 

pusuya düşürenler onlardır. 

Bu kanlı ziyafeti yiyenler için konuşmaya bile değmez. 

Onlar cezaevinde fiziksel olarak, mahkemede zihinsel 

olarak semirtilip duruyorlar. 

“Kurban” olduklarını bilmedikleri için küspeyle 

beslenmelerini ikram zannediyorlar. 

Dünyanın bütün dinlerinde ve dillerinde arkadan vuran 

“KALLEŞTİR” 

Katillerini tanıyoruz: tetiği çeken onlardır. 

Bizler, hani bana demeyenler, bu zalimler sofrasına 

haykırıyoruz. 

Hepiniz asli failsiniz! Hepinizi tanıyoruz! 

Kardeşler! 

3 yıl önce tam da burada yere düşen, sadece kardeşimiz 

Hrant değildir. 

Yere düşen namusumuz, izzetimiz ve haysiyetimizdir. 

Bunu namusu saymamak namustan habersiz olmak 

demektir. 

Bunu haysiyet saymamak, haysiyetten nasipsiz olmak 

demektir. 

Madem katilleri tanıyoruz. 

Gün katilleri ve çanak tutanları teşhir etmek günüdür. 

Yaşasın insanlık onuru. 

Yaşasın tüm dünya halklarının onurlu kardeşliği. 

19 Ocak 2010 

Sırrı Süreyya ÖNDER

konuk yazarlar 

KIZILAY’DA BİR “HAYALET” DOLAŞIYOR! 

“Nerede olursan ol, 

İçerde, dışarda, derste, 

sırada, 

Yürü üstüne - üstüne, 

Tükür yüzüne celladın, 

Fırsatçının, fesatçının, 

hayının...” 

(Ahmed Arif, “Anadolu”.) 

Bugün tam 40 gün oldu… Dile kolay, Ankara 

ayazında, ısı sıfırlarda seyrederken, sulusepken 

altında, rutubetli battaniyelere sarılı, birbirlerine 

sokulmuş, yarı aç geçirilen geceler. Azan siyatiğe, 

ülsere, zorlayan böbreklere, tutulmuş bele, kronikleşen 

bronşite, 40 gündür ayaktan çıkmayan ayakkabının 

tetiklediği mantara inat… (Çoğu 40’ını, 45’ini geride 

bırakmış… Bir başka deyişle, yapışkan hastalıklarla 

birlikte yaşamayı öğrenmişler zaten.) Naylon, branda 

gerilmiş çatıların altında, her bir standın önündeki, 

içinde ıslanmış kütüklerin dumanlarını tüttürdüğü 

varillerin başında, plastik bardaklarda çayını 

yudumlayıp “4-C”yi tartışarak akan günler… 

Bugün ilk günden daha kararlılar. 

Fabrikaları bir imzayla ve 1 milyar 720 milyon 

dolara BAT (British American Tobacco)’ya satılırken 

sırtları sıvazlanmış, ağızlarına bir parmak bal 

çalınmıştı. “Korkmayın, biz işçi babasıyız, hakkınızı 

yedirmez, sizi mağdur etmeyiz… Dileyeni kamuda, 

muadil işlere yerleştireceğiz. Hak kaybı olmayacak. 

Dileyen ise özel sektöre geçebilir. Bakın bunun için 

şartnameyi değiştirdik bile…” 

Sonra… sonra birden kendilerini 4-C denilen 

kölelik dayatmasıyla yüzyüze buldular. Ayda 600-650 

TL.’ye yılda 8-9 ay çalışıp bütün özlük haklarından 

olmak… Yalnızca rezil bir gelir kaybına razı olmak 

değil, aynı zamanda 20-25 yıldır çalışarak biriktirdiği 

sosyal güvenlik, emeklilik, sağlık gibi haklarının gasp 

edilmesine seyirci kalmak… 

Biraz homurdanıp, yüzde 20’lere varan işsizlik 

tehdidi karşısında “Buna da şükür,” diyecekleri 

hesaplanıyordu. Ama bu ucuz hesabı yapanlar bu kez 

baltayı taşa vurdu. Türkiye’de Reji/Tekel işçilerini işçi 

sınıfı hareketi tarihinin kaynağına yerleştiren devrimci 

gelenekten habersizdiler besbelli. “Tütüncüler”in bu 

ülkenin emek mücadelesi tarihi içerisindeki seçkin ve 

mücadeleci yerini bilmiyorlardı. “Gelenek”, uyuduğu 

yerden başını kaldırdı apansız. Ülkenin işçisini, 

emekçisini sürüye sayanların beklemediği bir şey 

oldu… 

73 

Tekel işçisi Ankara’ya akmaya başlamıştı. 

AKP iktidarı önce meseleyi basit bir asayiş 

sorunu olarak algıladı. İki gaz bombası, üç-beş cop 

darbesiyle dağıtılabilecek bir kuru kalabalık… 

Öyle olmadıklarını gösterdiler. 

40 gün oldu onlar Sakarya’da, Türk-İş 

merkezini çevreleyen sokaklarda kamp kuralı... 

Orayı bir “Özgürlük ve Direniş Alanı”na 

dönüştürdüler. Mukavva parçalarına, kartonlara 

kendi elleriyle yazdıkları sloganlarla donattılar her 

bir köşeyi. Sokakların adlarını değiştirdiler: “Osmanlı 

mahallesi, direniş caddesi, işkence sokak…” 

Günboyu dayanışmalarını dile getirmek 

üzere akın akın gelen öğrenciler, kadınlar, memurlar, 

aydınlar, sanatçılar, akademisyenler… (Bugün 

“Sakarya sizinle gurur duyuyor!” sloganıyla Sakarya 

caddesi esnafı sökün etti örneğin.) Sosyalist partilerin, 

kitle örgütlerinin, sendikaların karınca kararınca 

dayanışma nişaneleri: bir köşede ücretsiz çay dağıtılan 

bir semaver; elden ele aktarılan kumanyalar; torbalar 

dolusu ilaç, battaniye, yakacak… 

Kent kent ayrılmış her bir çadırda eylemci 

işçilerle sohbete dalmış Ankaralı devrimciler… 

Hemen her köşe başında üzerine çıkıp konuşulacak 

bir iskemle, bir cızırtılı hoparlör, bir serbest kürsü… 

Önlerine uzatılan mikrofona kırk yıllık sunucu 

rahatlığıyla içini döken, hakkını arayan, öfkesini 

haykıran kadın ve erkek işçiler… Birbirini tanıyantanımayan 

herkesin selamlaştığı, köşe başında 

durup hükümetin geri adım atıp atmayacağını, 

Türk-İş yönetiminin tavrının ne olacağını, olası bir 

genel greve katılımın ne kadar olacağını tartıştığı - 

velhasıl hayata ve kavgaya dair bir şeyleri paylaştığı, 

Kürtçe’yle Türkçe’nin sarmaş dolaş olduğu tıklım 

tıklım sokaklar… 

Seyyar satıcılar, büfeler, çevredeki dükkânlar 

havaya ayak uydurmuş. Vitrinlerinde, camlarında 

işçilere destek veren dövizler… Kâh yorulup dinelen, 

kâh binlerce ağızdan birden yükselen sloganlar: 

“Tekel işçisi yalnız değildir!” “Genel grev, genel

direniş!” “Ekmek yoksa barış da yok!”, “Ne istiyoruz İş! Vermeyecekler! Alacağız! Nasıl Söke söke!” 

“Eller şaltere, genel greve!” 

* * * 

Yıllardır, “Elveda Proletarya,” “Tarih bitti,” “Kapitalizm insan doğasına en uygun düzendir ve 

ebedîdir,” söylenceleriyle dilsizleştirilmişler, yıllardır kazanımları parça parça gasp edilenler, başlarını 

kaldırdıklarında polis copuyla, gaz bombasıyla, bastırılanlar, medyanın görmedikleri, ısrarla görmezden 

geldikleri, işlerini, aşlarını, geleceklerini yitirmişler… Tekel işçilerinin kendileri için de mücadele 

ettiğinin bilincine varıyor. Bunun yalnız ekmek değil, onur ve gelecek, onurlu bir gelecek mücadelesi 

olduğunu… Taşların bağlanıp köpeklerin serbest bırakıldığı bu talan düzenine “Dur” diyecek birilerinin 

çıkabileceğini… Bu “birileri”nin aslında “biz”den başkası olmadığını… “İşçilerin birliği sermayeyi 

yenecek!” sözlerinin bir peri masalından ibaret olmadığını… Emekçilerin kendi yazgılarını ellerine 

alırken “halkların kardeşliği”ni de gerçekleyebileceklerini… 

Tekel işçisi Türk-İş’in çevresindeki sokaklarda geçirdiği 38 gün içinde kendisini dönüştürürken 

bize de bütün bunları gösteriyor. 

Kızılay’da gerçekten de bir “hayalet” dolaşıyor, bugünlerde. Bastırdıklarını, yok ettiklerini, tarihe 

gömdüklerini sandıkları kadîm düşlerimiz dolaşıyor. 

Kıdemli katillerin beş yıldızlı otellerde eteklendiği, daha çaylaklarının, hepimizle dalga geçercesine 

yattıkları cezaevinde infaz koruma memuru olmak için sınavlara sokulduğu, Romanların kentlerden 

sürüldüğü, pompalı tüfekli canilerin sırtlarının sıvazlandığı şu linç günlerinde bir soluk özgürlük, eşitlik 

ve kardeşliğe hasretseniz eğer, mutlaka ve mutlaka, elinizde bir demet çiçek, Sakarya’nın yolunu tutun. 

Umutla ışıldayan gözleri izleyin, onlar sizi “olay yeri”ne götürecektir… 

Ahmet Telli (Şair), Şükrü Erbaş (Şair), Mehmet Özer (Fotoğrafçı-Şair), Fikret Başkaya 

(Akademisyen), Zerrin Taşpınar (Şair), Yılmaz Demiral (Tiyatrocu), Temel Demirer (Yazar), Sibel 

Özbudun (Akademisyen), Oktay Etiman (Çevirmen), Necmettin Salaz (Yazar), Mahmut Konuk, Sait 

Çetinoğlu (Yazar), Adnan Caymaz (Şair), İsmet Erdoğan, Mustafa Çoban (Yayıncı), Aydın Şimşek (Şair), 

,Emir Ali Türkmen (Yayıncı), Adil Okay (Şair-Yazar) 

74

kentlerin tarihi 

PESSİNUS 

Mehmet ÖZER 

Bir olasılıkla bu kaygın karşılığı olarak kutsal alan 

Attaloslar’ca güzelleştirilmiş ve genişletilmiştir. 

Günümüzde hiçbir kalıntısı bulunmayan tapınağın, 

bugünkü caminin yanındaki evlerin altında olduğu 

sanılmaktadır. Pessinus başrahibi Attis’le Pergamon 

kralları II. Eumenes (hd. MÖ 197-159) ve II. Attalos 

(hd.MÖ 159-138) arasında yapılan “kutsal yazışma”, 

MÖ 163-157/156’da, hatta başrahipliğin Galatlar’ın 

eline geçtiği kısa dönemde bile kentte Pergamon 

etkisinin sürdüğünü, kentin politik ve askeri açıdan 

Pergamon’a bağımlı olduğunu kanıtlamaktadır. MÖ 

102’de Romalılar’ca zorla vergiye bağlanmasına 

karşın kent, ancak MÖ 67/66 ya da 63’te Roma’nın 

yardımıyla, Galatia kralı olan, yakın çevredeki 

Kelt topluluğu Tolistobogioi’nin tetrakh’ı (eyaletin 

dörtte birinin yöneticisi) Deiotaros’un yönetimine 

girerek özerkliğini yitirmiştir. Deiotaros, MÖ 56’da 

tapınağı yeniden rahiplere vermiştir. Bu, kutsal 

alanın o dönemde hala önemini koruduğunu 

göstermekteyse de Pessinus, Roma Cumhuriyet 

Dönemi’nin son 10 yılında saygınlığından çok şey 

yitirmiştir. 

Eskişehir’in Sivrihisar ilçesindeki Ballıhisar köyünde 

yer alan Pessinus, çok eski dönelerden beri Tanrıça 

Kybele’nin ana kült merkezi olmuştur. Efsanelere 

göre Kybele kültünün PHYRGİA (Frigya) Krallığı’nın 

kuruluşundan beri var olduğu, ilk tapınağın, 

hatta kentin Phrygia kralı Midas tarafından 

kurulduğu kabul ediliyorsa da kültün ortaya çıkışı 

Phryg (Frig) öncesi bir döneme rastlamaktadır. 

Pessinus’ta, başrahip attis tarafından yönetilen 

bir “tapınak-devlet” gelişmiştir. Ahamenişler’in 

ve Selevkoslar’ın yönetimindeki başka dinsel 

merkezler gibi Pessinus da MÖ 3. yy’ın ilk yarısında 

Phryg topraklarının Galatlar’ca (GALATİA) işgal 

edilmesinden sonra bile bağımsızlığını korumuştur. 

PERGAMON kralı I. Attalos’un (hd. MÖ 241-197) 

girişimiyle, MÖ 205/204’te Roma Senatosu’ndan 

bir elçi Pessinus’a gelerek Kybele kültünü ROMA’YA 

RESMEN TANITMAK AMACIYLA TANRIÇANIN 

KUTSAL HEYKELİNİ ÜLKESİNE GÖTÜRMÜŞTÜR. 

75 

Pessinus, MÖ 25’te Galatia’nın Roma 

İmparatorluğu’na katılmasından sonra, hem 

Tolistobogioi’un Galatia’daki hızla polis tipinde 

bir YUNAN kentine dönüşmüştür. Batı sınırı 

bilinmeyen kent güneyde Orkisto’ya kadar 

uzanmakta ve büyük olasılıkla Sangarios’la 

(b.Sakarya) sınırlanmakta; kuzeyde 

İstiklalbağı’ndaki Germa’yla (Germakoloneia), 

doğuda Çaykoz ve Karacaören köylerini de içine 

alacak biçimde Dindymos (b. Günyüzü) Dağı’nın 

batı yamacıyla çerçevelenmekteydi. Kentin kendi 

adına SİKKE basması Claudius döneminde (hd. 

MS 41-54) başlamış ve Geta döneminde (hd.209- 

212) son bulmuştur. Kalıntıları günümüzde de 

izlenebilen bir Roma yol ağının kavşak noktası 

olan bu dinsel merkez aynı zamanda dokuma 

endüstrisiyle ünlü önemli bir ticaret kentiydi. 

Yapıları, çoğunlukla kentin kuzeyinde 5 km 

uzaklıktaki İstiklalbağı’nda bulunan taşocaklarının 

iri daneli beyaz mermerinden inşa edilmiştir. Roma 

imparatorluk kültünün eyalet merkezi önceleri 

yalnızca Ankyra’yken (ANKARA) BÜYÜK OLASILIKLA 

31/32’DE Tiberius döneminde (14-37) Pessinus 

da kült merkezi olmuştur. 252/253’te Gotlar

Anadolu’ya girdiklerinde, aralarında EPHESOS’un 

da (b.Efes) bulunduğu kentlerle birlikte Pessinus’u 

da yakıp yıkmışlardır. 

362’de İmparator Iulianus’un (hd.361-363) 

Konstantinopolis’ten (İSTANBUL) Antiokheiaa’ya 

giderken Kybele’nin (Manga Mater) tapınağını 

ziyaret ederek sunaklarda kurban kestiği 

bilinmektedir. Kentte ilk Hıristiyanlar’ın ortaya çıkışı 

en geç 3. yy’ın ortalarına tarihlendirilebilir. Yaklaşık 

400’de Galatia Eyaleti, İmparator I. Theodosius 

(hd. 379-395) tarafından bölündüğünde Pessinus 

hem Galatia Salutaris’in (Secunda) başkenti hem 

de dinsel metropolis olmuştur. 600’lerde kentte iki 

Hıristiyan kilisesinin varlığı bilinmektedir: Haghia 

Sophia Katedrali ve Muriangeloi Kilisesi (kent 

dışında). Bu kiliselerin yapım tarihleri ve kesin 

yerleri saptanamamakla birlikte yerel müzede 

çeşitli arkeolojik kalıntıları toplanmıştır. 9. yy’da 

AMORİUM önem kazanırken Pessinus’taki dinsel 

metropolis giderek önemini yitirmiş, hatta 19 km 

uzaktaki Justinianopolis’e (b. Sivrihisar) taşınmıştır. 

Anadolu’nun öteki bölümleri gibi (Pessinus’un da 

ANADOLU SELÇUKLU egemenliğine girdiği tarih 

bilinmemektedir. Kentin, 14. yy’a değin Notitiae 

episcopatuum’da adı geçmekteyse de ele geçen 

en geç Bizans sikkelerinin tarihi 11. yy’ın üçüncü 

çeyreğini geçmemekte; bu tarih de bölgenin son 

yerleşim tarihi gibi görünmektedir. 

Ballıhisar köyü 1834’te Fransız arkeolog ve gezgin 

Charles Texier (1802-71) tarafından Pessinus antik 

kenti olarak tanımlanmıştır. 1967-73’te Gent 

Üniversitesi’nden Pieter Lambrechts başkanlığında 

bir Belçika ekibinin kazı çalışmalarını, 1976, 1983 

ve 1986’da aynı üniversiteden John Devreker 

başkanlığında yürütülen araştırmalar izlemiş, 

1987’de Devreker kazı çalışmalarınayenidne 

başlamıştır. Lambrechts’in kazı döneminde kent 

merkezi, özellikle de kentin güneyindeki kutsal 

alan ortaya çıkartılmıştır. Burada, 6x11 Korinth 

sütunlu (SÜTUN) ve ANTE’leri arası iki sütunlu bir 

giriş mekanı bulunan 13.70x24.10 m boyutlarında, 

PERİPTEROS bir tapınak vardır. Geç Phryg ya da 

Helenistik Dönem’e (YUNAN) ait eski bir yapı 

grubunun üstüne inşa edilmiş olan bu tapınaktan 

günümüze, sütunların kesme taş temelleri, KREPİS 

ve TEMENOS kalmıştır. Tapınağın önünde, aynı 

doğrultuda (doğu-güneydoğu/batı-kuzeybatı) 

uzanan ve yalnızca kireçtaşından temelleri 

korunmuş olan TİYATRO biçimli bir yapı yer 

almaktadır. Geç Cumhuriyet Dönemi’nin Romalı 

örneklerinden etkilenmiş bir “tiyatro-tapınak” 

oluşturan bu iki yapı, Galatia’daki geniş Tiberius 

programının bir parçası olarak, Ankyra’daki ve 

76

Antiokheia’daki (b.Yalvaç, İsparta) Augustus 

tapınaklarıyla aynı dönemde inşa edlimiş, 

imparatorluk kültünü barındıran bri Sebasteion 

olarak nitelendirilebilir. Kutsal alan Augustus’un 

ölümünden kısa süre sonra bir olasılıkla 35/36’da 

törenle açılmış, ancak kuzey, doğu ve güneyi 

çevreleyen bölümün yapımına 1.yy’ın ikinci 

yarısından önce başlanmamıştır. Aşağıdaki, üç 

yönden İon düzeninde (-DÜZEN) üç basamaklı 

portiklerle çevrili meydan (26.83xykş.32m) en 

geç Tiberius döneminin sonunda ya da Claudius 

döneminde yapılmıştır. İç duvarları PİŞMİŞ TOPRAK 

döneminde (193-211) tamamlanan geniş kapsamlı 

bir onarım programının parçası olmalıdır. Tapınak 

tiyatrosunun alt yarısının doldurulması ve 

tiyatronun mermer oturma sıra ve merdivenlerinin, 

eski ORKHESTRA’nın batı ucunda inşa edilen yeni 

merdiven temellerinde kullanılması da bu döneme 

rastlıyor olabilir. 

Hala bugünkü köyün ana yolunu oluşturan 11- 

13 metre genişliğinde ve 500 m. Yi aşan mermer 

döşeli bir kanal sistemi, Augustus döneminde Galos 

ırmağını denetim altına almak için tasarlanmıştır. 

çiçeklerle bezeli alçı panolarla kaplanmış olan 

yapıda, yalnızca doğudaki portik Dor düzeninde 

ikinci bir kata sahip görünmektedir. Dolayısıyla 

bu yapı grubu, Rodos tipi bir PERİSTİL olabilir. 

Tapınakta, büyük olasılıkla bir depremin yol 

açtığı hasarlardan dolayı 1.yy sonu ya da 2.yy 

başında yer yer onarımlar yapılmıştır. Aynı felaket 

portikli meydandaki yenilemelerin (yeni mermer 

döşemenin ve kuzeydeki portiğin yerine küçük 

mermer yapının yapılması) nedeni de olabilir. 

Bu değişiklikler Marcus Aurelius döneminde 

(161-180) başlayan ve ancak Septimius Severus 

Kuzeyde Severuslar döneminde yapılmış anıtsal 

bir takla sona eren bu sistem portikler (Augustus 

dönemi) çifte kolonad (2.yy) suya inen basamaklar 

(3.yy dan önce) ve basit iskeleler ( 1.yy ve 3. 

yy’lın 1. çeyreği)içermektedir. Genç Roma 

döneminde kolonadın yıkılmış bölümünün yerini 

su düzeyini ayarlayan bir hidrolik sistem almıştır. 

Günümüzde yalnızca CAVEA’sının (seyirci bölümü) 

yeri görülebilen büyük Tiyatronun yapım tarihi 

bilinmemekle birlikte Hadrianus döneminde (117- 

138) onarıldığı ya da bezendiği bilinmektedir. 

Anıtsal tak yakınındaki ev kompleksi müzede 

77

korunan büyük toprak küplerin ele geçtiği bir 

depo yapısı bugünkü okuulun yanında yer alan 

işlevi belirsiz büyük bir yapının temelleri ve 

tapınağın yakınındaki istinat duvarı Kentteki Genç 

Roma İmparatorluk döneminden kalma birkaç 

arkeolojik kalıntıdır. Tapınak tiyatrosu üstünde 

bir ev hatta bir yol yapılmak suretiyle tamamen 

toprakla örtülmüştür. Aşağıdaki meydansa 

Genç Roma ya da Erken Bizans döneminde( 

GENÇ ANTİK) dükkanlarda içeren bir mahalleye 

dönüştürülmüştür. Aynı kronolojik belirsizlikler 

tiyatronun üstündeki nekrapolis’te (mezarlık) yer 

alan ve 5.yy değin tahrip edilmemiş gibi görünen 

eken Roma mezarlığından devşirilmiş taşlardan 

yapılı oda mezarlar içinde geçerlidir. Öteki taş 

mezarlar bunlarla daha az çağdaş olmalıdır. Ölü 

yakma geleneğine bağlı mezarlar ve basit çukur 

mezarlar MÖ 3.yy’dan ölü gömme geleneğine 

bağlı tuğla mezarların yapıldığı Roma İmparatorluk 

Döneminin sonuna kadar kullanılmıştır. 

19.yy gezginlerince “Akropolis” olarak adlandırılan 

bölgede yapılan yeni kazılar buranın önce 

nekrapolis olarak kullanıldığını (MÖ 2.yy MS 5.yy) 

Bizans döneminde ise bir kaleye ve yerleşim 

alanına dönüştürüldüğünü (MS 5.yy/ 6.yy başı- 

11.yy) ortaya koymuştur. Buradaki mezarlar 

Tiyatro üstünde yer alan ve daha önce kazılmış 

olan nekrapolis’tekilerle az çok aynı tiptedir. Ölü 

yakma geleneğine bağlı basit çukur mezarlar 

Augustus döneminde ya da biraz öncesinden 4.yy 

tarihlenirken kerpiç tuğladan yapılma örnekler Geç 

Helenistlik Döneme (MÖ2-1.yy) tarihlenmektedir. 

4/5 yy’ tarihlenen URNE’li (ölü külü kabı) bir 

mezar bulunan en yeni örnektir. Ölü gömme 

geleneği Augustus döneminde hem tek hem de 

toplu gömülerin yapıldığı basit çukur mezarlarla 

başlamış görünmektedir. ¾ yy’a tarihlenen bu 

toplu mezarlarda en az 35 ölü saptanmıştır. Taş 

oda mezar tipindeki büyük aile mezarları erken 

imparatorluk döneminin sonlarında ya da Geç 

Roma İmparatorluk başlarında ortaya çıkmıştır. 

Bu mezarlar düzgün mermer bloklardan yapılmış 

en eski tiptir. İkinci tipte mezar yan duvarları kireç 

taşından yapılmış, örtü taşları olarak da kireç taşı 

y da mermer bloklar kullanılmıştır. Hepsi antik 

çağ’da ya da daha yakın dönemde yağmalanmış 

olmakla birlikte bu mezarların bir kaçı hala değerli 

buluntular içermektedir. En çarpıcıları 3.yy’a ait 

bir mezarda takıların yanı sıra ele geçen deri 

ayakkabılar ve dokuma parçalarıdır. Bir 4.yy 

mezarından elde edilen parçayla birlikte bu 

buluntular, Anadolu’nun dokuma teknolojisinin 

Bereketli Hilal’den (Ortadoğu’da, Batı ve Ortadoğu 

uygarlıkların doğduğu bölgede) çok Avrupayla 

ilişkili olduğunu gösteren bir eğitim tipine sahiptir. 

5.yy’lın ikinci yarısına değin kullanılan en yeni 

mezar grubu, kısmen ya da tamamen yazıt ve kapı 

taşları gibi devşirme mermer bloklardan yapılmıştır. 

Pessinus’taki gömülerin büyük bölümünü 

çocukların ve gençlerin oluşturması demografik 

olarak çok çarpıcıdır. Kırkbeş yaşını geçenler 

çok enderdir; erkek ve kadınlar eşit sayıdadır. 

İkinci yerleşim evresinde “Akrapolis” 5.yy sonu 

ya da 6.yy başından 11.yy üçüncü çeyreğine değin 

bir kale ve yerleşim yeri olarak kullanılmıştır. 2.25- 

2.50m genişliğindeki geniş anıtsal savunma duvarı 

büyük ve düzgün kireçtaşı bloklarla ve devşirme 

taşlarla yapılmıştır. Duvarın bir yanı 3.10x1.85 

olan bir gözetleme kulesiyle son bulduğu ortaya 

çıkmıştır. Küçük ve düzensiz kireç taşlarından 

yapılmış evlerin bazılarında devşirme mermer 

parçalarda kullanılmıştır. En eski yapıların kaleyle 

aynı dönemde yapıldığı ve çeşitli yapı evrelerin 

varlığı anlaşılmıştır. 

Kireç taşı arazide pek çok yere silolar ve PİTHOS’lar 

(erzak küpü) için çukurlar kazılmıştır. Günümüze 

ulaşanların çoğu tamamen ya da kısmen korunmuş 

IN SITU (ilk yerinde) küpler içermektedir. Bazıları 

metalurji (demir ve tunç) ve dokuma gibi el 

sanatlarının varlığını gösteren ev ve mutfak 

çöpleriyle doludur. Evlerin ve atölyelerin savunma 

duvarına bitişik yoğunlaştığı gözlenirken, merkezde 

yalnızca depolama ve imalat amacıyla kullanılan 

hafif ahşap yapılar görülmektedir. Bir evin içinde 

buğday, arpa ve çok sayıda asma çekirdeğinden 

oluşan karbonlaşmış bitki kalıntıları bulunmuştur. 

Bu tip buluntular Bizans dönemindeki yerel 

tarımı aydınlatıcı bilgi vermektedir. Ele geçen 

hayvan kalıntılarının hemen hepsi koyun, keçi, 

sığır, domuz gibi evcil türlere aittir. Sığırın çokluğu 

çevrede elverişli otlakların varlığını gösterir. 

Av hayvanları azdır, yalnızca tavşan ve yaban 

domuzu kalıntılarına rastlanmıştır. Binek hayvanı 

ve köpek de enderdir. Pithos’lar içinde, balık 

omurgası ve henüz emzikteki bir domuzun eksiksiz 

iskeleti gibi özel buluntular ele geçirilmiştir. 

Prof. Dr. John Devreker *Eczacıbaşı SanatAnsiklopedisi 

3.Cilt yapı-endüstri merkezi yayınları 

78

hatırlatma defteri 

6 ocak 1969 

ABD'nin ANKARA BÜYÜK ELÇİSİ ROBERT KOMER’in MAKAM ARACI 

ODTÜ’DE YAKILDI 

Ertesi gün gazeteler olayı şöyle duyurdu: "ABD'nin Ankara Büyükelçisi Robert Komer'in makam otomobili 

dün ODTÜ Rektörlüğü önünde bir kısım öğrenci tarafından yakılmıştır." 

ODTÜ Rektörü Kemal Kurdaş basın toplantısında olayı şöyle aktarıyordu: "Her yönü ile yerilecek bir kaba 

kuvvet gösterisi oldu. Rektöre bir nezaket ziyaretinde bulunan, dost bir elçinin arabası herkesin gözleri 

önünde gösteriler arasında yakıldı." 

ABD Büyükelçisi Komer'in basın açıklamasında ise şu ifadeler yer alıyordu: "Müttefik bir ülkenin 

temsilcisinin, büyük bir Türk üniversitesi rektörü tarafından öğle yemeğine davet edildiği sırada, 

otomobilinin müfrit bir grup tarafından ateşe verilmesi üzücü bir husustur." 

ODTÜ Direniş Komitesi'nin bülteninde bir başka söylem yer alıyordu: "6 ocak 1969. Öğle üzeri kalabalık 

büyüdü. Geri bırakılmışlığın ve bağımlılığın öfkesi gibi büyüdü. Sonra yüreklerdeki bağımsızlık ateşi gibi 

arabayı sarıverdi." 

Komer, Türkiye'ye kasım 1968'de gelmiş ve Esenboğa'da protestolarla karşılanmıştı. Çünkü, 'Vietnam'da 

çalışmış, Vietkong çetelerinin pasifize edilmesi alanında ortaya attığı fikirlerle dikkat çekmiş üst düzey bir 

yönetici'ydi. 

Bir başka deyişle, 'Vietnam'da Milli Kurtuluş Hareketi'ne karşı yürütülen sindirme hareketinin kıdemli 

yöneticisi, Vietnam celladı'ydı. 

Komer, rektöre üç kez ODTÜ'ye gelmek istediğini söylemişti. Ancak Kurdaş, "bu fırtına estiği sürece Komer'e 

fazla yakınlaşamazdım. Ama üniversiteme 7 milyon 700 bin dolar yardım yapacak bir ülkenin elçisine karşı 

uzak da duramazdım" diyordu. Sonunda elçiyi yemeğe davet etmiş ve davet son ana kadar gizli tutulmuştu. 

Öğrenciler ise bu davetin planlı olduğunu düşünüyordu: "Öğrencilerin en kalabalık olduğu saatte ve büyük 

bir gösteriş içinde geldi. Vietnam celladı Komer'in devrimci üniversitelilerin ocağı ODTÜ'ye gelişinin ne gibi 

olaylara yol açacağını tahmin etmek zor değildir." 

Gerisini Kurdaş şöyle yazıyor: "Misafirlerimizi yemeğe davet ettim, masaya oturduk. Çok geçmeden 

öğrencilerin toplandığı ve giderek kalabalıklaştığı haberleri geldi. Arabanın etrafındalar. Arabayı devirmeye 

çalışıyorlar. Camını kırdılar. Devirdiler. Arabayı şişliyorlar. Arabayı yaktılar. Saat 13.15 dolaylarında…" 

O sırada telefon çalıyor. Arayan İçişleri Bakanı Faruk Sükan. Rektörün ifadesi ile, 'telefonda bir bacağı 

kopmuş kedi gibi bağırıyor'. Aralarında şu konuşmalar geçiyor: 

Sükan: "Sefiri kandırıp oraya yemeğe davet ettin, tuzağa düşürdün, arabayı yaktırdın. Bütün gücümle 

üniversiteye giriyorum. Karşıdaki benzin istasyonunda 250 polisim bekliyor." 

Kurdaş: "Polisin üniversiteye bir adım bile atmasına izin vermiyorum. Girersen karşında beni bulursun." 

Sükan: "Elçinin orada hayatı tehlikede." 

Kurdaş: "Elçinin hayatı benim teminatım altında. Beni öldürmeden kimse ona dokunamaz." 

79

Hiçbir şey olmamış gibi yemek yeniyor. Mönü 

etsuyu çorba, biftek, lahana dolması, salata, meyve 

ve Türk kahvesinden oluşuyor. Sonra rektör, elçiyi 

kendi arabasıyla sefarete bırakıyor: "Yola çıkmadan 

önce arabayla üniversite etrafında bir tur attırdım. 

Zorbalığa pabuç bırakmadığımı dosta düşmana karşı 

anlatmak istiyordum." 

Öğrencilerin bir bölümü zorbalığa pabuç 

bırakmayacaklarını söylüyordu: "Hiçbir güç tarihin 

akışını durduramıyacaktır. Arkadaşlarımıza yapılacak 

en ufak bir haksızlık, en keskin şekilde karşılığını 

alacaktır. Hodri meydan." 

Öğrenci Birliği yönetiminde bulunan sosyal 

demokrat görüşlü öğrenciler ise, 'fikir olarak 

sosyalistlere katıldıklarını ancak arabanın yakılmasını 

tasvip etmediklerini' söylüyordu. Yayınladıkları 

bildiride şöyle diyorlardı: "Bu anarşi ortamına 

katılmadan ve fanatik duygularımızın esiri olmadan 

antiemperyalist savaşı sürdürmek istiyoruz." 

Öğrenci Birliği'ne göre, 'sorumluluk tüm olarak 

birkaç anarşist öğrencinin ve bunları dikkate 

almadan Komer'i okula çağıran yöneticilerindir'. 

Kurdaş, aynı günün akşamı İçişleri Bakanı'na 

telefonda şunları söylüyordu: "Şu kanıya vardım ki, 

arabayı siz yaktırdınız. Maksadınız polisi üniversiteye 

sokup, bir çatışma çıkartmak, kan akıtmak, olayı 

büyütmekti. Tertipçisi sizsiniz." 

Daha sonraki günlerde üniversite kapatıldı. 

Öğrencilerin başvurusu ile Danıştay üniversitenin 

açılmasına karar verdi. Öğrenci Birliği tutuklanan 

öğrencilere, kayıt harcı ödenmesi dahil katkısını 

sürdürdü. 

Dışişleri Bakanlığı bir açıklama yaparak, 

'büyükelçilere ait makam otomobillerinin (henüz 

1900 km'de 1968 model Cadillac) tahribi halinde 

bunların mahalli hükümetlerce tazmin edilmelerinin 

normal olduğunu' söyledi. 

Savcılık, yedi öğrenci hakkında gıyabi tutuklama 

kararı verdi. 3 binden fazla ODTÜ öğrencisi 

imzaladıkları dilekçe ile savcılığa başvurarak, arabayı 

yakanların sadece dokuz kişi olmadığını kendilerinin 

de yakma eylemine katıldıklarını bildirdi. 

80

HRANT DİNK 

19 Ocak 2007 tarihinde İstanbul’da Agos gazetesi önünde 

uğradığı silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetti. 

15 Eylül 1954’te Malatya’da doğdu. 

Babası Sivas'ın Gürün ilçesinde, annesi Gülvart ise 

Sivas'ın Kangal ilçesinde doğup büyüdü. Anne ve babası 

1961 yılında İstanbul'a taşınmalarının ardından boşandı. 

Anne ve babasının boşanması nedeniyle iki kardeşiyle 

birlikte ortada kaldılar ve Gedikpaşa’daki Ermeni 

Protestan Kilisesi’nin yetimhanesine yerleştirildi. 

Üç kardeş ilkokulu bu Kiliseye bağlı İncirdibi İlkokulu’nda 

okuyup, yazları da okulun Tuzla’daki kampında barındılar. 

Hrant Dink Ortaokulu Becziyan, liseyi ise Üsküdar’daki 

Surp Haç Tıbrevank yatılı okulunda tamamladı. Lisenin 

ardından İstanbul Fen Fakültesi’nde Zooloji lisans 

okumaya başlayan Dink bu esnada ilkokuldaki yuvada 

tanıştığı Silopu doğumlu Ermeni Varto aşiretinden Rakel 

Yağbasan ile evlendi ve aynı zamanda Türkiye Ermenileri 

Patriği Şınorhk Kalustyan’ın yanında çalışmaya başladı. 

Zooloji lisansı bitiren Dink bu kez İstanbul 

Üniversitesi’nde Felsefe okudu ve bu esnada da üç çocuk 

sahibi oldu. Dink ve eşi bu tarihlerde Tuzla’daki Çocuk 

Kampını yönetmeyi üstlendiler. 

1980-1990 yılları arasında iş hayatıyla yetinen ve 

kardeşleriyle birlikte bir kitabevi işleten Dink 1990 

yıllarından itibaren tekrar Türkiye Ermeni Toplumu 

içindeki faal yaşantısına döndü. 

Bu yıllarda Marmara gazetesinde “Çutak’ rumuzuyla 

Ermeni tarihiyle ilgili Türkiyede çıkan kitaplara ilişkin 

kritikler yazdı. 

1996’da birkaç arkadaşıyla birlikte ve dönemin Patriğinin 

de teşviğiyle AGOS Gazetesi'ni kurdu. 

Dink bu tarihten itibaren de yazdığı yazılarla ve Türk ve 

yabancı basında dile getirdiği görüşlerle dikkat çekti. 

Amerika, Avustralya, Avrupa ve Ermenistan’da çok sayıda 

konferansa katılan Dink Ermeni Kimliği ve Ermeni Tarihi 

üzerine geliştirdiği yeni söylemlerle tanındı. 

Ödüller 

2005 yılında Türkiye’de İnsan Hakları Derneği tarafından 

Dink’e “Ayşe Nur Zarakolu Düşünce ve İfade Özgürlüğü 

Ödülü” verildi. 

Dink’e verilen bir diğer ödül ise 2006’da Alman Stern 

Dergisi Kurucusu Henri Nannen adına dünya çapında 

tanınan “Düşünce Özgürlüğü ve Cesur Gazetecilik Ödülü” 

oldu. 

Dink’e dünya çapında iki ayrı ödül ise bu yılın 18 

Kasım’ında Hollanda ve 24 Kasım’ında ise Norveç’te 

verildi. 

Hollanda’da verilen ödül Pen Award fikir ve düşünce 

özgürlüğü, 

Norveçte verilen ise Bjornson İnsan Hakları Ödülüydü. 

Dink öldürüldüğünde AGOS Gazetesi’nin genel yayın 

yönetmenliğini ve yazarlığını yapıyordu. 

Bu gazeteyi Türkiye’nin demokrat ve muhalif seslerinden 

biri haline getirmeye, özellikle Ermeni toplumunun 

uğradığı haksızlıkları kamuoyu ile paylaşmaya 

çabalıyordu. 

Gazetenin en temel hedeflerinden biri de Türk ve Ermeni 

halkları, Türkiye ile Ermenistan arasında yeniden diyalog 

kurabilecekleri bir ortamın gerçekleşmesine katkıda 

bulunmak. 

Dink değişik demokratik platformlarda ve sivil toplum 

örgütlerinde elden geldiğince görev alıyordu. 

81

LENİN 

21 OCAK 1924 

Üniversiteden ayrıldıktan sonra entelektüel yanını 

geliştirmek için çok çalıştı. 19'uncu yüzyılda yaşamış Rus 

aydınların, ülkenin geleceğiyle ilgili fikirlerini incelemeye 

ve onların eserlerini okumaya başladı. 

1890'da Hukuk Fakültesi'ne yeniden kabul edildi 

ve 1891'de okulu birincilikle bitirdi. 1892'de St. 

Petersburg'da avukat olarak işe başladı. 1893-1895 yılları 

arasında devrimci çalışmalar yaptı. Nisan 1895'te bir grup 

devrimci arkadaşının da desteğiyle Avrupa'ya gitti. 

Paris'te Çalışan Sınıfın Özgürlüğü grubuna başkanlık 

eden Plekhanov ile görüştü ve onu devrimci fikirlerinden 

yararlandı. Aynı yıl Rusya'ya geri döndü, fakat tutuklanıp 

15 ay hapis cezasına çarptırıldı. 1897'de Sibirya'ya 

sürgüne gönderildi. 

Sovyet Devrimi'nin mimarı Vladimir İliç Lenin, 1924 

yılında hayatını kaybetti. 

22 nisan 1870'te Simbirsk'te, Rusya'nın prestijli 

ailelerinden Ulyanov'ların üçüncü çocukları olarak 

dünyaya geldi. Mutlu bir çocukluk geçirdi. 

İlk eğitimini annesinden aldı, piyano çalmayı öğrendi. 

Dokuz yaşında Simbirsk Gymnasium'una gönderildi. 

Okulda, ileride olacağı gibi, hep liderdi. Bu özelliğiyle 

ilgili kız kardeşi Anna'nın hatıralarında, baba 

Ulyanov'un küçük oğlu Vladimir'in her şeyi kolayca 

öğrenebilmesinden endişe duyduğu ve onun ileride 

sistemli ve ciddi çalışmayı öğrenemeyeceğinden korktuğu 

yazar. 

Ağabeyi Alexander, Çar III. Alexander'a karşı giriştiği 

başarısız suikasttan sonra 1887'de idam edildi. Ağabeyi 

ve arkadaşlarının yaptığı eylem ülkede büyük ses getirdi 

ve üniversitelerde çarlık rejimine karşı sesler yükselmeye 

başladı. 

Aynı yıl Kazan Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne girdi. 

Üniversitede öğrenciler tarafından yapılan eylemlerin 

elebaşını arama çalışmaları sırasında eylemciler arasında 

Ulyanov soyadının bulunması tutuklanmasına ve okuldan 

atılmasına yetti. 

1899 yılında ilk makalesini 'Lenin' takma adıyla yazdı. 

Adını değiştirmesinin nedeni devletin tepkisini daha 

fazla üzerine çekmemek ve kardeşinden beri devam 

eden Ulyanov soyadına karşı oluşan aşırı şüpheleri 

artırmamaktı. 

1898'de Sosyal Demokrat İşçi Partisi kurulu. 1903'de 

parti Lenibn'in başkanlığındaki sert solcular olan 

Bolşevikler ve Axelrod'un başkanlığını yaptığı ılımlı solcu 

Menşevikler olarak ikiye ayrıldı. İki grup da Marksist 

akımın güçlenmesi için çalışmalar yaptı. 

1905'de Menşeviklerin çalışmaları sonucunda daha iyi 

çalışma koşulları isteyen işçiler ayaklandı. Kanlı Pazar 

olarak bilinen günde binlerce işçi öldürüldü ve ayaklanma 

bastırıldı. Bu olaydan sonra Çar II. Nikola, Rus Meclisi'ni 

(Duma) açmak zorunda kaldı. 

1917 devrimlerinin ilki 8 mart 1917'de Kadınlar Günü'nde 

işçi kadınların sokaklara dökülmesiyle başladı. Diğer 

işçilerin de katılmasıyla isyan büyüdü. Polis ve askeri 

kuvvetler de isyanı bastırmaya yanaşmayınca Çar II. 

Nikola 15 mart 1917'de tahttan çekildi. 

Çar çekildikten sonra Rusya'yı liberal görüşlü Geçici 

Hükümet yönetmeye başladı. Hükümetin ana 

kadrosunda Menşevikler ve Sosyal Devrimciler 

bulunuyordu. Bu sırada Bolşevikler devrimle çok fazla 

ilgilenmiyor görünüyordu. 

1900'de sürgünden dönüp 17 yılını Batı Avrupa'da 

geçiren Lenin, 16 mart 1917'de Rusya'ya döndü. 

Lenin'in dönmesiyle Bolşevikler yönetimi ele geçirmek 

için faaliyetlere başladı. Hükümetin başarısızlığı halkın 

güvenini kırdı ve Bolşevikler popüler oldu. 

6 kasım 1917'de Bolşevikler iktidarı ellerine aldı. Parti 

82

hemen çaılşmalara başladı. Lenin tarafından hazırlanan parti programı dört nokta içeriyordu: Birincisi aç olanlara 

yiyecek, ikincisi köylülere toprak, üçüncüsü Sovyetlere iktidar ve sonuncusu Almanya ile barış. 

Parti bu dört noktayı çok hızlı bir şekilde hayata geçirdikten sonra iktidarı korumak için ÇEKA ve Kızıl Ordu kuruldu. 

Bolşeviklerin faaliyetlerine karşı oluşan tepkiler Menşevikler tarafından da desteklenerek Rusya'da iç savaş çıkmasına 

sebep oldu. 

Savaş müttefikler tarafından da yakından izlendi. Hatta Avusturya, Almanya ve Japonya Menşevikleri desteklediler. 

Ancak 1922'de sona eren savaşı Bolşeviklerin kazanmasını ve Lenin'in düşlediği gibi Bolşevik diktatörlüğünün ülkeyi 

yönetmesine engel olamadılar. 

Siyasi bir lider olduğu kadar bir siyaset filozofuydu. Rusya'nın içinde bulunduğu durum ve öne sürülen çözümlerin 

işe yaramayışı Lenin'i daha radikal eğilimlere yöneltmiş ve acı içinde kıvranan halkın ancak komünist bir yönetimle 

kurtulabileceğine inandırmıştır. 

Klasik Marksizm'e göre komünizm tarihteki gelişmelerle ortaya çıkan bir sürecin ürünüdür. Marx'a göre tarihsel 

gelişme özel mülkiyetin gelişmesiyle ve iş bölümünün belirginleşmesiyle doğrudan bağlantılıdır. Buna göre Marx tarihi 

beş ana mülkiyet aşamasına ayırır. 

Bunlar: Komünal mülkiyet, antik toplumsal mülkiyet, feodal mülkiyet, kapitalist mülkiyet ve komünizmdir. Komünizm 

devresinin başlaması için kapitalist düzenle ezilen bir proletarya sınıfının olması ve onların kapitalist düzeni 

devirmeleri gerekmektedir. 

Rusya'da durum Marx'ın öngördüğünden tamamen farklıydı. Ezilen halkın büyük çoğunluğu köylülerdi, işçi sınıfı yok 

denecek kadar azdı. Devrimi yapanlar da entelektüel olarak yetişmiş eğitimli insanlardı. 

Lenin Rusya'yı yeniden yaratmaya kararlıydı. Bunu başarmak için tam örgütlenmeyi sağlamanın gereğine inanıyordu. 

Devrimi tek bir ulus için değil bütün dünya için planlamıştı: "Dünya devrimine temel olması için devrimi tek bir ulusta 

yaptık. Şaşmaz ve bilimsel olan bu öğretinin (Marksizm) tek doğru yorumlayıcıları ve sahipleri biziz. Amacımız bunu 

bütün dünyaya yaymaktır." 

Bu amacını gerçekleştirmek için 1919'da Commintern'i kurdu. Avrupa'nın bir yıl içinde tamamen komünist düzene 

geçeceğini düşünüyordu. Düşündüğü gibi olmadı, 

Vladimir İliç Lenin, 30 yıllık kariyerinde yüzlerce kitap, binlerce makale ve mektup yazdı. 'Bütün Eserleri'nin (Collected 

Works) beşinci baskısı 1965'de yapıldı. Eserin içinde 9 binden fazla doküman vardır. 

83

UĞUR MUMCU 

24 OCAK 1993 

“VURULDUK EY HALKIM UNUTMA BİZİ…” 

Dağ gibi karayağız birer delikanlıydık. Babamız sırtında yük taşıyarak getirirdi aşımızı, 

ekmeğimizi. 

Arabalar şırıl şırıl ışıklarıyla caddelerden geçerken bizler bir mumun ışığında bitirirdik 

kitaplarımızı. Kendimiz gibi yaşayan binlerce yoksulun yüreğini, yüreğimizde yaşayarak 

katıldık o büyük kavgaya. Ecelsiz öldürüldük. Dövüldük, vurulduk, asıldık. 

Vurulduk ey halkım, unutma bizi... 

Yoksulluğun bükemediği bileklerimize çelik kelepçeler takıldı. İşkence hücrelerinde 

sabahladık kaç kez. İsteseydik, diplomalarımızı, mor binlikler getiren birer senet gibi 

kullanırdık. Mimardık, mühendistik, doktorduk, avukattık. Yazlık kışlık katlarımız, 

arabalarımız olurdu. Yüreğimiz, işçiyle birlikte attı. Yaşamımızın en güzel yıllarını, birer 

taze çiçek gibi verdik topluma. Bizleri yok etmek istediler hep. Öldürüldük ey halkım 

unutma bizi... 

Fidan gibi genç kızlardık. Hayat, şakırdayan bir şelale gibi akardı göz bebeklerimizden. 

Yirmi yaşında, yirmi bir yaşında, yirmi iki yaşında, işkencecilerin acımasız ellerine 

terk edildik. Direndik küçük yüreğimizle, direndik genç kızlık gururumuzla. Tükürülesi 

suratlarına karşı bahar çiçekleri gibi taptaze inançlarımızı fırlattık boş birer eldiven gibi. 

Utanmadılar insanlıklarından, utanmadılar erkekliklerinden. Hücrelere atıldık ey halkım, 

unutma bizi... 

Ölümcül hastaydık. Bağırsaklarımız düğümlenmişti. Hipokrat yemini etmiş doktor kimlikli 

işkencecilerin elinde öldürüldük acımaksızın. Gelinliklerimizin ütüsü bozulmamıştı 

daha. Cezaevlerine kilitlenmiş kocalarımızın taptaze duygularına, birer mezar taşı gibi 

savrulduk. Vicdan sustu. Hukuk sustu, insanlık sustu. 

Göz göre göre öldürüldük ey halkım, unutma bizi... 

Kanserdik. Ölüm, her gün bir sinsi yılan gibi dolaşıyordu derilerimizde. Uydurma davalarla 

kapattılar hücrelere. Hastaydık. Yurtdışına gitseydik kurtulurduk belki. Bir buçuk yaşındaki kızlarımızı öksüz bırakmazdık. Önce 

kolumuzu, omuz başından keserek yurtseverlik borcumuzun diyeti olarak fırlattık önlerine. Sonra da otuz iki yaşında bırakıp gittik 

bu dünyayı, ecelsiz. 

Öldürüldük ey halkım, unutma bizi... 

Giresun'daki köylüler, sizin için öldük. Ege'deki tütün işçileri, sizin için öldük. Doğudaki topraksız köylüler, sizin için öldük. 

İstanbul'daki, Ankara'daki işçiler sizin için öldük. Adana7da, paramparça elleriyle, ak pamuk toplayan işçiler, sizin için öldük. 

Vurulduk, asıldık, öldürüldük ey halkım, unutma bizi... 

Bağımsızlık, Mustafa Kemal'den armağandı bize. Emperyalizmin ahtapot kollarına teslim edilen ülkemizin bağımsızlığı için kan 

döktük sokaklara. Mezar taşlarımıza basa basa, devleti yönetenler, gizli emirlerle başlarımızı ezmek, kanlarımızı emmek istediler. 

Amerikan üsleri kaldırılsın dedik, sokak ortasında sorgusuz sualsiz vurdular. 

Yirmi iki yaşlarındaydık öldürüldüğümüzde ey halkım, unutma bizi... 

Yabancı petrol şirketlerine karşı devletimizi savunduk; komünist dediler. Ülkemiz bağımsız değil dedik; kelepçeyle geldiler 

üstümüze. Kurtuluş Savaşında emperyalizme karşı dalgalandırdığımız bayrağımızı daha dik tutabilmekti bütün çabamız. bir kez 

dinlemediler bizi. Bir kez anlamak istemediler. 

Vurulduk ey halkım unutma bizi... 

Henüz çocukluğumuzu bile yaşamamıştık. Bir kadın eli değmemişti ellerimiz. bir sevgiliden mektup bile almamıştık daha. Bir gece 

sabaha karşı, pranga vurulmuş ellerimiz ve ayaklarımızla çıkarıldık idam sehpalarına. Herkes tanıktır ki korkmadık. İçimiz titremedi 

hiç. Mezar toprağı gibi taptaze, mezar taşı gibi dimdik boynumuzu uzattık yağlı kementlere. 

Asıldık ey halkım, unutma bizi... 

Bizi öldürenler, bizi asanlar, bizi sokak ortasında vuranlar, ağabeyimiz, babamız yaşlarındaydılar. ya bu düzenin kirli çarklarına 

ortak olmuşlardı ya da susmuşlardı bütün olup bitenlere. Öfkelerini bir gün bile karşısındakilere bağırmamış insanların gözleri 

önünde öldürüldük. Hukuk adına, özgürlük adına, demokrasi adına, batı uygarlığı adına, bizleri, bir şafak vakti ipe çektiler. 

Korkmadan öldük ey halkım, unutma bizi... 

Bir gün mezarlarımızda güller açacak ey halkım, unutma bizi... 

Bir gün sesimiz, hepinizin kulaklarında yankılanacak ey halkım, unutma bizi. 

Özgürlüğe adanmış bir top çiçek gibiyiz şimdi., hep birlikteyiz ey halkım, unutma bizi, 

Unutma bizi, 

Unutma bizi... 

25 / 08 / 1975 

Cumhuriyet Gazetesi 

84

Muammer AKSOY 

31 OCAK 1990 

1917 yılında Antalya’da doğdu. 1939’da Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun olduktan sonra Zürih 

Üniversitesi Hukuk ve Devlet Bilimleri Fakültesi’nde doktora yaptı. Türkiye’ye döndükten sonra İstanbul Üniversitesi 

Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Kürsüsünde asistanlık ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Medeni Hukuk 

Kürsüsünde öğretim üyeliği yaptı. 1957 yılında üniversite yasasında yapılan değişikliklerin üniversite özerkliğine 

zarar verdiği gerekçesiyle üniversitedeki görevinden istifa ederek Cumhuriyet Halk Partisi’ne girdi. 

27 Mayıs 1960 sonrasında yeniden üniversiteye döndü, Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde Anayasa Hukuku profesörü 

oldu. 1960-1961 yıllarında kurucu mecliste Antalya temsilcisi olarak çalıştı. 1961 Anayasasının hazırlanması sırasında 

Anayasa komisyonu sözcülüğü ve CHP parti meclisi üyeliği görevlerinde bulundu. 12 Mart 1971 muhtırasından sonra 

sıkıyönetimce tutuklandı ancak yargılama sonucunda aklandı. 1977’de CHP İstanbul milletvekili olarak parlamentoya 

girdi. Avrupa Konseyi Türkiye temsilciliği ve Türk Hukuk Kurumu başkanlığı görevlerini yürüttü. 12 Eylül 1980’den 

sonra Ankara Barosu başkanlığına seçildi. 

1989’da Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, Bahri Savcı, Münci Kapani ve Bahriye Üçok gibi aydınlarla birlikte Atatürkçü 

Düşünce Derneği’ni kurdu ve Kurucu Genel Başkan olarak çalıştı. 31 Ocak 1990 günü Ankara Bahçelievler’deki evinin 

önünde kurşunlanarak öldürüldü. 

85

ABDİ İPEKÇİ 

1 ŞUBAT 1979 

Abdi İpekçi evine giderken uğradığı suikast sonucu öldürüldü 

Milliyet Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Abdi İpekçi, 1979’da 

suikast sonucu hayatını kaybetti. 

Gazeteci ve yazar Abdi İpekçi 9 ağustos 1929’da İstanbul’da 

doğdu. 1948’de Galatasaray Lisesi’ni bitirdi. 

Bir süre İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne devam etti. 

1943-48 arasında ‘Kırmızı-Beyaz’ ve ‘Şut’ spor dergilerinde 

yazıları yayımlandı. 

‘Yeni Sabah’ ve ‘Yeni İstanbul’ gazetelerinde muhabir olarak 

çalıştı. 1951’de ‘İstanbul Ekspres’ gazetesinde yazı işleri 

müdürlüğü yaptı. 1954’te genel yayın müdürü olarak göreve 

başladığı Milliyet gazetesinde 1959’da başyazar oldu. 

1959’da Türkiye Gazeteciler Sendikası başkanlığı, 1960’ta Basın 

Şeref Divanı sekreterliği yaptı. 

1964’te Uluslararası Basın Enstitüsü yönetim kurulu üyeliğine 

seçildi. 1968’de İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi 

Gazetecilik Enstitüsü’nde öğretim görevlisi olarak ders verdi. 

1972’de Türkiye Basın Enstitüsü başkanlığına getirildi. 

1 şubat 1979 sabahı evine giderken uğradığı sukast sonucu 

hayatını kaybetti. 25 haziran 1979’da yakalanan saldırgan 

Mehmet Ali Ağca, 23 kasımda cezaevinden kaçırıldı. 

Ağca, 26 kasım 1979’da Milliyet gazetesi yakınındaki bir 

çöp kutusunda bulunan mektupta, kendi el yazısıyla Papa’yı 

vuracağını yazıyordu. 28 nisan 1980’de İpekçi davasından 

dolayı ölüm cezasına çarptırıldı. 

13 Mayıs 1981’de Papa II. Jean Paul’e suikast düzenleyen Ağca, 

olay yerinde yakalandı. Papa soruşturması boyunca 128 kez 

ifade verdi, 22 mart 1986’da ömür boyu hapse mahkum edildi. 

13 haziran 2000’de İtalya Cumhurbaşkanı Carlo Azeglio 

Ciampi, Ağca’nın affını imzaladı. Ağca, sabaha karşı İstanbul’a 

getirildi. Sadece gasp suçundan Türkiye’ye iadesi kararlaştırılan 

Ağca’nın İpekçi cinayetinden tekrar yargılanmasının mümkün 

olmadığı açıklandı. 

Kadıköy Adliyesi’nde gasp davasıyla ilgili mahkemeye çıkarılan 

terörist Ağca’nın ilk sözü, “ben Abdi İpekçi’nin katili değilim. 

Ben sadece bir aktördüm” oldu. 

Ağca, daha sonra çıkarıldığı bütün duruşmalarda şov yaptı. Her 

duruşmadan sonra basın mensuplarına mektup dağıtan Ağca, 

Vatikan’a tehditler savurdu. 

Vatikan’dan hesap soracağını ileri süren Ağca, “Katolik olmam 

için Vatikan bana 50 milyon dolar, özgürlük ve kardinallik 

önerdi. Vatikan’da kral olmaktansa, Afrika’da maymun olmayı 

tercih ederim” dedi. 

Mehmet Ali Ağca, Türkiye’ye iadesinden sonra Fruko fabrikası 

gaspından 10, bir kuyumcunun gasp edilmesinden 10, 

cezaevinden firar suçundan ise üç yıl hapis cezasına çarptırıldı. 

İpekçi cinayetinden ise idam cezası almıştı. 

Ancak, son yasal düzenlemelerle idam cezası kalktığı için bu 

ceza, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına dönüştü. Ağca’nın, 

İtalya’da geçirdiği 20 yıllık süre yeni TCK’nın 16’ncı maddesi 

gereğince 36 yıldan düşüldü. 

Ağca’yı hapisten kurtaran Türk Ceza Kanunu’nun 16’ncı 

maddesi oldu. TCK’nın 16’ncı maddesi şöyle diyor: “Nerede 

işlenmiş olursa olsun, bir suçtan dolayı yabancı ülkede 

gözaltında, gözlem altında, tutuklulukta veya hükümlülükte 

geçen süre aynı suçtan dolayı Türkiye’de verilecek cezadan 

mahsup edilir.” 

ANAP döneminin affı olarak da bilinen 3712 No’lu kanun 

Ağca’ya uygulanmadı. Eğer uygulansaydı Ağca çok daha erken, 

hatta Türkiye’ye iade edildiği gün tahliye edilebilirdi. 

Geriye kalan 16 yıllık süre, 10 yıl daha düşülerek altı yıla indi. 

Ağca’nın Türkiye’den kaçmadan önce cezaevinde geçirdiği 153 

günlük süre de hesaplamaya dahil edilince 12 ocak 2006 günü 

tahliye edildi. 

Adalet Bakanlığı’nın başvurusunu değerlendiren Yargıtay, 20 

ocakta Ağca’nın tahliyesi ile ilgili kararı hatalı bularak bozdu. 

Yargıtay bozma gerekçesinde Ağca’nın İtalya’da yattığı 19 yıl 

cezanın Türkiye’deki cezasından mahsup edilemeyeceğine 

karar verdi. 

Yargıtay Birinci Ceza Dairesi’nin tahliye kararını bozması 

üzerine 20 ocak 2006 tarihinde yeniden yakalanarak aynı 

cezaevine konulan Mehmet Ali Ağca’nın cezaevinde kalacağı 

süre yeniden hesaplandı. 

Toplam 40 yıl üzerinden yapılan hesaplama sonucu hazırlanan 

müddetnamede, Mehmet Ali Ağca’nın 18 ocak 2010 tarihinde 

cezaevinden tahliye olacağı belirtildi. Müddetname, Ağca’nın 

hükümlü olarak bulunduğu Kartal H Tipi Cezaevi ile diğer ilgili 

yerlere gönderildi. 18 Ocak 2010 da cezasının bittiği söylenen 

Mehmet Ali Ağca tahliye olarak ceza evinden çıktı. 

86

DOSTOYEVSKİ 

6 ŞUBAT 1890 

Dostoyevski, aynı zamanda varoluşçuluğun kurucularından biri 

olarak anılır 

Klasik edebiyatın en önemli yazarları arasında gösterilen Rus 

romancı Fyodor Mihayloviç Dostoyevski 1881'de hayatını 

kaybetti. 

1821'de Moskova'da doğan Fyodor Mihayloviç Dostoyevski, 

9 şubat 1881'de Petersburg'da hayata veda etti. Annesini ve 

babasını küçük yaşta kaybetti. 

İlk yazılarıyla adını duyurmaya başlamışken genç liberallere 

katılmasıyla yaşamının akışı değişti. Tutuklandı ve sekiz ay 

hücrede kaldıktan sonra ölüm cezasına çarptırıldı. İnfaza birkaç 

saat kala cezası dört yıllık Sibirya sürgününe çevrildi. 

Sürgünden sonra yeniden St. Petersburg'a dönme izni elde 

etti. Bu koşullar altında yeniden yazmaya başladı. Yazdıklarıyla 

Çar II. Aleksandr'ı bile etkiledi. Yapıtlarının ses getirmesine 

karşın, Dostoyevski paraya kavuşamamıştı. 

Bundan sonra özel yaşamında büyük sıkıntılar yaşadı. 

Sürgünden sonra sara nöbetlerinden de bir türlü kurtulamadı. 

Ancak 'Karamazov Kardeşler', 'Ecinniler', 'Suç ve Ceza' gibi en 

ünlü yapıtlarını da bu dönemde kaleme aldı. 

1881'de öldüğünde, Rusya bu eski mahkum için, görülmemiş 

bir cenaze töreni düzenledi. Dostoyevski'nin sanatçılığı, 

dahi bir psikoloğun yüksek becerisini, bir düşünürün derin 

düşünselliğini ve bir gazete yazarının büyük coşkusunu bir 

arada içerir. 

Anlatı yapıtları, birçok yeni edebi anlatım araçlarını kapsar. 

Özellikle romanlarındaki çoksesli tipler, gerçekçi roman tarzının 

zenginleşmesine yol açmıştır. 

En önemli yapıtlarından 'Suç ve Ceza'da, bir cinayet 

etrafında kurar metnini Dostoyevski. Ne var ki, cinayet bir 

'oyun' ya da basit bir heyecan unsuru değildir. Daha açık bir 

biçimde söylemek gerekirse yazar, öldürme eylemini amaca 

dönüştürmez. 

'Suç ve Ceza'nın Raskolnikov'u yazarın ahlaki bir sorgulama 

yapmak için cinayete ittiği karakterlerdir. Fakir bir genç olan 

Raskolnikov, Hukuk Fakültesi'ni yarıda bırakmıştır. Avrupa 

kaynaklı siyasi ve felsefi düşüncelerin etkisi altındadır. 

Güçlü ve güçsüz insanlar karşıtlığında, kendi yerini tespit 

edebilmek amacıyla, zaten borçlu olduğu tefeci bir kadını 

kurban olarak seçer. Ancak kararını uygularken pek de rahat 

değildir Raskolnikov. 

"Kollarına müthiş bir dermansızlık gelmişti. Kollarının 

her geçen saniye gittikçe uyuşarak ağırlaştığını kendisi de 

fark ediyordu. Baltayı bırakıp düşürmekten korkuyordu... 

Ne yaptığının farkında olmadan, hemen hemen kendini 

zorlamadan, sanki bir makine gibi, baltanın tersini kadının 

kafasına indirdi. Bu sırada neredeyse dermansız gibiydi. 

Ama baltayı indirir indirmez gücü yerine geldi" cümleleriyle 

canlandırılan suç sahnesi, 350 sayfalık romanın 140'ıncı 

sayfasında cereyan eder. 

Artık işin ceza kısmına gelmiştir Dostoyevski. Kimsenin 

kendini görmediğini ve geride bir iz kalmadığını bildiği halde, 

Raskolnikov müthiş bir tedirginlik içine düşer. İnsanlığını, 

masumiyetini yitirmiştir. 

Ceza, yalnız kendisine verilmemiştir, ailesi de etkilenir 

Raskolnikov'un günahından. Katilin cinayet mahalline dönmesi 

kuralına uygun olarak, yakalanmayı ve rahatlamayı, arınmayı 

isteyen genç adam, öldürdüğü tefeci kadının evine gelir, 

komiserle tanışır ve soruşturmanın baş şüphelisi olur. 

Komiser Porfiry Petroviç, zeki bir adamdır ve katil olduğunu 

anlamıştır Raskolnikov'un. Ama ona bir fırsat tanımak, itiraf 

ederek ruhunu yüceltmesini sağlamak ister. Ailesi tarafından 

fahişeliğe zorlanan temiz kalpli Sonia'ya suçunu ve aşkını itiraf 

eden Roskolnikov, nihayet huzura kavuşur ve teslim olur. 

Sibirya'ya sürgün edilen Raskolnikov, yanında Sonia ile birlikte 

yola çıkarken henüz pişman olmamış, ruhu tam anlamıyla 

temizlenmemiştir. 

"Ama burada, yeni bir hikaye, bir adamın derece derece 

yenileşmesinin, yavaş yavaş yeniden hayat buluşunun, bir 

dünyadan bir başka dünyaya geçişinin, şu ana kadar hiç 

bilmediği yeni bir gerçekle tanışmasının hikayesi başlıyor" diye 

bitirir romanı Dostoyevski. 

Hakkında ciltler dolusu inceleme ve biyografi kitabı yazılan 

Dostoyevski'yi kısa bir yazı içerisine sığdırmak söz konusu 

olamayacağı gibi, sadece 'Suç ve Ceza'daki felsefi ve ahlaki 

motifleri tartışmak bile sayfalar tutar. 

Öte yandan, Ferud'ün psikanaliz çalışmalarını da etkilemiştir 

Dostoyevski ve 'Suç ve Ceza'. Freud, ilkel benlik, ego ve süper 

ego üçlüsünün 'Suç ve Ceza'da eksiksiz olarak yer aldığı 

vurgular. 

Raskolnikov'un ilkel benliği, ona tefeci kadını öldürmesini 

ve parasını çalmasını emreder. Bu eylemin muhakemesi ego 

sürecinde olur ve süper egosu Roskolnikov'u suçluluk duyguları 

içerisinde kıvrandırır. 

87

BRECHT 

10 ŞUBAT 1956 

Brecht, Berliner Ensemble'ın da kurucusuydu 

Epik Tiyatro'nun kurucusu Alman oyun yazarı Bertolt 

Brecht 1898 yılında doğdu. 

Eugen Berthold Friedrich Brecht, 10 Şubat 1898'de 

Augsburg'da doğdu, 14 Ağustos 1956'da Berlin'de hayata 

veda etti. 

20'nci yüzyıla damgasını vuran oyun yazarı ve tiyatro 

kuramcılarından Brecht, aynı zamanda yetenekli bir 

şairdi. İlk şiirlerini 1913'te okul gazetesinde yayımladı. 

Bir yıl sonra ise yaşadığı kentin yerel gazetesinde yazıları 

çıkmaya başladı. 

Edebiyata ve tiyatroya büyük ilgi duymasına karşın bir 

süre tıp eğitimi gördü. Birinci Dünya Savaşı'nın son yılında 

askere alındı ve bir hastanede görev yaptı. Aynı yıl yazdığı 

'Ölü Askerin Öyküsü' adlı bir şiiri yüzünden Nazilerce 

suçlanarak yurttaşlıktan çıkarıldı. 

1924'te gittiği Berlin'de Carl Zuckmayer, Max Reinhardt 

ve Helena Weigel gibi sanatçılarla tanıştı ve birlikte 

çalıştı. Helena Weigel'le evlendi ve bu evlilik ömrünün 

sonuna kadar sürdü. Brecht'in oyunların pek çoğunda 

Weigel başrolde oynadı. 

Tiyatro yönetmeni Erwin Piscator ve besteci Kurt 

Weill ile tanıştıktan sonra tiyatro yaşamında yeni bir 

adım attı. Jaroslav Hasek'in romanı 'Aslan Asker Şvayk'ı 

sahneye uyarladıktan sonra yazdığı 'Adam Adamdır' 

oyunu Epik Tiyatro anlayışının ilk denemesiydi. 

Epik Tiyatro öğretici bir tür olup, olaylar geleneksel 

tiyatrodakinin aksine, dramatik bir biçimde 

canlandırılacak yerde, izleyiciye anlatılır. İzleyici 

sahnede olup biteni bir gözlemci gibi izler. 

Epik Tiyatro'da amaç düşündürmek, izleyicinin aklını 

kullanarak bir karara varmasını, harekete geçmesini 

sağlamaktır. Brecht dünyanın değişmesinden, 

insanların fırsat eşitliğine, düşünce özgürlüğüne sahip 

olduğu, adaletli bir düzenin kurulmasından yanaydı. 

Benimsemiş olduğu Marxist dünya görüşü 

doğrultusunda, böylesine bir dönüşümün 

gerçekleşeceğine inanıyordu. Tiyatronun bu amaca 

ulaşmak için etkili araçlardan biri olduğu kanısındaydı. 

Gene bu sırada yazdığı ve Kurt Weill'in bestelediği, 

dünya çapında ün kazanacak olan 'Mahagonny' ve 'Üç 

Kuruşluk Opera' adlı müzikalleri sahneye koydu. 

Nazilerin yönetime gelmesiyle Almanya'da çalışma 

olanağı ortadan kalktı. 1933'te Almanya'yı terk etti. 

Önce İsviçre'ye, oradan Danimarka'ya gitti. 

1939'a kadar kaldığı Danimarka'da 'Tak-tik', 'Hitler 

Rejiminin Korku ve Sefaleti', 'Galileo'nun Yaşamı', 

'Cesaret Ana ve Çocukları' gibi her biri başyapıt olan 

oyunlar yazdı. 'Sezua'nın İyi İnsanı'nı da burada 

yazmaya başladı. 

1939'da Danimarka'nın da Nazi tehdidi altına girmesi 

üzerine önce Finlandiya'ya, oradan da 1941'de ABD'ye 

gitti. Oyunlarından bazıları bu dönemde İngilizce'ye 

88 

çevrildi ve ABD'de sahnelendi. Ne var ki, ABD'li izleyici 

Brecht'in oyunlarından tedirgin oldu ve ilgi göstermedi. 

1947'de ABD'de esen Soğuk Savaş rüzgarı, Brecht'in 

ABD'ye Karşı Etkinlikleri Soruşturma Komisyonu'nca 

sorguya çekilmesine yol açtı. Dünya görüşüne ilişkin 

suçlamalara karşı çıktı. ABD'de barınmayacağını 

anlamıştı. 

Brecht, Alman Demokratik Cumhuriyeti yöneticilerinin 

çağrısı üzerine Doğu Berlin'e yerleşti ve içlerinde eşi 

Helena Weigel'in de bulunduğu bir grup oyuncuyla 

1948'de 'Berliner Ensemble' adlı tiyatro topluluğunu 

kurdu. 

Berliner Ensemble, gerek kuramsal çalışmaları, gerek 

sahnelediği çok başarılı oyunlarıyla, dünya çapında 

ün kazanmakta gecikmedi. Brecht, 1956 ilkbaharında 

hastalandı ve bundan kısa bir süre sonra Berlin'de hayata 

veda etti.

ALBERT CAMUS 

4 OCAK 1960 

Camus, 1957'de Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazandı 

'Yabancı' ve 'Veba'nın yazarı Albert Camus, 1960'da 46 

yaşında trafik kazasında öldü. 

Günümüzün en güçlü Fransız yazarlarından biri olan 

Albert Camus, 1913'te Cezayir'in Mondovi kasabasında 

dünyaya geldi. Babası Fransız, annesi İspanyoldu. Fakir bir 

ailenin çocuğu olan Camus, küçük yaşta babasını kaybetti. 

Bağımsız bir hayat sürebilmek amacıyla küçük yaşta 

evden ayrıldı. Geçimini sağlamak için birçok işe girip çıktı, 

vereme yakalandı. Felsefe eğitimini yarıda bırakarak, bir 

süre tiyatro ile uğraştı. Alman işgali boyunca 'Combat' 

gazetesinin yazı işleri müdürlüğünü yaptı. 

1937 ve 1938'de yayımlanan iki denemesiyle edebiyata 

giren Camus, bu kitaplarında bir şair ve üslupçu 

görünüşüyle karşımıza çıkar. 1942'de yayımladığı 

'Yabancı' (L'Etranger) ona çabucak şöhretin kapılarını 

açar. 

'Yabancı', saçmalığın elinde oyuncak olan, etrafında 

olup bitenleri anlayamayan, anlamak için de bir 

çaba harcamayan kayıtsız, vurdumduymaz bir kişinin 

durumunu nesnel bir görüşle gözler önüne serer. 

Aynı yıl yazdığı 'Sisifos Söyleni'nde (Le Mythe de 

Sisyphe), mutsuzluğa düşen çağımız insanının trajedisini 

ele alarak, saçmanın felsefesi diye tanımlanan bir dünya 

görüşü ve Jean Paul Sartre'ın varoluşçuluğu ile yepyeni 

bir düşünce ve duyuş biçimi getirir. 

'Yabancı' ve 'Sisifos Söyleni' adlı yapıtlarında Camus, 

hem güçlü bir romancı hem de bir filozof olarak kendini 

gösterir. Saçmanın felsefesinin varoluşçulukla ortak 

yönleri olduğu su götürmez bir gerçektir, ama yine de 

birbirlerine karışmazlar. 

Saçmanın felsefesinin başlıca temsilcisi olan Camus, 

'Yabancı'da ana hatlarıyla verdiği bu felsefeyi, 'Sisifos 

Söyleni'de daha yoğun bir biçimde işler ve bu dünyada 

mutlu olmak imkansızlığı üzerinde durur. 

Aslında 'Sisifos Söyleni', evrenin anlamsızlığı ve insanın 

saçma kaderine baş kaldırma ihtiyacı üzerine yazılmış 

bir denemedir. Camus, 1951'de yayımladığı 'Başkaldıran 

İnsan'da (L'Homme revolte) bu konuları yeniden ele alır 

ve derinliğine işler. 

1947'de yayımlanan 'Veba' (La Peste) büyük etki yaratır 

ve yazara 'Prix des Eritiques' ödülü kazandırır. Bundan 

sonraki kitaplarında Camus, bir filozoftan çok bir ahlakçı 

ve edebiyatçı kimliğiyle kendini gösterir. Bu durumu 

oyunlarında görmek daha kolaydır. 

En son romanı olan 'Düşüş'ü (La Clute) 1956'da yayımlar. 

1957'de en güzel hikayelerinin bulunduğu 'Sürgün ve 

Krallık' (L'Exil et le royaume) ile yaratıcı sanatın en güzel 

örneklerini verir. En güzel hikayeleri, şüphesiz, Cezayir'de 

geçenlerdir. 

Eserlerinde çok az yazar ve düşünürde görünen sıklıkta 

ölüm, anlamsızlık ve nihilizm temalarını işleyen ve 

1957'de Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanan Camus, 

1960'da bir trafik kazasında, gerçekten saçma bir ölümle 

hayata gözlerini kapattı. 

En tanınmış eseri olan 'Yabancı'yı 1942'de yayımladı. 

'Yabancı'da açık, sade, süssüz ve hareketli üslubu ile 

Hemingway'den etkilenmiş izlenimi verir. 

Camus 'Yabancı'da, kayıtsız, hayatın anlamsızlığınakarşı 

mücadele etmekten yorulmuş, etrafında olup biten 

olayları anlamayan, anlamak için de hiçbir çaba 

harcamayan, unutulmaz bir insan tipini canlandırır. 

Önemli eserleri 

'Amerika Günlükleri', 'Başkaldıran İnsan', 'Büyüyen 

Taş', 'Caligula', 'Denemeler', 'Düğün ve Bir Alman Dosta 

Mektuplar', 'Düşüş', 'Ecinniler', 'İlk Adam', 'Mutlu Ölüm', 

'Sıkıyönetim', 'Sisifos Söyleni', 'Sürgün ve Krallık', 'Tersi ve 

Yüzü', 'Veba', 'Yabancı', 'Yolculuk Günlükleri'. 

89

BİRLİĞİMİZİN ANLAŞMA YAPTIĞI KURUMLAR 

BEYAZ EŞYA - MOBİLYA - YAPI 

METİS MİMARLIK VE DEKORASYON 

Mülkiyeliler Birliği üyelerine fiş ve fatura bedeli üzerinden 

%25 indirim yapılacaktır. 

Adres: Karapınar Mah. 1186 Cad. No:25/4 DİKMEN/ 

ANKARA 

Tel: 0 (312) 476 83 00 

FAALİYETLERİMİZ: 

Mimari tasarım ve uygulama projeleri 

Tadilat ve Dekorasyon projeleri ile uygulama işleri 

yükleniciliği 

Compact Sistem Arşiv Dolapları satış temsilciliği 

SUNKAR HALI 

ORIENTAL RUGS-SUNKAR HALI 

1. Mağaza: Güvenevler Mh. Farabi Sk. N: 48/D Çankaya/ 

Ankara Tel: 312 428 85 15 

2. Mağaza: Kızılırmak Mh. Ufuk Üniversitesi Cd. 

AMBROSIA Çarşı n: 18/27 Çukurambar / Ankara Tel: 312 

284 85 50 

Mülkiyeliler Birliği üyelerine nakit ve kartla ödemelerde 

peşinde %30, 6 taksitte %20, 12 taksitte %10 indirim 

yapılacaktır. 

AYSA MOBİLYA SANAYİ PAZARLAMA 

Çamlıtepe Sk. 103/3 

Siteler-Ankara 

Tel: (0312) 353 90 25 

Mülkiyeliler Birliği üyelerine fiş/fatura bedeli üzerinden 

nakit ödemelerde % 25, taksitli ödemelerde % 10 ve 4 

taksit, ayrıca indirim dönemlerinde indirim oranı. 

SAYDAMLAR ELEKTRONİK (Casio Yetkili Servisi) 

Adakale Sokak N: 25/27 Kızılay / Ankara 

Tel: 0312.431 04 72 

Casio ve diğer markalardaki video kamera, digital fotoğraf 

makineleri, saat, traş makinesi ve benzeri elektronik 

aletlerin bakım ve tamirinde, Mülkiyeliler Birliği üyelerine 

nakit ödemelerde ve kredi kartı ile tek çekimlerde 

%25, taksitli ödemelerde 4 taksit ve %15 indirim 

uygulanacaktır. . 

DEKOMART Ltd. Şti. 

Turan Güneş Bulvarı 4. Cad. 56. Sok. No. 49/C Yıldız/ 

ANKARA 

Tel: 0312.443 00 75 

Müşterilerine prestijli, konforlu ve estetik yaşam 

mekanları sunmayı vizyon haline getiren DEKOMART 

yapı sektöründe toptan ve perakende bazında hizmet 

sunmaktadır. Mülkiyeliler Birliği üyelerine fiş/fatura 

bedeli üzerinden nakit ödemelerde % 20, kartla 

ödemelerde % 10 ve peşin fiyatına 3 taksit yapmaktadır. 

90 

BİLGİSAYAR 

MAY-NET BİLGİSAYAR YAZILIM DAN. HİZ. LTD.ŞTİ. 

ÇETİN EMEÇ BLV. 4. CAD. 70. SK. 8/12 ÇANKAYA - ANKARA 

Tel: (0312) 473 28 94 

Faks: (0312) 473 28 93 e-mail: \n mayyilmaz@may-net. 

com 

Bilgisayar satış, bakım ve tamirinde Mülkiyeliler Birliği 

üyelerine özel indirimler 

ATC BİLGİSAYAR LTD. ŞTİ. 

Selanik Cd. N: 31/3 Kızılay/Ankara 

Tel: (312) 419 82 70 

Faks: (312) 419 82 71 

Mülkiyeliler Birliği üyelerine nakit ödemelerde %15, 

kartla ödemelerde %10 ve taksitli ödemelerde 6 taksit 


EĞİTİM 

YAŞAMKENT ANAOKULU 


kartla ödemelerde %25, taksitli ödemelerde %20 ve 12 

taksit yapılacaktır. 

Adres : Yaşamkent Mah. Gülbeng Sit. A Blok N: 20 

Yenimahalle / Ankara 

Tel : 0312 217 43 47-48 

Prof. Dr. Mustafa BALCI Akademisi 

Bu protokol ile Mülkiyeliler Birliği üyelerine fiş/ 

fatura bedeli üzerinden nakit ödemelerde %15, kartla 

ödemelerde %10, taksitli ödemelerde %10 ve 10 taksit 


Adres : Bayındır 1 Sok. No: 27 Kat: 3 Kızılay - ANKARA 

Tel : 0 312 431 32 33 Faks : 0 312 431 67 67 

OYA SÜRÜCÜ KURSU 

Atatürk Bulvarı 94/12 Kızılay/Ankara 

Tel: 0312.2310869 


nakit ödemelerde % 10, kartla ödemelerde % 10, taksitli 

ödemelerde % 10 indirim ve 10 taksit yapılacaktır. 

TÜRK AMERİKAN DERNEĞİ (AMERİKAN KÜLTÜR) 

Cinnah Cad. No. 20 Kavaklıdere – Ankara 

Tel: 0 312 426 37 32 

Türk Amerikan Derneği (Amerikan Kültür) ile Birliğimiz 

arasında imzalanan protokol uyarınca, üyelerimiz, eşleri 

ve çocukları ile Fakültemiz öğrencileri, düzenlenen Dil 

Eğitimi Programlarından indirimli yararlanabileceklerdir. 

Türk Amerikan Derneği (Amerikan Kültür) düzenlenen

İngilizce Dil Eğitimi Programlarında, Mülkiyeliler Birliği 

üyelerine, eşlerine ve çocuklarına mevcut kurs ücreti 

üzerinden ¼ oranında indirim sağlayacaktır. Belirtilen 

indirimden yararlanmak için Mülkiyeliler Birliği kimlik 

kartının gösterilmesi zorunludur. 

Yapılan protokol gereğince öğrencilerimiz de, kurslardan 

1/3 oranında indirimli olarak yararlanabileceklerdir. 

Bu indirimden yararlanmak için SBF öğrenci kimliğinin 

gösterilmesi zorunludur. 

BAŞKENT ÇANKAYA SPOR KLÜBÜ 

Murat Özdoğan - Tel: 0 535 276 58 56 / Tolga Tillioğlu - 

Tel: 0 532 542 62 32 

1 Haziranda başlayan yüzme kursları Mülkiyeliler Birliği 

üyeleri için 60 YTL 

DOSYA EĞİTİM MERKEZİ 

Turan Güneş Bulvarı No. 23 Çankaya / ANKARA 

LGS HAZIRLIK (4., 5., 6., 7. VE 8. SINIFLAR) – ÖSS 

DERSANELERİNDE MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ ÜYELERİNE 

FATURA BEDELİ ÜZERİNDEN % 20 İNDİRİM + 10 TAKSİT 

Sakarya Cad. No. 36/1 Kızılay / ANKARA 

KPSS, MÜFETTİŞLİK, UZMANLIK, KAYMAKAMLIK, 

DENETMENLİK SINAVLARINA HAZIRLIK DERSANELERİNDE 

MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ ÜYELERİNE FATURA BEDELİ 

ÜZERİNDEN % 20 İNDİRİM + 10 TAKSİT 

MİLLİ PİYANGO EĞİTİM VE SPOR TESİSLERİ 

Konya Yolu 26. Km. Gölbaşı 

Tel: 0312. 484 44 90 

Mülkiyeliler Birliği Üyelerine % 25 İndirim 

ÖZEL KARACA YABANCI DİL KURSU 

Karanfil Sok No. 20 Kızılay / ANKARA 

Tel : 0 (312) 418 78 73 

MÜLKİYELİLER BİRLİĞİ ÜYELERİNE % 10 İNDİRİM 

KÜLTÜR - SANAT 

PANAYIR SANAT MERKEZİ 

(Doğum Günleri, Sünnet Düğünleri, Tanıtım 

Organizasyonu vb. Palyaço ve Noel Babalar) 

Kızılırmak Sok. N: 35/10 Ankara 

Tel : 425 79 09-425 76 53 

Nakit Ödemelerde %25 indirim. 

OTOMOTİV 

Tel : 0 (312) 287 35 50 

YEDEK PARÇA VE İŞÇİLİK NAKİT ÖDEMEDE % 10 KARTLA 

ÖDEMELERDE 3 TAKSİT + % 5 İNDİRİM 

YUMURCAK OTOMOTİV/RENAULT SERVİS 

Siteler-ANKARA 

Tel: (0312) 351 29 60 

Bakım ve onarıma gelen araçlara randevu önceliği, 

Bakıma gelecek araçları yerinen teslim alıp yerine teslim 

etme kolaylığı, 

Araçların bakım ve onarım hizmetlerinin kaliteli ve 

kusursuz olması yanında en kısa sürede teslim etme 

olanağı, 

Araçlara eğitilmiş kurs belgeli personel ekibi ile hizmet 

verilmesi, 

Araçların servis içinde kaldığı sürede ve test sürüşü 

esnasında doğabilecek kazalara karşı firmamız tarafından 

sigorta güvencesi verilmesi, 

Kazalı araçların sigorta, kasko takip işlemlerinin yapılması, 

Kazalı araçların sigorta, kasko takip işlemlerinin yapılması 

Hasarlı araçlara ekip gönderilerek ilk müdahalede 

bulunulup, kurtarıcı ile çektirilmesi 

500 YTL'yi dolduran bakım ücretini müteakiben yılda bir 

kez ücretsiz pasta-cila hizmeti 

Yılda bir defa ücretsiz check-up 


nakit ve kartla ödemelerde yedek parçada % 10, işçilikte 

% 35 indirim ve 2 taksit olanağı. 

ACİL YARDIM 

GÜNDÜZ: 0312.351 29 60 - 0533.353 66 10 

GECE: 0533.353 666 10 

KURTARICI: 0533.369 95 72 

TURİZM 

BUTİK MULBERRY TREE HOTEL 

Tel: 0252-486 80 82 

GSM : 0532 437 53 45 

www.mulberrytreehotel.com 

GRAND ŞEKER HOTEL 

Evrenseki Beldesi Manavgat Antalya 

Tel:0242-7638420 

IN DBL pP 

01.06-30.06.2008 - 65. YTL 

01.07-31.08.2008 - 75. YTL 

01.09-30.09.2008 - 65. YTL 

KIZILKAYA OTOMOTİV 

Başkent Sanayi Sitesi 248/2 Sokak N: 19 Batıkent / 

Ankara 

Tel: 312 278 47 06 

Mülkiyeliler Birliği üyelerine nakit ve kartla ödemelerde 

%25 indirim yapılacaktır. 

OTOKOÇ OTOMOTİV TİC. SAN. A.Ş. 

Söğütözü Cad No. 2 / ANKARA 

91 

SNGL SUPL %50 

3. PAX %70 

1. CHD (0-12) FREE 

2. CHD (0-2) FREE 

(03-12) %50 

Mülkiyeliler Birliği üyelerine nakit ödemede %15, kartla 

ödemede %10 indirim yapacaktır 

NATURMED 

Mülkiyeliler Birliği üyelerine %10 indirim yapılacaktır. Bu

indirim resmi tatillerde ve bayramlarda geçerli değildir. 

1-KASIM -31 MART 

3 Hafta 1 Kişi: 1450 YTL 2 Kişi: 2500 YTL 


5 Öde 7 Kal : 1 Kişi: 560 YTL 2 Kişi: 950 YTL 

4 Gün 1 Kişi: 500 YTL 2 Kişi: 850 YTL 



1 NİSAN – 31 EKİM 



5 Öde 7 Kal : 1 Kişi: 750 YTL 2 Kişi: 1250 YTL 




ULAŞIM 

VARAN TURİZM 

Mülkiyeliler Birliği Üyeleri, Varan Turizm ile yapacakları 

tek yön seyahatlerde bilet satış bedeli üzerinden %10, 

çift yön seyahatlerde ise 2 adet tek yön bilet satış bedeli 

üzerinden %20 oranında indirim uygulanacaktır. 

İndirimlerden yararlanabilmek için aşağıda belirtilen 

ve Birliğimize tahsis edilen Varan Business kart 

numaralarından herhangi birini Varan Turizm Bilet 

görevlilerine hatırlatmanız ve Mülkiyeliler Birliği üye 

kimliğinizi göstermeniz gerekmektedir. 

Mülkiyeliler Birliğine tahsis edilen Varan Business Kart 

Numaraları: 

0119 0099 - 0119 0123 - 0119 0321 - 0119 0255 - 0119 

0230 - 0119 0222 - 0119 0404 - 0119 0180 - 0119 0008 - 

0118 9992 

YEME - İÇME 

01 ADANA ASMAALTI 

Prof. Dr. Muammer Aksoy Caddesi 29/B Bahçelievler / 

ANKARA 

Mülkiyeliler Birliği’nce imzalanan protokol gereğince, 


nakit ve kartla ödemelerde % 10 indirim yapılacaktır. 

WATERBOX (SUKUTUSU İÇME SUYU TEK. A.Ş.) 

Turan Güneş Bulvarı Koyunlu Sitesi B Blok No: 175/22 

Çankaya / ANKARA 







01 ADANA ASMAALTI 

Adres: Prof. Dr. Muammer AKSOY Cad. 29/B Bahçelievler 

/ ANKARA 

Tel : 0312 2239053 

Gsm : 0505 663 09 56 - 0537 666 50 76 




0312 CONCEPT 

Selanik Cd. N: 70 Kızılay / Ankara 


kartla ödemelerde %5 indirim yapılacaktır. 

PASAPORT PİZZA 

Mülkiyeliler Birliği’nce imzalanan protokol gereğince 

aşağıdaki adreslerde faaliyet gösteren Pasaport Pizza, 

Mülkiyeliler Birliği üyelerine fiş/fatura bedeli üzerinden % 

10 indirim sağlayacaktır. 

BORNOVA (MERKEZ) 0 232 388 18 18 - 339 90 99 

BORNOVA (KÜÇÜKPARK) 0 232 343 00 99 - 343 00 77 

GAZİEMİR 0 232 251 80 85 - 251 79 00 

KARŞIYAKA (ÇARŞI) ) 0 232 368 78 28 

KARŞIYAKA (GİRNE) ) 0 232 364 43 13 - 0 232 364 66 26 

KEMERALTI 0 232 441 11 66 

KIBRIS ŞEHİTLERİ 0 232 464 09 99 - 0 232 465 01 01 

KORDON 0 232 446 56 36 - 483 66 35 

ŞİRİNYER 0 232 448 63 63 - 438 93 93 

YEŞİLYURT 0 232 255 59 59 - 261 88 48 

ÇANKAYA 0 232 483 50 09 

URLA 0 232 754 14 75 

ANTALYA (ÇARŞI) 0 242 247 99 33 - 248 03 28 

ANTALYA (LARA) 0 242 323 22 21 

ANTALYA (DEFTERDARLIK) 0 242 237 95 96 - 237 78 58 

MANAVGAT (ANTALYA) 0 242 743 38 20 - 743 38 21 

BUCAK (BURDUR) 0 248 325 98 00 - 325 99 33 

ISPARTA0 246 223 88 99 

İSTANBUL (BAKIRKÖY) 0 212 561 16 16 - 561 02 12 

MANİSA 0 236 232 96 16 - 232 39 94 

TENEDOS CAFE PUB BRASSERİE 

Dünya mutfağından seçme yemekler 

Brüksel usulu soslu midye 

Tenedos'a özel şaraplar 

Caz ve Blues konserleri 

Adres: Arjantin Cad. Budak Sok.5/1 GOP ANKARA 

Tel : 0312 4274294 




THE NORTH SHIELD PUB 

Adres: Güvenlik Cad. No: 111 A. Ayrancı / ANKARA 

Tel : 

92

MÃ¼lkiyeliler BirliÄi E-BÃ¼lten 2010-1 sayÄ±sÄ±nÄ± buradan indirebilirsiniz.

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

MÃ¼lkiyeliler BirliÄi E-BÃ¼lten 2010-1 sayÄ±sÄ±nÄ± buradan indirebilirsiniz.