Bölüm 8.

AR-GE POLİTİKALARI VE AR-GE DESTEK PROGRAMLARI
8
BÖLÜM
harcamalarını geçici olarak kısmaları sonucu olduğunu göstermektedir. 1997 yılında imalat
sanayiinde AR-GE yapan ortalama bir firma bu faaliyetleri için 756,000 dolar harcamıştır.
Hizmet sektöründe ise ortalama AR-GE harcaması 841,000 dolardır.
AR-GE faaliyetlerinin daha çok büyük bir kısmı (1997’de %71’i) “deneysel geliştirme”ye
yöneliktir (Tablo 8.3). Uygulamalı araştırmanın payı yaklaşık %22 olurken, “temel
araştırma”nın payı tüm dönem boyunca çok düşük kalmıştır. Bu durum, Bölüm 7’de de
görüldüğü gibi, firmaların önemli bir kesiminde teknik/operasyonel sorunların çözümü ve
mevcut ürünlerde yenileşme gibi amaçlara yönelik olarak AR-GE yapıldığına göstermektedir.
AR-GE harcamaları içerisinde personel harcamaları, diğer cari harcamalar ve makinateçhizat
yatırımlarının payı hemen hemen eşittir (Tablo 8.4). Sabit tesis yatırımlarının AR-GE
harcamaları içerisindeki oranı genel olarak %10’dan az olmaktadır. AR-GE faaliyetlerinde
çalışan personel sayısı sürekli bir artış göstererek 1991’de 2,278’den 1997’de 3,849’a (TZE)
ulaşmıştır (Tablo 8.5). AR-GE faaliyetlerinde çalışan personelin sadece %18’i lisans üstü ve
%32’si lisans derecesine sahip araştırmacılardır.
AR-GE faaliyetlerinin %90’dan fazla bir kısmı firmaların öz kaynakları ile finanse
edilmektedir (Tablo 8.6). Finansman kaynağı içerisinde ticari kuruluşların payı son derece
düşüktür. Bu durum, AR-GE faaliyetleri için dış kaynak bulma zorluğunun bir yansıması
olarak değerlendirilebilir. KİT’ler hariç kamu kuruluşlarının AR-GE finansmanı içerisindeki
payı yavaş da olsa düzenli bir artış göstererek 1997’de %2.2’ya ulaşmıştır. Yurt dışı kaynakların
AR-GE finansmanındaki payı çok küçük ve düzensizdir.
AR-GE faaliyetlerinin sektörel dağılımına bakıldığında, müdendislik sanayilerinin (metal
eşya ve makina sanayilerinin) önemli olduğu görülmektedir (Tablo 8.7 ve 8.8). AR-GE yapan
işyerlerinin yaklaşık %50’si ve AR-GE harcamalarının %68’i mühendislik sanayilerinde
bulunmaktadır. Kimya sanayii, AR-GE harcamaları içerisindeki %12.1’lik payıyla ikinci önemli
sanayiidir. Diğer sanayilerin AR-GE faaliyetleri ve istihdamı içerisindeki oranı oldukça
düşüktür. Diğer ülkelerde de olduğu gibi AR-GE faaliyetlerinin bu iki sektörde yoğunlaşması,
sektörler-arası teknolojik fırsatların önemini göstermektedir. Bölüm 7’de tartışıldığı gibi
Türkiye’de AR-GE faaliyetlerinin sektörel dağılımı, ABD’deki sektörel dağılıma büyük ölçüde
benzemektedir.
163