Bölüm 8.

BÖLÜM 8
PROGRAMLARI
AR-GE POLİTİKALARI VE AR-GE DESTEK
olacaktır. Kadın personel oranı, cinsiyet farklılıklarına dayanan özelliklerin AR-GE
faaliyetlerine etkisini ölçmek amacıyla modele eklenmiştir.
Bölgesel AR-GE yoğunluğu: Bu değişken, işyerinin faaliyet gösterdiği ildeki diğer firmaların
ortalama AR-GE yoğunluğunu ölçmektedir. Bu değişken yerel düzeyde (sektörler-arası) bilgi
yayılmasının AR-GE faaliyetlerini etkisini tespit etmek amacıyla kullanılmıştır
Sektörel AR-GE yoğunluğu: Bu değişken de, bölgesel AR-GE yoğunluğu değişkenine benzer
bir şekilde, işyerinin faaliyet gösterdiği (ISIC Rev. 2, 4-hane düzeyinde) sektördeki diğer
firmaların ortalama AR-GE yoğunluğunu ölçmektedir. Sektörel bilgi yayılmalarının önemi ve
firmanın, diğer firmaların AR-GE faaliyetlerine tepkisi, bu değişkene yansıyacaktır.
Türkiye imalat sanayii 1991-97 dönemi için AR-GE yatırım modeli tahmin sonuçları
Tablo 8.37’de sunulmuştur. Modeller, açıklayıcı değişken sayısı kademeli olarak arttırılarak
oluşturulmuştur. İlk modelde sadece fiyat değişkenleri ve zaman değişkeni açıklayıcı değişken
olarak kullanılmıştır. Tahmin edileceği gibi, AR-GE maliyetinin reel AR-GE harcamalarına
etkisi olumsuzdur. AR-GE maliyetindeki artış, firmaların AR-GE yapma olasılığını ve AR-GE
yapan firmaların AR-GE harcamalarını düşürmektedir. Reel hammadde maliyeti ve reel
ücretlerin AR-GE harcamaları üzerindeki etkisi olumludur. Bir başka deyişle, diğer tüm
değişkenler aynı kaldığında, ücretlerdeki artış reel AR-GE harcamalarında da bir artışa yol
açmaktadır. Bu sonuç, kullanılan açıklayıcı değişkenlerden bağımsız olarak, tüm modellerde
elde edilmektedir. Reel hammadde maliyetinin etkisi ise, modele eklenen değişkenlere bağlı
olarak, bazen istatistiksel olarak anlamsız olabilmektedir. Zaman değişkeninin katsayısı da tüm
modellerde pozitiftir; AR-GE harcamalarında zaman içerisinde bir artış gözlenmektedir.
Fiyat değişkenlerine çıktı miktarı eklendiği zaman, reel hammadde maliyeti değişkeni hariç,
diğer değişkenlerin katsayıları fazla değişmemektedir. Çıktı değişkeninin katsayısı pozitiftir;
büyük firmalar küçük firmalara göre AR-GE faaliyetlerine daha fazla kaynak ayırmaktadır.
Model 3’de, AR-GE destek değişkenleri hariç tüm değişkenler modelde kullanılmıştır.
Model 4’de ise TİDEB ve TTGV destek değişkenleri de modele eklenmiştir. Bu modelde, reel
AR-GE maliyeti değişkeninin katsayısı negatiftir, TİDEB ve TTGV değişkenleri ise pozitif
katsayılara sahiptir (her üç değişkenin katsayıları istatistiksel olarak %10 düzeyinde anlamlıdır).
Destek programı firma için AR-GE maliyetini düşürerek AR-GE harcamalarında bir artışa yol
184