Bölüm 8.

BÖLÜM 8
PROGRAMLARI
AR-GE POLİTİKALARI VE AR-GE DESTEK
1992 yıllarına ilişkin veri toplanmış, daha sonra AR-GE verilerinin düzenli bir şekilde
toplanmasına devam edilmiştir.
DİE, OECD tarafından hazırlanan Frascati Manual tanımına uygun bir şekilde AR-GE
verileri derlemektedir. Frascati Manual’unda tanımlanan AR-GE, bazı araştırmacılar tarafından
kısıtlayıcı bir tanım olarak eleştirilmekle birlikte uluslararası karşılaştırmalara olanak sağladığı
için yaygın olarak kullanılmaktadır. DİE AR-GE anketi, imalat sanayiinde AR-GE yaptığı
bilinen tüm işyerlerine uygulanmaktadır. AR-GE faaliyetlerine ilişkin firma bilgileri genel
olarak Yıllık İmalat Sanayii anketlerinden ve teknoloji hizmet programlarından (örneğin
KOSGEB Teknoloji Merkezleri’nde bulunan firmalar) elde edilmektedir.
Türkiye’de firma kesiminin gerçekleştirdiği AR-GE faaliyetlerinin büyük bir kısmı imalat
sanayiinde yoğunlaşmıştır. Hizmet sektöründe (bilgisayar hizmetler, vb) AR-GE faaliyetleri
ancak 1990’ların ikinci yarısından itibaren kayda değer bir artış göstermiştir. Firma kesimi AR-
GE harcamaları 1991 yılında 169 milyon dolardan 1992 yılında 188 milyon dolara çıktıktan
sonda düşme eğilimine girmiş ve ekonomik krizin yaşandığı 1994 yılında 116 milyon dolara
düşmüştür. 1994 yılında dolar bazında AR-GE harcamalarındaki düşüşün bir nedeni Türk
lirasının bu yıl büyük oranda değer kaybetmesidir. Fakat AR-GE harcamaları satın alma gücü
paritesine (SAGP) göre hesaplandığında da 1993 ve 1994 yıllarında önemli bir düşüş
gözlenmektedir. Bu dönemde ABD başta olmak üzere pek çok gelişmiş ülkede de AR-GE
harcamalarında bir duraklama ve hatta düşüş gözlendiği hatırlatılmalıdır (bkz. Bölüm 3). AR-
GE harcamaları 1994’den sonra artış eğilimine girmiş ve özellikle 1997 yılında ciddi bir artış
gerçekleştirerek 296 milyon dolara ulaşmıştır (satın alma gücü paritesine göre 634 milyon
dolar). Türkiye’de toplam AR-GE harcamaları, örneğin Amerikan firmaları ile
karşılaştırıldığında (Tablo 3.16) çok düşük düzeyde kalmaktadır.
AR-GE faaliyetinde bulunan firma sayısı özellikle 1990’ların ortalarından itibaren hızla
artmış ve 1997’de 408’e ulaşmıştır. AR-GE harcamalarında olduğu gibi AR-GE yapan firma
sayısında da imalat sanayii büyük bir öneme sahiptir. Son yıllarda, bilgisayar hizmetleri
sektöründe AR-GE yapan firma sayısındaki artış sonucu, hizmet sektörünün önemi kısmen
artmıştır. AR-GE yapan firma başına AR-GE harcamalarının büyüklüğü, 1994’deki ekonomik
krizden büyük ölçüde etkilenmiştir. Firma sayısına ilişkin veriler, 1994’de toplam AR-GE
harcamalarındaki düşüşün, firmaların bu faaliyetten çekilmesi yoluyla değil, AR-GE
162