Sürveyans
Sürveyans
Sürveyans
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Sürveyans<br />
Aslı Davas
Doğrudan alıntı yaptığım bazı<br />
sunumlar<br />
• Dr. Önder Ergönül’ün Salgın incelemesi sunumu<br />
(MÜTF-Enfeksiyon Hastalıkları)<br />
• Evaluation of surveillance systems- Preben Aavitsland<br />
Eurosurveillance<br />
• Su ve Besinlerle Bulaşan Hastalıklarda Bildirim ve İhbar<br />
Mekanizmaları ve Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele<br />
Genelgesinin Değerlendirilmesi- Dr. Şehnaz TUMAY-SB<br />
• Bulaşıcı hastalıkların ihbarı ve bildirim sistemi 2005-İzmir<br />
İl Sağlık Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Şubesi
ARADAKİ FARK NE<br />
SÜRVEYANS<br />
• KAYITLAR<br />
– BB BASAMAK<br />
– DOĞUM/ÖLÜM<br />
KAYITLARI<br />
– HASTANE
Tarihçe<br />
• İlk Hipokrat yararlanmış, hastalık seyrini<br />
– İlerleyici, endemik, alevlenme<br />
• Sürveyans sonucunda ilk halk sağlığı eylemi<br />
– 1300’lerde Venedik Cumhuriyeti’nin karantina<br />
uygulaması<br />
• 1532 İngiltere Mortalite Tasarısı<br />
• 1662 John Graunt’un ilk istatistik<br />
değerlendirmesi -Bills of Mortality<br />
• 1776 Johann Peter Frank Almanya’da izlem
Modern sürveyans<br />
• William Farr-1839, Chadwick, Villerne-Paris<br />
• 1878 ABD<br />
– Veba, çiçek, sarı hummanın haftalık olarak halk<br />
sağlığı bölümlerine bildirimi<br />
• 1899 Birleşik Krallık<br />
– Bildirimi zorunlu hastalık listesini yayınladı<br />
• 1907 Office International d’Hygiene Publique<br />
• 1958 DSÖ- Aylık bulaşıcı hastalık bülteni<br />
• Sıtma eradikasyon programı<br />
• Çiçek eradikasyon programı<br />
• AIDS<br />
• Biyoterörizm
Olguları harita üzerinde işaretlemekle başlar<br />
1855
DSÖ-tanım<br />
sağlık hizmetlerinde<br />
• planlama yapabilmek,<br />
• müdahalede bulunabilmek<br />
• bu hizmetleri değerlendirebilmek amacıyla<br />
sağlıkla ilgili verilerin<br />
• süreğen,<br />
• sistematik olarak toplanması,<br />
• analizi,<br />
• yorumlanması<br />
• ilgili tüm birimlere dağıtılması
Eylenbosch and Noah 1988,1995<br />
Doğruluk ya da tamamlılıktan çok<br />
uygulanabilirlik, birbirine benzerlik<br />
(aynılık), hızlılık gibi özelliklerle ayırt edilen<br />
yöntemlerle sistematik olarak toplanan<br />
verinin süreğen analizi, yorumlanması ve<br />
dağıtılması<br />
Halk sağlığı sürveyansı≠ epidemiyolojik<br />
sürveyans
Sürveyansın Amaçları<br />
• Halk sağlığı önceliklerini tanımlayabilmek<br />
• Hastalığın kişi, yer, zaman eğilimlerini saptamak<br />
• Salgınları saptamak<br />
• Hipotez oluşturabilmek<br />
• Epidemiyolojik araştırmalar için vakaların<br />
tanımlanması<br />
• Önleme ve kontrol programlarının etkinliğini<br />
değerlendirmek<br />
• Gelecekteki sağlık ihtiyaçları ve eğilimleri<br />
belirleyerek planlamaya olanak tanımak
Sürveyans=etkili müdahale<br />
olanağı↑<br />
• Aşıyla korunulabilir hastalıklar<br />
• Travmatik kafa yaralanmaları<br />
sürveyansı→çocuklarda bisiklet kaskı<br />
takmayla ilgili yasa<br />
• Çoklu ilaç tedavisine dirençli pnömoni<br />
→2yaş↓ pnömokok aşısı uygulaması
Sürveyans tipleri
Pasif sürveyans<br />
•Hastalıkla ilgili raporların ilgili kurumlardan<br />
beklendiği tip<br />
•T.C. Sağlık Bakanlığı bulaşıcı hastalıklar<br />
bildirim sistemi (eski)
Aktif sürveyans<br />
• Rutin raporların beklenmesi değil verilerin çeşitli<br />
yöntemlerle gidilip/telefonla aranarak vb. düzenli olarak<br />
toplanması<br />
• Avantajları<br />
–Doğrudan ulaşım<br />
–Sağlık kurumları bildirim konusunda duyarlı↑<br />
– Bireysel çalışanların sisteme dahil edilmesi<br />
–Kısa dönemli hastalık kontrol aktivitelerinde ya da<br />
influenza gibi mevsimsel salgınlarda daha yaygın<br />
kullanım<br />
–Aşıyla korunulabilir hastalıklarda ya da kesin tanısı<br />
laboratuvara dayalı hastalıklarda önerilir(özel ve kamu<br />
dahil edilmeli)<br />
• Dezavantajları<br />
– Pahalı<br />
– Personel ihtiyacı fazla
Sentinel (örneklem)sürveyans<br />
• Verinin bir örneklemden toplandığı<br />
• Verinin toplandığı yerlerin toplumu temsil ettiği kabul edilir<br />
• Verinin toplandığı yerlerdeki yaş, cinsiyet dağılımları<br />
tahminde bulunabilmek için önemli<br />
• Her vakayı bilmenin önemli olmadığı durumlarda tercih<br />
edilir(Poliomyelit vb.(-))<br />
• Genellikle<br />
–Hastalıkları erken dönemde saptamak<br />
–Hastalığın eğilimini izlemek<br />
• Örnek<br />
– Influenza virüsün tipini belirlemek için bazı hastanelerin<br />
izlenmesi<br />
–GP ağı oluşturup intihar girişimlerini izlemek<br />
– Okullar, çocuk bakımevleri izlem için seçilebilir
Laboratuvar sürveyansı<br />
• Bazı enfeksiyon hastalıklarında yararlı<br />
• ABD’de bazı halk sağlığı laboratuvarlarından<br />
bildirimler otomatik<br />
• İngiltere’de mikrobiyoloji laboratuvarları haftalık<br />
bildirim yapıyor<br />
• Avantajları<br />
– Spesifikliği<br />
– Esnekliği<br />
–Hızlılığı<br />
–Ayrıntılı bilgi<br />
•Dezavantajları<br />
Risk altındaki nüfusu<br />
temsil etmeme olasılığı<br />
çok yüksek
(Aktif/pasif sürveyans tercihi)<br />
• Hastalık kadar sürveyansın nerede ve hangi koşullarda<br />
uygulandığı önemli<br />
• Gelişmiş ve geliştirilmemiş ülkelerde sürveyansın aynı<br />
yapıda olması çok zor<br />
• Farklılıklar<br />
–Hastalık eğilimleri<br />
–Bütçe<br />
– Alt yapı-bilgisayar, network, laboratuvar, sağlık<br />
merkezi olanakları vb.<br />
–Kır/kent yapılanma farklılıkları<br />
– Personel sayısı, eğitimi<br />
– Hedeflerin belirlenmesi-ölüm, hastalık kayıtları↓<br />
– İş akış şemaları vb.
Sürveyans sisteminin<br />
kurulması<br />
Bilgi döngüsü, vakaların gerçekleşmesinden<br />
önlenebilmesine kadar olan tüm süreci<br />
kapsar
1-Tarafların<br />
tanımlanması<br />
2-Sistem amaçlarının<br />
tanımlanması<br />
4-Veri kaynaklarının<br />
tanımlanması<br />
3-Bir vaka tanımlanması<br />
5-Ulaşılabilir kaynakları<br />
değerlendirilmesi<br />
6-Tarafların bilgilendirilmesi ve<br />
dahil edilmesi<br />
7-Veri ihtiyacının tanımlanması<br />
8-Veri toplanması<br />
12-İzleme ve değerlendirme<br />
9-Veri işleme sisteminin kurulması<br />
11-Personelin eğitilmesi ve<br />
sistemin aktive edilmesi<br />
10-Raporların tasarlanması ve<br />
dağıtılması
Vaka tanımı-1<br />
• Sarılıkla karakterize, yükselmiş karaciğer<br />
enzimleri olan, hepatit A’ya karşı geliştirilmiş IgM<br />
(+)<br />
Seçiciliği (spesifitesi) yüksek, bu tanımın dışladıkları<br />
•Klinik ve epidemiyolojik olarak uygun olanlar (lab-)<br />
•Asemptomatik hepatit A geçirenler<br />
Kesin vaka<br />
Olası vaka<br />
Şüpheli vaka
Vaka tanımı-2<br />
• Gözleri sararmış herkes<br />
•Geniş kapsamlı ve basit bir tanım<br />
•Seçiciliği düşük bilgi<br />
•Laboratuvar olanaklarının sınırlı olduğu ve hepatit A<br />
olgularının epidemiyolojik olarak yoğunlaştığı yerlerde uygun<br />
bir vaka tanımı
Vaka 1 ve 2’nin herhangi biri mükemmel<br />
değil, ikisinin de kullanımının uygunluğu<br />
şartlara ve amaçlara bağlı
Vaka tanımı (Noah1995 )<br />
• Özellikle sürveyans sistemi kurulurken<br />
– Keskin sınırları olabilir ama çok seçici olmak<br />
zorunda değil<br />
– Yüksek duyarlı, düşük seçicilik bildirimi arttırır
Bildirim sürecini etkileyenler<br />
• Yasal düzenleme ve yaptırım varlığı<br />
• Donanım<br />
•Hastalığa tanı koyma yöntemleri<br />
• Laboratuvar hizmetleri<br />
•Eğitimli personel<br />
• Epidemiyolojik hizmetler<br />
•Sağlık çalışanları ve raporlama personeli<br />
ile iletişimin düzeyi<br />
•Hastalığın öncelikliliği
Bildirim Sistemlerinin Sınırlılıkları-<br />
En Önemlileri<br />
• Standart vaka tanımlarının olmaması<br />
• Yetersiz bildirim<br />
– Bildirimin gerekliliği konusunda bilgi eksikliği<br />
– Bildirim konusuna olumsuz yaklaşımlar vb.<br />
• Bildirilen vakaların temsil gücünün olmaması<br />
• Bildirimden sorumlu birimlerin bulunmaması<br />
• Bildirimlerin zamanında yapılmaması
Örnek vaka<br />
Seyahat İlişkili Lejyoner Hastalığı<br />
Sürveyansında yaşanan sorunlar
Sistem özellikleri<br />
Etkili mi<br />
• Basitlik<br />
• Esneklik<br />
• Kabul edilebilirlik<br />
• Veri kalitesi<br />
• Duyarlılık<br />
• Positive prediktif<br />
değer<br />
• Temsil gücü<br />
• Zamanlılık<br />
Bilginin kullanımı<br />
• Kullananlar<br />
• Müdahaleler<br />
Amaçlarla bağlantılı
Basitlik<br />
• Sistem kolay işliyor mu<br />
• Veri toplama, analiz, dağıtım aşamaları ve<br />
verinin kalitesiyle ilgili iş akışları<br />
belirlenmiş mi<br />
• Veri uygun şekilde standardize edilmiş mi<br />
• Veri nasıl toplanıyor (bilgisayar-otomatik,<br />
bilgisayar elle giriş, kağıt formlarla vb.)<br />
• İş duplikasyonu var mı<br />
• Formlar kolay anlaşılabilir mi
Esneklik<br />
• Sistemin değiştirilmesinin kolay olması<br />
– Bilgi içeriğinde<br />
– İşletimsel yapıda (başka bir veri kaynağının rahatlıkla<br />
eklenmesi vb.)<br />
• Örnek<br />
– Yeni bir olay tipiyle ilgili bilgi ekleme-semptom<br />
başlama tarihi vb.<br />
– Bir hastalıkla ilgili daha çok bilgi toplamak için hedef<br />
nüfusun değiştirilmesi<br />
– Yeni bir hastalığın eklenmesi<br />
– Vaka tanımının değişmesi<br />
– Yeni bir kaynaktan farklı veri tipinin gelmesi vb.
Kabul edilebilirlik<br />
• Katılım istekliliği<br />
– Bilgiden yararlananların<br />
– Bilgiyi sağlayanların<br />
• Veri planlanan normal işletimsel akışla<br />
toplanabiliyor mu<br />
• Toplanan veri karar vermeye yardımcı oluyor<br />
mu<br />
• Güvenlik, gizlilik, mahremiyete gerekli önem<br />
verilip, sağlam bir güven sağlanıyor mu
Veri güvenilirliği<br />
•Sağlık durumunun belirtilmiş tüm tanımlara<br />
göre sınıflanmış ve tanımlanmış gerekli<br />
bilgilerle tam kaydı<br />
• Sadece tanımlanmış durumların kaydı,<br />
benzer durumların kaydedilmemesi<br />
• İlgili nüfusta araştırılan tüm sağlık<br />
durumunun saptanması ya da tüm<br />
nüfustaki olayları yansıtabilecek bir<br />
örneklemin saptanması
Duyarlılık<br />
Tüm gerçek olguları yakalayabilme<br />
gücü<br />
Salgınları saptayabilme gücü<br />
• Bilinmeyen vakaların oranı<br />
• Tüm olgular yakalanmışsa %100<br />
• Alan araştırmaları, ölüm belgelerinin incelenmesi vb.<br />
farklı kaynaklarla değerlendirme<br />
• Yakala, yeniden yakala
Duyarlılık<br />
• = bildirilen gerçek vakalar<br />
toplam gerçek vakalar<br />
•= gerçek<br />
vakaların saptanma<br />
oranı<br />
Rapor<br />
Sonuç+<br />
Klinik örnekler<br />
Tıbbi destek alan<br />
Semptom+<br />
Enfekte<br />
Maruz
Seçicilik ya da Duyarlılık
Pozitif prediktif değer<br />
•Eğer bildirim yapılan tüm vakalar<br />
gerçekten vaka kriterlerine uyuyorsa pozitif<br />
prediktif değer % 100<br />
•Tanı testlerinin ve vaka tanımının<br />
seçiciliğine,<br />
• Sürveyansla takip edilen bilginin<br />
prevalansına bağlı<br />
Yanlış salgın alarmları!!!!!
Temsiliyet gücü<br />
• İzlenen nüfusta bildirilen vakaların gerçek nüfustaki<br />
vakaların ne kadarını temsil ettiği<br />
• Bildirim nadiren tam<br />
• İzlenen olayın zaman, yer, nüfus dağılımı konusunda<br />
bilgi verme gücü önemli<br />
• Temsiliyet değerlendirilirken,<br />
– izlenen nüfusun demografik ve sosyokültürel özellikleri,<br />
– izlenen olayın klinik seyri(kuluçka dönemi, pencere dönemi,<br />
bulaş yolu vb)<br />
– ve sonucu (ayaktan tedavi, hastaneye yatış, ölüm, engellilik vb),<br />
– izlenen olay sonucunda gerekli olan müdahale tipleri ve tüm veri<br />
kaynakları gözden geçirilmelidir
Temsiliyet gücü-önemli iki soru<br />
• Sürveyans hedeflerinin gerçekleşmesi için<br />
gereken nüfusu temsil ediyor mu<br />
• Bildirilmeyen vakalar toplumda<br />
tanımlanabilecek belli özellikleri olan bir<br />
grubu temsil ediyor mu<br />
–Örneğin sigortasızlar, yoksullar vb.
Zamanlılık<br />
Hastalanma Tanı Bildirim Müdahale<br />
Salgınların saptanması açısından en önemli<br />
özelliklerden biri
1998-2002 İsveç Zorunlu Bildirim Sistemi’nin<br />
Zamanlılığının Değerlendirilmesi<br />
• En kısa sürede veri akışı (örnek alınması-klinik<br />
ya da laboratuvar tarafından ilk bildirim)<br />
– Meningokok enfeksiyonu ve salmonelloz (medyan 7<br />
gün)<br />
• En uzun süre-tularemi-11 gün<br />
• Laboratuvar bildirimleri, klinik bildirimlerden hızlı<br />
• Elektronik bildirimler kağıda dayalı bildirimlerden<br />
1.5/1.7 kat hızlı<br />
Bildirimler en çok klinik tabanlı
Kullanışlılık/yararlılık<br />
Sağlık<br />
sistemi<br />
Sürveyans<br />
Merkezi<br />
Olay<br />
Veri<br />
Eylem<br />
Bilgi
Hedefler karşılandı mı<br />
• Gerekli bilgi sağlandı mı<br />
–Eğilimler<br />
– Salgınlar<br />
– Gelecekte etki<br />
– Yeni araştırmalara hipotez oluşturma<br />
• Bilgi kullanıldı mı ve kim kullandı<br />
– Eylemler: listeleme<br />
– Sonuçlar: listeleme
Rıza(compliance)<br />
• Sürveyans sistemi işleme konmadan önce<br />
mahremiyet etki değerlendirmesi yapılmalı<br />
– Sürveyans sistemi yasalara uygun işliyor mu<br />
–Kişisel bilgilerin saklanması için uygun güvenlik<br />
önlemleri alınmış mı<br />
• Dört önemli alanı var:<br />
– Mahremiyet<br />
– Güvenlik<br />
– Gizlilik<br />
–Etik<br />
• Politikalar, yasalar, anlaşmalar bu alanları göz<br />
önünde bulundurarak düzenlenmeli
Verimlilik genelde maliyet ve<br />
hedeflerin değerlendirilmesiyle<br />
yapılıyor
Yeni bildirim sistemi
Değişiklik öncesi…<br />
• Bildirim Umumi Hıfzısıhha Kanunu’nun 58.<br />
maddesine göre<br />
– Kurumlar değil hekimler yasal olarak sorumlu<br />
– Özel ya da kamuda çalışan tüm hekimler bildirimi<br />
zorunlu hastalıkları kesin veya şüpheli teşhisini koyar<br />
koymaz 24 saat içinde bildirmekle yükümlüydü<br />
– Bildirimlerin ya bölge sağlık ocağı aracılığı ile ya da<br />
doğrudan sağlık müdürlüğüne yapılması gerekliydi<br />
• 4789 sayılı Sağlık Bakanlığı Genelgesine göre<br />
de özel sağlık kuruluşları saptanmış bildirimi<br />
zorunlu hastalıkların tümünü bulaşıcı hastalıklar<br />
bildirim fişi ile il sağlık müdürlüğüne 24 saat<br />
içinde faks ile bildirmekle yükümlüydü
Rehbere ve yeni düzenlemeye<br />
neden ihtiyaç duyuldu (SB) <br />
• AB entegrasyonu<br />
• Mevcut sistemde<br />
– hastalığın hangi kriterlere uygun olarak teşhis<br />
edilip edilmediği bilinmemekte,<br />
– sadece hekimin kanaati dikkate alınmakta<br />
– hastalıkların görülme sıklıkları tespitinde<br />
güvensizlik
• Bildirim sisteminin iyi denetlenmemesi,<br />
• Vaka tanımlarının yeterince açık olmaması,<br />
• Sağlık çalışanlarının eğitiminde bildirime yeterince<br />
önemin verilmemesi,<br />
• Sürveyans bilgisinin yararlılığı konusunda<br />
geribildirimlerim verileri toplayanlara geri dönmemesi<br />
• Bildirim sisteminin zaman alıcı olması,<br />
• Bildirilen bazı vakaların gizlenmesi,<br />
• Sistemin önlem alma amacıyla kullanılmaması<br />
• Bilginin toplanmak istenmemesi<br />
Tüm dünyada (%5-60) olduğu gibi Türkiye’de de bulaşıcı<br />
hastalıkların bildirimleri istenen düzeyde değildir
Düzenlemeler<br />
• 24/02/04 tarihinde Bulaşıcı Hastalıkların<br />
İhbarı ve Bildirim Sistemi Yönergesi<br />
• 06/11/2004 tarihinde de Bulaşıcı<br />
Hastalıkların İhbarı ve Bildirim Sistemi<br />
Hakkında Tebliğ<br />
• DSÖ ve ABD Hastalık Kontrol Merkezi’nin<br />
(HKM) konuyla ilgili kaynaklarından<br />
yararlanılmış,
Daha önce uygulanan bildirim<br />
sistemi ile yeni uygulama<br />
arasındaki en önemli farklar<br />
nelerdir
• Hastalık sayısı 39 → 51<br />
• Hastalıkların bildiriminde bazı tanı standartlarının<br />
kullanılması<br />
• Her bir hastalık için ihbar ve bildirimin nasıl yapılacağının<br />
belirlenmiş olması<br />
• Hastalık bildirimlerinin yapılacağı kurumların belirlenmesi<br />
ve seçilmiş bazı hastalıklar için sentinal sürveyans<br />
(seçilmiş noktalardan bildirim alınması) sisteminin<br />
kullanılması<br />
• Sağlık ocakları dışındaki sağlık kurumlarında bildirimden<br />
sorumlu bir kişi veya ünite bulundurulması<br />
• Bildirim sisteminde yer alan enfeksiyon hastalıklarının<br />
tanısı için gerekli olan laboratuvar çalışmaları tarif<br />
edilmesi<br />
• Bildirim sistemi yönergesine uymayanlar hakkında<br />
“Kamu sağlığını tehlikeye düşürücü davranışlardan<br />
dolayı” Cumhuriyet Savcılıklarına İl Sağlık<br />
Müdürlükleri tarafından suç duyurusu yapılması<br />
(yönerge madde 13 – 14)
YENİ BİLDİRİMİ ZORUNLU<br />
BULAŞICI HASTALIKLAR<br />
GRUP A HASTALIKLAR<br />
(23 hastalık)<br />
GRUP B HASTALIKLAR<br />
(4 hastalık)<br />
GRUP C HASTALIKLAR<br />
(15 hastalık)<br />
GRUP D HASTALIKLAR<br />
(9 hastalık)
YENİ BİLDİRİM SİSTEMİNDE YER ALAN HASTALIKLAR<br />
GRUP A GRUP B GRUP C<br />
GRUP D<br />
• AIDS<br />
• AKUT KANLI İSHAL<br />
• BOĞMACA<br />
• BRUSELLOZ<br />
• DİFTERİ<br />
• GONORE<br />
• HIV ENFEKSİYONU<br />
• KABAKULAK<br />
• KIZAMIK<br />
• KIZAMIKÇIK<br />
• KOLERA<br />
• KUDUZ/KUDUZ RİSKLİ TEMAS<br />
• MENİNGOKOKSİK HAST.<br />
• NEONATAL TETANOZ<br />
• POLİOMİYELİT<br />
• SİFİLİZ<br />
• SITMA<br />
• ŞARBON<br />
• ŞARK ÇIBANI<br />
• TETANOZ<br />
• TİFO<br />
• TÜBERKÜLOZ<br />
• AKUT VİRAL HEPATİTLER<br />
• AKUT HEMORAJİK ATEŞ<br />
• CREUTZFELDT-JAKOB H.<br />
• EKİNOKOKKOZ<br />
• H. INFLUENZA Tip b (Hib) ENF.<br />
• İNFLUENZA<br />
• KALA-AZAR<br />
• KONJENİTAL RUBELLA<br />
• LEJYONER HASTALIĞI<br />
• LEPRA<br />
• LEPTOSPİROZ<br />
• ŞİSTOZOMİYAZ<br />
• TRAHOM<br />
• TOKSOPLAZMOZ<br />
• TULAREMİ<br />
• ÇİÇEK<br />
• SARI HUMMA<br />
• EPİDEMİK TİFÜS<br />
• VEBA<br />
• CAMPYLOBACTER JEJUNI<br />
• CHLAMYDIA TRACHOMATIS<br />
• CRYPTOSPORIDIUM SP<br />
• ENTAMOEBA HISTOLYTICA<br />
• ENTEROHEMORAJİK E.COLI<br />
• GIARDIA INTESTINALIS<br />
• SALMONELLA SP.<br />
• SHIGELLA SP.<br />
• LISTERIA MONOCYTOGENES
GRUP A HASTALIKLAR<br />
Bildirimi, ülke genelinde hizmet veren bütün<br />
sağlık kurumlarından yapılır.<br />
Bu hastalıkların önemli bir kısmı için ilk<br />
başvuru noktası birinci basamak
Grup A Hastalıkların Bildirim Sistemi<br />
Özel Hekim<br />
Özel Sağlık Kurumları<br />
Form 014<br />
Günlük<br />
Form 014<br />
Sağlık ocakları<br />
SSK hastaneleri<br />
SB Devlet hastaneleri<br />
Üniversite Hastaneleri<br />
Belediye hastaneleri<br />
İl Sağlık Müdürlüğü<br />
Form 014<br />
Sağlık ocakları<br />
Form 017 A<br />
Aylık<br />
Form 017 A<br />
Sağlık Bakanlığı<br />
Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü<br />
Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklar Kontrolü Daire Başkanlığı<br />
Sıtma Savaş Daire Başkanlığı<br />
Verem Savaş Daire Başkanlığı<br />
Bilgi İşlem Daire Başkanlığı
Bulaşıcı Hastalık Bildirimleri<br />
• Genişletilmiş Bağışıklama Programı (GBP)<br />
sürveyans formu ; Aylık olarak bildirilir. Bildirilen<br />
hastalıklar<br />
– Difteri<br />
– Boğmaca<br />
– Tetanoz<br />
– Kızamık<br />
– Hepatit B<br />
– Neonatal Tetanoz<br />
GBP sürveyans formunda bildirilen hastalıklar,aylık<br />
olarak form 017’lerle de bildirilir.
Bulaşıcı Hastalık Bildirimleri<br />
Form 021 ile Tüberküloz Vakalarını; aylık olarak<br />
Verem Savaş Dispanserler İl Sağlık Müdürlüğüne<br />
İl Sağlık Müdürlüğü Verem Savaş Dairesi Başkanlığına
Bulaşıcı Hastalık Bildirimleri<br />
Aylık Sıtma Çalışmaları Formu<br />
Bütün Sağlık Kuruluşları<br />
İl Sağlık Müdürlüğü<br />
Sıtma Savaş Dispanseri<br />
İl Sağlık Müdürlüğü Sıtma Savaşı Dairesi Başkanlığına
SM’ne sadece kesin tanı<br />
•AIDS<br />
• HIV enfeksiyonu<br />
•Kızamıkçık<br />
•Sıtma<br />
•Sfiliz<br />
• Şark çıbanı<br />
• Tetanoz<br />
• Tüberküloz<br />
bildirilenler
SB’na olası vaka bildirimleri yapılan<br />
A grubu hastalıklar (5 hastalık)<br />
•Boğmaca<br />
•Kızamık<br />
• Kuduz riskli temas<br />
• Poliomyelit<br />
•Tifo
GRUP B HASTALIKLAR<br />
Başta DSÖ’nün 1969 tarihli Uluslararası<br />
Sağlık Düzenlemeleri (International Health<br />
Regulations) olmak üzere çeşitli kararlar<br />
uyarınca, kuşku duyulduğu anda ihbarı<br />
zorunlu olan hastalıklar
GRUP B HASTALIKLAR<br />
SARI HUMMA<br />
VEBA<br />
TİFÜS<br />
ÇİÇEK
GRUP B HASTALIKLAR<br />
Ülkede bulunan bütün sağlık kuruluşlarında tespit<br />
edildiği anda ihbarı zorunlu olan hastalıklardır.<br />
İl Sağlık Müdürlüğünün “441 81 11 / 129-193-178” telefonuna<br />
hemen bildirilir.<br />
Hastalıkların ULUSLAR ARASI (DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ)<br />
Bildirimi Sağlık Bakanlığı tarafından yapılacaktır.
Grup B Hastalıkların Bildirim Sistemi<br />
Sağlık ocakları<br />
Hemen telefonla<br />
Ay sonunda Form 017 B<br />
Hemen telefonla<br />
Özel Hekim<br />
Özel Sağlık Kurumları<br />
İl Sağlık Müdürlüğü<br />
Ay sonunda Form 017 B<br />
Sağlık<br />
Bakanlığı<br />
Hemen telefonla<br />
Ay sonunda Form 017 B<br />
SSK hastaneleri<br />
SB Devlet hastaneleri<br />
Üniversite Hastaneleri<br />
Belediye hastaneleri<br />
DDY hastaneleri<br />
Hemen telefonla<br />
Ay sonunda Form 017 B<br />
Dünya<br />
Sağlık<br />
Örgütü
GRUP C HASTALIKLAR<br />
• Bu hastalıkların çoğunu bildirim sistemine<br />
yeni dahil olan hastalıklar<br />
• Ortak özellikleri hiçbiri için birinci<br />
basamaktan bildirim istenmemesi<br />
• “sentinal sürveyans”
Grup C Hastalıkların Bildirim Sistemi<br />
İlgili sağlık kuruluşları<br />
Günlük<br />
Form 014<br />
İl l Sağlık k MüdürlM<br />
rlüğü<br />
Aylık<br />
Form 017 C<br />
Sağlık k Bakanlığı
Ekinokok<br />
Lejyoner<br />
hastalığı<br />
Leptospiroz<br />
Şistozomiyaz<br />
Influernza<br />
olası vaka bildirimi<br />
-<br />
+<br />
+<br />
-<br />
-<br />
kesin vaka bildirimi<br />
+<br />
+<br />
+<br />
+<br />
+<br />
24 saat içinde ihbar<br />
-<br />
+<br />
+<br />
-<br />
Salgında+<br />
filyasyon gerekliliği<br />
-<br />
+<br />
+<br />
-<br />
-<br />
bildirimi yapacak<br />
sağlık kurumları<br />
Yataklı<br />
Tedavi<br />
Kurumları<br />
Yataklı<br />
Tedavi<br />
Kurumları<br />
Enfeksiyon<br />
Hastalıkları<br />
Kliniği<br />
Bulunan<br />
Hastaneler<br />
Eğitim ve<br />
Araştırma<br />
Hastaneleri<br />
Ankara,<br />
İzmir,<br />
İstanbul,<br />
Antalya,<br />
Diyarbakır,<br />
ERzurum,<br />
Trabzon,<br />
Adana,<br />
Samsun)
GRUP D HASTALIKLAR<br />
Bu grupta diğer gruplardan farklı olarak<br />
“enfeksiyon etkenleri”nin bildirimi<br />
Seçilmiş laboratuvarlardan bildirim
Grup D Hastalıklar<br />
•Halk Sağlığı Laboratuvarları,<br />
•Bölge Hıfzısıhha Laboratuvarları,<br />
•Devlet Hastaneleri Laboratuvarları,<br />
•Üniversite Hastaneleri Laboratuvarları,<br />
•SSK Hastaneleri Laboratuvarları,<br />
•Askeri Hastane Laboratuvarları<br />
•Diğer kamuya ait hastanelerin laboratuvarları
Grup D Hastalıkların Bildirim Sistemi<br />
İlgili sağlık kuruluşları<br />
(Kamu Laboratuvarları)<br />
Günlük<br />
Enfeksiyon Etkenleri Bildirim Fişi<br />
Kurum Bildirim<br />
Sorumlusu<br />
Haftalık<br />
Form 017 D + Enfeksiyon Etkenleri Bildirim Fişi<br />
İl l Sağlık k MüdürlM<br />
rlüğü<br />
Aylık<br />
Form 017 D<br />
Sağlık k Bakanlığı
Hastane Poliklinik sayısı Bildirim<br />
( 9 aylık)<br />
• Dokuz Eylül Üni. 377.913 75<br />
• Ege Üni. 410.383 99<br />
• Başkent Üni. 9.351 0<br />
• Özel Hastaneler 221.263 342<br />
ve kurumlar<br />
• Ödemiş SSK 236.110 30<br />
• Tepecik SSK 800.104 327<br />
• Tepecik SSK Doğumevi 187.058 5<br />
• Atatürk Devlet 659.790 184<br />
• B. Uz Çocuk 228.499 542<br />
• Deri ve Zührevi Hast. Disp. 35<br />
• Diş Hast. 2<br />
• Sıtma Savaş Disp. 6
Dikkat edilmesi gerekenler
Enfeksiyonlu hasta<br />
Semptomatik<br />
Sağlık kurumuna başvuru (-) Sağlık kurumuna başvuru (+)<br />
Tanı (-) Bir tanıdan şüphe (+)<br />
Tanı (+)<br />
Klinikle tanı (-)<br />
Bildirim (+) Bildirimı (-)<br />
Laboratuvar<br />
istendi<br />
Lab.istenmedi<br />
Test (+) Test (-) Test yalancı(-)<br />
Lab. tanı (+)<br />
Lab. tanı (-)<br />
Bildirim (+) Bildirimı (-)
• Bildirilmeyenlere ceza öngörülmesine<br />
rağmen,<br />
– bildirimlerin nasıl denetleneceği,<br />
– bildirmeyenlerin nasıl saptanacağı yer<br />
almamakta<br />
• Ayrıca sürveyans sisteminin ne sıklıkta ve<br />
nasıl değerlendirileceği gibi önemli bir<br />
başlık (-)
• SB kesin vakalarla ilgileniyor<br />
• Kesin vaka laboratuvar, 2 ve 3. basamak<br />
•Olası vaka bildirimini bu durum nasıl<br />
etkileyecek<br />
• (A grubu) çocukluk<br />
çağı hastalıkları<br />
• (D grubu) ishalli<br />
hastalıklar<br />
• çoğunlukla birinci<br />
basamak sağlık<br />
hizmetleri kullanılacak<br />
• Ekonomik nedenlerle<br />
laboratuvar tanısı<br />
almayacak<br />
• Kesin tanı almış<br />
vakalar toplamın ne<br />
kadarını oluşturacak
• D grubunda bildirimlerin sadece<br />
laboratuvarlardan yapılması<br />
•Sağlık ocaklarında ve ikinci basamakta<br />
hekimlerin mikroskop bakısıyla koydukları<br />
tanıların önemi ortadan kalkmış durumda<br />
•Salgınlar saptanmasında gecikmeler
Olası vaka bildiriminin zorunlu<br />
tutulmadığı hastalıklar (+)<br />
• A grubunda kızamıkçık, sıtma, sifiliz, şark<br />
çıbanı, tetanoz ve tüberküloz<br />
• C grubunda ekinokok, hib, influenza,<br />
kalaazar, lepra, sspe, şiştozomiyaz,<br />
toksoplazmoz, trahom
Yani bir kızamıkçık vakası laboratuvar<br />
tanısıyla doğrulanmadığında ülkede hiçbir<br />
istatistiğe yansımayacaktır. Çünkü olası<br />
vaka istatistiklerinde yer almayacak
•Olası vaka bildirimlerinin düzenli<br />
yapılabilmesi için personelin bu konuda<br />
oldukça iyi güdülenmesi gerekmekte<br />
•Kayıtların belli periyotlarda taranmasıyla<br />
olası vaka tespiti yoluna gidilmeli (aktif<br />
sürveyans)<br />
• Yakala-tekrar yakala
• Kesin vaka tanımları yapabilmek için tanısına<br />
güvenilecek laboratuvarlarda belli özellikler aranma<br />
zorunluluğu getirilmiş<br />
• Bu çağdaş ve ileri bir adım<br />
• Bu özellikleri taşımayan, aktif olarak belli tahlilleri<br />
yapmasına izin verilen laboratuvarlardan gelen<br />
sonuçların ne şekilde değerlendilebileceğiyle ilgili bir bilgi<br />
rehberde yok<br />
• Bu vakalarda tanının doğrulanması için ikinci kez tahlil<br />
yapılması ve dolayısıyla ikinci kez ödeme yapılması olası<br />
• Bunun maliyetler ve bildirim üzerindeki etkisinin iyi<br />
değerlendirilmesi gerekmekte
• Belirli hastalıklarda olası vakaların bir salgını<br />
işaret ettiği durumlarda sosyal güvence ayırdı<br />
yapmaksızın laboratuvar maliyetlerinin devlet<br />
bütçesinden karşılama mekanizmalarının hızlı<br />
işlemesini sağlayacak iş akışları geliştirilmesi<br />
gerekmekte<br />
• Yeni sistemin iyi işletildiği takdirde sosyal<br />
güvenlik kurumları üzerindeki mali etkisi<br />
planlamada göz önünde bulundurulmalı
Türkiye’deki sağlık hizmetlerine ulaşımda<br />
eşitsizliğin çok fazla olduğu ve ikinci<br />
basamaktan elde ettiğimiz verilerin tüm<br />
toplumu temsil etmekten uzak olduğu göz<br />
önünde bulundurulmalı
TEŞEKKÜRLER
Veri toplamada yerelleşme<br />
• Merkezin rolleri<br />
– Rehberlik<br />
–Koordinasyon<br />
– Standardizasyon<br />
– İş akışı önerisi<br />
geliştirme<br />
–Eğitim<br />
Uluslararası<br />
Ulusal<br />
Bölgesel<br />
Yerel<br />
toplama<br />
Verinin toplanacağı yeri belirleme ve operasyonda yerelin<br />
karar vericiliği önemli<br />
Yerelin kararlığı olmazsa sürveyans işlemez!
Sağlık sistemlerinin yerelleşmesinin<br />
sürveyansa olası etkileri<br />
• Yerel yönetimin toplanan bilgiye ihtiyaç duymayacağını<br />
düşünebilmesi<br />
• Yerelde çalışan ve veriyi değerlendiren personelin<br />
sürveyansla toplanan bilgiyi iyi yorumlayamaması, uygun<br />
halk sağlığı önlemini almada gecikmelere neden<br />
olabileceği<br />
• Yerelin kaynakları yetersiz olabilir:<br />
– Personel<br />
– Laboratuvar<br />
– Ulaşım<br />
– Mali<br />
• Ulusal sistemden yerele geçerken gerekli düzenlemeler<br />
yapılmazsa toplanan veri eyleme dönüşme amacından<br />
çok toplama amaçlı kalabilir
Change language