Kitâb-ı Mukaddes ve Kur'ân-ı Kerîm'e Göre İlk Günah ve Kadın

ARAŞTIRMA VE İNCELEME
Kitâb-ı Mukaddes ve Kur’ân-ı Kerîm’e Göre
İlk Günah ve Kadın
Yrd.Doç.Dr. Mustafa ŞENTÜRK a
a
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği,
Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi,
Bayburt
Ge liş Ta ri hi/Re ce i ved: 20.08.2010
Ka bul Ta ri hi/Ac cep ted: 17.01.2011
Bu makale, Uluslararası Multidisipliner Kadın
Kongresi (IMWC) “Değişim ve Güçlenme”
13-16 Ekim 2009 İzmir-Türkiye’de, “İlk Günah
Meselesi ve Kadın: Metinlerarası Bir Okuma
Denemesi” adıyla sunulan tebliğin kaynak ve
metin yönünden zenginleştirilmiş halidir.
Ya zış ma Ad re si/Cor res pon den ce:
Yrd.Doç.Dr. Mustafa ŞENTÜRK
Bayburt Üniversitesi Eğitim Fakültesi,
Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği,
Bayburt,
TÜRKİYE/TURKEY
mustafasenturk74@hotmail.com
ÖZET Çalışmamız, metinlerarası okuma yaklaşımıyla Kitâb-ı Mukaddes ve Kur’ân’da; ilk insan
Adem’in ve eşi Havva’nın yaratılışını, Cennet’teki yaşayışlarını, İblis tarafından kandırılıp “ilk
günahı” işlemelerini ve bunun sonucunda Cennet’ten kovulmalarını karşılaştırmalı olarak ele
alacaktır. İlk günah konusu etrafında yaşanan yukarıdaki olaylar dizisi, tertip sırasına göre Ahd-i
Atîk’in Tekvîn I:1-27, II:7-25, III:1-24 ve Ahd-i Cedîd’in II. Korintliler 11:3, Timoteos’a Mektup
II:4-15 ve Romalılar’a Mektup V:12-21 bölümlerinde; Kur’ân’da ise yine tertip sırasına göre Bakara
2/30-38, A’râf 7/11-25 ve Tâhâ 20/115-123 sûrelerinde anlatılmaktadır. Biz metinler arasında
yapacağımız karşılaştırmalı okuma ile insanın yaratılışını ve özellikle ilk günahı daha iyi anlamayı;
ayrıca Hıristiyan teolojisinde geliştirilen “aslî günah” teorisini ele alıp, bunun insan türünün kadın
cinsine mâledilmesini ve bu sebeple semitik gelenekte ve onun etkisiyle İslâm tefsîr geleneğinde
oluşan kadın karşıtı söylemin tarihî ve kültürel temellerini eleştirel açıdan değerlendirmeyi
amaçlıyoruz.
Anah tar Ke li me ler: Kadın; Havva; ilk günah; Kur’ân’ı Kerîm; Kitâb-ı Mukaddes
ABS TRACT With intertextuality reading, our study will take charge of Adam and Eve’s first sin and
therefore their driving away from paradise. Events around the first sin are mentioned in Genesis
I:27, II:7-25, III:1-24 in The Old Testament and II Corinthians 11:3, II Timothy 4-15, V Romans 12-
21 in The New Testament; otherwise Bakara 2/30-38, A’râf 7/11-25 and Tâhâ 20/115-123 pasages
in The Quran. With an intertextuality reading, we aim to understand the first sin, in addition, to
study the theory of original sin which is put forward in the Christian theology and to criticize the
historical and so-called theological basis of anti-woman attitudes in the semitic tradition and also
with its effect in the tradition of islamic commentary.
Key Words: Woman; eve; the first sin; Qur’an; Bible
Journal of Islamic Research 2011;22(1):32-43
Cop yright © 2011 by İslâmi Araştırmalar
lk insanın kimliği ya da neliğine dair tartışmalar ve bu konuda ortaya
atılan teoriler, kendi tarihini öğrenmek isteyen insanoğlunun zihnini
en çok meşgul eden konuların başında gelmektedir. Biz çalışmamızda
Tarih, Antropoloji ve daha birçok disiplinin bu kadîm sorusunun cevabı etrafındaki
tartışmaların ayrıntılarına dalmayacak; bu konuda ilâhî dinlerin
kutsal metinlerine dayandırılan anlatımların sembolik ya da tarihsel olduğunu
1 tartışmadan, ilk insanın Hz. Adem olduğu 2 genel kabulünden hareket
edeceğiz. Bu paradigmaya göre, Adem “Ebu’l-Beşer”, yani insanlığın
atasıdır. 3 Dolayısıyla o, ilk düşünen, ilk konuşan, ilk sevinen, ilk üzülen, ilk
32
Journal of Islamic Research 2011;22(1)

KİTÂB-I MUKADDES VE KUR’ÂN-I KERÎM’E GÖRE İLK GÜNAH VE KADIN
seven, ilk sevilen, ilk yapıp-eden... ve nihayet yapıp
ettiklerinde ilk hataya düşen ve hatasından ilk dönendir.
İlâhî metinlerden insanın yeryüzünde en son
yaratılan varlık olduğu anlaşılmaktadır. 4 Aklı ve
düşünebilme yeteneği ile diğer varlıklardan ayrılan
insan, karmaşık yapısıyla en üstün varlıktır.
Eski Ahit bunu insanın “Tanrı sûretinde” yaratılması
olarak ifade ederken, 5 Kur’ân “en güzel
kıvâm” tabirini kullanmış 6 insan soyunun da şerefli
kılındığını bildirmiştir. 7 Çünkü diğer varlıklar
içerisinde, insan kâinâtta öğrenmeye ve eğitilmeye
en yatkın varlıktır. 8 İnsana eşyayı tanıma ve tanımlama
melekesi verilmiştir. 9 Bu sebeple meleklerin
insana secde etmeleri emredilmiş, “cinlerden
olan İblîs” dışındaki melekler insana secde etmişlerdir.
10 İnsan nefsine ilhâm edilen irâdî olarak kötülük
ve iyilik yapabilme ve bunlardan herhangi
birini tercih edebilme özelliği 11 ile, ahlâkî olarak
varlıkların en üst basamağı ile en alt basamağı arasında
olabilecek şekilde donatılmıştır. 12 Bütün
bunlardan dolayı varlığın amaçsız yaratılmaması, 13
öncelikle ve en çok insan için geçerlidir. Arzın halîfesi
olarak, Yaratıcının donattığı evrenin en
önemli objesi olan insan, deyim yerindeyse “büyük
planın” ya da başka bir ifadeyle “büyük sınavın”
başrol oyuncusudur. Buna göre insan kulluk yapmak
14 ve denenmek için yaratılmıştır 15 ve bu sınavın
özü, ortak telakkî’ye göre “en güzel davranışı”
gösterme çabasıdır. 16 Bu süreç ilk insan Adem’le
başlamıştır. Tabii belirttiğimiz gibi insan karmaşık
bir varlıktır ve buna göre zaafları vardır. İnsan zayıftır,
17 sabırsızdır, 18 câhildir, 19 tartışmacıdır, 20 acelecidir,
21 nankördür, 22 şımarık ve kibirlidir, 23
zâlimdir... 24 Yani insan mutlak iyi bir varlık değildir.
25 Her şey çift yaratılmıştır. 26 İnsan da bir erkek
ile dişiden ancak “tek bir nefs’ten” yaratılmıştır. 27
Erkek ve kadın birbirinin eşidir. Râgıb el-Isfahânî’nin
de (502/1108 ) belirttiği gibi “İkili olan her
şeye eş denir” ve Kur’ân’da zevc kelimesi hem
erkek hem de kadın için kullanılır. 28 Birbirlerinin
“örtüsü” olarak kadın ile erkeğin her biri diğerinin
tamamlayıcısı, yani öteki yarısıdır. 29 Birbirlerinin
sükûn ve huzur kaynağıdır. 30 Bu sebeple ilâhî metinlerde
mutlak cinsiyet ayrımına dayalı hitapların
Mustafa ŞENTÜRK
bulunmadığı, bu hitapların eril ya da dişil ifade kalıplarıyla
yapılsalar bile, bunun tarihin ve kültürün
inşâ ettiği bir cinsiyet sınırlandırması olmadığı, bu
metinlerin insan türünün her iki cinsini de “eş” olarak
muhatap aldığı söylenebilir. 31 Çünkü inanç,
ibadet ve ahlâk açısından kadın ve erkek arasında
fark ve üstünlük olmadığı gibi mükafat ve ceza yönünden
de hiçbir fark yoktur. 32 Vahiy açısından üstünlük
ve erdem mutlak olarak Allah’a duyulan
saygı ile doğru orantılıdır. 33 Zira hiçbir insanın
kendi cinsiyetini belirleyebilme imkanı olmadığına
göre, sırf bu özelliği sebebiyle yüceltilmesi ya da
alçaltılması söz konusu değildir. Kadın ve erkeğin
birbirlerinden ontolojik değil, belki biyolojik ve
psikolojik olarak “fazlalıkları” 34 olabilir. İnsanlar biyolojik
yapılarından değil, ancak irâdî söylem ve
eylemlerinden sorumlu tutulabilirler. Bu çerçevede
Arapça cinsiyetli bir dil (gender-spesific language)
olmasına rağmen, Kur’ân’da Arap gramerine göre
müzekker (eril) kalıbıyla inananlara yapılan hitaplar,
erkek-kadın herkesi kapsamaktadır. Örneğin
îmân edip sâlih amel işleyenlerin cennetle müjdelendiği
Bakara Sûresi 2/25. âyette, “îmân edip sâlih
amel işleyenler” şeklinde gelen ifade eril bir kalıpla
gelmesine rağmen; kadın erkek bütün mü’minleri
kapsamaktadır. Zira Nisâ Sûresi’nin benzer içerikli
4/124. âyetinde bu sefer açıkça kadın veya erkek
mü’min olarak sâlih amelde bulunanların cennete
gireceğinden söz edilir.
İNSANIN YARATILMASI
Ahd-i Atîk’e göre mekân, zaman ve canlılar yaratıldıktan
sonra “altıncı evrede” insan yaratılmıştır.
İnsanın yaratılmasıyla ilgili pasajlar Eski Ahit’in
Tekvin kitabında yer almaktadır.
Buna göre, gök-yer, denizler-karalar (mekan),
gündüz-gece, günler, mevsimler, yıllar (zaman),
bitkiler-hayvanlar ve son olarak “altıncı günde”
insan yaratılmıştır. Allah ilk insan Adem’i topraktan
(adamah) 35 ve kendi sûretinde yaratmıştır.
Adem’e yeryüzündeki bütün canlılara isim koyma
ve onları egemenliği altına alma yetkisi verilmiştir.
Daha sonra Adem’in “yalnız kalması iyi görülmediğinden”,
“ona uygun bir yardımcı” olarak
Adem’in “kaburga kemiğinden” bir kadın yaratılmış;
36 varlığa isim koyma yetkisi verilen Adem,
Journal of Islamic Research 2011;22(1) 33

Mustafa ŞENTÜRK
KİTÂB-I MUKADDES VE KUR’ÂN-I KERÎM’E GÖRE İLK GÜNAH VE KADIN
kendi kaburga kemiğinden yaratılan bu varlığa,
“kadın/işşa” demiş ve ona “Havva” adını vermiştir. 37
da rastlamak mümkündür. 54 Hatta bu rivâyetlerin
Bakara 2/228. âyet 55 çerçevesinde, kadının derece
olarak erkekten daha aşağı olma durumunu ifade
ettiğini ileri sürenler bile olmuştur. 56
Benzer şekilde Yeni Ahit de önce Adem’in,
sonra Adem’den Havva’nın yaratıldığını ve insanlığın
başlangıçta erkek ve kadın olarak yaratıldığını
Müfessirlerin büyük çoğunluğuna göre âyetlerde
geçen kadının yaratıldığı “nefs’ten” kasıt
anlatır. 38
Kur’ân’a gelince, Kur’ân bize gökler ve yerin
Adem’dir. 57 Yukarıda naklettiğimiz gibi, bu ifade
altı (d)evrede yaratıldığını, 39 her şeyin, 40 bitkilerin,
41 hayvanların, beşerin 42 yani her canlının sudan
tefsîr geleneğinde
Adem’in bedeniyle ilişkilendirilmiştir,
Ancak burada nefsin Adem’in bedeni ol-
yaratıldığını 43 dahası arzda suyun tutulduğunu 44 ve
duğuna dair bir
anlatım yoktur.
Nefs kelimesinin
bütünüyle arzın su ile kabartılıp 45 yeşertilerek 46 diriltildiğini
47 söyler.
kelimenin “cins, tür” anlamı dikkate alındığında;
lügat
ve terim anlamının ayrıntılarına girmeden,
Ebû Müslim
el-Isfahânî’nin (322/934) dikkat çektiği
Havva’nın ve dolayısıyla kadının Adem’in (er-
Kur’ân’da insanın yaratılışı, ilk insan Adem’in
yaratılışı ve Adem’den sonraki insanların biyolojik
keğin) bedeninden değil, cinsinden ve türünden yaratılışları şeklinde iki kategori halinde 58
işlenir. Bu
yaratıldığı anlamı öne çıkar. Nefsi eğer Muhammed
iki
kategori Kehf
18/37, Hac 22//5, Fâtır 35/11 ve
Abduh’un yaklaşımı doğrultusunda, “kendisiyle
Mü’min 40/67. âyetlere dayandırılabilir. İnsanoğlunun
biyolojik yaratılma aşamaları konumuz dı-
insan (bize göre canlı) olunan şeyin mahiyeti ve hakikati”
59 şeklinde anlarsak; kadın-erkek insanın
şında kaldığı
için, Adem’in yaratılmasını ele
aynı özden yaratılmış olduğu sonucuna varmak
almakla yetineceğiz.
uzak değildir. 60 Kadının erkeğin bedeninden yaratıldığı
düşüncesi ilgili metinlerden çok, bir bakış
Kur’ân’a göre Adem mutlak olarak arzın
toprağından
yaratılmıştır. 48 Adem’in topraktan / açısına göre bu metinleri yorumlayan ataerkil zih-
yaratılması aşamalarının da Kur’ân’da çamur / niyet yapısı
ve bu yapının oluşturduğu kalıp yargı-
süzme çamur / , yapışkan çamur / larla ilgilidir.
61
ve kurumuş çamur / gibi
la-fızlarla ifadelendirildiğini görüyoruz. 49
CENNET VE İLK GÜNAH
Eski Ahit’e göre, Adem yaratıldıktan sonra doğuda
KADININ YARATILMASI
Aden’de içinden ırmaklar geçen, iyi meyveler
Hem Kitâb-ı Mukaddes hem de Kur’ân’a göre
veren türlü ağaçların yanı sıra, “hayat ağacı, iyi ile
Adem’den sonra Havva yaratılmıştır. Eski Ahit’te kötüyü bilme ağacı” bulunan bir bahçeye yerleştirilmiş
ve bahçeyi işlemekle görevlendirilmiştir.
Havva’nın Adem’in “kaburga kemiğinden”
yaratıldığı
anlatılırken; 50 Yeni Ahit kadın’ın erkekten ya-
Kendisine dilediği ağacın meyvesinden yiyebileceği,
ancak iyi ile kötüyü bilme ağacından asla ye-
ratıldığını belirtmekle yetinir. 51 Kur’ân
ise kadın ve
erkeğin “tek bir neftsen” ve ondan da
“eş(ler)in” yaratıldığını
anlatır. 52 İslâmî literatürde
Eski Ahit’e teblîğ edilmiştir. Sonra “yalnız kalması iyi görül-
memesi gerektiği, aksi takdirde kesinlikle öleceği
benzer şekilde kadının kaburga kemiğinden
yaratıldığı
ya da kadının kaburga kemiğine benzetildimediğinden”
kendisine “yardımcı” olarak kadın
(Havva) yaratılmıştır. Daha sonra yaban hayvanlarının
en kurnazı olarak gösterilen “yılan”, Havva’yı
ğine dair rivâyetler görülmektedir.
Bu rivâyetlere
Hz. Peygamber’e atfedilen bazı hadîslerde
ve tefsîrlerde
rastlanılmaktadır. Öteden
beri bu rivâyet-
ve “Tanrı gibi olacakları” iddialarıyla kandırmış ve
“gözlerinin açılacağı”, “iyi ile kötüyü bilecekleri”
lerin tahkîk ya da teşbîh ifade ettiği, bir
diğer Havva’ya
ağacın
meyvesinin
güzel
ve “bilgelik
kazanmak/iyiyi
kötüyü bilmek” için uygun olduğunu
ifadeyle
gerçekte
kadın bedeninin
yaratıldığı
nesne
veya kadın fıtratını anlatıyor olabileceğine
dair çeşitli
fikirler ileri sürülmüştür. 53 Nitekim
Hz. Peymiştir.
Havva
göstererek,
“yasak
ağacın”
meyvesini ona yedir-
meyveyi
eşine vermiş ve onun da yemesini
sağlamıştır. Yasak meyveyi yedikten sonra
gamber’e
dayandırılan
rivâyetlerde
her
iki anlatıma
34
Journal of Islamic Research 2011;22(1)

KİTÂB-I MUKADDES VE KUR’ÂN-I KERÎM’E GÖRE İLK GÜNAH VE KADIN
Adem ile Havva’nın gözleri açılmış, çıplaklıklarının
farkına varmışlar ve bundan dolayı yapraklarla
örtünmeye çalışmışlardır. Rab Tanrı sorunca,
Adem kadının kendisine yasak meyveyi yedirdiğini
söylemiş, Havva da kendisini yılanın kandırdığını
belirtmiştir. Bunun üzerine Allah olayın her üç
kahramanına, yani yılan, Havva ve Adem’e ayrı
ayrı cezalar takdîr etmiştir. Buna göre yılanı lanetlemiş,
ömür boyu yerde sürünmek ve toprak yemek
ile cezalandırmış, ayrıca kadın ve kadın soyu ile yılanı
düşman ilan etmiştir. Havva’ya (kadına) ise
“doğum sancısı çekmek”, “kocasına istek duymak”
ve “kocasının hakimiyeti altında olmak” cezaları
verilmiştir. “Karısının sözünü dinleyip” yasak meyveden
yediği için, ceza olarak Adem’in payına ise
“yaşamı boyunca toprağa bağımlı kalmak ve yiyeceğini
çalışarak elde etmek” verilmiştir. Netice de
Adem “yaratıldığı toprağı işlemek üzere” Aden
bahçesinden adeta kovularak çıkarılmıştır. 62
Adem ve Havva’nın cennete yerleştirilmeleri,
burada sınanmaları ve cennetten çıkarılmalarıyla
ilgili Kur’ân’ın ilgili bölümleri Bakara, A’râf ve Tâhâ
sûrelerinde anlatılmaktadır.
Bu pasajlardan anladığımıza göre, Allah
Adem’i yarattıktan ve kendisine vahiy verdikten
sonra, arzda halîfe olarak görevlendirilmek istemiş
ve bunu meleklere arz etmiştir. Melekler modern
çağda dile getirilen bir görüşe göre Adem’den önceki
varlıklardan edindikleri tecrübelerinden dolayı,
63 Adem’i muhtemel bir fesatla
ilişkilendirmişlerdir. Allah ona eşyayı tanımlama
yetisi verdiği için, bütün meleklerin Adem’e saygı
göstermelerini 64 emretmiş ve “gurura kapılan ve
cinlerden olan İblîs” dışındaki bütün melekler
Adem’e saygı gösterisinde bulunmuşlardır. O
andan itibaren İblîs Adem’in, eşinin ve insan soyunun
düşmanı ilan edilmiştir. Sonra Adem ve eşine,
“hiçbir sıkıntı, eza, cefâ ve kavurucu sıcaklığın olmadığı,
susuzluk çekilmeyeceği cennete 65 yerleşmeleri
istenmiştir. Adem ve eşine cennetin
nimetlerinden dilediklerini yiyebilecekleri söylenmiş,
ancak “belli bir ağaca” 66 yaklaşmaları yasaklanmış,
aksi durum ise zulüm olarak
tanımlanmıştır. Şeytan onlara “ayıp yerlerini göstermek
için” vesvese vermiş ve ağacı “ölümsüzlük
ağacı” olarak niteleyerek Adem ile eşini “melek gibi
Mustafa ŞENTÜRK
olma” ve “ölümsüz olma” gibi vaadlerle kandırmış
ve yasak meyveyi onlara yedirmiştir. 67 Böylece şeytan
amacını gerçekleştirmiş ve bundan sonra Adem
ile Havva ayıp yerlerinin farkına varmış ve cennet
yaprakları ile örtünmeye çalışmışlardır. Her ikisi
de pişman olmuş, Allah’tan bağışlanma dilemişlerdir.
Allah tevbelerini kabul etmiş, ancak yine de
onları cennet’ten çıkarmıştır. 68
ASLÎ GÜNAH TEORİSİ VE KADIN
İnsanın cennetten kovulmasına yol açan “ilk
günah”, hem Kitâb-ı Mukaddes hem de Kur’ân’da
anlatılmış; ancak konu, Yahûdî ve İslâm teolojisinin
aksine, Hıristiyan teolojisinde “aslî günah”(original
sin) kavramıyla sistemleştirilmiş ve Hıristiyan teolojisinin
temel inançlarından biri haline gelmiştir.
İlk günah konusu, Eski Ahit’in Tekvin bölümünde
anlatılıyorsa da, konunun temelini atan kişi,
Yeni Ahit’te Romalılara yazdığı mektuplarla 69 Pavlus’tur.
70 Pavlus’un mektuplarında terim olarak değilse
bile düşünce olarak bulunan ilk günah
konusu, kilise babaları Augustine (430) ile Pelagius
(418) arasındaki “günah Tanrı’dan ise iradî değildir,
irâdî ise Tanrı’dan değildir” tartışmasında, Pelagius’un
günahın irâdî olup Tanrı’dan olmadığı
görüşüne karşılık, günahın tanrıdan geldiği ve bu
yüzden her doğan insanın vaftiz edildiği düşüncesine
dayanarak Augustine’nin geliştirdiği bir teoridir.
71 Buna göre “ilk günah/first sin”, “aslî
günah/original sin”, “doğuştan gelen günah/birth
sin/innate sin”, “miras günah/inherited sin”, ve “kalıtsal
günah/race sin” gibi isimler ile anılan 72 Adem
ile Havva’nın işledikleri ilk günahın, onları ilgilendiren
yukarıda aktardığımız ceza ve sonuçlarının
yanı sıra, onların zürriyetlerine de sirâyet eden sonuçları
olmuştur. Dolayısıyla bütün insanlar ataları
Adem’den gelen bu “günah mirası” ile doğarlar. 73
Çünkü Adem günah konusundaki arketipimiz ve
prototipimizdir. Bu itibarla “baskıya girecek olan
madenî bir paranın ilk örneği nasıl ki hatalı olursa
bütün kopyaları da hatalı olacaktır”. 74
Pavlus, Romalılar bölümünde, insanlığın, atası
Adem’den aldığı miras günah’tan ancak İsa Mesih
aracılığıyla kurtulacağını ve İsa Mesih’in bütün insanların
günahlarını bağışlatacağını anlatır. 75
Çünkü kendisini “feda eden” 76 İsa, insanlık için bir
Journal of Islamic Research 2011;22(1) 35

Mustafa ŞENTÜRK
“kefaret”, 77 bir “kurbandır”. 78 Bu sebeple insanlar
İsa’nın aslî günahtan kurtaran kefaretine vaftiz ile
ortak olmalıdırlar. 79 Bilindiği gibi Hıristiyanlık’a
girmek, kiliseye kabul edilmek ve Kutsal Ruh’a katılmak
için Hıristiyanlık’ın en önemli sakramentlerinden
biri olan vaftizin temel gerekçelerinden
biri aslî günahtan kurtulmaktır. 80
Şimdi söz konusu “ilk günah” meselesi üzerine
odaklandığımızda; kutsal metinlerde anlatılan olaylar,
Adem merkezinde anlatılmakla birlikte; “yasak
meyveyi” yemek suretiyle söz konusu ilk günahın
kim tarafından işlendiği, daha açık ifadesiyle olayın
müsebbibinin Adem’in kendisi mi yoksa eşi
Havva mı olduğuna dair anlatımlar, Kitâb-ı Mukaddes
ve Kur’ân-ı Kerîm’e göre farklılık arz etmektedir.
81
Bu çerçevede Eski Ahit’e göre, yılanın (şeytan)
82 kandırması sonucu yasak meyveyi önce
Havva yemiş, sonra da eşi Adem’e yedirmiştir. 83
Adem de “Havva ile ölmeyi, onsuz yaşamaya tercih
ettiği için meyveyi yemiştir”. 84 Yine Ahd-i Atîk
anlatımında yılan, Havva ve Adem’in fizyolojik ve
sosyolojik bazı özellikleri, metafizik açıklamalarla
temellendirilmektedir. Buna göre yılan ebediyen
yerde sürünmek; Havva doğum sancısı çekmek, kocasına
istek duymak, ve kocasının hakimiyeti altında
olmak; Adem ise yaşamı boyunca toprağa
bağımlı kalmak, yiyeceğini çalışarak elde etmek ile
cezalandırılmış ve neticede her ikisi de cennetten
kovulmuşlardır. Bu olay aynı zamanda insanın metafizik
dünyadan fizikî dünyaya inişidir. Hıristiyan
inancına göre bu, ulvî dünyadan süflî dünyaya
doğru bir düşüştür/hübût ve bu durum insanın
değer kaybetmesi ve ahlâkî açıdan “düşmesidir”. 85
Buna göre ilk günahı işleyen kadındır. O,
Adem’in günahının sebebi ve sorumlusudur. 86
Çünkü aldatılan Adem değil kadındır. 87 Kadın zamansal
olarak günahın kaynağıdır ve insanlığın
ölümlü olmasının sebebidir. 88 Çünkü kadın, kötülük
dolu kavanozu açan ve dünyayı kötülükle dolduran
Pandora’dır. 89 Havva eski ve yeni Ahit
anlatımlarında “günahkar” olarak nitelendirilmese
bile, Adem’e yasak meyveyi yedirdiği için lanetlendiği
kabul edilir ve kutsal kitap sonrası oluşan
Batı kültüründe baştan çıkarmayı/ayartmayı temsil
KİTÂB-I MUKADDES VE KUR’ÂN-I KERÎM’E GÖRE İLK GÜNAH VE KADIN
eder. 90 O ilk kadın, ilk gelin, ilk eş, ve ne yazık ki
ilk günahkar insandır. 91 Üstelik Havva sadece ilk
günahın sorumlusu değil, hali hazırdaki fiilî/aktüel
günahların da sorumlusudur. Bu sebeple Hıristiyan
düşüncesinde kadının dînî ve siyâsî anlamda liderlik
yapıp yapamayacağı tartışılmış ve örtük olarak
Mesih İsa’nın kadınları kurtarıp kurtarmayacağı sorusuna
cevap aranmıştır. 92 Bu tür ataerkil yaklaşımların
bir tepki olarak 19. yy.’da Feminist
Teoloji’nin doğuşuna etki ettiği bilinmektedir. 93
ASLÎ GÜNAH TEORİSİNİN
TEFSÎR GELENEĞİNDEKİ YANSIMALARI
Şimdi de İslâm düşüncesinde de buna benzer şekilde
“kadın karşıtı” bir yazılı kültür oluşup oluşmadığı
ve bunda semitik geleneğin etkisi olup olmadığı sorusuna
cevap arayacağız. Biz çalışmamızda tespit
edebildiğimiz bu kültürün sadece ilgili âyetler bağlamında,
tefsîr geleneğine yansıyan kısmına dair
hem rivâyet hem de dirâyet türünün önde gelen
bazı tefsîrlerinden örnekler verecek, konunun ayrıntılarını
ilgili çalışmalara 94 bırakacağız.
Örneğin Taberî’nin (310/922) İbn Abbas’a dayandırdığı
anlatımında, yılan aracılığıyla cennet’e
giren İblis’in önce Havva’yı kandırdığı ve yasak
meyveyi ona yedirdiği, sonra Havva’nın meyveyi
Adem’e de yedirdiği, hatta bunun için ona telkinde
bulunduğu, onu sarhoş ettiği ve sonra edep yerlerinin
açık olduğunun farkına vardıkları, Allah ile
Adem arasında Tekvin’de de anlatılan konuşmaların
geçtiği, sonra Adem, Havva ve yılana cezalar
verildiği anlatılır. Bu bağlamda Havva’ya “Ey
Havva! Benim kulumu ayarttın. Bundan böyle çok
zor doğum yapacaksın, karnındakini doğurmak istediğinde
defalarca ölümle karşı karşıya geleceksin”
denilerek yasağı çiğnemenin bedelinin
Havva’ya yani kadına ödetildiğini görüyoruz. 95
Begavî (510/1116), Adem’e yasak meyveyi
Havva’nın yedirdiğini, hatta ona meyveyi yedirmek
için Havva’nın Adem’i önce sarhoş ettiği rivâyetini
eleştirmeden aktarır. 96
Aynı şekilde İbn Atıyye de (541/1147) cennete
yılanın ağzında giren şeytanın meyveyi Havva’ya
güzel gösterip önce onu kandırdığını, Havva’nın da
meyvenin kendisine zarar vermediğini söyleyerek
36
Journal of Islamic Research 2011;22(1)

KİTÂB-I MUKADDES VE KUR’ÂN-I KERÎM’E GÖRE İLK GÜNAH VE KADIN
Adem’e yedirdiğini ve bu sebeple Havva’ya ceza
olarak kendisinden her ay âdet kanı akacağı, onun
zorlu bir hâmilelik ve doğum süreci yaşayacağı ve
bu süreçlerde ölüme yaklaşacağının söylendiğini
nakleder. 97
Kurtubî’ye (671/1272) göre de yasak meyveyi
ilk yiyen Havva’dır. Ona göre bu olay, erkeğin
kadın vasıtasıyla ilk fitneye düşürülmesi olayıdır. 98
Süyûti de (911/1505) şeytanın meyveyi
Adem’e götürdüğünü, Adem’in buna yanaşmadığını,
bunun üzerine şeytanın meyveyi Havva’ya götürerek
ona yedirdiğini ve sonra Havva’nın
kendisine bir şey olmadığını söyleyerek Adem’i
meyveyi yemeye ikna ettiğini anlatır. 99
Sa’lebî (427/1035) ise şeytanın yeminler ederek
Adem ve Havva’yı kandırdığını, önce Havva
sonra da Adem olmak üzere yasağı çiğnediklerini
belirtir; ayrıca Adem’in aklı başında iken meyveyi
yemediğini, Havva tarafından sarhoş edildikten
sonra yediğini dolayısıyla yasağı bilinçli olarak çiğnemediğini
içeren Saîd İbn Müseyyeb rivâyetine
yer verir. 100 Sa’lebî aynı bilgileri Arâisü’l-Mecâlis’in
de de verdikten sonra, bu günahla ilgili olarak
Havva ve kadın cinsine on beş maddelik bir fatura
çıkarır: Hayız, hâmilelik meşakkati, doğum sancısı,
dînî bakımdan eksik olmak, akıl bakımından eksik
olmak, mîrasta erkeğin aldığı payın yarısını almak,
iddet beklemek, erkeğin hâkimiyeti altında olmak,
talâk/boşanma hakkının olmaması, cihâdtan ve sevabından
mahrûm olmak, peygamber olamamak,
devlet başkanı ve hâkim olamamak, yanında mahremi
olmadan tek başına seyahat edememek, Cuma
namazı kılamamak ve kendilerine selam verilmemesi.
101
Havva’yı bir anlamda şeytanla işbirliği yapıp
Adem’i ayartmakla sorumlu tutan tefsîrlerdeki bu
tasvîrlerin, daha önce aktardığımız Tekvin 3/1-24
pasajlarından mülhem olup onlarla örtüştüğünü ve
bu tasvîrlerde Kur’ân metninden çok Ahd-i Atîk
anlatımının etkili olduğunu söyleyebiliriz. 102
Bunun da ötesinde Hz. Peygamber’e dayandırılan
anlatımlarda, Havva’nın Adem’e “ihanetinin” kadının
kocasına ihâneti şeklinde kapsamının genişletildiğini
103 ve ilgili yorumlarda bu ihanetin
şeytanla bir olup Adem’e yasak meyveyi yedirmek
Mustafa ŞENTÜRK
şeklinde açıklandığını 104 ve böylece ihanetin kadınla
özdeşleştirildiğini görüyoruz. Müfessirleri bu
yaklaşıma götüren temel sâikin, “peygamberlerin
masumiyeti/günahsızlığı” ilkesi gereği, bir peygamber
olarak Adem’i günahla ilişkilendirmemek
kaygısı olduğunu görüyoruz. Onlar Adem’i temize
çıkarmak için, Adem’in bilinçli olarak yasağı çiğnemediğini,
zira Havva tarafından içki içirilerek
sarhoş edildiğini ileri sürecek kadar yorum sınırlarını
zorlamışlardır. 105
Havva ve ilk günah meselesi hakkında Kitâb-ı
Mukaddes ile Kur’ân anlatımındaki bu farka rağmen,
Havva ve dolayısıyla kadın algısı, İslâm geleneğinde
kadını cennetten kovuluşun tek başına
sorumlusu saymak şeklinde, Yahûdî-Hıristiyan geleneğine
doğru bir kayma olarak tezâhür etmektedir.
Böylelikle Kur’ân’ın bu konudaki anlatımı ile
rivâyetler ve müfessirler arasında açık bir mesafe
oluşmuştur. 106 Bir başka ifadeyle bu konuda yapılan
tefsîr, Kur’ân’ın anlamını açığa çıkarmaktan
çok, Kur’ân ile muhataplar arasındaki mesafeyi de
açmıştır.
Oysa Kur’ân’ın yukarıda da aktardığımız ilgili
bölümleri daha yakından incelendiğinde; Bakara ve
A’râf sûrelerindeki pasajlarda insan türünün iki
cinsinin de eş(it) olarak muhatab alındığı, cennete
yerleşme, dilediklerince yaşama ve fakat “belli bir
ağaca” yaklaşmamaları şeklindeki emir ve yasakların,
açık bir şekilde tesniye/ikili ifade kalıplarıyla
ikisine de yöneltildiği görülmektedir. Yine şeytanın
ikisine de vesvese verdiği ve daha önce de belirttiğimiz
gerekçelerle her ikisini de kandırıp
cennetten kovulmalarına sebep olacak eylemi onlara
yaptırdığı anlatılmaktadır. Bakara’daki bölümde
Adem’in Rabbine yöneldiği ve tevbe ettiği,
Allah’ın onun tevbesini kabul ettiği belirtilir. A’râf
sûresinde ise Adem ile Havva’nın beraberce Allah’tan
bağışlanma diledikleri nakledilir. Bu iki sûreden
farklı olarak, Tâ-hâ sûresinde ise şeytanın
önce Adem’e vesvese verdiği, sonra beraberce ağaçtan
yedikleri, daha sonra da A’râf sûresinde olduğu
gibi “kötü yerlerinin” farkına vardıkları ve cennet
yapraklarıyla örtünmeye çalıştıkları anlatılır ve en
sonunda açıkça “Adem Rabbine karşı geldi ve yanıldı”
denilerek olaydan öncelikle Havva değil
Adem sorumlu tutulur. 107
Journal of Islamic Research 2011;22(1) 37

Mustafa ŞENTÜRK
KİTÂB-I MUKADDES VE KUR’ÂN-I KERÎM’E GÖRE İLK GÜNAH VE KADIN
Adem ile Havva bunu zaten yapmışlardır. Allah da
SONUÇ
onların
tevbelerini kabul etmiştir. O bakımdan bu
Metinlerarası bir okuma yöntemi uygulamaya çalıştığımıız
makalemizin sonunda, ulaştığımız solirse
de, aslî
eylemin ilk günah adı ile anılması kabul edilebi-
günah, miras günah ve kalıtsal günah
nuçları özetlemek gerekirse, şunları söylemek gibi isimler verilmesi kabul edilemez. Çünkü
mümkündür:
Kur’ân’a göre, günah ve sorumluluğu kişiseldir ve
Eski Ahit’e göre
“yasak meyveyi”
yemek
sûretiyle
günahı ilk işleyen Havva’dır. Havva/kadın, rumlu
kişi
ana-babası dâhil bir başkasının günahından so-
tutulamaz.
108
Adem’i/erkeği de günaha sürüklemiştir. Bundan Bir diğer taraftan Eski Ahit’te yılana, Adem’e
dolayı Havva, Yeni Ahit’e göre insanlığın ilk günahının
ve hâl-i hazırdaki
günahının esas sorumlusutardığımız
özelliklerin, tamamen doğal süreçlerden
ve Havva’ya
“ceza” olarak verildiği belirtilen ve akdur.
ibaret
olup metafizik bir açıklamaya ihtiyaç bırakmayacak
fiziksel açıklamaları olduğu ortadadır.
Aynı olayın Kur’ân’daki anlatımına baktığımızda
ise, ilk günahı Havva’nın işlediğine dâir her-
Başta
da belirttiğimiz gibi, vahiy açısından
hangi bir âyet ya da işaret yoktur.
Aksine Kur’ân kadın
ve erkek ancak birbirleriyle tam(am) olan iki
şeytanın vesvesesine önce Adem’in uyduğunu, isyana
sürüklendiğini ve böylece yanıldığını açık bir kaynağıdır.
Vahiy, zamanı, aracısı ve günümüzde
“eş(it)” yarımdır. Birbirlerinin huzur ve mutluluk
şekilde zikreder. Yine Adem ile Havva’nın (erkek tasnîfi farklı da olsa, bir bütündür.
ile kadının) şeytan tarafından beraberce kandırıldığı
ve yasak meyveyi
beraber yedikleri anlatılır. disinden
önceki kitapların tashîh ve kendi ifade-
Vahiy zincirinin son halkası olan Kur’ân, ken-
Dolayısıyla Kur’ân’a göre, Havva/kadın insanlığın siyle tasdîk edicisidir. Dolayısıyla bizim de deneme
ne ilk ne de aktüel günahının
sorumlusudur. olarak bir örneğini sunmaya çalıştığımız metinlerarası
okuma
Öte yandan Kur’ân’a göre önemli olan günahı
yöntemi, vahyin bütününü anlamak
kimin işlediği değil, günahtan tevbe edilmesidir ki, yönünde bir çaba olarak değerlendirilebilir.
KAYNAKLAR
1. Batı ve İslâm kültürlerinde ilgili tartışmalara leceği düşüncesiyle ilgili olarak bkz. Reşîd lah’ın en son yarattığı varlık idi” şeklinde bir
örnek olarak bkz. H. A. Thompson, D.D., Rızâ, Tefsîru’l-Menâr, Kahire, 1947, I/258-260; hadîs rivâyet eder. Ebû Cafer Muhammed İbn
L.L.D, Women of the Bible,
U. B. Publish., Ahmed Hamdi Aksekili, “Âdem”,
İslâm-Türk
Cerîr et-Taberî
(310/922), el-Câmiu’l-Beyân
Dayton, 1914, ss. 7-9; Gordon
Wenham, “Original
Sin in Genesis 1-11”, Religious Studies Neşr., İstanbul, 1941, I/78-79; S. Hayri Bolay, el-Mektebetü’t-Tevfîkıyye, Kahire, 2004,
Ansiklopedisi, Âsâr-ı İlmiye Kütüphânesi an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, (Thk. Hânî el-Hâc, vd.),
at the Cheltenman and Gloucester College of “Âdem”, DİA, İstanbul, 1988, I/359; Mustafa
XXIX/214.
Higher Education’daki konferansından. www. Erdem, Hz. Adem İlk İnsan, TDV
Yay., An-kara, 1994, s. 130 vd. benzer olarak “…Allah Adem’i kendi sûretinde
5. Tekvin 1:26-27. Ayrıca Tevrat’ın bu ifadesine
churchsociety.org/churchman/.../
Cman_104_
4_Wenham.pdf Erişim: 20.05.
2009; Bernard 3. Adem, Hicr 15/28 ve 33. âyetlerde “beşer” olarak
tanımlanırken, A’râf 7/27. âyette de Havva linde rivâyet edilen hadîs için bkz.
Muhammed
yarattı / şek-
Ramm, Orijinal Günah, (çev.: Levent Kınran),
Haberci Yay., İstanbul, 2006,
ss. 92-109. Muhammed
Ahmed Halefullah (1417/1997),
ile beraber “anne-babanız / ” şek-
zikredilir. Sahîh, Çağrı Yay., İstanbul, 1992, İsti’zân, 1.
b. İsmâîl Buhârî (256/869-70), el-Câmiu’s-
linde
Kur’an’da Anlatım Sanatı el-Fennu’l-Kasasî,
4. Tekvin 1:1-27. Ayrıca Bakara 2/30-33’e göre Hadîsin metninde geçen he/ zamîrinin nereye
(çev.: Şaban Karataş), Ankara Okulu Yay.,
Adem’in meleklerden ve Hıcr 15/26-27’ye göre râci olduğu ve dolayısıyla Allah’ın Adem’i
Ankara, 2002, ss. 217-221; Muhammed
cinlerden sonra yaratıldığı sonucu çıkarılabilir.
Nitekim Adem’in Kur’ân’da “halîfe” olarak ayrı özel bir sûrette ve Allah’ın kendi sûretinde
Adem’in kendi sûretinde, diğer varlıklardan
İkbal, The Reconstruction of Religious Thought
in Islam, Kitab Bhavan, New Delhi, vasıflandırılmasının meleklerin ve cinlerin “ha-
yarattığı şeklindeki farklı görüşler için bkz. Mu-
1984, ss. 82-85; Cengiz Batuk, Mitoloji Ve lefi” manasında olduğunu düşünen müfessirler hammed Abdürraûf el-Münâvî (1031/1622),
Tarihsellik Hristiyanlığın Aslî Günah Mitinin
vardır. Örnek olarak bkz. Mahmûd İbn Ömer Feyzü’l-Kadîr Şerhu’l-Câmiı’s-Sagîr, Dâru’l-
Tarihsel Dönüşümü, İz Yay., İstanbul, 2006,
ez-Zemahşerî (538/1143), el-Keşşâf an Hakâikı
Gavâmidı’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl, Dâ-
kölesini döven bir adama karşı Hz. Peygam-
Ma’rife, Beyrut, 1972, III/445-446. Hadîsin,
ss. 106-107, 368; Mustafa Öztürk, “Âdem
Cennet Ve Düşüş”, Milel
Ve Nihal, sayı: 2,
ru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, I/124; Fahruddîn ber tarafından söylendiği, buna göre kölenin
2004, s. 151.
er-Râzî (606/1210), et-Tefsîru’l-Kebîr, Tahran, (insanın) dövülmemesi gerektiği, çünkü Allah’ın
Adem’i onun (insan) sûretinde yarattığı
2. Adem’den önce başka akıllı varlıkların olabi-
trs., II/165. Ayrıca Taberî tefsîrinde “Adem Al-
38
Journal of Islamic Research 2011;22(1)

KİTÂB-I MUKADDES VE KUR’ÂN-I KERÎM’E
GÖRE İLK GÜNAH VE KADIN
Mustafa ŞENTÜRK
ve dolayısıyla zamîrin dövülen
adama râc i olduğu
düşüncesi ile ilgili olarak
bkz. İsmail Lütfi 3:1-5.
Kur’ân’da bu tarz anlatımlar olmamasına rağ-
Ahit âyetleri için bkz. II. Timoteos’a Mektup Kur’ân’ın ilgili bölümleriyle karşılaştırıldığında,
Çakan, Hadislerde Görülen İhtilaflar ve Çözüm
26. Yâ-sîn 36/36, Zâriyât 51/49. men, bir kısım müfessirlerin “Allah İblis’i cen-
netten çıkarıp da Adem’i cennete koyunca,
Yolları (Muhtelifü’l-Hadîs İlmi),
İfav Yay., İstanbul,
2. bsk., ss.
122-123.
27. Tekvin 1:27, 5/2,
Matta 19:4, Markos
10:6;
Hucûrât
49/13, Necm 53/45, Kıyâmet 75/39, Leyl
Adem orada
tek başına kaldı.
Yanında
yalnız-lığını
giderecek kimse
6. Tîn, 95/4.
92/3.
yoktu.
Allah ona bir
uyku verdi, sonra sol tarafının kaburga kemiklerinden
birini alıp et giydirdi ve o kaburgadan
7. İsrâ 17/70.
28. Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed Râgıb el-
8. Rahmân 55/4, Alâk 96/4-5.
Isfahânî
(502/1108), el-Müfredât fî Garîbi’l-
Havva’yı yarattı…” şeklindeki açıklamaları ilginçtir.
Bkz. Ali el-Fadl b. Hasan et-Tabresî
9. Bakara 2/31. Hz. Adem’e isimlerin öğretilmesinin
tevkîfî ya da ıstılâhî olduğu, bir başka de-
el-Halebî Yay., Mısır, 1961, ss. 215-216.
(543/1148), Mecmeu’l-Beyân fî Tefsîri’l-
Kur’ân, (Thk. Muhammed Seyyid Kîlânî),
yişle bu isimlerin Allah tarafından bizzat 29. Bakara 2/187.
Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1997,
öğretildiği veya Adem’e bu yeteneğin
verildiği
I/123; Râzî, a.g.e., IX/161; Ebû; Ebu’l-Fidâ İsmâîl
İbn Kesîr (774/1373), Tefsîru’l-Kur’âni’l-
30. A’râf 7/189, Rûm 30/21.
tartışılmıştır. Örneğin Râzî ve Elmalılı isimlerin
31. Örneğin Bakara 2/25, 82, Âl-i İmran 3/130,
Adem’e bizzat Allah tarafından
vahiy yoluyla
Azîm,
(Thk. Muhammed İbrahim el-Bennâ
Nisâ 4/ 43, vd. âyetlerdeki “îmân edenler /
öğretildiği düşüncesindedirler.
Bkz. Râzî,
vd.), Kahraman Yay., İstanbul, 1984, I/ 112;
” ifadesinin insanoğlunun her iki
a.g.e.,
II/175-176;
Elmalılı Muhammed
Hamdi İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye,
Beyrut, 1989, I/68.
cinsini de kapsadığı yorumları için bkz. İlhami
Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, Matbaa-i
Ebuzziya,
Güler, “Kur’an’da Kadın-Erkek Eşitsizliğinin
İstanbul,
1935, I/308-309. Ancak biz Adem’e
37. Tekvin 1: 1-7, 24-31; 2: 18-25.
Temelleri”, İslâmî Araştırmalar, sayı: 10/4,
bütün
isimlerin öğretilmesini, ona eşyaya
isim
1997, ss. 297-298; Rıza Savaş, Hz. Muhammed
(sav) Devrinde Kadın, Ravza Yay., İs-
Matta 19:4-5; Markos 10:6-8.
38. I. Timoteos 2:13-14; I. Korintliler 11:8, 12;
koyma, bir başka deyişle eşyayı
tanıma ve tanımlama
yeteneği verilmesi olarak anlıyoruz.
tanbul, 1992, s. 41; Amine Vedûd Muhsin,
Bkz. Reşîd Rızâ, a.g.e., I//262; Seyyid
Kutub 39. A’râf
7/54, Yûnus 10/3, Hûd 11/7, Furkân
Kur’ân ve Kadın, (çev.: Nazife Şişman), İz
(1386/1967), fî Zılâli’l-Kur’ân, Dâru’l-Arabiyye,
25/59,
Secde 32/4, Kâf 50/38.
Yay., İstanbul, 1997, ss. 25-30; İbrahim H.
Beyrut, trs.,
VIII/136; Ahmed Hamdi
Aksekili,
40. Enbiyâ 21/30.
Karslı, Kur’an Yorumlarında Kadın, Sosyo-kültürel
Çevrenin Kur’an Yorumlarındaki Yansı-
41. “Tohum/
a.g.m., I/85.
için Nebe
78/15’e “meyveler/
10. Bakara
2/34, A’râf 7/11,
İsrâ 17/61, Kehf
maları, Rağbet Yay., İstanbul, 2003, s. 40.
kelimesi için Bakara 2/22, A’râf
18/50, Tâ-hâ 20/116.
7/57, İbrâhîm
14/32,
Fâtır 35/27 ’ye, “bitkiler/
32.
Örnek olarak bkz. Bakara 2/148, Âl-i
İmrân
11. Şems 91/8-10.
için En’âm 6/99, Yûnus 10/24, Kehf
3/95, Nisâ 4/124, Tevbe 9/71, Nahl 16/97,
18/45,
Tâ-hâ 20/53, Nebe 78/14’e, “ağaç/
12.
Tîn, 95/4-5.
Buradaki yücelik
ve aşağılığın
Mü’min
40/40.
için Nahl 16/10’a, “ekin/ için
özellikle
ahlâkî
kavramlar
olarak
telakki
edilmesi
için bkz. Ebu’l-A’lâ Mevdûdî (1399/1979),
33. Hucûrât 49/13. Secde 32/27, Zümer 39/21’ye, “zevc/
34. Nisâ 4/34. için Lokmân 31/10’a, “güzel bahçeler
Tefhîmü’l-Kur’an, İnsan Yay., İstanbul, 1988,
ibaresi
ile ilgili olarak Elmalılı çok güzel bir için Neml 27/60, “bahçeler/
VII/165-166.
açıklama yapar. Buna göre Elmalılı, erkek ve
için
Kâf 50/9’a, Nebe 78/14’e, “hasad/
13. Kıyâmet 75/36.
kadının yaratılıştan birbirlerine üstünlüklerinin
için
Kâf 50/9’a, “hayvanlar ve insanlar
14. Zâriyât 51/56. bulunduğunu, /hüm zamîri sebebi ile ilk bakışta
erkeklerin kadınlara bir takım üstünlük-
için meta olarak çeşitli meyve ve otlardan
tohum,
15.
Yasanın
Tekrarı
13:3;
Mülk
67/2, İnsân
76/2,
üzüm,
sebze, zeytin, hurma, sık
vd.
lerinin anlaşılabileceğini, ancak “ ağaçlıklı bahçeler” için Abese
80/24-32’ye bkz.
şeklinde ifade edilmek sûretiyle,
âyetin üstünlüğü erkeklere hasretmeyip
42. Furkân 25/54.
16. Hûd 11/7, Mülk 67/2.
43. Dâbbe/ kelimesi için bkz. Nûr 24/45.
17. Nisâ 4/28.
mübhem olarak birbirlerine üstünlüklerinden
18. Meâric 70/19.
söz ettiğini belirtir. Bu da erkeğin kadında bulunmayan
bir takım fıtrî meziyetleri olduğu gibi, ifadelendirimesi için Mü’minûn 23/18’e, “sülûk/
44. Suyun tutulmasının “iskân/ lafzıyla
19. Ahzâb 33/72.
kadının da erkekte bulunmayan bazı fıtrî meziyetleri
olduğunu gösterir. Bkz. Elmalılı, 39/21’e bkz.
lafzıyla ifadelendirilmesi için Zümer
20. Kehf 18/54.
21. İsrâ 17/11, Enbiyâ
21/37.
a.g.e., II/1348-1349. Benzer bir şekilde Süleyman
Ateş de “âyette
‘Allah erkekleri kadın-
45. Hac 22/5; Fussilet 41/39.
22. Nankörlüğün “keffâr/
” lafzıyla ifadesi için
46. Hac 22/63.
Nisâ 4/28’e, “kefûr/ ” lafzı için İsrâ 17/67, lara üstün kıldı’ denmiyor. ‘Bazı kimseleri
Hacc 22/66, vd., “kenûd/ ” lafzı için Âdiyât
100/6’ya bkz.
diğerine karşı üstün olan meziyetleri bulu-
Rûm
diğerlerinden üstün kıldı’ deniyor... Her cinsin 47. Bakara 2/164, Nahl 16/65, Ankebût 29/63,
30/24.
nur...” değerlendirmesini yapar. Süleyman 48. Tâ-hâ 20/55. Âyette geçen hâ/ zamîrinin
23. Hûd 11/10.
Ateş, “İslâm’ın Kadına Getirdiği Haklar”, İslâmî Arz’a râci olduğu ve
maksadın toprak olduğu
24. İbrâhîm 14/34.
Araştırmalar, 10/4, 1997, s. 306. ile alakalı olarak bkz. Taberî, a.g.e., XVI/195;
25. “Şunu bil ki, son günlerde
çetin anlar olacaktır.
35. Adem (Adham)
kelimesi, toprak anlamındaki 49. Âl-i İmrân 3/59; A’râf 7/12,
İsrâ 17/61; Rûm
İnsanlar kendilerini
seven, para düşkünü,
adhamah kelimesinden alınmıştır. Adem’in
30/20; Sâd 38/71,76; Secde 32/7; En’âm 6/2;
övüngen, kibirli, küfürbaz,
anne baba sözü dinlemez,
nankör, kutsallıktan
ve sevgiden yok-
topraktan yaratılması Tekvin 3:19’da açıklan-
Mü’minûn 23/12; Sâffât 37/11; Hıcr 15/26, 28,
mıştır. George Arthur Buttrick, The Interpreters
Bible, Abingdon Cokesbury, New York,
33; Rahmân 55/14.
sun, uzlaşmaz, iftiracı, özünü denetleyemeyen,
azgın, iyilik düşmanı olacaklar.
Hain, aceleci,
50. Tekvin 2:21.
trs., I/493-494. “Adem yerin toprağından/yeryüzünden
yaratıldığı için Adem adını almıştır”
51. I. Korintliler 11:8, 12.
kendini beğenmiş, Tanrı’dan çok eğlenceyi
seven, Tanrı yolundaymış gibi görünüp bu şeklindeki benzer açıklama için bkz. Taberî, 52. Kadının aynı nefs’ten yaratılmasının “h-l-k/
yolun gücünü inkâr edenler olacaklar. Böylelerinden
uzak dur” şeklinde benzer içerikli Yeni
a.g.e., I/282.
lafzı ile anlatıldığı yer için Nisâ 4/1 ve
36. Kadının yaratılışıyla ilgili Eski Ahid pasajları Rûm 30/21’e; “c-a-l/ lafzı ile anlatıldığı
Journal of Islamic Research 2011;22(1)
39

Mustafa ŞENTÜRK
KİTÂB-I MUKADDES VE KUR’ÂN-I KERÎM’E GÖRE İLK GÜNAH VE KADIN
yerler için A’râf 7/189, Zümer 39/6 ve Şûrâ Rıza Savaş, İlk Dönem İslam Toplumlarında de belirtildiği üzere Adem ile Havva’nın soyuna
işaret olması, ağaç ile cinsel birleşme
42/11’e bkz.
Kadının Konumu, Tibyan Yay., İzmir, 2004, ss.
53. Örneğin Âişe Abdurrahman söz konusu bu hadîsin
gerçek manada mecâz manada anlaşıl-
61. Hidayet Şefkatli Tuksal, Kadın Karşıtı Söyle-
diye düşünüyoruz.
37-50.
arasında kurulan bu kinâyeyi güçlendirebilir
ması gerektiğini, bunun Arap dilinin bir özelliği min İslam Geleneğindeki İzdüşümleri, Kitâbiyât
Yay., Ankara, 2000, s. 56.
123.
68. Bakara 2/35-38; A’râf 7/19-25; Tâ-hâ 20/115-
olduğunu ve Hz. Peygamber’in burada kadınlara
nâzik davranılması, şiddet uygulanma-
62. Tekvin 2:7-25; Tekvin 3:1-24.
69. Romalılar 5:12-21.
masını kastettiğini belirtir. Âişe Abdurrahmân,
el-Kur’ân ve Kadâyâ’l-İslâm, Dâru’l-Maârif, Kâhire,
trs., s. 43.
64. Secdenin ibadet amaçlı olmayıp saygı sun-
Religion and Ethics, T&T Clark, Edinburrgh,
63. Reşîd Rıza, a.g.e., I/257-258. 70. F. R. Tennant, “Original Sin”, Encyclopædia of
mak anlamında olduğu görüşü için bkz. Râzî, 1994, IX/559.
54. “Kadın kaburga kemiğinden yaratılmıştır
a.g.e., II/212. Zemahşerî,a.g.e., I/126-127. 71. André La Coque, “Sin and Guilt”, The Encyclopedia
of Religion, Mcmillian Publish., New
versiyonu
için örnek olarak bkz. Abdullah b. Zü-
65. Burada kastedilen cennetin ebedî cennet mi
yoksa yeryüzünde bir bahçe mi olduğu ile ilgili York, 1987, XIII/330; Günay Tümer, “Aslî
beyr Ebû Bekr el-Humeydî (219/834),
el-Müs-ned, (Thk. Habîburrahmân el-A’zamî),
tartışmalar için
örnek olarak bkz. Râzî, a.g.e., Günah”, DİA, İstanbul, 1991, III/496; George
III/3. L. Murphy, “Roads to Paradise and Perdition:
Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, trs. II/492 (No:
1168); Ahmed İbn Hanbel (241/855),
el-Müsned,
Müessesetü Kurtuba, Kahire,
66. Eski
Ahit’te “hayat ağacı”
ve “iyiyle kötüyü bilme
ağacı” olarak tarif edilen, Kur’ân’da ise sa-
Christ Evolution, and Original Sin”, Perspectives
on Science and Christian Faith., sayı: 58,
trs., V/8,
2006, s. 113. Bernard Ramm, a.g.e., s. 75.
(no: 20105). “Kadın kaburga kemiği gibidir dece “belli bir ağaç/ ” ve şeytanın
Cengiz Batuk, Mitoloji ve Tarihsellik, s. 36-39.
versiyonu için ise iddiası olarak “ebedîlik ağacı
Ayrıca Augustine ve Pelagius arasındaki tar-
ayrıntıları için bkz. Muhammet Ta-
örnek olarak bkz. Ebû Bekr İbn Ebî Şeybe şeklinde zikredilen söz konusu bu ağacın ne
tışmaların
(235/849), el-Musannef fi’l-Ehâdîs ve’l-Asâr, olduğuna dair tefsîrlerde bir çok rivâyet aktarılmıştır.
Abdullah Aydemir bu ağaçla ilgili ola-
rakçı, “St. Thomas Aquinas’a Göre Aslî
(Thk. Kemâl Yûsûf el-Hût), Mektebetü’r-Rüşd,
Günah”, UÜ, İFADER, sayı: 15, 2006; Jeremy
Riyad, 1409/1988, IV/197 (No: 19269); Ahmed rak, tefsîrlerden hem Eski Ahit hem de
T. Adler, “The Doctrine of Original Sin A Comparison
of Augustine, Pelagius and Aquinas”,
İbn Hanbel,
el-Müsned,
II/428, (no:
9520).
Ayrıca
bu hadîs rivâyetlerinin sened ve metin açı-
nımlamalara hem de üzümden buğdaya, zey-
Kur’ân’da zikredilen aktardığımız soyut ta-
RPM, sayı: 11, 2009.
sından
tahkîki için bkz.
Cemal Ağırman, tinden hurmaya kadar somut anlatımlara dair
Kadının Yaratılışı İlgili Rivayetler Bağlamında on yedi ayrı
isim tespit etmiştir. Bkz. Abdullah 72. David Parker, “Original Sin: A Study in Evangelical
Yeni Bir Yaklaşım, Rağbet yay., İstanbul, Aydemir,
Tefsirde İsrailiyyat,
Beyan Yay.,
İstanbul,
Theology”, Evangelical Quarterly, sayı:
2001.
1992, s. 315-316. Taberî, söz konusu 61:1, 1989, s. 54.
55. “Erkeklerin kadınlar üzerindeki hakları gibi, kadınların
bu ağaçla ilgili görüşleri naklettikten sonra, bu 73. John Taylor,
The Scripture of Original Sin, proposed
to Free and Candid Examination, Lon-
da
erkekler
üzerinde
belli hakları vardır.
Ancak
ağacın cinsi hakkında bir bilginin olmadığını,
erkeklerin, kadınlara göre bir çünkü ne Kur’ân’da ne de sahîh hadîslerde bu don, trs., s. 13. Adem’in günahının şahsî
derece farkı vardır”
konuda bir açıklama bulunduğunu belirtir ve sonuçları
ve günahın intikali ile zürriyetini ilgilendiren
sonuçları şeklindeki benzer bir tasnîf
bu ağacın ne olduğunu bilmenin hiçbir yararı
56. el-Münâvî, a.g.e., II/388. Aynı şekilde Hristi-
olmayan, bilmemenin de hiçbir zararı olmayan için bkz. Georges C. Anawati, “İslâm’da Aslî
yan düşüncesinde de kadının Adem’den sonra
faydasız bir bilgi olduğunu söyler. Taberî, Günah Kavramı Var mıdır”, (Çev. Sadık
ve onun kaburgasından yaratılması, kadının
a.g.e., I/302-303. Aynı değerlendirmeyi İbn Kılıç), AÜ İFADER, sayı: VII, Erzurum, 1986,
ikincil ve Adem’den aşağı bir konumda olması
Kesîr de yapar. Bkz. İbn Kesîr, Tefsîr, I/113- s. 510-511. Ancak müellif çalışmasının sonunda,
İslâm’a göre Adem’in düşüşünün sa-
olarak değerlendirilmiştir. Bkz. Cengiz Batuk,
114.
“İsa Mesih Kadınları da Kurtaracak mı -Hris-
tiyanlıkta Kadın Sorununa
Genel
bir Bakış-”,
67. Yasak meyve’nin Hıristiyanlara göre cinsel birleşmeden
kinâye olduğu düşüncesi ile ilgili sonraki nesillere intikalinin söz konusu olma-
dece ferdî sonuçları olduğunu, günahın
Dinî Araştırmalar, 11/31, ss. 21-22.
olarak bkz. Ahmed Hamdi Aksekili, a.g.m., dığını
beliritir. Bkz. a.g.e., s. 518.
57. Örnek olarak bkz. Taberî, a.g.e., IV/234; Râzî,
I/87; Muhammed İkbal, a.g.e., s. 82; Süleyman
Ateş de şeytanın ağacı “ebedîlik ağacı” düşüncesinde aslî günah konusunda ayrıntılı
74. Bernard Ramm, a.g.e., s. 78, 115. Hıristiyan
a.g.e., IX/161; İbn Kesîr, a.g.e., II/179.
58. Ebû Müslim’in Rûm 30/21, Tevbe 9/128 ve Âli
İmrân3/164. âyetlerdeki “cinsinizden” anlamı eşinin üreme yoluyla ebedîlik arzusuna kapıl-
lık’ta Aslî
Günah İnancı”, Basılmamış Y. Li-
verilen
ibârelerine dayanarak
malarından, olaydan sonra cinsel organlarının sans Tezi, Bursa 2005.
olarak tanımlamasından, böylece Adem ve bilgi için bkz. Emine Atay Yılmaz, “Hıristiyan-
âyetteki ’yı şeklinde anladığı
rivâyeti için bkz. Râzî, a.g.e., IX/161;
rinden ve üreme yoluyla çoğalmalarından sajlar için bkz. Matta 1:21, I. Korintliler 15/3,
farkına varıp üstlerini örtme telaşına girmele-
75. Romalılar 3:24-26, 5:19, Benzer içerikteki pa-
Ahmed Mustafa el-Merâgî (1364/1945), Tefsîru’l-Merâgî,
Mısır, 1969, IV/177.
meyip düzlüğe inmelerinden hareketle yasak
1:13, I. Timoteos 1:15. vd.
sonra bulundukları bahçenin kendilerine yet-
II. Korintliler 5:21, Efesliler 1:7-8, Koloseliler
59. Reşîd Rıza, a.g.e., IV/327. Aynı şekilde Merâgî,
müfessirlere
meyvenin “cinsel birleşme” olabileceğini söyler.
Bkz. Süleyman Ateş, Yüce Kur’ân’ın Çağ-
görüşünün, Adem’in insanlığın atası olduğu
daş Tefsîri, Yeni Ufuklar Neşr. İstanbul, 1988, 77. I. Yuhanna 2:2.
76. Galatyalılar 1/4.
göre nefsin Adem olduğu önyargısına dayandığını ve âyetin metninden
I/147-148; III/324; V/454-455. Ayrıca ağacı anlatmak
için kullanılan şecere kelimesi ile Türk-
78. Romalılar 3:24, İbraniler 9:26.
böyle bir anlamın çıkarılamayacağını söyler.
79. Mehmed Katar, Hristiyanlık, Yahudilik ve İslam’da
Tövbe, Töre Yay., Ankara, 1997, s. 80-
Keffâl’e atfen Havva’nın Adem’in bedeninden çe’de de kullandığımız soy anlamı arasındaki
değil, insan olarak cinsinden yaratıldığını belirtir.
Bkz. Ahmed Mustafa Merâgî, a.g.e., leşmeleri, diledikleri şeylerden yemeleri ancak
AÜ, Eskişehir, 2005, s. 80. http://www.dinler-
ilişki, yine Adem ve Havva’nın cennete yer-
87; Baki Adam, Mehmet Katar, Dinler Tarihi,
IV/177.
ağaca yaklaşmamaları yönündeki emirlerin
tarihi.net/dinler tarihi/hiristiyanlikta-asli-gunahve-bunun-keff%C3%A2reti-icin-ogul-un-carmi
hep ikili/tesniye kalıplarla ifade edilmesi, ancak
60. Kadının yaratılışı ile ilgili tartışmaların ayrıntıları
için bkz. Cemal Ağırman, a.g.e., ss. 201-
ha-gerilmesi-anlayisi.html
cennetten inmelerini ifade eden emrin çoğul
kalıpla formüle edilmesi ve bunun tefsîrlerde
223; Amine Vedûd Muhsin, a.g.e., ss. 46-48;
40
Journal of Islamic Research 2011;22(1)

KİTÂB-I MUKADDES VE KUR’ÂN-I KERÎM’E GÖRE İLK GÜNAH VE KADIN
Mustafa ŞENTÜRK
80. Ervin Fahlbusch, “Baptism”, The Encyclopedia
of Christianity, Eerdmans-Brill, Michigan,
1999, I/183; F. L. Cross, The Oxford Dictionaryof
The Christian Church, Oxford University
Press, New York, 1985, s. 126; Mehmet
Aydın, Ansiklopedik Dinler Sözlüğü, Damla
Ofset, Konya, 2005, s. 776-777; Mustafa
Erdem, “Hristiyanlıktaki Vaftiz Anlayışı Üzerine
Bir Araştırma”, AÜ İFADER, cilt:34, Ankara
1997, s. 133, 141.
81. Eski Ahit ve Kur’ân’ın bu vd. konulardaki benzer
ve farklı anlatımları için bkz. Hasan el-Bâş,
el-Kur’ân ve’t-Tevrât Eyne Yefterikân ve Eyne
Yettefikân, Dâru Kuteybe, Lübnan, 2002, I/ 64-
67, vd.
82. Jeffery’e göre eski Arap şiirinde yılan anlamında
kullanılan şeytan kelimesine bu anlamın
verilmesi, Yahûdî ve Hıristiyan
literatürünün etkisiyledir. Arthur Jeffery, The
Foreign Vocabulary of The Qur’ân, Baroda,
1937, s. 188-190.
83. Havva’nın meyveyi Adem’e yedirmesi ile kadınların
erkeklere yemek hazırlamaları arasında
sembolik bir ilişki kurulmuştur. Bkz.
Carol Meyers, Women in Scripture, Wm. B.
Erdmans Publishing Com., Cambridge, 2001,
s. 80.
84. John W. Chadwick, vd., Women of The Bible,
Barper Brother Publish. New York, 1900, s.
15.
85. Ancak düşüş teorisine eleştiri yönelten Hıristiyan
teologlar da olmuştur. Örneğin Tennant’a
göre ne edebî ne de tarihsel bir düşüş söz konusudur.
İnsanın düşüşü sadece bir metafordan
ibarettir ve insan günaha meyilli değildir.
Ona göre düşüş doktrini Hıristiyan vahyinin bir
parçası değil, tarihin bir kazasıdır. Çünkü fıtraten
İsa günahkar değilse, hiçbir insan değildir.
Bkz. Daniel K. Brannan, “Darwinism and
Original Sin: Frederick R. Tennant’s Integration
of Darwinian Worldviews into Christian
Thought in the Nineteenth Century”, Journal
for Interdisciplinary Research on Religion and
Science, No. 1, July 2007, s. 194-195, 199,
205, 212.
86. A. C. Perriman, “What Eve did, What Women
shouldn’t do: The meaning of Auqentew in I
Timothy 2:12”, Tyndale Bulletin, 44.1, 1993, s.
141.
87. I. Timoteos 2:14. Pavlus’a göre bu olay, kadınların
kandırılmamayı öğrenmelerinin bir yoluydu.
A. C. Perriman a.g.e., s. 130.
88. F. R. Tennant, a.g.e., IX/559. Eşitlikçiler (Egalitarians)
Havva’nın yeryüzünde günahın kaynağı
oldupu görüşüne karşı çıkarlar. Onlara
göre Adem ile Havva’nın ikisi de teker teker
günahtan sorumludurlar. Stanley James
Grenz, Denise Muir Kjesbo, Women in The
Church, A Biblical Theology of Women in
Ministry, InterVarsity Press, Downers Grove,
1995, s. 137.
89. Yunan mitolojisindeki “Pandora’nın Kutusu”
mitinin anlatımı ve Greko-Romen kültüründeki
kadın imgesi için bkz. Alvin J. Schmidt, Veiled
and Silenced, How Culture Shaped Sexist
Theology, Mercer University Press, 1989, s.
39 vd.; Tatha Wiley, Original Sin, Paulist
Press, s. 172. Cengiz Batuk, a.g.e., s. 131,
260.
90. Carol Meyers, a.g.e., s. 79-80; Fatmagül Berktay,
Tektanrılı Dinler Karşısında Kadın, Metis
Yay., İstanbul, 2000, s. 99.
91. Geo. C. Baldwin, D.D., Repsresentative
Women: from Eve The Wife of The First to
Mary The Mother of Second Adam, Sheldon
Com., New York, 1860, s. 25.
92. Pavlus’un “Kadın sükûnet ve tam bir uysallık
içinde öğrensin. Kadının öğretmesine, erkeğe
egemen olmasına izin vermiyorum; sakin
olsun. Çünkü önce Adem, sonra Havva yaratıldı;
aldatılan da Adem değildi, kadın aldatılıp
suç işledi. Ama doğum yapıp kurtulacaktır;
yeter ki, sağduyuyla iman, sevgi ve kutsallıkta
yaşasın” şeklindeki ifadeleri için bkz. I.Timoteos
2: 11-15. Ayrıca bkz. Cengiz Batuk, “İsa
Mesih Kadınları da Kurtaracak mı”, s. 19-48.
93. Carol Meyers, a.g.e., s. 80. Cengiz Batuk, Mitoloji
ve Tarihsellik., s. 129.
94. İslâm geleneğinde kadın karşıtı söylemin ve
bunun eleştirisinin ayrıntıları için Hidayet Şefkatli
Tuksal’ın bizim de yukarıda atıfta bulunduğumuz
eserine bakılabilir. Ayrıca Yahûdî
metinlerinde kadın karşıtı söylem için bkz.
Hakkı Şah Yadsıman, “Yahudi Kutsal Metinlerinde
Kadın Karşıtı Söylemler”, DEÜ İFA-
DER, sayı: 15, İzmir, 2002, s. 97-121.
95. Taberî, a.g.e., I/305, 307, XVI/245.
96. Ebû Muhammed Hüseyin b. Mes’ûd el-Begavî
(516/1122), Meâlimü’t-Tenzîl, (Thk. Muhammed
Abdullah en-Nemr ve arkadaşları), Riyad,
1409/1988, I/83-84.
97. Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib İbn Atıyye
(541/1147), el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbil-Azîz,
(Thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,
Beyrut, 2001, I/128, IV/67.
98. Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî
(671/1272), el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân,
Dâru’l-Kütübi’l-Mısrî, Mısır, 1952, I/307.
99. Abdurrahmân b. Ebû Bekr Celâlüddîn es-Süyûtî
(911/1505), ed-Dürrü’l-Mensûr fi’t-Tefsîri
bi’l-Me’sûr, Kahire, 2003, I/287, X/252-253.
100. Ebû İshâk Ahmed es-Sa’lebî (427/1035), el-
Keşf ve’l-Beyân, (Thk. İbn Âşûr), Dâru İhyâi’t-
Türâsi’l-Arabî, Beyrut, 2002, I/183.
101. Ebû İshâk Ahmed es-Sa’lebî (427/1035), Arâisü’l-Mecâlis,
yrs., trs., s. 24-26.
102. Benzer bir değerlendirme için bkz. Abdullah
Aydemir, a.g.e., s. 318-320; Barbara Freyer
Stowasser, Women in The Qur’an, Traditions,
And Interpretation, Oxford University Press,
New York, 1994, s. 28, 30-31; Hafsa Fidan,
Kur’an’da Kadın İmgesi, Vadi Yay., İstanbul,
2006, s. 44; Nihal Bengisi Karaca, “Büyük Filmin
Esas Kızı: Havva”, Kadın Oradaydı, Vahiy
Sürecinde Kadın Rolleri, (Ed. Elif Çakır), Elest
Yay., İstanbul, 2004, s. 28-29.
103. “... Havva olmasaydı kadınlar kocalarına ihanet
etmezlerdi” şeklindeki hadîs rivâyeti için
örnek olarak bkz. Muhammed b. İsmâîl Buhârî
(256/869-70), el-Câmiu’s-Sahîh, Çağrı Yay.,
İstanbul, 1992, Kitâbü’l-Enbiyâ, 60/1; Ebu’l-
Hüseyin el-Haccâc Müslim (261/847), el-Câmiu’s-Sahîh,
Çağrı Yay, İstanbul, 1992,
Kitâbü’r-Radâ’ 17/19. Görüldüğü gibi hem Buhârî
hem de Müslim tarafından rivâyet edilen
ve bu çerçevede “muttefekun aleyh” kabul edilen
bu hadîsi, Muhammed Gazâlî Tevrât kaynaklı
olarak değerlendirir. Bkz. Muhammed
Gazâlî, es-Sünnetü’n-Nebeviyye beyne Ehli’l-
Fıkh ve Ehli’l-Hadîs, Dâru-Şurûk, yrs., trs., s.
202.
104. Ahmed b. Ali İbn Hacer el-Askalânî
(852/1448), Fethu’l-Bârî bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî,
Beyrut, 1991, VII/11; Bedruddîn Ebû Muhammed
Mahmûd b. Ahmed el-Aynî
(855/1451), Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî,
Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, trs.,
XV/211.
105. Havva’nın Adem’i içki içirerek kandırdığı düşüncesinin
Yahûdî-Hıristiyan geleneğinde de
olduğu bilgisi için bkz. Ömer Faruk Harman,
“Havvâ”, DİA, İstanbul, 1997, XVI/543.
106. Jane I. Smith, Yvonne Y. Haddad, “Havva: İslâmî
Kadın İmajı (Eve: Islamic Image of
Women)” (Çev. Yasin Aktay), İslâmî Araştırmalar,
6/1, 1992, s. 66.
107. Konunun Yahûdî-Hıristiyan geleneği ile İslâm
geleneği arasındaki karşılaştırmalı değerlendirilmesi
için ayrıca bkz. Jane I. Smith, Yvonne
Y. Haddad, a.g.e., s. 64-71; Amine Vedud
Muhsin, a.g.e., s. 54-60; Fatmagül Berktay,
a.g.e., 68-75; Hidayet Şefkatli Tuksal, a.g.e.,
s. 70-82; Salime Leyla Gürkan, “Yahudi ve
İslâm Kutsal Metinlerinde İnsan’ın Yaratılışı ve
Cennet’ten Düşüş”, İslâm Araştırmaları Dergisi,
sayı: 9, 2003, s. 6-19.
108. En’âm 6/164, Fâtır 35/18, vd.
Journal of Islamic Research 2011;22(1) 41

Mustafa ŞENTÜRK
KİTÂB-I MUKADDES VE KUR’ÂN-I KERÎM’E GÖRE İLK GÜNAH VE KADIN
BİBLİYOGRAFYA
Abdurrahmân, Âişe; el-Kur’ân ve Kadâyâ’l-İslâm,
Dâru’l-Maârif, Kâhire, trs..
Adam, Baki; Katar, Mehmet; Dinler Tarihi, AÜ, Eskişehir,
2005.
Adler, Jeremy T.; “The Doctrine of Original Sin A
Comparison of Augustine, Pelagius and Aquinas”,
RPM, sayı: 11, 2009.
Ağırman, Cemal; Kadının Yaratılışı İlgili Rivayetler
Bağlamında Yeni Bir Yaklaşım, Rağbet yay., İstanbul,
2001.
Ahmed İbn Hanbel (241/855); el-Müsned, Müessesetü
Kurtuba, Kahire, trs..
Aksekili, Ahmed Hamdi (1370/1951); “Âdem”,
İslâm-Türk Ansiklopedisi, Âsâr-ı İlmiye Kütüphânesi
Neşr., İstanbul, 1941.
Anawati, Georges C.; “İslâm’da Aslî Günah Kavramı
Var mıdır”, (çev.: Sadık Kılıç), AÜ İFADER,
sayı: VII, Erzurum, 1986.
Askalânî, Ahmed b. Ali İbn Hacer (852/1448); Fethu’l-Bârî
bi Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, Beyrut, 1991.
Ateş, Süleyman; “İslâm’ın Kadına Getirdiği Haklar”,
İslâmî Araştırmalar, 10/4, 1997.
__________; Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsîri, Yeni
Ufuklar Neşr. İstanbul, 1988.
Aydemir, Abdullah; Tefsirde İsrailiyyat, Beyan Yay.,
İstanbul, 1992.
Aydın, Mehmet; Ansiklopedik Dinler Sözlüğü,
Damla Ofset, Konya, 2005.
Aynî, Bedruddîn Ebû Muhammed Mahmûd b.
Ahmed (855/1451); Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-
Buhârî, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, trs..
Baldwin, Geo. C.; D.D.; Repsresentative Women:
from Eve The Wife of The First to Mary The Mother
of Second Adam, Sheldon Com., New York, 1860.
Bâş, Hasan; el-Kur’ân ve’t-Tevrât Eyne Yefterikân
ve Eyne Yettefikân, Dâru Kuteybe, Lübnan, 2002.
Batuk, Cengiz; “İsa Mesih Kadınları da Kurtaracak
mı -Hristiyanlıkta Kadın Sorununa Genel bir
Bakış-”, Dinî Araştırmalar, 11/31.
__________; Mitoloji Ve Tarihsellik Hristiyanlığın
Aslî Günah Mitinin Tarihsel Dönüşümü, İz Yay., İstanbul,
2006.
Begavî, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mes’ûd
(516/1122); Meâlimü’t-Tenzîl, (Thk. Muhammed Abdullah
en-Nemr ve arkadaşları), Riyad, 1409/1988.
Berktay, Fatmagül; Tektanrılı Dinler Karşısında
Kadın, Metis Yay., İstanbul, 2000.
Bolay, S. Hayri; “Âdem”, DİA, İstanbul, 1988.
Brannan, Daniel K.; “Darwinism and Original Sin:
Frederick R. Tennant’s Integration of Darwinian
Worldviews into Christian Thought in the Nineteenth
Century”, Journal for Interdisciplinary Research
on Religion and Science, No. 1, July 2007.
Buhârî, Muhammed b. İsmâîl (256/869-70); el-Câmiu’s-Sahîh,
Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
Buttrick, George Arthur; The Interpreters Bible,
Abingdon Cokesbury, New York, trs..
Chadwick, John W., vd.; Women of The Bible, Barper
Brother Publish. New York, 1900.
Cross, F. L.; The Oxford Dictionaryof The Christian
Church, Oxford University Press, New York, 1985.
Çakan, İsmail Lütfi; Hadislerde Görülen İhtilaflar ve
Çözüm Yolları (Muhtelifü’l-Hadîs İlmi), İfav Yay., İstanbul,
2. bsk..
Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır (1361/1942);
Hak Dini Kur’an Dili, Matbaa-i Ebuzziya, İstanbul,
1935.
Erdem, Mustafa; “Hristiyanlıktaki Vaftiz Anlayışı
Üzerine Bir Araştırma”, AÜ İFADER, cilt:34, Ankara
1997.
__________; Hz. Adem İlk İnsan, TDV Yay., Ankara,
1994.
Fahlbusch, Ervin; “Baptism”, The Encyclopedia of
Christianity, Eerdmans-Brill, Michigan, 1999.
Fidan, Hafsa; Kur’an’da Kadın İmgesi, Vadi Yay.,
İstanbul, 2006.
Grenz, Stanley James; Kjesbo, Denise Muir;
Women in The Church, A Biblical Theology of
Women in Ministry, InterVarsity Press, Downers
Grove, 1995.
Güler, İlhami; “Kur’an’da Kadın-Erkek Eşitsizliğinin
Temelleri”, İslâmî Araştırmalar, sayı: 10/4, 1997.
Gürkan, Salime Leyla; “Yahudi ve İslâm Kutsal Metinlerinde
İnsan’ın Yaratılışı ve Cennet’ten Düşüş”,
İslâm Araştırmaları Dergisi, sayı: 9, 2003.
Halefullah, Muhammed Ahmed (1417/1997);
Kur’an’da Anlatım Sanatı el-Fennu’l-Kasasî, (çev.:
Şaban Karataş), Ankara Okulu Yay., Ankara, 2002.
Harman, Ömer Faruk; “Havvâ”, DİA, İstanbul, 1997.
Humeydî; Abdullah b. Zübeyr Ebû Bekr (219/834),
el-Müsned, (Thk. Habîburrahmân el-A’zamî), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,
Beyrut, trs..
Isfahânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed
Râgıb (502/1108); el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân,
(Thk. Muhammed Seyyid Kîlânî), el-Halebî Yay.,
Mısır, 1961.
İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gâlib
(541/1147); el-Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbil-
Azîz, (Thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye,
Beyrut, 2001.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr (235/849); el-Musannef
fi’l-Ehâdîs ve’l-Asâr, (Thk. Kemâl Yûsûf el-Hût),
Mektebetü’r-Rüşd, Riyad, 1409/1988.
İbn Kesîr, Ebû; Ebu’l-Fidâ İsmâîl (774/1373); el-Bidâye
ve’n-Nihâye, Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, Beyrut,
1989
__________; Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, (Thk. Muhammed
İbrahim el-Bennâ vd.), Kahraman Yay.,
İstanbul, 1984.
İkbal, Muhammed; The Reconstruction of Religious
Thought in Islam, Kitab Bhavan, New Delhi, 1984.
Jeffery, Arthur; The Foreign Vocabulary of The
Qur’ân, Baroda, 1937.
Karaca, Nihal Bengisu; “Büyük Filmin Esas Kızı:
Havva”, Kadın Oradaydı, Vahiy Sürecinde Kadın
Rolleri, (Ed. Elif Çakır), Elest Yay., İstanbul, 2004.
Karslı, İbrahim H.; Kur’an Yorumlarında Kadın,
Sosyo-kültürel Çevrenin Kur’an Yorumlarındaki
Yansımaları, Rağbet Yay., İstanbul, 2003.
Katar, Mehmet; Dinler Tarihi, AÜ, Eskişehir, 2005.
__________; Hristiyanlık, Yahudilik ve İslam’da
Tövbe, Töre Yay., Ankara, 1997.
Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed
(671/1272); el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l-Mısrî,
Mısır, 1952.
Kutub, Seyyid (1386/1967); fî Zılâli’l-Kur’ân, Dâru’l-
Arabiyye, Beyrut, trs..
La Coque, André; “Sin and Guilt”, The Encyclopedia
of Religion, Mcmillian Publish., New York, 1987.
Merâgî, Ahmed Mustafa (1364/1945); Tefsîru’l-
Merâgî, Mısır, 1969.
Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ (1399/1979); Tefhîmü’l-Kur’an,
İnsan Yay., İstanbul, 1988.
Meyers, Carol; Women in Scripture, Wm. B. Erdmans
Publishing Com., Cambridge, 2001.
Muhsin, Amine Vedud; Kur’an ve Kadın, (çev.: Nazife
Şişman), İz Yay., İstanbul, 1997.
Murphy, George L.; “Roads to Paradise and Perdition:
Christ Evolution, and Original Sin”, Perspectives
on Science and Christian Faith, sayı: 58, 2006.
Münâvî, Muhammed Abdürraûf (1031/1622); Feyzü’l-Kadîr
Şerhu’l-Câmiı’s-Sagîr, Dâru’l-Ma’rife,
Beyrut, 1972.
Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Haccâc (261/847); el-Câmiu’s-Sahîh,
Çağrı Yay, İstanbul, 1992.
Öztürk, Mustafa; “Âdem Cennet Ve Düşüş”, Milel
Ve Nihal, sayı: 2, 2004.
Parker, David; “Original Sin: A Study in Evangelical
Theology”, Evangelical Quarterly, sayı: 61:1, 1989.
Perriman, A. C.; “What Eve did, What Women shouldn’t
do: The meaning of Auqentew in I Timothy
2:12”, Tyndale Bulletin, 44.1, 1993.
Ramm, Bernard; Orijinal Günah, (çev.: Levent Kınran),
Haberci Yay., İstanbul, 2006.
42
Journal of Islamic Research 2011;22(1)

KİTÂB-I MUKADDES VE KUR’ÂN-I KERÎM’E GÖRE İLK GÜNAH VE KADIN
Mustafa ŞENTÜRK
Râzî, Fahruddîn (606/1210); et-Tefsîru’l-Kebîr,
Tahran, trs..
Rızâ, Reşîd (1353/1935); Tefsîru’l-Menâr, Kahire,
1947.
Sa’lebî, Ebû İshâk Ahmed (427/1035); Arâisü’l-
Mecâlis, yrs., trs..
__________; el-Keşf ve’l-Beyân, (Thk. İbn Âşûr),
Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-ARabî, Beyrut, 2002.
Savaş, Rıza; Hz. Muhammed (sav) Devrinde
Kadın, Ravza Yay., İstanbul, 1992.
__________; İlk Dönem İslam Toplumlarında Kadının
Konumu, Tibyan Yay., İzmir, 2004.
Schmidt, Alvin J.; Veiled and Silenced, How Culture
Shaped Sexist Theology, Mercer University
Press, 1989.
Smith, Jane I.; Haddad, Yvonne Y.; “Havva: İslâmî
Kadın İmajı (Eve: Islamic Image of Women)” (çev.:
Yasin Aktay), İslâmî Araştırmalar, 6/1, 1992.
Stowasser, Barbara Freyer; Women in The Qur’an,
Traditions, And Interpretation, Oxford University
Press, New York, 1994.
Süyûtî, Abdurrahmân b. Ebû Bekr Celâlüddîn
(911/1505); ed-Dürrü’l-Mensûr fi’t-Tefsîri bi’l-
Me’sûr, Kahire, 2003.
Şefkatli Tuksal, Hidayet; Kadın Karşıtı Söylemin
İslam Geleneğindeki İzdüşümleri, Kitâbiyât Yay.,
Ankara, 2000.
Taberî, Ebû Cafer Muhammed İbn Cerîr (310/922);
el-Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, (Thk. Hânî
el-Hâc, vd.), el-Mektebetü’t-Tevfîkıyye, Kahire,
2004.
Tabresî, Ali el-Fadl b. Hasan (543/1148); Mecmeu’l-Beyân
fî Tefsîri’l-Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l-
İlmiyye, Beyrut, 1997.
Tarakçı, Muhammet; “St. Thomas Aquinas’a Göre
Aslî Günah”, UÜ İFADER, sayı: 15, 2006.
Taylor, John; The Scripture of Original Sin, proposed
to Free and Candid Examination, London, trs..
Tennant, F. R.; “Original Sin”, Encyclopædia of Religion
and Ethics, T&T Clark, Edinburrgh, 1994.
Thompson, H. A.; L.L.D, D.D.; Women of the Bible,
U. B. Publish., Dayton, 1914.
Tümer, Günay; “Aslî Günah”, DİA, İstanbul, 1991.
Wenham, Gordon; “Original Sin in Genesis 1-11”,
w w w . c h u r c h s o c i e t y . o r g / c h u r c h m a n / . . . /
Cman_104_4_Wenham.pdf Erişim: 20.05.2009.
Wiley, Tatha; Original Sin, Paulist Pres, trs.
Yasdıman, Hakkı Şah; “Yahudi Kutsal Metinlerinde
Kadın Karşıtı Söylemler”, DEÜ İFADER, sayı: 15,
İzmir, 2002.
Zemahşerî, Mahmûd İbn Ömer (538/1143); el-Keşşâf
an Hakâikı Gavâmidı’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl,
Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, trs..
Journal of Islamic Research 2011;22(1) 43