Turkish Journal of Social Research - Eski Sayılar - Türkiye Sosyal ...

Hasan TÜZEN
– ki “Giri” yi yerine getirmeyen temiz adına, onuruna, alnına “karaleke”
sürülmüş olur- üç değer yer almaktadır. Toplumsal bir değer
olan “giri” ye karşılık, kişisel ve psikolojik bir duygu olarak nitelenen
“ninco” da bu bu kısımda değerlendirilir. Japon geleneğine göre
kişi, öyle bir hayat yaşamalıdır ki, “giri” ile “ninco” asla çatışmasın
(Güvenç 1983:313-6).Ayrıca toplum yapısında ailenin önemi dikkati
çekmektedir. Çünkü Japon insanı için ailede anne-babaya sonsuz
saygı ve bağlılık ana ilkedir. Ana-babalara yaşadıkları sürece boyun
eğilmelidir. Anne-baba ile çocuklar, koca ile karı ve ağabey ile kardeşler
arasındaki ilişkiler bir tarafın egemenliğine, öteki tarafın ise
kabullenmesine dayandırılmıştır. Bir tarafın güç ve yetkileri, öteki
tarafın ise görev ve sorumlulukları vardır. Anne-babaya, üste, ustaya
ve lidere sonsuz saygı ve bağlılık, Samurai ahlak anlayışı ve Konfüçyüs
felsefesinin bir gereğidir. Bu değer ve ilkeler zamanla aile
sisteminin ötesine taşmış ve işletmelere, kamu kuruluşlarına, okullara,
kısacası tüm Japon örgütlerine uygulanmıştır. Bugün Japon kuruluşlarının
her birinin, kuruluş içi ilişkilerinin, aile içi ilişkilerinden
farkı olmadığı söylenebilir. Aileye ve ailenin yöneticilerine sonsuz
bir bağlılık, aile içinde birlik ve beraberlik, aile ile özdeşleşme Japon
yönetim anlayışının temel ilkeleridir(Dicle 1985:8-9). Nitekim Güvenç
de bu konuda farklı analizler yaparak şunları ifade etmektedir.
Japon inancına göre, toplum yaşamındaki başarı ve bunalımların kökeninde
aile vardır. Nitekim Konfüçyüs’ e göre kişiler iyi eğitilirse
aile düzenli olur; aile düzenli olursa Devlet hakça yönetilir; Devlet
hakça yönetilirse herkes barış (dirlik-düzenlik) içinde mutlu yaşar.
Ancak ilginçtir, Japonya’ da aile dışındaki gruplar, kurumlar ve örgütler
de aile gibi kurulur, sanki aile gibi işler. Eğitim kurumlarıyla,
üretim ve hizmet örgütlerinin, sanat ve siyaset derneklerinin, hatta
yasa dışı çete (Yakuza)’ lerin “aile-imiş gibi” örgütlendikleri bilinmektedir
(1983:162-3).
Görüldüğü gibi Japon ailesi içindeki yapı, biçim ve psikolojik
esaslar aynı şekilde, işletmelere de yansımış ve aile içindeki ast-üst
ilişkileri, yönetim biçiminde de kendini göstermiştir. Nitekim Eröz’
e göre, sosyal münasebetleri, statüleri, davranışları tespit eden kaideler,
ahlaki düsturlar, geniş çapta Konfüçyüs felsefesinin tesiri altında
şekillenmiştir. Kaidelere bağlılık; liderlere itaati, büyüklere saygıyı,
98 TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos 2007