Turkish Journal of Social Research - Eski Sayılar - Türkiye Sosyal ...

Sendikacılık, Ahilik ve Teori Z
1985:44 ). Bu işlem, basit ve sıradanmış gibi görünmekle beraber
özellikle sosyal hayatta yaptırım gücü ve etkisi oldukça yüksek bir
uygulamadır. Bugün sıradan bir iş gibi anlaşılan bu uygulamayı dönemin
toplumsal zihniyeti ile değerlendirmek gerekir. Zira “zihniyet,
dünya ve dünya ilişkilerine doğru içten bir tavır alıştır” (Ülgener
1983:19).
3. Teori Z
II.Dünya savaşından çok büyük beşeri ve ekonomik kayıplarla
çıkan Japonya, günümüzde gerek teknolojisi, gerek çalışma biçimi
ve gerekse de aile ve toplum yapısı itibariyle dikkat çekmekte ve
çeşitli araştırmacılar, Japonya’ nın ya geleneksel, yahut da ekonomik
ve teknolojik üstünlüğünün itici gücünü bulmaya çalışmaktadırlar.
Örneğin Clark’ a göre Japon bilmecesinin anahtarı, bu ulusun –toplumlaşmayıp-
bir topluluk (cemaat) olarak kalmayı nasılsa başarmış
olması gerçeğinde saklıdır. Orada aranmalıdır. Başka bir deyişle,
çağdaş Japonya –toplumlaşmamış- hızla büyüyen bir klan, kabile
ya da aile düzeyinde kalmıştır. Japon biricikliğinin gizemi, büyüsü
buradadır (Güvenç 1983:12).
Ülkemizde de son yıllarda Japon modeli veya Japon yönetim
biçimi adı altında çeşitli çalışmalar yapılmakta ve seminerler verilmektedir.
Genel de “Japon Yönetim Sistemi” veya “Teori Z” diye
isimlendirilen bu modelin ana hatlarını vermeden önce, Japon ailesinin
ve toplumunun temel dinamiklerini yakalamak gerekir. Japonya,
tarih boyunca oluşmuş homojen bir milli ve kültürel varlığa sahiptir.
Kalkınma mucizesinin sosyolojik temelinde bu harç vardır. Japonya’
da din, ahlaki formdan çok estetik formlara yakındır. İbadet güzel
şeyler hissetmek ve değerlendirmek için yapılır (Eröz 1982:401-2)
ve çok önemli bir başka dinamik de, Japonluk duygusunun, doğal
hak ve özgürlüklerini bilen bir varlık değil, Japonya’ ya karşı bireyin
görev ve sorumluluklarını bilmek (Güvenç 1983:336) olduğudur.
Japon toplum ve insan yapısının temelinde; i..“amae” adı verilen,
ana baba sevgisine, hoş görüsüne, desteğine duyulan güven ve
gereksinim, ii..“on” adı verilen, “amae” ye karşı yüklendiği borçluluk
ve şükran duygusu iii..“giri” olarak adlandırılan ve Türkçe’
deki karşılığı namus, şeref ve haysiyet olarak nitelendirilebilecek
TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos 2007 97