Turkish Journal of Social Research - Eski Sayılar - Türkiye Sosyal ...

Hasan TÜZEN
muştur. Birinin kazanç hırsıyla diğerinin kısmetine engel olmamayı
hedefleyen kanaatkarlık ve iş hayatının kurulu düzenini ve ahengini
koruyan geleneğe bağlılık (Ülgener 1981:95-6). Nitekim bu ocağa
adım atan gencin gözü, haram olan şeylere, ağzı, günah olan sözlere
ve eli zulümlere bağlanır; buna karşılık kapısı konuklara, kesesi kardeşlerden
ihtiyacı olanlara, sofrası da bütün açlara açılırdı (YTA-I
1985:44). Bu oluşumda, sosyo – ekonomik prensipler ve ahlaki kurallar
kaynaştırılmış, teori ve pratik birlikte algılanarak uygulamalar
gerçekleştirilmiştir. Çünkü aslında iktisadi hayat sadece mal ve eşya
yığınlarının bir araya gelmesinden ibaret bir madde dünyası değildir.
Bütün o yığınların altında ve gerisinde kendine has tavır ve davranışları
ile insan gerçeği yatmakta (Ülgener 1983:15)olduğundan
ahilik,sadece mal ve servet uğruna çalışmayı reddetmiştir.Para sadece
bir araçtır,amaç değildir.Paranın amaç haline getirilmesi,ahlaki
değerlerle uyuşmaz.Bunu yanı sıra ,servetin de belirli grupların elinde
bulunmasına karşı çıkarak,sermaye artırımı ve aşırı kazanç arzusu
kesinlikle yasaklanmıştır.Dolayısıyla da Ortaçağ Avrupa’sındaki
benzer teşkilatlardan farklı olarak spekülasyon,serbest rekabet ve
aşırı kazanç yerine;sosyal yardım ve dayanışma hedeflenmiş ve buna
bağlı olarak da sosyal adalet,din ve ahlak kuralları ile sistematize
edilmiş uyumlu bir düzen meydana getirilmiştir(Gürsoy 2002:125
Osmanlı esnaf birliklerinin manevi merkezi Kırşehir olup, esnafın
piri sayılan Ahi Evran’ın halifeleri asırlar boyunca Anadolu
ve Rumeli esnaf teşkilatlarının birlik ve beraberliklerini sağlamışlardır.
Ahi baba denilen bu insanların her şehirde vekilleri olur ve
Ahi baba vekilleri şehir esnaf birliklerinin temsilcileri tarafından seçilirdi.
Bunlara daha sonra Kırşehir’ deki Ahi Babadan icazetname
ve devletten berat verilirdi. Bunlar da her yıl veya birkaç yılda bir
bütün ülkeyi dolaşır, gittikleri yerlerde kalfalık ve ustalık imtihanları
yapar, kalitesiz mal üretenlere meslekten men cezası verilirdi (SBA-
I 1990:10). Herhangi bir çırak kalfa veya usta, ahilik töresine aykırı
bir iş yapar, müşteriyi aldatır veya yalan söylerse , yargılamasını
ahi Baba (esnaf şeyhi) yapar ve suçlu görülen cezalandırılırdı. Ceza
dükkanın kapatılması ise, esnaf dükkanının önüne götürülür, kapanan
dükkanın anahtarı Ahi Babaya teslim edilir ve dükkan sahibinin
sağ ayağındaki pabuç çıkartılıp dükkanın damına atılırdı(YTA-I
96 TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos 2007