Turkish Journal of Social Research - Eski Sayılar - Türkiye Sosyal ...

Sendikacılık, Ahilik ve Teori Z
tüsü kazandırmış ve haklı rekabet tarzını ortaya koymuştur(Gürsoy
2002:124)
Batılı oryantalistler, yaptıkları yayınlarda ahiliğin kökenlerini,
doğuda özellikle Arapların arasında gelişmiş “fütüvvet” örgütüne
dayarlar ama gene de onun, fütüvvetten hayli değişik ve Anadolu
Türklerinin, onu bu bölgede geliştirip, biçimlendirdiklerini yani
Anadolu Türklerine özgü bir kuruluş olduğunda birleşmektedirler.
Nitekim fütüvvetçilik, daha çok kişisel erdemlere önem verdiği halde,
ahilik, ilk sıralarda yani 13.yüzyıl başlarında Osmanlıların askeri
ve yönetim kurumlarını düzene koymasına dek, hem esnaf ve sanatkarlar
kooperasyonu gibi, hem de devlet askeri güçleri yanında,
Abbasiler yönetimindeki fütüvveciler gibi, onlara yardımcı olarak
görev yapmış bir kuruluştur. (Çağatay 1974:3-4)
Burada ahilik anlayışının temelinde varolduğu ileri sürülen
fütüvvet; gençlik, yiğitlik ve mertlik anlamlarına gelmekte, tasavvuf
kaynaklarında ise, dostların hatalarını aramamak ve kötülüğü iyilikle
karşılamak, kabahatleri cezalandırmamak (SBA-IV 1990:83) olarak
ifade edilmektedir. Nitekim Kayaoğlu’ na göre de fütüvvet, önceleri
tasavvufi dünya görüşü ile bağ kurarken daha sonra, mesleki teşekküllerin
düşünce ve töre sistemi olmuş, diğergamlık ve bunun pratik
sonucu olarak da cömertlik arasında sıkı bir bağ kurmuştur(Kayaoğlu
1980:132). Pamuk ise, fütüvvet ahlakının ve fütüvvet derneklerinin
ahilik adı altında Anadolu loncalarında etkili olduğu, kentlerdeki
loncaların fütüvvet ilkelerine göre ve aralarından seçtikleri bir ahi
önderliğinde örgütlendiklerini (Pamuk 1988:68) belirtmektedir. Burada
dikkati çeken önemli nokta, adına ister fütüvvet, ister ahilik,
isterse lonca densin- ki temelde insan yer almakta ve insani kriterler
hedeflenmekte- bu teşkilatlar sadece bir ekonomik kurum olmayıp,
toplumsal hayatta fonksiyonel olan, sosyal hayatı ve bundan koparılamayacak
olan ticaret hayatının belli kurallara göre işlenmesini de
amaçladığı görülmektedir. Mesela esnaf ahlaki iki temele oturtul-
İtalyanca “loggia” dan türeyen lonca terimi Osmanlı’ da oda anlamına gelmektedir.
Ancak Osmanlı’ daki Lonca sistemi Avrupa’dakinden çok farklıdır.
Bizdeki lonca, ekonomik bir birim olmanın ötesinde sosyal bir fonksiyona da
sahiptir. En önemlisi de dini ve ahlaki ilkeler, sistemin bütününe yayılmıştır
(SBA-II 1980:449)
TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos 2007 95