Turkish Journal of Social Research - Eski Sayılar - Türkiye Sosyal ...

Hasan TÜZEN
gerekir. Çünkü diğer alanlarda olduğu gibi işçi-işveren ilişkilerinde
de, temel olan, aslolan insanın bizatihi kendisidir. Sombart’ ın
1920’lerde “Modern Kapitalizm” i kaleme alırken yakındığı ciddi
bir nokta, “aradan canlıyı çıkararak ekonominin cansız madde yığınları
olarak görülmesidir. O halde analize insansız değil, insandan
başlamak gerekir” (Ülgener 1983:15).
2. Ahilik
Çalışmada irdelenecek başka bir alan olan ahilik, fütüvvet
prensip ve esasları dahilinde XI. Yüzyılda Türkistan ve İran’ dan
Anadolu’ ya kadar uzanan bölgelerde, özellikle ticaret ve sanayi merkezlerinde
daha çok esnaf ve sanatkarları bünyesinde toplayan ve
onlara destek olan bir teşkilattır (SBA-I 1990:8).Çalışmayı,ibadeti
ve dürüstlüğü bir bütün olarak değerlendiren,esnaf ve sanatkarlığın
gelişmesini amaçlayan bir sistem olarak ahilik,ahlak büyük
önem vermiştir.Dış etkenlere ve tehlikelere karşı birlikte hareket
etmek,kendisine sığınanlara ve muhtaçlara din ve ırk farkı gözetmeksizin
kapılarını açmak ahiliğin ahlaki değer ve anlayışları arasındadır.Üretimin
kanaat ve tevazu ölçülerine bağlı olarak hırs ve
tamah gibi duygulardan uzak olacak bir biçimde yürütülmesini
benimsemiştir.Halka ”eline,diline ve beline sahip ol” kuralını yani
haramdan kaçınmayı,namuslu olmayı,sır saklamayı ve kötü söz söylememeyi
aşılayan bir ahlaki ilkeler manzumesine dayalı olan Ahi
teşkilatı,Osmanlı Devleti’nin sosyal ve ekonomik istikrarına büyük
katkılarda bulunmuştur (Gürsoy 2002:125)
Çağatay, ahi kelimesinin Arapça “kardeşim” demek olduğunu,
belli bir devrede esnaf ve sanatkarlar birliğini ifade ettiğini, örgüt
olarak da miladi XIII. yüzyılda başlayarak, XX yüzyılın başlarına
kadar, Anadolu şehir, kasaba ve hatta köylerindeki esnaf ve sanatkar
kuruluşlarının eleman yetiştirme, işleyiş ve kontrollerini düzenleyen
bir kurum (1974:3) olduğunu özellikle belirtmektedir. Ahi kelimesinin
Türkçe “cömert” anlamına gelen “akı”dan oluştuğu da (SBA-
I 1990:8) ileri sürülmektedir.Nitekim ahilik,Anadolu’da sosyal ve
ekonomik alanlarda faaliyet gösteren , küçük ve sistemsiz olarak
hayatiyetlerini sürdüren topluluklara , benimsediği ilke ve görüşler
doğrultusunda belirli bir düzen ve dayanışma katarak, güç sta-
94 TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos 2007