Turkish Journal of Social Research - Eski Sayılar - Türkiye Sosyal ...

Demokratik Değerlerin Eğitiminde Yöntem ve Zamanlama
ülkelerde görev yapan öğretmenlerin, öğrencilerini demokratik değerler
alanında eğitirken, bilgi merkezli yaklaşımdan çok tutum ve
davranış merkezli yaklaşımları kullanmaya yöneldiği belirlenmiştir
(Lister, 1982, 10-11). Bu yöneliş, Türkiye’de görev yapan öğretmenler
arasında da yayılmalı ve eğitimin bilgi merkezli bölümünü ifade
eden “değerlerin öğretimi” yerine tüm boyutlarına dengeli şekilde
yer veren “değerlerin eğitimi” yaklaşımı eğitim kurumlarına egemen
olmalıdır.
Değerler eğitiminin tutum ve davranışlara etki etmesi için tartışma,
koşullandırma ve örnek olma yöntemler etkili olabilir. Çünkü
tartışma, duygu ve düşüncelerin açıklanmasına; koşullandırma,
yaptırma ve yaşatmaya; örnek olma ise görmeye ve somutlaştırmaya
önemli katkılar sağlayan yöntemlerdir (Kuzgun, 1982, 160).
Moore’a (1999, 211) göre tutum, değer ve davranışların değiştirilmesinde
tartışma yöntemi genellikle anlatım yöntemine göre daha
etkilidir. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından değer eğitimine dönük
olarak önerilen yaklaşımlar da, bilgilenmenin ötesinde yorum, muhakeme,
ilişkilendirmeler gibi etkinliklerle değerlerin bilgi düzeyinden
bilinç düzeyine, tutum ve davranış boyutuna geçmesinin temin
edilmesi önerilmektedir (MEB, 2006, 55).
Değer eğitimi sürecinde pekiştireçler de önemli bir etkiye sahiptir.
Bireyin sergilediği davranışların temelindeki değerlerin toplumsal
desteğe sahip olması ve toplumca teşvik görmesi o değerlerin
bireylerin kişiliklerine yerleşmesine yol açarken desteğin zayıflaması
ya da geri çekilmesi o değerlerin dejenere olmasına ve değişmesine
neden olur (Güngör, 2000, 70).
Değerler eğitimi, bir Çin atasözü olan “işitirim ve unuturum,
görürüm ve hatırlarım, yapar ve anlarım” eğitsel yaklaşımı üzerine
temellenebilir. Bu konuların eğitim ve öğretimi tartışma, sorun
çözme ve eleştirel düşünmeyi, dinleme ve gösterileni olduğu gibi
tekrarlamaktan çok etkin katılımı gerektirir (Chapman, Spirer, Spirer
ve Whitbeck, 1997, 366; Dewey, 1996, 43). Bu nedenle değer
eğitiminde; her öğrencinin öğrenme hızına uyan, öğrencinin kişisel
güdüsünden hareket eden, öğrenciye seçme imkanı veren ve bu konuda
ona yardımcı olunan yöntemler tercih edilmelidir. Öğrencilere
TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos 2007 75