Turkish Journal of Social Research - Eski Sayılar - Türkiye Sosyal ...

Demokratik Değerlerin Eğitiminde Yöntem ve Zamanlama
açıklık, hoşgörü, çoğulculuk, farklılaşma, hukuk devleti, sosyal devlet,
şiddetten kaçınma, eleştirel düşünme ve ifade etme özgürlüğü
gibi değerler üzerinde bilim adamı, yazar ve düşünürlerin hemfikir
olduğu gözlenmektedir (Yeşil, 2002, 5; Büyükkaragöz, 1989, 26;
Uysal, 1984, 1; Rainer ve Guyton, 1999, 122). Demokratik değerlerin
bireyler açısından en önemlisi, insan şahsiyetine duyulan saygı
ve bunun doğal sonucu olarak bireysel iradeye verilen önemdir
(Tozlu, 1998, 24). Bir diğer ifade ile insanı, yalnızca insan olması
nedeniyle değerli görmek; düşüncesine, iradesine, şahsiyetine saygı
göstermek, demokrasinin en temel değeridir.
Değerlerin önemli bir özelliği, doğuştan kalıtsal olarak bireyle
birlikte gelmeyip yaşamın içinde kazanılmasıdır. Birey, ileriki dönemlerde
kişiliğini, bakış açısını, davranışlarının yönünü belirleyecek,
onun tanınmasında temel ölçütler olarak işlev görecek değerleri
yaşarken kazanır. Bu yüzden bireyin belirli değerlerin farkına varması,
yeni değerler üretmesi, benimsemesi ve kişiliğine mal ederek
davranışları ile sergilemesi başlı başına bir eğitim sorunudur. Buna
kısaca değerler eğitimi denilmektedir.
Toplumları oluşturan değerler sisteminin gelişmesi ve bireylerin
o topluma aidiyetlik duygularının güçlenmesi, kişiliklerinin ve
zihniyetlerinin o değerlerle donanık hale gelmesine bağlıdır (Selçuk,
1998, 562; Sarıbay, 1998, 80). Toplumun, kendisini oluşturan
bireylerden kendi değerleri çerçevesinde davranışlar göstermesini
bekleyebilmesi için öncelikle bu konuda onları bilgi ve bilinç sahibi
yapması gerekir.
Belirli değerler çerçevesinde davranışlar sergileme, olgunlaşma
ile de ilişkili olmakla birlikte daha büyük ölçüde öğrenme
ile ilişkilidir. Olgunlaşmanın buradaki etkisi, bireyin öğrenebilme
yeterliğine ulaşması ile sınırlıdır. Asıl önemli olan ise öğrenmedir
(Güngör, 2000, 24). Bireyler olgunlaşma düzeyine bağlı olarak belirli
değerleri algılar, anlar ama öğrenme yoluyla benimser ve davranışlarına
aktarır.
Değerler eğitimi bir zihniyet ve kültür sorunu olarak görülmelidir.
Yasa ve yönetmeliklerde yer almasıyla, öğretim programlarına
konu başlıkları olarak yerleştirilmesiyle veya çeşitli baskı yolları
TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos 2007 71