Turkish Journal of Social Research - Eski Sayılar - Türkiye Sosyal ...

Osmanlı’nın Son Döneminde Eğitim Uygulamalarında Yeralan Buluş...
yöntemi hem de buluş yöntemi ile öğretilmesinin mümkün olduğu
anlaşıldıktan sonra, hangi konuda hangi yöntemin uygulanması gerektiği
belirlenmelidir. Bu yöntemlerin içeriği göz önüne alındığında
fayda ve zararları kolaylıkla anlaşılabilir.
Bundan sonraki bölümde ise Satı Bey anlatım yöntemi ile buluş
yöntemini karşılaştırmakta ve bu konuda oldukça somut örnekler
vermektedir.
Anlatım yöntemi ile ders verilebilirken bir öğrenci sadece bir
dinleyici durumundadır. Yalnız öğretmenin söylediği şeyleri dinlemek,
anlamak sonra tekrar etmek, daha kısa bir tabirle, öğretmenin
ifade ve yorumlarını taklit etmek şeklinde bir eş faaliyet gösterir.
Buluş yöntemi ile ders verildiği sırada ise öğrenci derse aktif
olarak katılır, “bir atıl ve lüzumsuz eşya” halinde kalmayarak “bir
fail ve önemli şahsiyet” sıfatını kazanır. Yalnız ifade yeteneği ve yorum
gücünü geliştirmek ve taklit etmek yolunda değil, öğretmenin
soruları ile gösterdiği yoldan ilerlemek, doğrudan doğruya düşünmek,
muhakeme ve keşiflerde bulunmak şeklinde faaliyet gösterir.
Genellikle bir uzuv ne kadar bir faaliyet gösterirse, o kadar
kuvvet kazanır, bundan dolayıdır ki: Hamalların baldırları, kayıkçıların
bilekleri, demircilerin pazıları etli ve kuvvetli olur. Tabi ki
bunun gibi, bir özellik ve beceri de ne kadar çok durumda faaliyet
halinde olursa o derece gelişir. Buluş yöntemi, düşünmeyi daha çok
faaliyete geçirdiği için çocuklarda düşünme kabiliyetinin sağlanmasına
faydalı olur. Bu yöntem onları keşfettirmeye alıştırır, fikirlerine
bir akıntı yönü ve “girişim gücü” verir.
Gerçi anlatım yönteminde “düşünme” büsbütün atıl kalmaz, o
da faaliyet gösterir. Fakat bu faaliyet sınırlı ve fuzuli olarak “taklit
ve tekrar” tarzına ait kalır.
Demek ki buluş yöntemi, zihni, düşünmeye ve keşfe alıştırmak,
düşünceyi açık ve temiz bir hale getirmek bakımından anlatım
yöntemine karşı, kıyas kabul etmeyecek derecede üstündür.
Anlatım yöntemi ile ders işlenirken öğrenci yalnızca dersi
dinlemekle sorumludur. Hâlbuki dinlemek, çok dikkat harcamayı
gerektirir. Çocuklarda ise dikkat kabiliyeti o kadar olgunlaşmış de-
TSA / Yıl: 11, S: 2, Ağustos 2007 149