"Dil gÃ¶lgesi"nde bir Åair - ElazÄ±Ä Ä°zzetpaÅa VakfÄ±

More documents

Recommendations

Info

MUSTAFA MİYASOĞLU Büyük devlet olmakla büyük kubbeli mabet yapmak arasında her zaman vazgeçilmez bir alâka kurulmuştur. Sözlü rivayetlerden efsanelere kadar üzerinde durulan bu husus, devlet gücünün temsili gibi algılanmakta, tarihçiler bile bu türden rivayetleri çalışmalarında dikkate almaktadırlar. Mimar Sinan’ın büyüklüğü konusunda yerli yabancı hemen herkes söz birliği hâlindedir. Fakat onu anlatma konusunda o kadar belirgin bir yetersizlik var ki, bu dünya çapındaki mimarımız hakkında ne devlet destekli ne de özel kitapçılarda onunla ilgili herkesin okuyup anlayabileceği iki kitabı kitapçılarda göremezsiniz. Aynı şeyi Bâkî, Kanûni ve benzeri bir Osmanlı için de söyleyebiliriz. Buna rağmen, Mimar Sinan’ın hayatı ve eserleriyle ilgili o kadar çok şey yazılıp çizilerek yayınlandı ki, bunların bir araya getirilmesinden büyük bir kütüphane ortaya çıkması mümkündür. Pek çoğu sanat tarihçisi veya tarihçi tarafından yazılan bu kitaplar genellikle teknik nitelikte olduğu için herkes okuyamaz. Bunların okunmasıyla bile tam bir Sinan portresi ortaya çıkarmanın mümkün olmadığını biliyoruz. Çünkü bu kitapların büyük çoğunluğu ya mimarlık bilgisi yahut da tarihî kaynakları ortaya koymak kaygısıyla yazılmıştır. Bazıları da onun devşirmeliği veya Türklüğü gibi konulara ağırlık vermiş, Sinan’ı ortaya çıkaran ruhu ve klasik Osmanlı toplumunu dikkate almamıştır. Hâlbuki bir insanı yetiştiren şartları, bulunduğu çevreyi ve yaşadığı dönemin temel düşüncelerini dikkate almadan onun ortaya çıkışını anlatabilmeniz mümkün değildir. Bütün bu unsurlarla bir insanı anlatmak da mimarlarla tarihçilerden çok edebiyat adamlarıyla sanatçıların meselesi… Bilindiği gibi, ABD ve Batı Avrupa’da yalnız batılı 34 eylül-ekim-kasım 2010
devlet adamlarıyla ilgili biyografik kitaplar yazılmıyor; mimarlar ve müzisyenlerle de ilgili çok zengin bir kütüphane var. Millî kültür, ana edebiyat türleri sayılan şiir, hikâye, roman ve tiyatro eserleri kadar, yardımcı türler sayılan biyografi, seyahatnâme ve portre kitaplarıyla da zenginleşir. Edebî eserlerin ortaya çıkışı biraz da sanatçının mizacı ve temel tercihlerine bağlı olduğu için, yan türlerde eser verilmesi daha çok toplumla yöneticilerin alâkasına bağlı. Pek çok tarihî romanla biyografik eserin yazımında, kültür çevreleri kadar millî kültüre önem veren kamu görevlileriyle devlet yöneticilerinin de etkisi vardır. Çünkü bunların ortaya çıkışı kadar etkili olması da tamamen marifet-iltifat hususuyla ilgilidir. Bugün Mimar Sinan’ın hayatıyla ilgili kitapların hemen hepsini bir araya toplasanız iki elin parmaklarını aşmaz. Bunlar çoğu da onun Mustafa Sâi Çelebi’ye not ettirdiği kitapların tıpkıbasımıyla sadeleştirmelerinden ibaret. Sinan’ı anlatan edebî eserlerin sayısı üçü beşi geçmez. Çoğu da yetersiz… Sinan'ın kubbeleri Osmanlı dili ve kültürü gibi, Osmanlı mimarlığının da devletin gelişimine paralel bir gelişim içinde olduğunu görüyoruz. Özellikle çok kubbeli yapıdan tek kubbeli yapıya doğru gelişen cami mimarisinde, Osmanlının Anadolu birliği yanında İslam birliğini de sağlamayı başaran ve “imparatorluk gücü”ne ulaşan iradenin eserlerini ortaya koyduğu görülebilir. Bu iradenin sözcüleri olan Fatih, Yavuz ve Kanunî gibi büyük şahsiyetlerin iddialarını somut mimarî yapılara kavuşturan Mimar Sinan’ın dünya çapındaki eserleri klasik Osmanlı çağının bütün özelliklerini çarpıcı bir tarzda temsil etmektedir. Büyük devlet olmakla büyük kubbeli mabet yapmak arasında her zaman vazgeçilmez bir alâka kurulmuştur. Sözlü rivayetlerden efsanelere kadar üzerinde durulan bu husus, devlet gücünün temsili gibi algılanmakta, tarihçiler bile bu türden rivayetleri çalışmalarında dikkate almaktadırlar. O yüzden, Süleyman Peygamberi sadece devlet adamı gibi gören Yahudi geleneğine itibar eden Yunanlı tarihçi Stefanos Yerasimos, Süleymaniye adlı kitabının ön sözünde şöyle bir yorum yapar: “İmparator İustinianus’un, Süleyman’ı ve onun Kudüs Tapınağı’nı alt ettiğini açıkladığı 27 Aralık 537 günü ile Süleyman’ın, adaşı Muhteşem Süleyman aracılığıyla öcünü aldığı 15 Ekim 1557 günü arasında kalan bin yıllık iktidar düşleri, Ayasofya’nın kubbesiyle Süleymaniye’nin minarelerini ayıran zaman-mekân içinde birbiri ardınca tespih taneleri gibi sıralanırlar.” Kanuni Sultan Süleyman’ın Süleymaniye Camii ve külliyesini Sinan’a yaptırırken Stefanos Yerasimos’un sözünü ettiği türden bir öç alma duygusunu taşımadığını elbette biliyoruz. Fakat İmparator Justinianus’un Roma İmparatorluğunu yeniden kurmaya çalışmasıyla Osmanlının dünya hâkimiyetine yürüyüşü arasında paralellik kuran ve “Ayasofya’nın ilk rakibi: Fatih Sultan Mehmed Camisi” diyen Yunanlı tarihçi, mimarî eserleri siyasi bakış açısıyla değerlendirirken önemli bir tavır ortaya koyuyor. Konstantinopolis’i yeni Roma’nın merkezi yapmaya çalışan imparatorunkiyle ondan dokuz yüzyıl sonra İstanbul’u fetheden Fatih’in hedefini karşılaştırırken, Süleymaniye’yi yaptıran Kanunî’nin bunu her alanda gerçekleştirdiğini de vurgulayarak, Ayasofya gibi Süleymaniye’yi de dinî olduğu kadar siyasi bir eser olarak nitelendirir: “Böylece Süleymaniye, imparatorluk başkentinin göğünde ikinci kez, hem bir saygı duruşu hem de bir meydan okuma gibi yükselen kubbesinin kusursuz biçimiyle, tarihte yaşanan değişikliklerin ötesinde bir sonrasızlığın peşine düşmüş gibidir.” Burada, Süleymaniye için kullanılan, “kubbesinin kusursuz biçimi” ile “bir sonrasızlığın peşine düşmüş gibidir” ifadelerine dikkat çekmek istiyorum. Doğrusu Sinan’ın kubbeleri için söylenen takdir ifadeleri arasında bu kadar net bir sonsuzluk iştiyakı tespitine az rastlandığını belirtmek zorundayız. Yakın zamana kadar pek çok sanat tarihçisiyle mimarın, Sinan’ın büyüklüğünü anlamak ve anlatmakta yetersiz olduğu ve kof övgülerle bir dehayı anlamaktan uzak kaldığı ortadadır. Hâlbuki büyük eser ancak ona benzer bir eserle anlaşılıp anlatılabilir. Sakarya Türküsü’nde, “Hani ardına çil çil kubbeler serpen ordu” diyen ve Osmanlı kubbelerinin her birini çil çil altınlara benzeten Necip Fazıl, “Mermerlerin nabzında çarpar mı hâlâ tekbir” mısraıyla camilerin manasını vurgularken yapılış amacını da belirtmiş olur. Büyük şairimizi Yunan- 35 eylül-ekim-kasım 2010
Page 2 and 3: Muhterem Okurlar, Bu sayımızın b
Page 4 and 5: ederler yaza. Yaz mevsimini biraz d
Page 6 and 7: HİLMİ YAVUZ ile edebiyat üzerine
Page 8 and 9: ARMIN BURKHARDT* ile dil üzerine
Page 10 and 11: çizerek söylüyorum yabancı keli
Page 12 and 13: elbette karşıyım. Fakat burada
Page 14 and 15: şerefiyle hayatiyetini sürdürmek
Page 16 and 17: “işk yolu”, “işk makamı”
Page 18 and 19: Hz. Pîr-i Türkistan Ahmed Yesevî
Page 20 and 21: Çok ağlatıp âşıkı aşk elind
Page 22 and 23: Aşksız insan hayvan cinsi, bunu d
Page 24 and 25: Yani: Bin yıl ibadet etsen, ibadet
Page 26 and 27: 2) Hoca Ahmed Yesevî’de ve tasav
Page 28 and 29: evlidir. Tasavvuf tarihinde sufîle
Page 30 and 31: Yesevi’nin İbrahim adlı bir oğ
Page 32 and 33: yaşayan göçebe halk kitlelerine
Page 36 and 37: lı tarihçi haklı çıkarır: Kub
Page 38 and 39: BU ŞEHİR Bu şehir bir evliyalar
Page 40 and 41: kapı gıcırdayarak açıldı. Aya
Page 42 and 43: Dağlar var ara yerde ÜMİT FEHMİ
Page 44 and 45: GAZEL Budur senden niyâzım hâcet
Page 46 and 47: deniyet Taşkent, Semerkant, Buhara
Page 48 and 49: kışırsan siner. Yarışlarda kam
Page 50 and 51: min hazırlamıştır. Asya bozkır
Page 52 and 53: İHSAN YAŞA Türkülerin analizini
Page 54 and 55: Ağlamış gözyaşın silen olmam
Page 56 and 57: o yoksa her şey kötüdür. Bu tes
Page 58 and 59: Bazı sabahlar uykumuz kaçmış ve
Page 60 and 61: Leylâk kokulu bahçemiz İBRAHİM
Page 62 and 63: BÜKREŞ’TE EYLÜL Yine ünlem y
Page 64 and 65: “Sen süt iç dersen, kahve içer
Page 66 and 67: Turnadağı Savaşında mağlup ede
Page 68 and 69: Orhan Koloğlu ve "Oklu Kirpi"leri
Page 70 and 71: "Dil gölgesi"nde bir şair: Mehmet
Page 72 and 73: "Gel gitme gençliğim ömür bildi
Page 74 and 75: Kırım'ın ebedi sesi Cengiz Dağc
Page 76 and 77: kısa özgeçmişinden bahsetmek bi
Page 78 and 79: KEMAL BATMAZ Şairlerin asıl yür
Page 80 and 81: derinden etkilediğini dile getirdi
Page 82 and 83: 16.Uluslararası Bayburt Dede Korku
Page 84 and 85:
dikilmiş. Vali Bey’in tutuşturd
Page 86 and 87:
Yukarıda da yazdığımız gibi Ba
Page 88 and 89:
88 eylül-ekim-kasım 2010
Page 90 and 91:
Page 92 and 93:
Page 94 and 95:
Page 96:
show all

"Dil gÃ¶lgesi"nde bir Åair - ElazÄ±Ä Ä°zzetpaÅa VakfÄ±

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

"Dil gÃ¶lgesi"nde bir Åair - ElazÄ±Ä Ä°zzetpaÅa VakfÄ±