"Dil gölgesi"nde bir Åair - ElazÄ±Ä Ä°zzetpaÅa Vakfı
"Dil gölgesi"nde bir Åair - ElazÄ±Ä Ä°zzetpaÅa Vakfı
"Dil gölgesi"nde bir Åair - ElazÄ±Ä Ä°zzetpaÅa Vakfı
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Yesevi’nin İbrahim adlı <strong>bir</strong> oğlu olur, daha küçük<br />
yaşta iken vefat eder. Gevher Hoşnaz, Gevher<br />
Gülnaz adlarında iki kızı dünyaya gelir. Soyu<br />
Gevher Gülnaz adlı kızından devam eder. Türkistan<br />
ve Maveraünnehir bölgeleri<strong>nde</strong> olduğu gibi<br />
Anadolu’da da kendilerini Yesevi soyundan kabul<br />
eden pek çok müellif bulunmaktadır. Bunlar arasında<br />
şair Ata ve Evliya Çelebi zikredilmektedir.<br />
Ahmet Yesevi’nin Yesi’de irşada başladığı sıra<br />
Türkistan’da Su havalisi<strong>nde</strong> İslamlaşma cereyanı<br />
yanında İslam ülkelerinin her tarafına yayılan tasavvuf<br />
cereyanı da sürmekteydi. Bu uygun şartlar<br />
altında Ahmet Yesevi, Taşkent ve Sirderya havalisi<strong>nde</strong>,<br />
Seyhun’un ötesi<strong>nde</strong>ki bozkırlarda yaşayan<br />
göçebe Türkler arasında kuvvetli <strong>bir</strong> nüfuz sahibi<br />
olmuştu. Etrafında İslamiyete bütün benliği ile<br />
bağlanan yerli halk ile göçebe köylüler toplanıyordu.<br />
Bu yüzden Ahmet Yesevi etrafında toplananlara<br />
İslamın esaslarını, şeriat ahkâmını, tarikatın<br />
adap ve erkânını öğretmek gayesi ile sade <strong>bir</strong> dille<br />
halk edebiyatından alınma şekillerle hece vezni<strong>nde</strong><br />
manzumeler söylüyordu. Diğer manzumelerden<br />
ayırt etmek için “ Hikmet” adı verilen bu manzumeler<br />
dervişleri vasıtası ile en uzak Türk topluluklarına<br />
kadar ulaştırılabiliyordu. Hikmet’ler, bilhassa<br />
Türkler arasında <strong>bir</strong> inanç ve düşünce <strong>bir</strong>liğinin<br />
teşekkülüne hizmet etmesi bakımından oldukça<br />
önemlidir.<br />
Yesevi’nin şöhreti Türk ülkelerine yayıldıkça,<br />
Yesevilik de buna bağlı olarak gittikçe büyüyen<br />
ve yaygınlaşan <strong>bir</strong> tarikat hâlini alıyordu. Özellikle<br />
Sirderya (Seyhun) ve Taşkent yöresi<strong>nde</strong>ki bozkırlarda<br />
İslam inancının gelişmesi<strong>nde</strong> etkili olan<br />
Ahmet Yesevi, çeşitli bölgelere halifeler gö<strong>nde</strong>rerek<br />
tarikatını kolaylıkla yaymayı başardı. Göçebe<br />
Türkler arasında eski Türk âdet ve törelerini içeren<br />
<strong>bir</strong> öğreti olarak yerleşti. Etkisi sonraları Türkistan<br />
sınırlarını aşarak Horasan ve Hazar’ın doğu<br />
ve kuzey kıyılarına XII. Yüzyılda da Azerbaycan<br />
yoluyla Anadolu’ya yayıldı. Öyle ki zamanla Türkler<br />
arasında Babailik ve Bektaşilik gibi tarikatların<br />
kurulmasına yol açtı.<br />
Menkıbeye göre yedi yaşında Hızır’ın delaletine<br />
nail olan Ahmet Yesevi, Yesi’de Aslan Baba’ya<br />
intisap ederek ondan faydalanmaya başladı. Ashaptan<br />
olan Aslan Baba’nın Yesi’ye gelerek Ahmet<br />
Yesevi’yi bulması ve Hz Peygamberin kendisine<br />
teslim ettiği emaneti vermesi, terbiyesi ile meşgul<br />
olup onu irşat etmesi Hz. Peygamberin <strong>bir</strong> manevi<br />
işaretine rivayet olunur.<br />
Çok sevdiği ve ziyadesiyle bağlı bulunduğu<br />
şeyhi<strong>nde</strong>n ayrı düşünce Aslan Baba’dan söz eden<br />
şiirler yazdı:<br />
Ahir zaman ümmetleri dünya fani bilmezler<br />
Gidenleri görürler de ondan ibret almazlar<br />
Erenlerin kıldığını görüp rağbet etmezler<br />
Aslan Baba’m sözlerini dinleyiniz teberrük<br />
Aslan Baba’nın vefatından sonra Buhara’ya<br />
gider, devrin ö<strong>nde</strong> gelen âlim ve mutasavvıflarından<br />
Şeyh Yusuf Hamdani’nin vefatı üzerine, önce<br />
Abdullah-ı Berki, onun vefatı ile Şeyh Hasan-ı<br />
Endaki, onun vefatından sonra da Ahmet Yesevi<br />
irşat postuna oturur. Bir müddet sonra da makamını<br />
Abdulmelik-i Gücüduvani’ye bırakarak Yesi’ye<br />
döner. Vefatına kadar burada irşadına devam ederek<br />
Türklere İslamiyetin emir ve yasaklarını anlatmaya<br />
başlar. Talebeleri gü<strong>nde</strong>n güne çoğalır. Büyüklüğü<br />
ve kıymeti kısa zamanda Türkistan, Maveraünnehir,<br />
Horasan ve Harzem’e yayılır. Zamanında bulunan<br />
âlim ve evliyanın en büyükleri<strong>nde</strong>n, en üstünleri<strong>nde</strong>n<br />
olur. Yetiştirdiği talebelerden her <strong>bir</strong>i <strong>bir</strong>er<br />
ülkeye gider, İslamiyeti en doğru şekliyle öğreterek<br />
yayarlar.<br />
Yesevi Dergâhı, fakir, yetim ve çaresizler için<br />
sığınak yeri idi. Kerametlerinin görülmesi, onun<br />
ününü daha da artırdı. Onun zamanında bölgeye<br />
ilk Türk-İslam devletleri<strong>nde</strong>n Karahanlıların<br />
hâkimiyeti, Seyhun Nehri boyları ile ahalisi göçebe<br />
olan Kazak ve Kırgızlar arasında İslam dininin ve<br />
Yesevilik tarikatının daha kolay yayılmasına neden<br />
oldu. Sade <strong>bir</strong> Türkçeyle söyleyip yazdığı derin<br />
manalı “ Hikmet” denen sözleriyle tekke edebiyatının<br />
ilk temsilcileri<strong>nde</strong>n oldu.<br />
Ahmet Yesevi, İslamda şeriat-tarikat ayrılığı bırakmamış,<br />
İslam şeriatını en az tarikat erkânı ölçüsü<strong>nde</strong><br />
tanıtarak din ve tasavvufu sade söyleyişlerle<br />
<strong>bir</strong>leştirmiştir. Ona göre Allah’ı çok zikretmek, çok<br />
anmak, kemale ulaşmanın şartıdır. Allah’a yaklaşabilmek<br />
ise ibadet etmek ve onun adını anmakla<br />
mümkündür. Peygamberimiz de: “Bir şeyi çok<br />
anmak muhabbete, muhabbet de yakınlığa neden<br />
olur.” buyurmuştur. Muhabbet ve yakınlık ise aşka<br />
atılan adımdır. Allah’a ulaşmak için onu anmadan<br />
başka çare yoktur. Nitekim Kur’anda: “Allah’ı çok<br />
30<br />
eylül-ekim-kasım<br />
2010
Change language