"Dil gölgesi"nde bir şair - Elazığ İzzetpaşa Vakfı

defasında Kur’ân öğrenmek için camiye giden çocukların
mushaflarını boyunlarına asıp aşağı sarkıttıklarını,
içlerinden bir tanesinin ise sevgi ve
saygısından dolayı Kur’an’ı başının üzerinde taşıdığını
görmüş, bu manzaradan çok memnun olup
bu çocuğun zahiri ve bâtıni eğitimini üstlenmişti.
Bu çocuk zamanla hem din ilimlerini hem de tasavvuf
ve ahlâk konularını hakkıyla öğrenip Hoca
Ahmed Yesevî’nin önde gelen talebelerinden biri
olan Hakîm Ata lakaplı Süleyman Bakırgânî’den
başkası değildir [9] .
Yesevî şeyhlerinden Süksük Ata bir miktar çamaşır
alıp çamaşır yıkayıcısına gitmişti. Yıkayıcı:
“Adınız nedir, yazayım da diğer çamaşırlarla karışmasın.”
dedi. Süksük Ata: “Adım Firavun’dur.”
diye cevap verdi. Çamaşırcı: “Başka isim bulamadınız
mı da böyle isim koydunuz.” diye sorunca,
Süksük Ata: “Adım Muhammed’dir. Ama Allah
Resulü’nün adı olan bu ismi yazıp kazana çer çöp
ile birlikte atarsan bu isme hakaret olur diye düşündüm.”
diye karşılık verdi. O gece Süksük Ata rüyasında
Hz. Peygamber’i gördü. Hz. Peygamber ona:
“Ey Süksük Hoca! Sen mademki benim ismine hürmet
ettin, ben de sana, senin evladına ve sana tâbi
olanlara ahrette şefaat edeceğim.” buyurdu [10] .
Bu rivayetlerden, Ahmed Yesevî ve takipçilerinin
duygu dünyasında Allah ve peygamber sevgisinin
önemli bir yer tuttuğu anlaşılmaktadır.
b) Mahlukata karşı sevgi ve
merhamet
Ahmed Yesevî, şiirlerinde mahlukata merhamet,
fakir ve yetimlere yardımcı olmak gibi konulara sıkça
temas etmiştir. Bu şiirlerden bazıları şunlardır:
Kayda körseng köngli sınuk merhem bolgıl
Andag mazlum yolda kalsa hemdem bolgıl
Ruz-i mahşer dergahıga mahrem bolgıl
Mâ vü menlik halayıkdın kaçtım mena.
Garib, fakir, yetimlerni Resûl sordı
Uşal tüni mi’râc çıkıp dîdâr kördi
Kaytıp tüşüp fakirlerni halin sordı
Gariblerni izin izlep tüştüm mena. [11]
Yani:
Nerde görsen gönlü kırık, merhem ol
Öyle mazlum yolda kalsa, yoldaş ol
Mahşer günü dergâhına yakın ol
Ben-benlik güden (kibirli) kişilerden kaçtım
ben işte.
Garip, fakir, yetimleri Resul sordu
O gece Miraca çıkıp Hakk cemalini gördü
Geri gelip indiğinde fakirlerin hâlini sordu
Gariplerin izini arayıp indim ben işte.
Muhammed aydılar her kim yetîmdür
Bilingiz ol meni hâs ümmetimdür
Yetîmni körsengiz agrıtmangızlar
Garibni körsengiz dag etmengizler. [12]
Yani:
Muhammed (a.s) dediler: “Her kim yetimdir,
Biliniz, o benim has ümmetimdir.”
Yetimi görseniz, incitmeyiniz;
Garibi görseniz, dağ etmeyiniz (incitmeyiniz).
Hoca Ahmed Yesevî’nin yolunu devam ettirenlerden
İsmail Ata şöyle derdi: “Güneşli günde insanlara
gölge ol, soğukta elbise ol, açlık zamanında
ekmek ol!” [13] .
Yesevî yolunun takipçilerinden Şemseddin
Özgendî de yetimlere karşı sevgi ve merhamet konusunda
şöyle der:
“Bolsang Resûl’ga ümmet, kılıng yetîmge şefkat,
Bolgay sanga köp rahmet, Rasûl andag tidi
ya” [14] .
Yani: Eğer Hz. Muhammed’e ümmet isen, yetime
şefkat göster. Bu sayede sana çok rahmet olacaktır,
peygamber böyle söyledi ya.
9. Anonim olan Hakîm Ata Kitabı’ndan naklen bk.
Karl G. Zaleman, “Legenda Pro Hakim-Ata: Hakîm Ata
Risâlesi”, Bulletin de l’Académie Impériale des Sciences de
St. Pétersbourg (İzvestiya İmperatorskoy Akademii Nauk),
cilt: IX, sayı: 2, (Septembre 1898), s. 107-108.
10. Hoca İshak, age. s. 74a.
11. Yesevî, age. s. 17.
12. Yesevî, age. s. 99.
13. Muhammed Şerîf Buhârî, Huccetü’z-zâkirîn lireddi’l-münkirîn,
Süleymaniye Ktp., Reşid Efendi, nr. 372,
vr. 100a.
14. Hakîm Süleyman Ata, age. s. 127.
25
eylül-ekim-kasım
2010