Muhammed Hamidullah - Türkiye Diyanet Vakfı

80
“Onların (kurbanların)
ne etleri Allah’a ulaşır
ne de kanları;
O’na ulaşacak olan
sadece sizin
takvânızdır.”
(HAC Sûresi, 37. âyet)
Bu âyet-i kerime dinimizin
üç temel esasını oluşturan
‘iman’, ‘ibadet’ ve ‘ahlak’ ilkelerine
dair bazı hakikatleri çarpıcı
bir biçimde dile getirir. İlk olarak,
Cahiliye’den kalma bir alışkanlıkla,
kurbanlarının kanlarını Kâ’be’nin
duvarlarına sürmek isteyen müminler
uyarılır bu ilâhî buyrukla. Her
ne kadar kurban ile kan dökülüyor
ve et gibi değerli bir nimete kavuşuluyorsa
da, kurban ibadetinde asıl
olanın bu törenler ve maddî getiriler
olmadığına dikkat çekilir. Allah’a
yaklaşmak için birer vesile olan ibadetlerin,
sadece O’nun rızası gözetilerek
yerine getirilmesi gerektiği
hatırlatılır. Ayet, kurban ibadeti
özelinde bütün ibadetlerin kendine
özgü ‘şekilleri’ olduğunu kesin bir
surette kabul ederken, diğer yandan
ibadetlerdeki nihai ‘hikmet’in ‘takvâ’
olduğunu vurgular. Takvâ, Allah’a
karşı sorumluluk bilincinin, bütün
söz ve davranışlarda O’nun rızasını
gözetmenin, kısacası kulluk şuurunun
adıdır. Böylece kurban başta
olmak üzere bütün ibadetler, mümini
takvâya, takvâ da Allah’a ulaştıracaktır.
İdeal bir dindarlığı resmeden
âyete göre, iman ile amel, şekil ile
ruh, suret ile mana, iç ile dış, beden
ile kalp arasındaki denge korunmalı
ve bunlar arasındaki öncelik ve
önem sırasına dikkat edilmelidir.
Suat Koca
TÜRKİYE DİYANET VAKFI HABER BÜLTENİ
Hükmün Sahici Tanığı:
Kalp ve Vicdan
V
âbısa b. Ma’bed el-Esedî Allah Rasûlü’nün
(s.a.v.) kendisine şöyle buyurduğunu nakletti:
‘İyilik ve kötülüğü sormaya mı geldin’
Ben de ‘evet’ dedim. O, parmaklarını birleştirip
Vâbısa’nın göğsüne vurdu ve üç defa ‘kendine
sor, kalbine sor, Ey Vâbısa! İyilik, içine sinen, kalbin
yatıştığı şeydir. Kötülük ise, insanlar sana fetva verseler
de, içini tedirgin eden, gönlüne yatmayan şeydir’
buyurdu. (Dârimî, Buyu’, 2)
Mümin imanını sadece diliyle ifade eden değil,
Allah’a kalpten inanan ve O’nun iradesi doğrultusunda
yaşama azminde olan insandır. İmanda asıl
olan da kalpte beslenen inanç ve kişinin içinde ne
hissettiğidir. Göz yanılsa da, kulak duymasa da, vicdan
ve kalp hakikati yalanlayamaz. Kalbin duyuları
onaylaması halinde ancak bir şeyin gerçekliğinden
bahsedilebilir. (53/Necm, 11) Özü itibariyle iyiliğe
yatkın olan fıtrat, kötülüğü reddeder. İnsan yaratılışı
itibariyle iyiliği ve kötülüğü tanıyıp ayırt etme kabiliyetine
sahiptir. (91/Şems, 8)
Peygamberimizin, iyilik ve kötülüğün ne olduğunu
soran Vâbısa’ya ‘kendine sor, kalbine sor’ sözü
aslında kişinin içinde duran hakikati görmezlikten
gelip, her zaman yanılma payı olan maddi delil
ve göstergelere dayanarak ulaşılan hükümlere sığınmaması
gerektiğini salık vermektedir. ‘İyilik, içine
sinen, kalbin yatıştığı şeydir. Kötülük ise, insanlar
sana fetva verseler de, içini tedirgin eden, gönlüne
yatmayan şeydir’ sözü tam da bunu ifade etmektedir.
İnsanların, içlerinde yanlış olduğunu hissettikleri,
en azından doğru olduğuna kesin emin olamadıkları
konularda, başkalarının fetvalarına sığınmaları
sadece kendilerini kandırmak olur.
Peygamberimizin bu tavsiyesi, İslam’ın erdemli
insanı şeklî kurallarla değil, kalplere nüfuz ederek
inşa etmeyi amaçladığını göstermektedir. İnsanın
iyi-kötüyü, sevabı-günahı ayırt etmeye çalışırken,
İslam’ın terbiyesiyle güçlenmiş kalplerinin sesini
dinlemeleri gerektiğini anlatmaktadır.
TDV
Dr. Zişan Türcan
www.diyanetvakfi.org.tr