Muhammed Hamidullah - Türkiye Diyanet Vakfı
Muhammed Hamidullah - Türkiye Diyanet Vakfı
Muhammed Hamidullah - Türkiye Diyanet Vakfı
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Muhammed</strong> <strong>Hamidullah</strong><br />
(19 Ocak 1908 - 17 Aralık 2002)<br />
u<br />
Hale Çerçibaşı<br />
M<br />
uhammed <strong>Hamidullah</strong> 19 Ocak 1908 tarihinde,<br />
Hint Yarımadası’nın güneyinde o dönemde Haydarabad<br />
Nizamlığı hakimiyetinde bulunan Haydarabad<br />
şehrinde doğdu. Sekiz çocuklu geniş bir ailenin mensubu<br />
olan <strong>Hamidullah</strong>, ilköğrenimini yine köklü bir ilmî<br />
geleneğe sahip olan ailesinden aldı. Ardından 1913-1922<br />
yılları arasında Dâru’l-Ulûm’da, 1922-1928 yılları arasında<br />
ise Nizâmiye Medresesi’nde lisans öncesi eğitimini<br />
tamamladı. Burada oldukça başarılı bir öğrencilik dönemi<br />
geçirdikten sonra 1928-1932 yılları arasında Osmaniye<br />
Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde lisans ve yüksek<br />
lisans eğitimini tamamladı. 1929’da Hanefî alimlerin<br />
eserlerinin neşredilmesi amacıyla tesis edilen Meclisu<br />
İhyâi’l-Maârifi’n-Nûmaniyye’nin kuruluşunda yer aldı.<br />
1931’de Hukuk Fakültesi’ne asistan olarak atandı. Yüksek<br />
lisans tezini siyer/devletler umumî hukuku üzerine<br />
yaptı. Bu esnada teziyle ilgili kaynak araştırması yapmak<br />
üzere Mekke, Medine, Kahire, Beyrut, Kudüs, Şam ve<br />
İstanbul kütüphanelerine gitti. Türkiye ile ilk tanışması<br />
da bu süreçte oldu.<br />
1933’de Almanya’da Rheinische Friedrich Wilhelms<br />
Üniversitesi’nde “Die Neutralitat im Islamischen Wölkerrecht<br />
(İslam Devletler Hukukunda Tarafsızlık)” adlı doktora<br />
tezini yaptı. 1935 yılında ise Fransa’ya Sorbonne<br />
Üniversitesi’ne giderek “La Diplomatie Musulmane<br />
à l’époque du Prophéte et des Khalifes Ortodoxes (Hz.<br />
Peygamber ve Raşid Halifeler Dönemindeki Siyasi Belgeler)”<br />
adlı ikinci bir doktora tezi hazırladı. Avrupa’da geçirdiği<br />
bu süre zarfında Paul Kahle, Salim Fritz Krenkow,<br />
Christian Snouck-Hurgronje, Maurice Gaudefroy-<br />
Demombynes, Louis Massignon, William Marçais ve<br />
Henri Laoust gibi tanınmış oryantalistlerin derslerine<br />
katılma ve onlarla görüşme imkanı elde etti.<br />
Birkaç yıllık Avrupa eğitimine iki doktora çalışması<br />
sığdırmayı başaran <strong>Hamidullah</strong> 1936’da tekrar ülkesine<br />
döndü ve Osmaniye Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde<br />
İslam Hukuku ve devletler umumi hukuku alanında<br />
10 sene boyunca profesörlük unvanıyla öğretim üyeliği<br />
yaptı. Profesörlüğü sırasında ise Medine’ye giderek<br />
Mescid-i Nebevî’nin kıraat üstadı Hasan b. İbrahim eş-<br />
Şaîr’den 23 Ocak 1947’de Kur’an kıraatı icazeti aldı.<br />
1948’de Üniversite tarafından araştırma yapmak<br />
üzere gönderildiği Paris’te iken Haydarabad, Hindistan<br />
tarafından işgal edildi ve ülkesine<br />
dönmedi. Bu sırada Haydarabad’ın<br />
bağımsızlığıyla alakalı yapmış olduğu<br />
çalışmalar nedeniyle yeni hükümet<br />
tarafından pasaportu iptal edilerek<br />
ülkeye girmesi yasaklandı. İngiltere<br />
ve Hindistan arasındaki suçluların<br />
iadesi ile ilgili anlaşma gereği<br />
İngiltere’ye de girişi engellenince<br />
Fransa’ya yerleşmek zorunda kaldı.<br />
Birleşmiş Milletler’in onayı ile mülteci<br />
vizesi alarak 1996 yılına kadar<br />
orada yaşadı. <strong>Hamidullah</strong>, daha önce<br />
eğitim ve araştırma amacıyla gitmiş<br />
olduğu Fransa’da pasaportunun iptali,<br />
işgale duyduğu tepki sebebiyle ve<br />
bu durumun aşılarak tekrar vatanına<br />
dönebileceği umuduyla yaklaşık elli<br />
yılını “vatansız (heimatlos)” statüsünde<br />
geçirdi. Fransa’da yaşadığı bu<br />
uzun süre zarfında Paris’te Rue de<br />
Tournon’da eski bir binanın beşinci<br />
katındaki kiralık bir dairede oldukça<br />
mütevazı bir hayat sürdürdü.<br />
1954’te Paris’te Bilimsel Araştırmalar<br />
Ulusal Merkezi’ne (Centre National<br />
de la Recherche Scientifique) üye<br />
< 74<br />
TÜRKİYE DİYANET VAKFI HABER BÜLTENİ<br />
www.diyanetvakfi.org.tr
Change language