Muhammed Hamidullah - Türkiye Diyanet Vakfı

ESERLERİ
Mevlânâ’nın ikisi manzum, üçü mensur
toplam beş eseri vardır. Bu eserleri
döneminin edebî dili olarak kabul
edilen Farsça ile kaleme almıştır.
Mesnevî : Doğu edebiyatında
mesnevî; her beyti kendi arasında kafiyeli,
aynı vezinle yazılmış manzumelere
verilen ortak bir isimdir. Ancak
Mevlânâ’nın ölümsüz eseri yazıldıktan
sonra, mesnevî denilince; yalnızca
onun altı ciltlik mesnevî’si akla
gelir. Yaklaşık olarak 1260-1267 tarihleri
arasında yazılan mesnevî altı
ciltlik dev bir eser olup, 26 bin beyittir.
Mesnevî Mevlânâ’nın; insanlara
sevgiyi, gerçek aşkı, örnek insan olmayı
öğreten ve güzel ahlâk, dürüstlük,
cömertlik, çalışmak, alçak gönüllülük,
sabır, iyilik etmek, başkalarının
iyiliğini istemek, doğru sözlü olmak,
helal lokma yemek, Hakka şükretmek
ve ibadet gibi konuların önemini
anlatan talimi bir eserdir. Kıssadan
hisse alınması şartıyla yüzlerce
hikayeden oluşur. Mesnevî defalarca
Türkçe’ye Batı dillerine çevrilmiştir.
Türkçe tercümelerin bir kısmı da
manzumdur.
Dîvân-ı Kebîr : Mevlânâ’nın kaside,
gazel, rubâi ve diğer şiirlerini içine
alır. Bütün bu şiirlerde Mevlânâ’nın
duygu yüklü âlemi görülür. Bazen ıstırapla
yanan bir gönlün feryatları,
bazen de coşkun, heyecanlı, aşkla
cezbeye varmış bir gönlün terennümleridir
bu şiirler. Gazellerinde ilâhi
aşkı ifade ederken, aynı aşkın yolcusu
olan dostlarına olan sevgisini de anlatır.
Bu eseri Dîvân-ı Şems-i Tebrîzî
veya Dîvân-ı Şemsü’l-Hakâyık diye
isimlendirenler olmuştur. Bu Dîvân
İngilizce ve Türkçe’ye tercüme edilmiştir.
Fîhi Mâfih : Fîhi Mâfih; onun içindeki
içindedir veya içinde içindekiler
vardır anlamına gelir. Bu eser
Mevlânâ’nın çeşitli meclislerdeki soh-
“Ameli olmayanın hikmetli sözü,
ödünç alınmış süslü elbise gibidir, öyle bil.”
betlerinin, oğlu Sultan Veled ya da müridlerinden bir tarafından
notlar halinde yazılması, bu notların da sonradan
bir araya getirilmesiyle meydana gelmiştir. Altmış
bir bölümden oluşan Fîhi Mâfih’te Mevlânâ’nın tasavvufî
düşünceleri ile; şiir telakkisi, dünya ve âhiret, velî ve
nebî, mürşid ve mürid, cennet ve cehennem, insan, din,
îman, aşk, irnâde, semâ ve ibadet gibi konular ele alınmıştır.
Eser Türkçeye çevrilmiştir.
Mecâlis-i Seb’a : Mevlânâ’nın yedi vaazından oluşan
bir eserdir. Vaaz sırasında not edilerek, Sultan Veled
veya Hüsameddin Çelebi tarafından yazıya geçirilip, kitap
haline getirilmiştir. Eserde her vaaz bir meclis olarak
ele alınmış; her mecliste bir hadis konu edilmiş,
halkın anlayabileceği örneklerle ve halk hikâyeleriyle o
hadisin anlımı izah edilmiştir. Eser Türkçeye tercüme
edilmiştir.
Mektûbât : Mevlânâ’nın Mektûbâtı’nda, devrinde çeşitli
kimselere yazdığı yüz elli mektuptan oluşur. Mevlânâ,
diğer eserlerinde olduğu gibi, mektuplarını da âyet, hadis,
hikâye ve şiirlerle süsler. Bu mektuplar genel olarak
üçe ayrılır. Devlet adamlarına nasihat mahiyetinde ve
onları hayırlı işler yapmaya teşvik edenler; sıkıntıda bulunanların
ya da bir işinin halledilmesini isteyenlerin ricasıyla,
maddî-manevî yardım için aracı olduğu, ricada
bulundukları mektuplar ve kendisine sorulan dînî veya
ilmî konulara verdiği cevaplar. Bu eser Türkçeye türcüme
edilmiştir.
TDV
www.diyanetvakfi.org.tr TÜRKİYE DİYANET VAKFI HABER BÜLTENİ 71 >