Muhammed Hamidullah - Türkiye Diyanet Vakfı

“Kaç sene çalışmak lazım”a gelince:
Üstatların, ecdadın vermiş olduğu
ölçü üç senede ancak kemal buluyor,
ondan evveli de artık kişinin çalışmasına
bağlı. İcazet alanlardan yola
çıkarsak eğer, iyi çalışan, mevcut yurt
içinde iyi çalışanlardan sekiz seneden
evvel icazet alana pek ulaşamadım.
Dışarıda alanlar on seneyi geçiyor,
mektupla çalışanlar on seneyi geçiyor.
Onun için de bunu öğrenme,
nereden baksan yine bir iki fakülte bitirme
müddeti kadardır.
Peki hocam, geçmişten günümüze
hat sanatını kısaca özetlemenizi
isteyebilir miyiz
Hat sanatını öteden beri özetlemek
icap ederse, tarihini gözden geçirmek
gerekir. İslâm öncesinde yoktu. İslâm
öncesinde olan hatlara biz hat demiyoruz
ama İslâm’la, bu İslâm hizmetinde
olduğu için bunu kastederek,
bundan başlıyoruz. İslâm’dan başlarsak
1400 sene olmuş, bugün hâlâ ilerleme
ihtimali olan bir sanat. Bu arada gelip
geçenlerin adedi belli değil. Çünkü
Emeviler, Abbasiler, Selçuklular, Osmanlılar,
bunların her birisinde binlerce
bu işe hizmet eden insan gelmiş
geçmiş. Bunların içerisinde ancak nirengi noktası olmuş;
bugün ekol diyorlar, ekol olmuş kişileri, mektep, üslup sahibi
olanları sayabiliyoruz. Bunları da saydığımız zaman
30’u, 50’yi geçmiyor, yani 1400 senelik bir müddet içerisinde
50’yi geçmiyor. Var binlercesi de, bizim kastettiğimiz
manada, yani üslup sahibi olan, hakikaten bunu ileri
götürmede çığır açmış olanlar 50’yi geçmiyor.
Hat çeşitleri olarak, tabii, iptidai dönemde, Emeviler
döneminde daha ziyade, kufi kullanılmış; Abbasilerde sülüs
nesih icadıyla, iptidai de olsa onlarda o devam etmiş.
Selçuklular da aynı yolu takip etmişler. Osmanlılara gelince,
Osmanlıda bir sıçrama yapıyor, Şeyh Hamdullah’la bir
atlama yapıyor. Kaliteli hattatları da o devirde görüyoruz
tarihe baktığımız zaman. Şeyh Hamdullah’la başlatırsak,
ondan sonraki Rakım’ı, Hafız Osman’ları o dönemde görüyoruz.
Ki son asırda biraz daha çoğalmış ekol sahibi olanlar,
üslup sahibi olanlar ve güzel yazanlar, arkadaşlarının
arasından seviye fark ederek ayrılanlar. Bunları da sayarsak
isim olarak: Sami, Şevki, Şefik, Mahmut Celaleddin, Hasan
Rıza Kâmil ve son Hamit Bey’i kısaca hatırlatmış olabiliriz.
Hattı güzel yapan esas unsur nedir
Hattı güzel yapan esas unsur, insanın gönlüdür, sevgisidir.
İnsan hattı ibadet aşkıyla yaparsa ve onun güzel olmasını
isterse ki İslâm’ın her veçhesi güzeldir, bir İslâm hizmetidir,
İslâm hizmetine yakışır bir şekilde yazmaya gayret
ederse hattı da güzel olur. Ama bunu illa maişet maksadıyla,
nasıl olsa kimse anlamıyor, ben bundan para kazanayım
niyetiyle yaparsa, o artık onun…
Eskiye nazaran hat sanatının günümüzdeki
durumunu değerlendirir misiniz
Eskiye nazaran dediklerini, ben çok eskiye, 1928’den evvelsine
gitmeyeceğim çünkü o devirle kıyaslayamayız, o
devirde yetişmiş olanlarla, fakat ondan sonraki bir dönemde,
bir fetret devri geçirdi, mesela 30’lardan itibaren,
1970’lere kadar olan dönemde. Eskiler birer birer tükendi,
yeniler de pek fazla heves eden olmadı, çünkü kanunen
men edildiği için kimse buna pek iltifat eder olmadı.
Bu arada bir fetret devri geçirdi. 80’lerden sonra bu iş yeniden
alevlendi ve bugün… Bu 50 yıldan sonra da şimdi
gelişmeler gayet iyi, ümitliyiz ve bugünkü yetişenlerin de
kanuni mani gelmeden evvelki seviyeye yavaş yavaş yaklaştıklarını
görüyorum. Ümit ediyorum, inşallah o devreye
ulaşacaktır.
Hocam, hat sanatının Türk tarihi, kültürü ve
güzelliklerini yansıtmadaki rolünden bahseder misiniz
Hat sanatını, şöyle tarif etmek lazım: Bazı kabiliyetler, bazı
milletlerin geleneklerinin işaretidir. Bu hat sanatı da Türk
< 66
TÜRKİYE DİYANET VAKFI HABER BÜLTENİ
www.diyanetvakfi.org.tr